장음표시 사용
241쪽
differt ab homine, ergo differt ab animali: est mala conquentia. Alterum est notandum termi UOS collocatos an
verbum Differt supponere quantum ad quantitatem sicusupponererit in alijs cathegoriciS non etaponi bilibus. v. . Omnis homo ab aliquo homine di Tert. In hac rect' supponit distributiue , & obliquus confute : Vnde ilIa propositio Vera est. etiam si tantum duo homineS eXistant. Haec autem esset falsa, ab aliquo homine omnis homo dissertanqua obliquus supponit determinate cuius omnes singulares sunt sal Le. v. g. Ab isto homine omnis homo differt. Velabi stolio. mirae Sc. Reliqua vero communi modo concipiendi 1a-Pientum remittenda sunt.
De alijs vero duobus verbis,videlicet incipit, S, disinit aliquid etiam tum in gratiam dialecticorum , tum etiam ad utilitatem phusicorum dicere, necesse est Noui ijs quidem minoris Dialecticae discipulis duo tantum documenta proponimus Prius est qualis siteκ positio debita his duobus verbis attendendo ad propriam illorum significationem. Posterius erit, ostendere allis viam soluedi sophi sinata quae e κOmala intelligentia significationis horum verborum fieri possunt, Quantum ad prius documentum , sciendum est duas tantum esse formas enuntiationum de incipit vel Desinit Altera est affirmativa v. g. A. incipit esse. A. desinit esse. Altera est negativa, A non incipit esse. A. non desinit esse. Prior forma affirmativarum, si attendamus ad propriam significationem verbi, debet e X poni Per unam disiunctiva in compositam ex duabus copulati uis: led disterenter exo arte verbi incipit & ex parte verbi, Desinit, Nam proposit Io quae Con stat eκ verbo incipit,habet has e X ponentes. v. g. A. incipit esse, sic e X ponitur. A , nunc est & non immeaiate antehoc fuit: vel nunc non est, & immediate post hoc erit. Utimur
autem littera A. ut Comorehendamus omnem modum inciis
piendi rerum siue permanentium siue successivarum. Nam sicutd xii nus significatio horum verborum eadem est , siue dicas Homo incipit esse siue dicas.Motus incipit esse. l oportionabiliter dicendum est de exponentibus verbi, Desinit, secundum formam affirrnatiuam. v. o . A. desinit esse , sic
242쪽
Tra. UID VI de Di fert, incipit. Ias
matic non est Scd time diate ante hoc fuit. Aduertendum Ve- ,ro eis, Quod licet tignificatio horiam verborum sit eadem; tamaenia Pro iubiecto ponas rem permanente ve1ificatur illatas vinetiua ira verbo incipir, pro Driore parte. V. g. PetIUS incipit eiic quia nunc est & non immediate ante hoc fuit sed in rebus Iuccei Si uis verificatur illa disiunctiva pro secunda
Parte. v. g. hic motus incipit es , quia nunc non ent N immediate Polt hoc erit. Caeter Um qua tittis ad e ponente S Verbi, Del 1 nisi quaedam res permanentes conuerriunt in modo delinendi cum luccessivis Petrus enim desinit ei e sicut motus videlicet nunc non est Sc immediate ante hoc fuit 'St e
dem modo di sitiat morus. Ratio autem quare substantiae corrupribiles desinant sicut motus, ea est. Quia substantia quα generatur debet incipere per primum instans determinatum. Unde si daretur vltimum innas in quo fuit substantiacorrupta aequeretur vel quod in medio tempore materia
esset sine forma, vel quod si esset unicum instans intrinsecuret ectu utili Di esse substantiae corruptae & respectu primielle iubilantiae genitae darentur duae formae substantiales si-om at in eadem materia. Hoc autem alterius confiderationis
est quam Dialeci ci Sed quaerit merito nouitius Dialecticus; Quid est quod dicimus . Immediate post hoc Sc non immediate post noc vel immediate ante hoc vel non immedia ce ante hoc. Rei poticleo iuxta communem modum dicendi Dialecticorum , quod pronomen, hoc, accipit Ur Proin stanti temporis praesentis oc momento indivisibili ouo coniun utatu: bc prateritum tempus Ec futurum. Cum aurem dicimus immediate post hoc , sic eriplicatur, Ante quodlibet instas futuru post hoc Et cum dicia US ilinaediate ante hoc iitelligimus post quodlibet instas ni trabi ean te hoc, verbi gratia. Cu Petrus incipit esse di cin 1 .c est Porus de non immediate ante hoc fuis, in te s mori fuisse in aliquo in stati aDt parte teporis ante Pi s Resia P detur iecudo & melius, quod immediate J-ide est ac si diceres fine aliquo ineclio tempore iri ter oc in stans Genssc Vzi,V. g motus qui incioir esse per vitamia Ho esic qui DUCnon cit ac immediate post hoc erit.hoc est, sine medio aliquo
243쪽
quo tempore inter hoc instans Sc es e rei futurae quae incipit esse. Non enim est signabilis ncque reuera est minima dc prima pars temporis futuri vel praeteriti. Suppona enim dialecticus meque dari duo instantia sine medio tepω- re, neque primam partem temporis futui i, neque postrema praueriti. X dictis sequitur, quod qua nuis coelum S te pusiimul coe peri ni,tamen differenter Verificabitur utrunque incepisse. Coelum enim incepit totum simul ita ut verificaretur. Nunc est & non immediate ante hoc ruit.Tempus aut e coepit sicut motus,ita ut tunc diceretur incipere quando verificabatur , Nunc non est tempus dc immediate post hoc erit. Et si vis ut clarius dicam, coelum simul coepit esse S coepit moueri: sed differenter verificatur, quod coepit esse,&quos coepit mota eri, coepit enim esse per primum sui esse intrinsecum & determinatum ouatenus ex nihilo factum est:
coepit vero moueri quia cum primum creatum est, nori mouebat Ur, sed immediate post illud mouebatur. Neque dabis primam partem temporis sicut neque primam partem mo ius qui tempore mensuratur. Iam facile erit eκ dictis altera formam negatiuarum propositionum de Incipit S Desinit e X ponere. Fit namque eX positio per copulativam compositam ex duabus disiunctivis videlicet contradictorio modo quantum est eκ parte significationis verborum Incipit de Desinit. Etenim eκ parte subiecti seruanda est qualitas qua habet secundum distributionem aut particularitatem. Prior itaque disiunctiva deseruit pro rebus permanentibus, secun da pro successivis quado eκ poni bilis erit de verbo , Incipit. Sed tame cum fuerit de verbo, Definit iam diximus aliquas res p rmanentes corruptibiles desinere eodem modo sicut motus. Sunt autem aliae res quae sicut incipiunt esse in uno instanti,ita si definerent esse, desinerent in ultimo instanti 1ui est , ut si Angelus anni hilaretur verum esset , Nunc est: ' ioci immediate post hoc erit,dc modo de racto iap oris simul incipit S desinit . Sicut hoc instansnciri immediate ante hoc fuit, ergo in capit esse. Si est Ec non immediate post hoc erit,ergo desi
Alterum docuisentum utile erit ad diffoluenda sophis na
244쪽
ς a. III. p. ueri Dissera incipit. a a T
L ta. Λ duertendum est in primis opp0sitiones in burusmodi nuntiationibus fieri sicut in alijs iuxta regulas communes, a Xime quantum ad terminos pr.ecedentes ipsa verba, incipit &desinit. v. g. istae sunt contradictoriae, omnis homo incipit esse,aliquis homo non incipit esse. Sed obserua non esse immediate e X ponendas,sed prius subiectiam debet singu- Iariκari per ascensum, Ut apertius Pateat veritas vel falsitas illarum. Advertes etiam ampliationes horum verborum. NaIncipit ampliat ad id quod est vel immediate potit hoc erit. Et Desinit ampliat ad id quod est, vel immediate ante hoc fuit. Sed haec omnia ut sepe dixi ex comuni modo loquendi
regulanda sunt. Aduert V praeterea appellationem quam habent haec verba. Inclo it dc desinat,supra formale significatum termini noante se oositi sed post se. v. g cum dicis, Petrus incipit esse albus inceptio applicatur ad significatum formale termini, Album. Non enim significat quod Petrus incipit esse corpus sed quod incipit habere albedinem. Vnde haec est mala consequentia, Petrus incipit esse hoc albia, ergo incipit esse hoc: quia variatur appellatio. Et idem continget cum verbo Des
nit. v. o . Petrus desinit eme album ergo desinit esse coloratum. Denique aduerte haec verba negationem includere in altera exoonente, quae virtualiter distribuit terminum communem non alias distributu, &distributurn particularigat. EN quo sequitur priminconsequentiam ab inferiori ad dirum superius cum hoc verbo, Incipit raon valere quia superius distribuitur. v. g. lignum incipit esse albu ergo incipit esseco Ioratum. Similiter & haec non Valet. Filius Dei incipit esse homo ergo incipit esse substantia Et multo minus sequitur ergo in civit esse ens. Cuius rationem statim videbis, si ad ex
Ponentes recurreris. Sequitur etiam hanc osse malam conseripit esse albus
butum ex parte termini,honio,in eX ponente negativa, sci- Iicet. Nunc Non omnis homo est albus in consequenti eta Ponen S negativa est,haec Nunc omnis homo non eri albus.
Et instatur illa consequentia n casu in quo modo sint βυ qu homines nigri, qui immediate post hoc sint foturi albi, Auj
245쪽
vero sint albi dc fuerint albi. Antecedens est verum, Incitapit omnis homo esse albus, ut patet Per e XPonentes. Consequens autem est falsum , omnis homo incipit esse albus uuia debet resolui per descensum copulati tum immediate cuius multae singulares sunt falsae , ostensis hominibus qui sunt S suerunt albi. Si omnia brae dicita aduerteris facile dissolues sophismata quae ex mala intelligentia signisi alionis & acceptionis honum verborum fieri possunt.
6 ui septimum De expositione trium dictio-
E comparativorum & superlativortim significatione & vlia grammaticalis consideratio est dc idcirco a nobis prater mittitur. Sed de Pr dictis tribus dictionibus consideratio ad Dialecticum magis pertinet propter xitandam aequivocationis fallaciam, tum in Philosophia, tuin in sacra Theologia. In primis de infinito dicamus distinguentes aequivocam eius significationem. Quauis enim n0 minis etymologia una sit, tamen ad diuersa cituet sis conceptibus signi secandae κ usu sapientu D nomen uia finitum , impositu est. Μoderni dialectici duplicem diuisionem faciunt de hoc nomine, Infinitum. Prior est, nam aliquando accipitur pure negative pro eo quod nora terminatur neque aptum est terminari,& sic Deus est infinitus , aliquando accipitur Priuatitie pro eo quod aptum est terminari S non terminatur, verbi gratia si daretur aliqua res quanta non terminata, quod impo ibile esse aiunt ohysici cum Aristotele 3. physi. Altera diuisio est nani aliquando , Infinitum, accipitur Ca thegosematice, aliquando synca hegor ematice. Cathego Tematice quidem,quatenus potesa esse praedicatum vel 1ubiectum cathegoricae enuntiationis . Syncathegore malice vero dicitur accipi , quando eκPonibiliter accipitur Prout eXPlicatur non tant'm quin maius i Vel non tot
246쪽
quin plura, vel non toti cs quin pluries,verbi gratia cum dicimus. Continuum est diuitibile in infinitum, id est non in tot partes quiri in plures , dc numerus crescit in infinitum. Dicitur itaque syncathegorem lice accipi quia re Vera adverbialiter accipitur quando sic exponitur, ut dictum est. Εκ quo se tu itur falsam esse quorumdam loquutionem, qui aliaut irinnitam esse lineam giratiuatia,&nullam lineam gi-xalmam esse infinitam, putantes dictionem infinitam esse adiectivum nominatiui linea sed profecto in sensu quem illi intendunt potius accipitur quasi adverbialiter, ac si dice, remus inficii te procedit linea girativa quae incip2t a centro V. g Pedis columnae girando per circuitum per Partes pro-PorzIonales sursum: versum: quae quidem nunquam dabitur
terminata. Sed quod aiunt nullam lineam girativam esse infinitam intelligunt de linea gitativa signata inter duo puncta. Sed missa haec faciainus, quae puerilia sunt. Vnum tamen Pro theologis hoc in loco aci uerterim, quod cum infinitum dicitur accipi negati ue,non sic accipiendum est ut forma li-tzr Puram negationem dc olam. gationem lignificet: sic nota homo Puram negationem significat: ita & infinitum idem sit quod non finitum. Quo pacto non ellet nomen,
neque ullam perfectionem denotaret, vi sun ra libro. I. dictum est de nomine infinito. At vero. infinitum , quatemisaest Dei attributum maκ imam perfectionem denotat Vt D.
Tho. docet. ι .P. q. p. ar. t . ergo non sic pure negative de Deo
dicitur. Dicenduini est igitur, quod infinitum eazen US Dega liue dicitur accipi, quatenus non prasupponit aptitudine in in particulari in eo de quo dicitur , ut finiri po1sit et sed lin
portat aptitudine ira ut terminetur secundum commianem rationem & analogam entis . Quapropter quod aliquid sitens & non limitetur,est maκ ima perfectio. Quemadmodusi1bstantia diuiditur incorpoream Sin incorpoream S illa differentia incorporea negationem quidem dicit, sed none Xcludit aptivirdinem quae est in genere substantiae ad di
ferentiam corpore itatis. Vnde esse substantiam de non esse corpoream maior per c 1o est , qua Πν esse Cor Po-
ream et Quia supposito quod sit substantia magna Per- fcctio e si habere negationem corpore letatis quae habet ' P a ratio-
247쪽
rationem materiae. Et hoc pacto in Deo per attributa neoatiua maior perfectio significatur, verbi gratia quod sit ensimmutabile, quod sit impeccabilis immensus S infinitus &S purus actus:ubi includitur negatio potetialitatis Ses altioris negotij est. OCPraeterea etiam Dialectici se intromittunt ad explicationem nominIs,aeternum,quod potius Philosophi aut Theologi munus est. De qua re D. Thom. I. Part. Suaest. I o. agit Sed quia aeternum adverbialiter aliqua do accipitur vel ouasi adverbialiter pro eo quod est semper, placuit Dialecticia aliquam illius expositionem tradere ita ut id aeternum esse dicatur , quod ante quodlibet instans praeteritum fuit vel post ouodlibet futurum vel imaginarium, erit. Utroque modo Aristoteles vehementer errans opinatus est mundum cum suo motu Sc tempore aeternum fuisse dc fore. Et quod peius est putauit se hoc demonstrasse eN immutabiIitate primae causae. Sed oppositum Christiani tenemur confiteri, Initio temporis Deum utramque de nihilo creaturam condidisis visibilem & inuisibilem. Ac proinde nihil praeter Deum
aeternum est a parte ante: Sed a Parte post multa aeternum duratura sunt, no tamen motus S tempus. Sed de hoc alias. Denique ultima dictio exponi bilis est. Totum, quod etiam cathegorematice &syncathegorematice potest accipi. Cathegorematice proprie loquedo est omne quatit suas partibus costitutu,siue sit totu cotinuu siue discretu ut numerus. Hoc modo significatur omne totu esse maius sua parte. Et in hoc sensiudicut dialectici hac enuntiatione esse vera. Totuquod est in mundo coprehenditur in bursa mea, hoc est, ali- uod totu quod est in in udo,scilicet argenteus, includitur In buria mea. Altero modo accipitur syncathegorematice Scaequivalet huic adverbio Totaliter,& est signia distributivuparitu. Vt cu dicimus, totus Petrus esit albus hoc est jecuduomne sua parte est albus. Sed si dicas totus Petrus est simus vel eriprius falsa est propositio si totus accipiatur syncathe
gor ematice: erit aute vera si totUs cathegorgmatice accipia
tur. Na hoc modo Petrus simpli iter est aliquod totu quod denominatur crispum:quia crispitudine habet ubi aptus en habere. Hactenus de etaponibjJibus plus satis dictum est
248쪽
r AM ad optatum finem, qui minoris
dialecticae scopus es Deo clante, Per Uenimus. In quo tractatu ducem habemus Aristotelem in duobus libris, quibus titulum inscriptit,de priori resolutione. Is in hac parte se primum artis syllogia andi autorem fui 1le gloriatum in libro a. elencho c.Vltimo. QVamobrem cum primus ipse huius considerationis inuentor fuerit,mo aes e veniam petit, siquid minus comum matum Cederit S gratias sibi agi postulati quia proprio labore ac sudore artem multipliciter sullogizandi meditatus fuerit. Mihi sane aliqua venia dignus videtur ; quia prolixius S ob cu
rius,ouam oporteret in hirius materiae documentis tracien
dis processit.Nam prima investigatione aliquid inuen 1 re &simul exacte docere,difficillimum est,Inuentis autem super addere, ea Que perpolire facillimum e 1 t. Nos vero Philo 1' phi in genium tum in alijs , tum in hac syllogigandi scientia admirantes, non possumus non fateri obscure nimis & perplexe locutum fuisse: sic adeo,ut nisi diligentissimorum virorum in enia in eius intelligetia plurimum laborassent; parum utilitatis studio us D 1aleciticae adole icentibus 'tro libri Priorum resolutionum contulis ent. Huius rci gratia S nos
maiorum documenta non mediocri meditatione o eruan
249쪽
paramus rita ut nihil necessarium praetermittentes a superfluis & fastidiosis abstineamus.
V Μ in omni de mos ratione, quae ad scietiae acquisitionem necessaria est, duo postuletur: nimirum prius consequentiae bonitas, dc posterius antecedentis forma & necessaria veri - tas; idcirco Aristoteles de priori resolutione libro duos,& de posteriori totidem conscripsit. Nunc vero in praesenti tractatu de priore resolutione nobis agendum es L Porro ut ab Arist otelis disciplina firmum & legitimum fundamentum iacientes incipiamus; operae precium est, ori muni caput libriprimi Priorum,no quidem de vel boad verbum transcribere: sed quasi paraphrastice interpretari. In illo etenim quasi in summa tota syllogismorum cosideratio, Sc huius operis argumentum continetur. Sic igitur Aristoteles exorditur.
Print una dicendum nobis est, circa quid nostra intentio Potissime versetur: Sc de quo maκime desserer e in te damus. Est enim nostrae intentionis finis potissimus circa demolirationem & de stientia demonstrativa documenta trasere. Adverte hic Aristotelem insinuare tractatum de priore resolutione ad alter u de posteriore tanqua ad fine destinara in Cuius rei gratia in primis determinadu est, quid si propositio: dc quid termitius & quid syllogismus, qui na perfectus, ct quis imperfectus sit, Ac de inceps Quid si WASiquide se in alio toto vel noesse;&qui de omni vel de nullo aliquid praedicari. Quinq; sunt quae Philosophus desini eda promittit in primis propositio eit alicuius de aliouo affirmativa vel
negativa oratio Ea vero aut v mner salis, aut particularis, aut
indefinita est. Aduerte eatenus propositionem hic defini-ram fuisse ab Aristotele,quatenus ad ministeri u syllogiZadi secundus qualitarern & quantitatem conducit.) Dico autev niuersalem quidem, cum aliquidiri propolitione , Omri in
subiecto con ento conuenire aut omnino negari, particularem vero, cum alicur, aut alicui non,vel non omni, conue-
- niete significatui. Indecinitam autero,cum subiectunt absque
250쪽
que aliquo signo distribuente v cI particulariza te ponitur, ut homo disputat, vel homo in O di1putat. Differt autem Peto positio demostratina a diale Elica propositione, in eo quod demonstrativa determinate est sumptio alterius partiS cor tradidi ionis. Neque qui demonstrare intendit, interrogat an hoc ita sit vel non iit: feci confidenter sinanit Proposuio nem illam eκ qua aliquid demonstrare parat, dialectica vero Propositio interrogatio contradict Iorias . est: qui enim alia
utitur, responsionem alterius eNpectat, Ut eA. eiEs concessi me ad syllogisticam consequentiam progrediatur. In qua conse quent i a conueniunt tam is qui demonstrare intendit; quam qui diali chica in pro postionem praesui t. Ad tydogis Inum porro gignendum , ni hil haec ab illa dissest. Perinde enim ut demolirator, ita Dialecticus colligit aliquid dealiquo vel esse vel non esse sumeti do. Quam ab rem syllogistica propositio sim pliciter Ioquendo, est affirmatio vel negatio alicuius de aliquo. Sed insuper demonstrativa debet esse vera Sc per primas Propositioines firmata. De quibus in sequentibus accuratius dicendum erit. Hactenus Aristotel de primo idest depropositione dixit: de se cudo vero sic ait
terminum autem voco e X quo propositio constat tanquam
tremo,& in quod resoluitur, sicut in subiectum dc praedicatu uiue illud affirmetur siue negetur . Ecce terti M. Syllogismus est oratio in qua quibusdam hoc est,ppositionibus Positis, alia Propositio ab illis necessario consequitur ; sic ut
eX eisdem terminis, qui erant in praemissis propositionibus Constetmeqtae aliess extraneus accedat conclusioni . Sc hoc videtur Aristoteles insinuat Te in illis verbis ; eo quod haec sunt . Perfectum vero syllogismum eum voco qui nullius alterius syllogismi indiget, ut ipse necessarius appareat ; sed sufficiunt illi praemissae pro potitiones tam apte dispositae, ut immediate regulari possint per vDum eX duobUs princi pijs; Dici de omni, vel, Dici de nullo. Imperfectum vero syllogismum voco eum qui indiget alterius unius syllogismi, qui eκ ipsis terminis necessariam consequentiam conti-1 Cat. Ecce quartum quod promiserat destini re. Ad quintum vero ita Procedit.) Principia regulatiua Perfectorum syllogismoruna duo sunt , ynum pro affirmat mis