Institutiones chirurgiae rationalis tum medicae tum manualis in usus discentium

101쪽

g. 89 O. Clauus in pedibus maxime nascitur, qui dolorem impatibilem ingredienti mouet. Radiculam ha bet, quam etiam quandoque altius, et ad digitorum tendines, imo ad periostium usque exigit. Nascitur, si pedes horumque digiti armoribus urentibusque

calceis comprimuntur. In cute enim, vel etiam temdine ac ossis membrana, compresiis ea ratione minoribus fistulis, humor per eas reuertere nequit, sedesiluit et inter minores sbras occallescit. Huic etiam, pressu, si manet, quotidie et incremensum et maior duritia accedit, ita, ut tandem compresiis etiam san-l guini accommodatis arteriis venisque cutiS atque teni do et membrana, qua os contegitur, inflammationem l accipiant, vehementerque doleant. Ipse enim Clauusi sine dolore est, sed, quia eius radicula plerumque ten dini vel peri ostio altius inhaeret, is etiam scalpellos non sine metu tollitur. - 89Ι. Prohibentur claui, ne in pedibus nascantur, neque, si adsunt, dolorem moueant, si homo laxioribus calceamentis utitur, et si is tibialia ita induit, ne etiam haec digitos pedis stringant. Ubi vero claui iam eminent, commodissimum est, eos balneo, impositis idoneis emplastris, emplastro de Cicuta, malactiCO, Vluidi, vel cera viridi mollire, illosque scalpello ita raGete, ut callus diducatur, hoc vero diducto, iterum lesia emplastra et imponere et diutius superhabere. Cura adhibenda est, ne scalpello tendo vulneretur, Cum ex minori etiam plaga quandoque grauissima et Iunelia inflammatio orta fuerit. UetUS ClauUS, quam i, Q eaedus, saepe reuertitur, qui vero tandem sub

102쪽

repetita curatione paulatim emoritur. De Condyl mate et aliis tuberculis, quae ad anum oriuntur, ccam infra, ubi alia vitia, quae anus recipit, exponam.

2 Clauis pedum laborantes abstineant a calceamentis cothu natis, a statione, adhibeant post pediluuia adipem suillii irecentem, qui fere omnibus emplastris vel laudatis x praestat.

Ulcus dicitur, si in qua corporis parte molli laesi

seu continuitatis solutio, est, ex qua, nec sanguinec bonae notae pus, sed alius humor corruptus, exiet quo humore partes solidae viceri iunctae roduntui tandem etiam fluida, quae in corpore sunt, vitiantu Talis vero corruptus succus prohibet, quo miniis vcus per se, ut vulnus, sanescere positi, quod igitualiam curationem requirit. Hoc apparere cuilibet e

. 89ῖ- Per omneS corporis partes ulcera oriun fur. Ilossibus ero illis alia nomina sunt. Praecipue verilla infestare solent adipem illamque cellulosam tuncam, qua non solum Carnes, sed carnium etiam fibra glandulae, aliaeque partes, Continentur. g. 894- Vlcera plerumque fiunt, si corpus mali habitu est, , et in eo humida corrupta sunt. Itaque per silla nascuntur in homine, quem scorbutus, venere lues, cacochymiae et caChexiae Varium genus, ne non aqua inter cutem, male habet. Sed vero etian in ulcera degenerant vulnera atque aperti abscessus Hoc accidere potest in homine integro et sanislinac

103쪽

si miriora laceratarum arteriarum venarumque ora rebus extrinsecus admotis ita immutatitur, ut Ox iis, nec sanguis, nec pus bonae notae, exire positi, sed sanies, vel tenuis atque cutim aliasque huic iunctas partes erodens, vel crasitor atque glutinosor. Nam talis humor haud aptus est, ut ex eo vulnus, vel glutinari, vel impleri, vel ad cicatricem sanitatemquo

Negligentia igitur medentium hoc seri potest, s

impositis linamentis furundisque, fascia etiam ad strictiori, vulnera atque aperti abscesius valenter premuntur: si vulneri colliso nondum per digerentia purgato superdantur balsama, vel alcohol, nec non siilper omne vulnus iniiciuntur nimis aeria atque ranaida: Si pus, quod corporis calore et aere corrumpi ur, non extergitur, sed in vulnere relinquitur; qui-JUS omnibus et aliis arteriarum, per quas vitalis suc zus permanat, ora adstringuntur, Pus vero etiarnetrassius atque glutinosius ff. si medentes in usu me licamentorum diutius persistunt, quae materiam di Ierunt atque pus citant, nec non in usu fomentorum,luibus partes, quae iunctae sunt, et praecipue illa um arteriae, remissiores sunt. In corpore vero Cor upto Vitis que etiam corruptum humorem ad vul- aera permanare necesse est, qui naturaliter, tum cor-ΘOriS Calore, tum aere, multo acrior fit. Cons a 3 6 340 348. 388. 389. 39 I. 39 a. 4 Oa . Omnia, quavia Vulnere atque abscessu, si iam pus alunt, nouam in-Jammationem mouent, facere solent, ut in vigemi erpentia degonerare possint.

i LXenera vero nominaque vicetum plura uinti, dultum enim inter se distant, ratione sedis, quam

104쪽

infestans, si in cute, quae capillis contegitur, in adpe, glandulis, musculis, tendinibus, ligamentis, articulis, vel qua caua sede, fiunt, nee non, quae Cir Oculos, nareS, aureS, fatices, tonsillas, linguam, paltum, gingiuaS, labra, mammas, aluum, genitalia, sunAliquid etiam in figura et magnitudine est, si illa ait us penetrauerunt, vel breuia sunt. Etiam aliqutempus confert, CI HS ratione ulcus vetus vel recei esse soles. Vlcera, quae angusta sunt, et vel recl. vel sexa, et fortuosa, intuS seruntur, et saepe in plus diuiduntur, sinus, vel ulcera sinuosa, vocantur, qubus, si callus accedit, nomen sistulae est. Si ver

ulcus rotUndum oras duras, tumentes, crassas, habe

id callosum appellatur. Quin etiam ulceribus a nomina imponuntur, si illa a quodam vitio, quod icorpore est, a malo Veneroo, scorbulo, Cacochymi

orta sunt. Aliquid confert humor, qui ex his exi qui, si copiosus est, ulcus humidum, si exiguus o glutinosus, aridum et durum dicitur. Humor etiat tenuis, glutinosus, Crassus, subalbidus, muco simili liuidus, pallidus, aut niger, quasi unguinosus, at thcum malo odore esse solet. Interdum aliud visiui accessit, et ulceri os vitiatum subest. Nonnunqua ulcus inaequale est, et ei vitiata caro superincresci Ulcus malum, et quod, quia humida in corpore corupta sunt, vel quia fibrae, tum Circa vicus, tum iomni corpore, laxae ac resolutae sunt, dissicilius saluscis, κακοηθὰ δυσαπι λωτον Chironium ' ac Telephum '' vocatur. Quod fere desperatum est, quale isenibus quandoque esse Consueuit, malum mortuus nonnulli dicere solent. De Carcinomate, quod pessmum ulcerum. genus est, et glandulas inprimis occi .

105쪽

Genus etiam humoris, qui ex ulcere emersur, docet, quas corporis parteS illud perroserit. Humor ille tenuis et rodens esse solet, si iS ex Cute exulcerata exit. Vlcera vero, quae in summa Cute fiunt, sino altitudine lata esse solent, et quae, salso pruritu molesta, crebrius accedente inflammatione exasperantur. Eae locis, qui multa et pinguiori lympha abundant, velut in capillis, praecipue infantum, nec non in facie aliisque locis, ubi glandulae sebaceae copiosiores sunt, exulceratio mucosa esse solet, et humor percrasius in crustas subpingues concrescit, quae surgunt, linterdum madent, saepius siccae sunt. Si adeps vlee- re tentatur, quam principem et frequentissimam sedem elle dixi 893), oleum rancidum fit et rodens et quod tenue, subalbidum, quasi unguinosum, pinguitudine oleo albo non dissimile, ex ulcere prouenit hoc etiam riplurimum in plures partes et altius pene-

R. si s diuiditur, qu . si vetustates

ellosi in fistulas degenerant. Si saliua in Man-

1ulis e1 secernendae accommodatiS ulcere corrum Pi-

partes vorat et vlCem profunda, κα-Θmi

in CSCltat. Si ulcus in artihulo est huim,

106쪽

nigrorem excitat. Caries quibus notis cognosi

possit, infra docebo. . 898. Ulcera, quae in exterioribus sedibus fiunt, oculi subiecta sunt, in ea otiam demitti specillum potes

quod docet, quo tendant, et quam alte perueniant Ex renisu etiam et ex ipsa sede patet, ad quam parte Peruentum sit.

Vlcerum omnium commune est, ea non sacile poese sanescere, etiam longe dissicilius, quam vulneri curari. Si ea ex malo Corporis habitu et vitio, quo in humidis est, ex morbo venereo, scorbulo, Cachexi nascuntur, ea nunquam facile sanescunt, nisi coli ruptus humor, qui intuS nocet, congruis auxilii euocatus et corporis habitus mutatus fuerit. Nam aetiam in corpore vitioso vi adhibita cicatrix inducti fuit, illa vel iterum rumpitur, vel ulcus iuxta eam ronouatur. Multum etiam mali ulceribus accedit, si efvetera sunt, et eorum iam consuetudo facta est, prae ecipue in corpure senili. Nam non solum illorum dissicilior curatio est, sed etiam, si idoneis medi mentis eo peruentum est, ut glutinari possint, id pleerumque sine magno periculo fieri nequis ' . Nam

esse etiam aliquam corporis therapiam per ulcera, i genus docet, quod arte, et data opera, fieri solent, dquo protinus dicam. Nee tutum est, ulceribus me deri, quae in Deminis fiunt, quibus menstrua novproueniunt. VHS enim Ostendit, tales, quibus malvetustaque ulcera ita curata suerunt, aliis grauioribus que morbis, apoplexia, inlimate et catarrho suffoca liuo, inflammationibus viscerum, corripi, et non raro subito rapi. Eadem mors, Vel graue mortis periculum, senibus denuntiatur, si ulcus, quod, aut ante

107쪽

aut in ipso morbo, natum est, subito aridum et aut pallidum, aut liuidum, factum est ''. Longo dissi

citius ulcera sanescunt, quae Circa cutem, mombranas tendines luet atque artigulo S sunt, nec non, quase in aliam sedem cauam, veluti pectus, vel articulum, penetrant. Nec ulcera vincuntur, nisi pars, quae laborat, contineatur atque quiescat. In corporibus inte- giis beneque valentibus, ast assiduis laboribus exercitatis, quandoque Vlcera, etiam Vetusta, celerrime, ef

fere per se, sanescunt, si sola adhibeatur quies, id quod

in cruribus maxime accidere solet, quae prae aliis d siderant, ut aeger in lectulo contineatur. Caeterum humor, qui ex ulcere exit, docet, quid sperandum sit. Possimus est nimium aut tenuis et rodens aut crassus: et glutinosus, colore liuidus, niger, et qui male olet. Carcinoma nullam curationem recipere, nisi excidatur, supra disi. Si vicora ossibus vitiatis supernascuntur, nec ea curari possunt, nisi prius sanitas ossibus reddit fuerit. Et quae iam sana viderasur, iterum exulcerantur. Haec enim ulcera saepe non a cute, sed ab interioribus partibus atque perios fio incipiunt.

Reus haud sanescit, nisi fuerit ita purgatum, ut a recenti vulnere haud diser es, quod si fac sum est, illud, ut caetera vulnera, impletur, atque ei tandem cicatrix inducitur. Purgatur vero ulcus, si, tum intus datis, tum extrinsecus admotis, medicamentis enaeitur, ut bonus et ad vulnus implendum idoneusuPcus ea disruptis arteriis in id fluat.

108쪽

- 9Ol. Si vero de prioribus incipiendum est, non omnii bUS aegris eadem medicamenta conueniunt. Sedul ii considerari debet homo et totius corporis liabitus praecipue, si ulcera a vitio intus orto nata fuerunt Animaduertere enim oportet medentem, quidnam sit . in quo laboratur. Si enim corpus integrum est, et ulcus ex vulnere per imposita aliena enatum fuit, me dicamenta, quae ore sumuntur, fere superuacua sunt . et saltem abstinentia utendum est atque quiete. S i vero aliud vitium, venerea lues, scorbutus, Cachexiae.

in humidis est, si foeminis menstrua, viris haemor rhoides, olim fluere solitae, suppressae sunt, dandat sunt medicamenta, his morbis profligandis idonea.

Nam iis leuatis ulcera facilem curationem recipiunt. Diligenti etiam animaduersione opus est, ne valentioribus medicamentis, quae ad humida purganda dari Consueuerunt, sanguis nimium cieatur, et inflammatio moueatur, qua ulcus multum evasperari quandoque solet. Medicamenta, quae nimis calida sunt, vel morbD, ex quo ulcera orta sunt, minus apta, illud es cere non raro solent. Purgantia non prius utilia sunt, quam, ubi necesse est, ut auertatur nimius humoris ad ulcus aditus. Nocere ea possunt eo tempo re, quo digerentibus ulcus purgari debet. Saepe igitur medicamenta, quae ad discutiendum malum a me dicis dantur, ulcera irritant, semper vero multumqUe'

prodest quies et abstinentia, atque si aeger modico cibo utitur, sibique omne acre, salsum, acescens, imo carnem omniaque iurulenta subtrahit, a vino etiam iet omni valentiori potione abstinet atque aquam vel

t His, quae PLATTNERVS de victus ratibne et medicamentorum intus sumendorum usu dixit, multa quidem sub- ingi pollent, niti et breuitas, cui midendum est, et libriellarurgici natura et habitus vetaret. Doctrina enim haec Paucis

109쪽

naucis proponi nequit, cum non modo propositiones patholosticae et semioticae, atque praecepta diaetetica, ct thera neutica, generalia illa, sed et morborum quoque singularium historiae et varia atque diuersa methodus HS medendi ab experimentis comprobata in eo chirurgo, qui medici consilio uti non vult, desiderantur. Itaque haec pauca tantum adiicio. Humorum prauorum acris natura diluentibus, obuoluentibus ς tenuitas incrassati tibus; spis tu lodiluentibus et resoluentibus; acrimoniarum species diuersae remediis cuique propriis; abundantia fictu parco, haud

opiparo , potu aquoso , sommo breuiori, euacuantibus, aucto, nisi quid vetet, motu corporis aucto; deiectus quiete, somno longiori, nutriente cibo potu que ; motus nimius' abstinentia, quiete, potu aquoso, euacuantibUS, nitrosis; motus iusto minor exercitatione corporis, victu pleniori, potulentis medicamentisque cardiacis, curatur; ut de

solidis partibus rigiditate, flacciditate, spasmo peccantibus

nil dicam. Multo minus 'curationes morborum diuturnorum in humoribus haerentium pro dignitate satis exponi pollunt. Pauci stimis igitur reliqua attingam Vlcerum curatio praecipue poscit boni humoris in loco assecto secretionem et habitum partis eius perspirabilem, absentiam inquinantium, ergo munditiem, aerem purum, calorem na

turalem partis, eiusque fotum per lintea, pannos et fascias, subinde etiam concalefacta; quietem partis; medicamenta pauca conditioni viceris, sicci, nimium humidi, laxi, callosi, fungos, insensilis, dolentis, inflammati, serpentis, secten iis accommodata. Quodsi haec et quae de generali thera- pia paulo antea dixi, recte et sedulo adhibentur, visera ad priores curationes rebellia ad cicatricem saepe perducuntur, etiamsi curatio specifica dicta omittatur. Non raro tamen ea quoque necellaria' est. Praecipua huc pertinentia medicamina haec fere sunt : Si purulentum humoribus admixtum. est, serum lactis acidum, lac ipsum animalis herbis pasti, cum aqua calcis vitiae , vel sine ea, decocta farinosa acidula. Labes sphyllitica, 1cabiosa usum decoctorum modo mitiorum, modo acriorum, diureticorum, medicinarum antimonialium, mercurialium, iisque adiuncti corticis peruuiani, extracti cicutae requirunt. Vlcera a scorbulo vero genita in melius mutantur adhibito victu ex vegetabilibus, brassica praecipue omnis generis, eademque sale condita, iisque, quae vulgo antiscor butica Vocantur,vx malio paratis potulentis, pultibus et pane, sde quibus RVPPE in libro δε morbis nauigantium, et LIND in Tract..nglice conscripto de scorbulo,) usu aquarum mineralium acidularum. Hydropis curatio multiplex. Cachcxia, si uet Vlcerum caussa fuerit siue effectus, excretiones blande iri uantibus et cortice chinae, puluere antica chectico Querce

110쪽

taui etc. curatur. A scrophulosa labe derivata ulcera cloi lbus exiguis tartari emetici, mercurio dulci, additis horti alteruti roborantibus et aromaticis aperienti biusque, Pracecipue chinae cortice, cicutae extracto vel puluere, cortici Winteranio, decoctis radicum aperientium; sed simul abst incndum a farinosis nimiis, potcntia frigidis, relaxantibus, utendum vero moderata fasciarum applicatione, et po thaec omnia balneis frigidis . Fluxus foeminarurn mer struus, vel virorum haemo rhoidalis, arthritis, tinea capiti repressa etc. remediis quaeque suis curentur. Ad ulcerri ab acri pendentia os aliis remediis non sanabilia multun potest usus lactis cum pane candido bis cocto pro omissi cibo, in acro campestri. Praeter haec scire licet, curatio Dibus per medicamenta cfficaciora adminis frandis non iusic diutius- insistendum esse; nam diu vexatae frathaeque vire: naturae cum non sussicerent sanandis ulceribus, denuo col.

Iectae sine medicamentis sanationem ossiciunt

- 9 Oa Haec vero circa victum et medicamenta intus dan. da obseruanda sunt. Propriam etiam et haud mediocrem animaduersionem desiderant medicamenta, qUae extrinsecus super ulcera dantur. Vsus enim ostendit, isaepe haec superdatis medicamentis valentioribus asconquisitis agitari atque plurimum intendi, ita, ut aliatius latiusque serpant, quae nulla vi adhibita, sed impositis, nullis, vel lenibus tantum, medicamentis, , quae quasi blandiuntur, per se finita fuissent. Ulcera il

autem purganda esse, supra proposui 9oo . Id quod

extrinsecus fit, si tollitur omne, quod in ulcere impurum est, et quod ora minorum arteriarum praecludis, sicque impedit, quo minus bonus et ad carnes alendas idoneus succus possit ex iis exire. Pro modo vero illius humoris, qui viceri inhaeret, adhibenda medicamenta sunt. Si enim minori malo maior vis adhibetur, ot viceri non adeo impuro super imponuntur ex rodentibus adurentibusque vehementiora, haec al

tius et latius atque in id, quod integrum est, pene

trant, ina O nouam non raro inflammationem conci

tant, qua ulcus seniper Plurimum intenditur, ita, ut