Considerationes pathologico-semeioticae, de omnibus humani corporis functionibus ...

301쪽

tissimum causam. Quia non nulli gaudent constitutione adeo

robusta ut mi asma susceptum expellatur via sudoris aut alterius evacuationis apud illos: nullo alio ad summum tolerato malo praeter febrilem quemdam paroxis inum qui hanc expulsionem efficit. 20. Quia constitutio quorumdam individuorum opposita est biliota idiosyncrassiae quae requiritur ad experiendas morbidas impressiones contagionis grassantis. Non aliis itaque de causis accidit ut ii intacti tunc maneant homines qui gaudent consti tutione pituitosa tam spontanea quam accidentali, diim e contra inter biliosos huic contagioni ex possitos alii corripiuntur grassante febre: alii vero, magis robusti aut minus inclinanteS Versus eam labem , patiuntur ad summum aliquam affectionem febrilem te vissimam qua mediante fali alatur, expulso scilicet mi a matesuscepto antequam potuerit magnas agere radices apud illos. Tales febres miasmate contagioso insignes, majoremque Vel minorem lethalitatem inserentes pro Vario gradu earum exalta tionis , vocari solent nomine pestilentium. Ese aliquando gratia santur in Europa nostra, variis nempe in Vicis aut urbibus aut villis , tum in variis duntaxat eorum partibus , secundum diversas circiumstantias quae famulantur gignendae & propagandae con tagioni : ideoque praesertim regnant in iis tempestatibiis, regio nibilS dc locis quae magis favent constitutioni biliosae putridae tubi semel incoeptae saeviunt generalius & majori cum discrimine inter homines mediae aetatis, praecipueque apud pauperes Praedictis earum febrium characteribus addere Oportet quod eae plerumque terminentur beneficio sudorum criticorum magis Vel minus copios Ortim , non raro simul erumpentibus bubonibus Parotidaeis , quandoque & haemorrhagiis dum rarissimae sunt terminationes petechiales , quamvis initio & in vigore morbi

saepisti me efflorescant petechiae symptomaticae, silc iit specialiter

302쪽

aecidit in illa febre quae Vernacule cicitur sex re de prison , sex

Sed quamvis illae febres dicantur pestilentes propter malig- 14itateria contagioni S majoremque earum mortalitatem, quam longe differunt a peste proprie dicta l etiamsi quaedam detur analogia inter e OS morbOS. Pestis itaque vera pertinet ad genus febrium biliosarum putridarum , sed ea constituit speciem earum teterrimam quae ab aliis febribus generis sui dii tinguitur per sequentes charactere Sessentiales. 1'. Nempe contagio ejus celerior est omnium &generalior. 2'. Longe plureS aegrotantes enecat quam salVOS mittit , praesertiam initio contagionis. 3'. Bubones critici essiOrescunt apud Omnes aegrotanteS , quandoque gangraena sicca reaeque eruptiones adeo essentiales sunt ut nullus aeger sanetur , nisi illae quantocius appareant fiantqtie stabiles di in bonam crisim desinant , silc it proprium est omnibus febribus eruptivis. Praedictis praedicamentis adde quod pestis sit morbus proprius & spontaneus plagarum Arabicarum , semper Vero Pere grinus in Europa, ubi nunquam apparet nisi huc importetur beneficio mi asmatis pestiferi. Quod miasma ibidem non rege neratur unquam, sed tantummodo disseminatur ac dividitur , ideoque limitatam durationem obtinet. Quemadmodum enim Europaei suapte natura tentantur PU-tridis febribus , aliquando contagiosis ad certum gradiam, qUan doque & solummodo sporadicis: ita Arabes sponte contrahunt Veram pestem , propter quamdam constitutionem specificam eorum populorum, ducendam a climate in quo vivunt, stimul &a ratione vivendi. Quae pestis apud eos saepe etiam duntaxat sporadica est sicut febres nostrates, sed quae saepius epide mica evadit propter scedam crasibrum Mahometanorum incuriam, inspiratana

303쪽

anspiratam & probatam a doctrina Fatalismi. Cum enim ii religiose negligant cautelas qhia libet adversus communicationem natasmatum promanantium ab hominibus primodium tentatis , pestis apud eos semel enata breVi epidemica evadit, dum ea tantummodo fuisset sporadica aut saltem polluisset in primis initiis suis facile exstingui, mediante fuga , munditie omnimoda & usu

alexi pharmacorum.

Quamvis tamen pestis hoc modo semper evadat epidemica apud Arabes, ea ibi non semper seque majigna , seqiae durabilis. Diversitas haec procedit ex eo quod constitutio atmosphaerae de hominum caeteraque adjuncta fa leant magis vel miniis susci piendae ac disseminandae pesti. Unde intelligitur quare illa ibi mox devastet plures stim ii Ρrovincias, mox vero aliquot duntaxat urbes leviter attingat, mox ibidem duratura per annum, mOX Per aliquot solummodo menses aut hebdomadas Si quis quaesierit utrum volatile siti seminium pestis 3 respondemus illud non videri maxima volatilitate donatum, etiam apud Arabes ; nihilominiis vero illud posse per aera aliquatenus disseminari ad usque certam quamdam distantiam. Ex Opatione Thessali filii Hippocratis ad Athenienses apparet ita censuisse hunc Principem Medicorum quippe qui imminente peste non tradiderit conssilia sua medelamque conscriptaria proponenda Per Urbes, nisi postquam perscrutatus fuisset aestus, Ventos de caligines qui tunc temporiS regnabant. Hanc tamen differetinationem pestis per aera valde limitari necessarium est , non solum propter limitatam volatilitatem se inii, sed de propter alias causas. Cum ejus naiasma possit ali quatenus referri ad substantias quasi aerisorimes, in quantum Dempe probabiliter conssistat in combinatione aliqua materierum latinarum & phlogisticarum nonne illud debet necessario per-M m.

304쪽

nautara ac dissolvi, tandemque subire annitillationem chymicam 3 Quia nempe gaseosa haec combinatio nequit resistere continuae motitationi quam accipit ab atmosphaerae flabellis, sicut nec devitare potentissimam actionem dissolventem qua fruitur Oceanus aereus. Quemadmodum similis marium virtus cohibet infinitum proventum salis marini quo pelagus integer brevi saturaretur:

ita & potentia dissolvens atmosphaerae occurrit generaliori disseminationi pestis. Si aliter res se haberet, pestis semel incoepta

serperet constanter de proximo in proximum, eaque totum Orbem inevitabiliter amigeret una eademque epidemia.

Considerando praedicta obstacula generali disseminationi pestis

Oblata, non statim quidem apparet cur illa toties ab Arabibus ad nos delata fuerit. Sed ratio hujus phoenomeni reperitur in summa facilitate qua seminium pestilens adhaerescit corporibus spongiosis , qualia sunt Vestimenta hominum variaeque mercaturae , in quibus naiasma illud valet aliquandiu conservare suam virulentiam. Ubi earum mercaturarum fasciculi exportati reserantur antequam destructum fuerit virus in illis abditum, aut ubi contrectantur vestimenta qilae adhuc pariter infecta sunt: nonne illud idem virus traditur atmosphaerae obviae & intu1mus cipitur ab hominibus in ea viventibus 3 Nonne consequenter

pestis inexspectata ibi gignitur, quae semper eo saevior ac citior est, quo magis recens seminit pestiferi formatio, importatio &disseminatio tItaque pestis semper decrescit eundo, eaque tandem omnino evanescit post suam dis laminationem inter Europaeos. Viasma illius non sollim ibi ex editur ab aere sicut diximus illud quoque dissolvi apud Arabes, illudque senescendo amittit de virulentia sua ; verum etiam illius activitas sensim sine sensu edentatur &denique aboletur aliis de causis. Nullatenus reproductitur in

305쪽

sanguine Europaeorum. Continuam patitur divisionem inter homines infectos. V. Demum terror minuitur de die in diem, prout nempe pestis mitescit; haecqtae ultima causa forsan magis emcax quam caeterae quaelibet. Tanta siquidem est potentia terroris ad irritandam & acuendam pestem, ut Riverius ac Die- merbroeckius asseruerint perire numerosiores homines propter terrorem, quam propter grassantem pestem. Quapropter pestis nunquam visa fuit inter Et tropaeos, quin illa in progressita suo

toties exhibuerit notabilem imminutionem atque mitigationem symptomatum, sensim advenientem ; quae totieS certo denunciaverit finem cladis regnantis, tum propter Virulentiae tabescentiam quam designat, tum quia mortalitas minor facta sensim parit securitatem.

Clim haec ita sint de origine, natura & moribus pestis, haec haud incongrue ut videtur spectari potest Veluti quaedam planta

exotica, quae virescere quidem valeat alienis in regionibus , ibique aliquandiu edere frondes forsanque fores nonnullOS: nequaquam Uero frudius ullos aut saltem fructus nusquam adepturos maturitatem adultam & secundam. Pariter quaedam animantia longe a patruo solo queunt duntaxat Vivere aliquandiu , nequaquam Vero prolem ullam gignere. Exemplo sint elephantes, leoneS, Sc. E contra febres nostrae pestilentes dictae naturalia sunt producta soli nostri. Vae apud nos non solum edunt flores persectos sed Jc maturos fructus, ad instar plantarum indigenarum. DO-Iendum heu l quod hisce indigenis productionibus similes factae

fiterint Variolae nobis olim peregrinae, nec non ipsamet immunda

syphillis.

Ast pro nostra felicitate, sen inia pestilentia indigena non sese praebent adeo subtilia & scinesta, ac seiminia verae pestis.

306쪽

Facilius nostris resistere est: mediante bona constitutione corporea, congruo Victu, tranquillitate mentis & fuga insic torum. Praeterea Venenati illi fructu S nostrateS non maturantur quotannis , neque in Omnibus tempestatibus & aetatibus. Vi

deantur quae in hunc sensum dicta sunt de pelte pag. 22 &a ab , nec non 327 fascicul. 1.

1ΑsΜA variolosum est quoddam productum exoticum haud secus ac pestis. Creditur apportatum ab AEgypto sicut syphillis ab America meridionali, & sicut pestis ipsa quandoque ab Arabibus ad nos importatur.

At maxima datur differentia inter miasma pestilens & variolosum. Nempe naiasina pestilens nusquam reproducitur apud gentes peregrinas, ideoque brevi destructum ibidem evanescit: dum e contra Variolosum semel translatum ad peregrinas plagas ibi constanter reproducitur, adeoque non solum ibi frondescit ut ita dicam & floret, vertim etiam fructificat & maturescit. Quemadmodum planta exotica languet in solo alieno tandemque contabescit , ita & pestis apud nos. Sed variola assimilata est nostris productionibus indigenis, earumque civilia jura ut ita dixerim obtinuit mediante hominum constitutione, capaci regenerare perfidum illud seminium. Cuiusnam sit naturae, omnino ignoramus. Agendo de febribus eruptivis, pag. 328 & seq. fascicul. 1, ubi de Variolis, notavimus seminium illud volatile non videri, sed fixum atque exclusive incoctum pari varioloso, cui etiam destic cato adhaereret satis diu absque quod mutaretur ejus natura contagiosa.

307쪽

Ibidem quoque observavimus 1'. morbum excitatum a miai mate Varioloso esse sebrilem, eumque acutum , lnecessario eruptivum, bifida crisii terminandum ; 2'. unicum esse modum quo mi asina illud susceptum & adauctum poli it separari a sanguine insecto, nempe per Paprillas inflammatorias supra critena critice ellorescentes, quarum suppuratio deinde solum est me

dium quo valeat obtineri expulsio seminit in illis de possiti ;3'. requiri peculiarem corporum dispositionem non nihil inflammatoriam aut saltem catharralem ad hoc ut Vari Ota contrahantur indeque concipi rationem cur hic morbus sit sporadicussere perpetuus, sed hinc inde epidemicus, sporadicus inquam morbus ferme perpetuus , quia nunquam desunt homines apti ad suscipiendam illam contagionem, tam saepe reproductam , facile servandam & pluribus materiebus adhaerentem hinc inde vero epidemicus , nempe quoties popularit viget singularis constitutio hominum inflammatoria aut saltem catharratis, quae requiritur ad effectus morbosos suscepti seminii variolosi ; nam quod dicitur aph. 19 seci. 3 de morbis Omnis generis, illud idem intelligendum de variolis ; eas nempe in quibusvis quidem anni temporibus oriri, sed & eas quibusdam temporibus magis fieri & exacerbari. Ex quo Vari Olarum genio resolvitur quara variolae epidemicae ut plurimum incipiant tempore Verno circa ejus aequinoctium, siciat notavit Anglus Hippocrates: dc cur ille

morbus soleat prima insate crescere , languere per autumnum hieme sequenti ferme cedere iterum redituruS tempore Verno,

eodemque Ordine aliquandiu processurus, si modo faveant constitutiones tempestatum & hominum.

308쪽

A11 As ΜΛ M O RB I TTO S U Μ ,seu RUBEOLOSU M. 1ΑsMA morbillosum suscipitur a sanis per communicationem cum iis qui laborant morbo rubeola dicto , gallice la rougeste , sicut variola suscipitur per communicationem cum VariolosiS. Illud non videtur magis volatile quam variolosum, quamViS forsan paulo subtilius sit , quatenus nempe adhaeret levibus squammulis, capacibus non nihil volitare per aera. Sed spectandum tanquam productio indigena quae nimirum sponte gignitur in sanguine & quae ideo non semper requirit contagionem

prete Viam.

Propterea morbilli in pistime suboriuntur in individuis prorsus is Olatis, quorum nempe constitutio apta esst ad hunc affectum sponte contrahendum: iique morbilli primarii perinde contagiosi sunt ac ii qui fuerunt ac qiuisiti per communicationem. Ideoque morbilli sporadici dicti seu dispersi tantummodo graTabuntur , si quidam homo fiat rubeolosus eo tempore quo paucissima soli immodo individua disposita sunt ad contrahendam

rubeolam. Victissim rubeola semel nata evaderet epidemica se popularis, si maxima hominum turba gauderet dispositione quae requiritur ad efiicacitatem obvii contagii. Secus enim omneSPropemodium homines laborarent rubeola ubi unus solus laboraret , nec unquam Videretur rubeola nisi epide mica. Quod de omnibus morbis contagiosis pariter intelligendum.

Sive rubeola epidemica fuerit sive sporadica, illa imprimis

scaturire aut grassari incipit tempore Verno , haud sec is ac Variolae clam quibus illam incidere non rarum est. In utroque enim affectit agnoscendiis quidam character inflammatoria Si

309쪽

sed ille est nait irae phlegmonodeae in variolis , erysipelato

vero in rubeolii 3 Insuper suppuratio nunquam in rubeola ad mittitur , dum ea absolute necessaria est in variolis. Propter hanc affinitatem morbillorum clina erysipelate accidit etiam ut ii quandoque gramentur per constitutionem autumnalem sicciorem , indeque propagentur ad hiemem , si praecesserit testas minus calida quam ipsi proprium est. Quod ita fit quia tunc prolongatur constitutio leviter biliosa dc acer, non nihil apta gignendo erysipelati, aut fallem capax concipere labem morbillosam seu rubeolosam , Occasione scilicet humoris perspirabilis retenti , singulariter mutati di combinati.

De caetero tamen notatur infantes ac juVenes magis aptos esse contrahendae rubeolae quam natu majoreS , etiamsi priores

aliunde minus dispositi sint ad biliosos morbos. Sed ibi agnoscenda quaedam praecisio qualitatis in materie flava sangiuinis juvenum ; quae quidem Valeat facile concipere miasma rubeolosum , quamvis illa non sit perinde capax sti scipiendae pleri-ritidis aut cujusdam febris biliota dlim in adultis e contra datur major dispositio ad febres biliosas & pleuritides, minor vero ad rubeolam. Modus existendi bilis minime idem prorsus in

utraque aetate : nec proinde eaedem ejuS aegritudines.

Notatur demtim quod mi asina rubeolosum non sit infestum iis qui jam olim rubeola tentati fuerunt, & quod saltem aeque rarae sint recidivae hujus affectionis, quam iterati lapsus in variolam. Videantur quae fusius dicta de symptomatibus & moribus rubeolae , ubi de febribus eruptivis, pag. 322 & seq. fascic. 1.