장음표시 사용
251쪽
sed quia semper remanet aliqua sui pars, quae non conuertitur in uaporem, S e. Erat dubitatio in exemplo Aristo. quia dixit, quod lac est corpus non evaporabile: erat autem dubitatio, quod lac coquitur & digeritur: sed omnis coctio fit evanescete humido ergo lac crassescit: ergo evaporat: respondet Alexan. quod potest dici,quod lac sit corpus evaporabile, quia Aristo. appellat in hoc loco corpus evaporabile,quod secundum sui to tum potest evaporare; & sic non loquitur Aristo. hic: & sic lac aliquo modo est evaporab Ie,& aliquo modo est inevaporabile. Erat etiam tertia dubitatio de lignis; cur res tinait Aristo. dictum silaum ad ligna uiridia, dicens esse a praedominio terrae & acris,cum ligna L ca uideatur esse magis terrae & aeris, quam ligna uiridia e De facto eSo,domini, fateor me ignorare,quate Alex. restrinxerit dictum suum ad ligna uiridia: considerate etia uos, quia mihi uidetur,quod ligna sicca habeant plus aeris, quam ligna uiridia . Erat etiam quarta dubitatio de argento uiuo,quia Aristo. dicit, quod omne corpuS evaporabile,a praedomi.-nio est aqua: sed argentum uiuum est mixtum evaporabile secundum totum :& tamen noest a praedominio aquae,sed aeris,ut Aristo. dixit supra. Potest dici,quod uerum dicit Arist.hic, quod omne corpus evaporabile secundum totam sui substantiam, est a praedominio a quae r&, cum dicis argentum uiuum evaporat secundum sui totam substantiam,dico,quod non est uerum,quia illud dicitur corpus evaporabile,in quo illud, luod evaporat, conuertitur in uaporem humidum: sed illud,quod evaporat ab argento uiuo,non conuertitur in uaporem humidum, sed in exhalationem siccam,quia illud est exhalatio sicca.De alio,in quo dubitabatur de uino; quia ex dieto Aristo. supra, cum loquebatur de digestione, Aristo. di- et ocebat, quod digesta omnia sunt crassiora & calidiora se ipsis indigestis ; ergo uinum digestum est calidius, quam nouum; ergo minus habet aquae uinum antiquum, quam nouum;
quomodo ergo est magis aquae,ut dicit hic Aristo. si est calidius e Potest dici,quod,si com
paremuS uinum antiquum nouo,reuera antiquum est magis digestum,quam nouu, & ideo reuera magis calidum: sed ,si comparemus uinum antiquum musto, quod non tantum est uerum uinum,sed est uinum admixtum excrementis & multis acinis, quae sunt corpora extrinseca&admixta,ut etiam stant illi nuclei acinorum, qui acini fiunt ualde calidi.& haec sunt corpora terrea,quae recipiunt multum calorem a sole;&ut sic,mustum est magis te reum & calidum,& uinum magis aqueum,quia uinum ratione horum acinorum & horum corporum est maxime calidum: & sic Aristo. comparat uinum antiquum uino recenti, is soest musto. Non tamen uino nouo: & sic mustum est calidius uino digesto, ratione illorum corporum admixtorum: si uero comparetur uinum antiquum & digestum uino nouo,de nomusto, sic uinum antiquum est calidius. TEXTUS
acunque aut a Studo incrassantur, terrae. Quacunque alit ab ambobes, comittima plurI ut olium: mes,ct dulci uitium ,
Coc eritium aut quaecunque quid concretasuntdfiigido,aquae ut glacies is, grando, pr tua. 2uaecuniue autem d calido, terrai ut fictile, caseus,nitrum, sales. Quaecunque autem ab ambobus clara autem i, quacunque infrigidatione di h- autem sunt, quaecumsue amborum priuatione, alit, raram di ut egressientis cum calido sales enim humidi solius priuatione concrescunt, quaecunques rra: glacies autem calidi filius haec utique amborum uapropter oe ab ambobus, in habebant m .s uinerumcunque igitu, tot tim exstitauit, elut fictile, tutelainum eterem electrum,ct quacunque donis r ut ch ma,rastigidatione sum elatorrha,thuyeummi. Et electrum quoque huius genetis esse urceirar, o h crestu: circumprehensa enim animalia in ipso uidentur.
252쪽
A mo mim calidum exictis,ut eom messis,cum in Miam dimissum fuerit, evaporat hi idum, et quidem,im Patalat,di mollificabilis uelut eli muris iamdesquacrico reduur humidum ab exeunte ab ipso calido An aliis autem a Juoru eunque autem
non totum, rerrae qmdemsunt magis, morum abilia , ut terrum, Er cornua s autem,
PRO uitiir Aristot. secundum membrum primae diuisionis, quia in prima diuisione
quod m:xtorurn similarium quaedam sunt fluxibilia , & quaedam coagulabilia: fluxi Isai, dixit, quou adhuc bifariam sunt , quaedam evaporabilia,quaedam inevaporabilia:& declarauit membrum istud leu naturam istorum: ideo Aristo. transit nunc ad declarandum naturam coagulatorum ; & dicit, quod mixtum coagulatum est bitariam,quodda molmsxtum comulatum molle: & dicit Alexand. quod Aristo. uc declarauit de liquabilibus ; & sub psis coagulabilibus comprehendit etiam mixta coagulata mollia: & sic Aristo. hic prosequitur secundum membrum diuisionis primae, di ipsum diuidit ; quod membrum est ipsorum durorum. Et sic Aristo. nunc vult declarare naturam mixtorum durorum coagulatorum;de primo dicit, quod mixta similaria coagulata triplicster se habent ; quaedam a frigido sunt coagulata, quaedam uero a calido, quaeda uero ab utroque : quae coagulantur a frigore,iuret naturae aquae, ut ni glacies,grando,pruina, &huiusmodi;&ista sunt mixta coagulata non fluxibilia, quae fiunt de natura aquae: quaedam sunt coagulata a calore, ut later;& haec sunt, de naturalem, a praedominio, ut
xiam sal; & ista sunt dura: quaedam ueto fiunt coagulata ab utroque; & haec fiunt de natura terrae & aquae: & declarat Aristoteles, quomodo ista sent coagulata ab istis: di dicit, quod, quae coagulata fimi a frigore, sunt coagulata ab ipso, exprimente chlidum interius; &Q sunt coagulata per expressionem calidi si uero fiunt coagulata a calidolia sunt coagulata per consumptionem humidi: si lutit coagulata ab utroque, sic sunt coagi so lata ab utraque parte seu causa, aftigore exprimente calidum, & a calido consiumente humidum:& ista est prima diuisio secundi membri. Et tunc Arist. ponit secundam diuisionem di item,domini,quod haec mixta similaria coagulata,quomodocunque sint, fiunt duplicis differentiae; quaedam fiunt mollificabilia,& quaedam immollificabilia Immollificabilia sunt
ut lapis ater;& ista non sunt mollificabilia,quia fiunt de natura terrae a praedominio,quia in ipsis expressum est fere totum humidum, tum a calido tum a frigido; exemplum dicit Ariaeso ut later decoctu; in fornace, coagulatus est a calido;& quia calor expressit totu eius humidum,ideo non amplius dissoluitur:aliquando uero non fiunt coagulata a calido, sed a frugore,quod expressit totum humidum exemplum multorum ponit Aristo ut electriim dici tur esse coagulatum a frigido exprimete fere,dicit Arist totum humidusia:&quo modo coago gulatur a i igore oli dicit Atis .coagulatur a frigore illius fluuij,in cuius littore nascitur:&quia exprimitur fere totu eius humidum,ideo durii est,& de natura terrae. Et tunc Arist.ponit aliud exemplum,multorum arborum,ut est de myrrha,de thure,& lapidibus nonnullis,
di de speculo quae omnia sunt coagulata a frigido,& prius erant liquabilia:& quod ista coagulentura frigore,probat Arist exemplo, in omnibus istis saepe inueniuntur animalia coa gulata intus:& quare hoc quia ista semper fuerunt liquida,& in eis postea animalia inui litur,& postea coagulantur,& sic remanent illa animalia ibi imbibita( di aliquando etiam in uentuturpalee quia,cu haec a frigido coagulantur,ibi remanet illa animalia:cuius genetis , dicit Arist fiunt etiam tophi lapides,qina coagulantur a frigore exprimente, fere totum lui midum. Et sic diximus,quod fiunt multa corpora coagulata a calido, & multa a frigore: &so qualiter aliqua possunt mollescere,& aliqua non;& diximus causam,cur aliqua possunt inollescere' aliqua non,quia diximus de illis,quae non pollunt mollescere,quod est, quia li inta praedomidio terrae,quia calor & frigus exprimunt fere totum eius humicium & sic reman
253쪽
sit tota siccitas ergo terrea sunt. Restat modo agere de si cundo membro , side ijs, quae suri mnllificabilia:& dicit Arist fiunt ea, in quibus non est expressium totum humidum aut a cali do aut a sei ore:& ista fiunt bifaria: aut enim, sicut fiunt mollificabilia, ita etiam liquesturii ut metalla, & haec sunt communia terr & aquce: aut tantum mollescunt non autem lique fiunt:& omnia ista sunt solius terrae, dicit Aristo.sicut cornua, a quibus est expetessium totum humidum Lego uerba;& aduertatis,quia Aristo.appellat mixta constantia, idest ei
-- iram Stim meram luest' onlidi & humidi simul. Suiscera terrae: idest a tir: terrae. Propter quod & ab ambobus coagulantur:ta cedet legi a nuUi re non a turno. O i
co haec omnia mixta:hucusque omnia illa uerba sunt dicta suspensive. Et quando proijcit ut in aquam. Haec uerba sunt de textu. Sed hic est dubitatio duplex, primo quia Arist dicit, io quod in quibusdam corporibus evaporauit totum humidum tum a calido tum a frigorei sed hoc est impossibile, quia si totum humidum evaporauit ex aliquocorpore, tunc illud mixtum non est mixtum ex quatuor elementi S, quia caret humido,quod est aqua; tum quia tale mixtum non posset continuari, immo esset dissolutum in partibus suis, ut puluis, & cinis.Secunda dubitatio est de electro,quiaArist.hic assentit opinioni, diceti esse gumi populini orae,nascentis circae littora Padi tauq;quod tamen est expresse falsum,& fabulosum,tanxe illo Dialogo Luciani. De primo, dico,quod re uera in nullo mixto est expressum totum humidum: on dicit Aristo. quod sic: dico, quod dictunt Aristotelis intelligitur,expressiam est totum humidum dest fere totum humidum, quia impo sibile est, quod omnino totum humideta sit reprellum, roquia tunc illud mixtum non constaret ex quatuor elementis,& etiam esset dissolutum in Pulverem. De secundo,de electio,varia fuit opimo antiqua de Ipsio electro. Plinius et 8 libro natur hissicitat Theophrastum in libro de lapidibus, quem no habemus: ubi dicit Theophrastus, quod electrum est minerale; & quod effoditur circa Liguriam, uel circa Liburniam: aliqui dicunt,quod effoditur In Sicilia uel in Fanitia in duobus locis: alia coinio dicit, quod est succus populi nigrae,nascetatis circa Padi fluuiu an illis ripas, circa tr oicum aestiuum; aliqui dicunt in alijs locis:aliqui dicunt, quod est excrementia maris, quod ceneratura superfluitatibus maris,&ideo res j citur amari: sed omnes Istae opiniones sunt tabulosae & sel .Sicut dicit Ruellius in primo de historia Plantarin sed uera opimo est,quod est fiuccus non populi nigrae, sed cuiusdam arboris, quae est pinei generis, olet enim odore S
dinemquae arbores fiunt circa mare Germaniae:qui humor, seu qui succus, decidit ex illis a boribus aliquando in terram, aliquando in aquam maris;& sic a frigsa: tate aquae induratur,&postea reficitur a mari:& ita declarat Cornelius Tacitus in libro de moribus Germanoludi sic uerum est, quod est succus arboris, sed est succus ex illis arboribus habentibus odorem; eo est de natura Pini: quod enim dicit Arist.h inforte dicit famose:&-
accedit ueritati, quia dicit, qu id est gumma cuiusdam arborss, quae cuiusdam aquae,cuiusdam fluuij;& non dicit mari S, sed cuiusdam stuu J, Q p . . . . ad mare electrum:&sic potest comprehendere animalia intrasse Et forte haec fabua habuit ortum, quia generatur siectrum apud Padum, quia iste est fluvius Germaniae, qui fluit ad
nos,dici Ruellius, & ideo mite fit durum ab ipso fluuio: & mulieres primo se pom nt,
tamen nunc clarum est, quod inuenitur in mari germans co . Et notato,qUiactri genera:aliquod genua est,quod est coloris candidi,&hoc est minus pretiosum, di
non vidi ego: udi abet calo in terrae&fulvum,&istud est pretios imp
seu gummi ei, idem ligurio.s ei lapidi,ut dicit Theoph in secundo libr , &tippellamus ambram:& dicitur,quod crassescit q*-s isti nomine
fabulosum: & ueritas est; quod ligurium & clectri' in iec mi u A, vj
Quod uero nos appellamuS ambram,ssus Vidi x ae stilolturis, dicunt, quod non est ea ambra, de qua antiqui dicunt, quod e diurm re di ideo habet generationem ex terra; sed stilla,qu ira v x moe emetit onem Ae
254쪽
Lect . in quartum Meteor a 3 s
TExTUs ct VIRO AGESIMUS SECUNI ULOVossiam igitur liquabilia ponendum est, ct quaecunque liquefiunt ab igne,iac Antaeuotiora. quadam
au C et cohaemunia,uelut cera quaecuque autem ab aqua,haec terrae. quaecunque autem Neque aingis siuί terra, ut amborum Si igitur omnia quidem aut humida,aut concreta,horum autem qua indictis passionibus, oenora est intermedimn,omnes utique erunt dictae quibus di cernemus utrum terrae, alita quas sup
plurium commune,ct utrum ab igne constat,aut frigido, ut ambobus. rum itaque, argentum,ctaei osannus es plumba, diuitruim,di lapides multi instominati aquae sunt emtinia enim haec liquefiunt calido. Am- Io plius uina quadam, 'urina, e acetum, S lixivium, serum, antes aquae, omnia enim concrescunt frigido Ferrum autem,es' corm,ct unguis, ' os,' neruus,ct lignum, Eppili, di folia, di cortex, terra magis sunt. Amplius electrum Jrrha,thus, di omnia, tuae dicuntur lachrymae,' tofus,'fructus,uelut legumissa, frumentum.talia enim haec quidem ualde,haec autem minus horum,attamen terrae sunt.haec enim mollificabiliasunt,hac autem exhalabilia,ct infrigidationefacta. Amplius nitrum ales,lapidumgenera,quaecunque neque infrigidatione,neque liquabilia.Sanguis autem,ctgenitura communiastini terra, ct aquae, di aerra. Sanguis quidem habens uillos, magis terrae: quapropter o frigore concrescit, ct humido liquescit. non habens autem uillosisti qarare ct concrescit. Genitum amem concrescit infrigidatione, exeunte hum-2oso
do aut 1 frioido,aut ab utroque: dicit Arist.aut liquescit,aut inollescit:si liquescit a calido sic sunt du icis naturae,quia quaedam sunt a praedominio aquae, ut omnia metalla, & plures labi des,ut lapides illi,de quibus diximus supra,& quaedam genera uinorum,de utina,& acetum & likiuium quae sunt a praedominio aquae,& a calido liquescunt, quia a frigido coa culatur, quae omnia aquae sunt; ergo mixta fiunt coagulata a frigido: ergo a praedoni inicio a tu ,
OVia perfecimus diuisionem, ideo modo superest, quia ex quo dicebat Aristo uelle
declarare naturam istorum similarium ex parte materiae:& posuit duas diuisiones: &seclida diuisio fuit,quod mixtorum similarium quaedam sunt mollificabiliasquaedam immollificabilia,ut terra,quia expressium est fere totum humidum: & declarauit exemplo, quae naessent . Et erat secundum membrum, quod quaedam sunt mollificabilia: & istud membrum
etiam diuiditur,quia quaedam sunt mollificabilia tantum, & non liquabilia, & ista sunt terra& aqua,quaedam non sunt mollificabilia & liquabilia:& haec sunt bifariam,quia quaedam u-cuantur ab igne,& haec fiunt communia terrae & aquae;quaeda uero non ab igne,sed ab aqua
liquescunt,ut sal & nitrum. Et postea subdit Arist.quod qu dam a neutro horum lunt liquabilia:&haec sunt etiam in duplici differentia, quaedam enim fiunt terrae tantum &quaedate rae & aquae:quae sunt terrae tantum,siunt ea,quae non possunt moli ere ; terrae & aquae lunt, ouae possunt imollescere:& quaedam, cuna sunt coagulata,non possunt liquari amplius, ut later terrae,& aquae,quae possunt molliora fieti Et hac sunt ultima uerba, quae ponit in fine haius diuisionis. Leeo uerba Sunt aquosiora.idest plus habent aquae,quam quae tantu mollescunt. Si ieitur omnia quidem aut humida. Erant tres as uitiones de mixtis coagul iis similaribus: nunc Arist hic prosequitur suam diuisionem positam,quae erat tertia In ord ne eiusdem membri; & sic prosequitur tertium membrum mixtorum coagulatorum; dicit ergo, quod illa duae diuisiohesiam positae,&tertia, quae est ponenda, ueniunt omnino de
monstrare diuisionem, praesertim si supponarnus, quod ista diuisio data sit omnino per iit ediata, ita, quod nullum mixtum similare subterfugiat alterum istorum membrorum: &quod sit diuisio data per extrema opposita, inter quae nullum est numeratum , omnia mixta similaria aut fiunt coagulata,aut non coagulata:& istae passis ories,coagulatio & l o ossiunt palisiones mixtorum similarium:&haec diuisio est per immediate opposita ego est. duod secunda uia iam dicta,& tertia dicenda, sint necessiariae: quae sunt uiae dictae, nactulanda mixta similaria a praedominio talla,aut talia. Lego uerba. Duplex uia dicta inius passeionibus : idest in coagulatione & liquefactione: & sic omnes uiae erunt tres si odonamus haec duo. Et tunc Arist. ponit temam diuisionem illius membri, sic gulato
-- et V Dosia iiDIIS Citiae est . Onod mixta coapulata aut liouescunt a cali
255쪽
aqtiae, ut patet manifeste demetallis :&dicit, multi lapides innominati: qui sunt to; ipides in nominati Credo ego, quod sint quaedam specieS gemmatum, quae sint a rie ' dominio aquae: quaedam itero fiunt a praedominio terrae,ut electrum,& tophus lapis oui geniti a frigore. Et notate,quia dicit, quoddam uinum,quia non de omni uino Et die
sicut fructus quidam,ueluti legumina,quae sunt coagulata a Sigido,sed di luuntur a calido: & ut sic, dominatur terra, dicit Aristo. sed in aliquibus magis,& in aliquibus minus quomodo e horum enim quaedam fiunt exhalabilia,& quaedam non,& quaedam sunt mollificabilia ; & in exhalabilibus magis dominatur terra:& sic, quae fiunt terra,a calido mollescutut cornu,thus,&myrrha,&ele strum,& tophuS, qui dicitur paruus, no mollescunt a cali do:& partius est ille tophus,qui nastitur in cauet ni S,& congelatur a seigore: & dixit,ut qui rodam fructus, scilicet ut legumina,quae dissolutatur a calido is sto,& a fri do coagulata sunt: di in his dominatur terra,in aliquibus magis,& in aliquibus minus; ut in ijs,quae mollescut& exhalabilia sunt, dominatur de terra minus: & ideo talia corpora differunt 'Amplius autem. Ponit Aristo secundum membrum,quae, scilicet coagulata fiunt a frigido,& quae a calido dissoluuntur: & secundum membrum est,quod mixta limitaria, quae coagulata sunt a calido, quaedam liquescunt astigore:&sic dicit Aristo quod quaedam mixta liquescunt, non a calido, d a frigido i& ista sunt duplicis generis, quia quaeda sunt a praedominio te rae,ut Uitrum,& Omnes lapides, qui coagulati sunt a calido ; ista omnia sunt a praedominio terrae: quaedam uero non sunt a praedominio terrae,sted sunt communia terrae & aquae & ae- ris,ut languis & genitura, quae lique sicut a Digido,ut patet de genitura & sanguine: & ideo et ocoagulata fuerunt a calido : Sita sunt communia terrae& aquae.&aeri. Et ista talia mixta similaria differunt per magis & minus,quia in sanguine, in quo sunt uilli, est plus terrae, &minus aquae: & ideo iste sanguis potest congelari astigore extrinseco absumente humidia,
remanente parte terrae : in aliquo uero sanguine magis dominatur aqua,quia est magis hia
midus,ut sanguis,in quo non sunt illae fibraeo illi uilli; ut sanguis animalium fligidorum,ut ceruorum,leporis,& damae, & iste sanguis non potest coagulari a Sigore, quia non est in eo illa copia fibrarum,quae pessit illum facere coagulari, licet sit humidus talis sanguis; quia,licet exprimatur eius humidum a frigore, cum tale humidum non sit permixtum cum sicco terreo, ideo non potest coagulari,sicut alius sanguis: & hoc est secundum membrum diui- .sionis. Lego uerba. Icoradest sanies. Et facta mixta coagulata. Hoc est secundum mem- Sobium. Neque coagulabilis suppletu,haec terra sunt. Qualia autem calida. Quia Arist. duo promiserat in principio, primo declarare naturam corporum mixtorum similarium,primo ex parte materiae; & id hucusque executus fuit de omni mixto similari: idest cum primo posuit diuisionem de omni mixto,ut sit terrae &aquae a praedominio, secundum declarandum fuit, & dandum differentiam, cum qua possimus demonstrare, cuius ham naturae sit mixtum similare ex parte agentis: & sic secunda fuit ex parte agentis,scilicet qualitatu primarum,an scilicet esset Sigidum an calidum : & hoc declarat modo Aristo.quoad qualitarci primas activas, quae sunt agentia partium similarium. Et primo ponit intentionem more suo dicens, quod debemus declarare,qua nam uia debeamus declarare naturam in Omni miXto tam liquestente, quam coagulabili,quae nam fuit temperatura ipsiorum, idest mi, viorum sinularium: & dicit. Quaedam mixta coagulabilia,scilicet aut lique entia. & declarat hoc,& ponit pulchram regulam ad inueniendum hoc: dicit itaque Aristo quod haec est Uia uera inueniendi temperamentum ipsorum mixtorum similat ium: quia alia uia processit Galem quia declarauit temperamentum omnium corporum per relationem ad cossius humanum Aristo uero non declarauit in respectu ad corpus humanum,sed declarauit in se temperamentum omnium mixtorum similarium; cuius modi non facit Galenus :& dicit Arist,quod uia liqc est et regula vila,quia omne mixtum sit nilare aut est coagulabile aut liquabile, di sic aut est aquae,aut terrae,aut commune terrae & aquae,uel sit coagulatum, udi liquesccni si est aquae a praedominio,sic dico,quod totum mixtum est ut plurimurra Sigidi rem'
peramenti;&quare ut plui innum quia aliquando mixtum contrahit caliditatem CXtra- SQ Deam & alienam, scilicet ab extrinseco,& ideo efficitur calidi temperamenti; exemplum,ucut diXimu silpra de uino,de lixivio,& urina,quae omnia in se & ex parte matem sunt trim
256쪽
pidi temperamenti,quia sunt aquae a teniperamento; tamen per accidens fiunt calida, quia bent calorem extrinsece,quia contraxerunt calidum ab alio; ut uinum accepit calorema sole digerente,& ideo uinum est calidi temperamenti,& non ex parte materiae :& non dico de omni uino,quod sit calidi temperamenti,quia est maxima dubitatio apud Galenum, quia multa fiunt uina,quae calefaciunt; & multa sunt uina,quae non calefaciunt,immo uidet-tur refrigerare,ut dicit Galenus in libro de cibis boni & mali succi: & sicut etiam lixivium est calidi temperamenti, quia contraxit caliditatem a cinere uel ab igne: sic etiam urina ex parte materiae est frigida, sed quia passa est a calore digerente concoquente, ideo recepit multum calorem,& ideo calefacit:& ideo omne mixtum a praedominio aquae est Sigidi tero peramenti;quia,si quae sunt calida; caliditate extrinseca sunt calida,sed omnia talia ex pa te materiae sunt frigidi temperamenti,& in se. Alia uero mixta sunt a praedominio terrae, &haec,ut in pluribus, sunt genita calida quia talia mixta, fiunt genita ut plurimum a calido; &ideo sunt calida:& quare, ut in pluribus oh dicit A rivi quia possunt etiam generati a frigibdo,& tunc sunt frigida:nam,in in pluribus, nerantur a calore. Alia uero corpora sunt C munia terrae & aquae;de haec etiam,ut in pluribus fiunt calida, quia sunt,ut plurimum, geribta a calore.
eo autem accipere secundum materiamfrigidissima quaedam esse quoniam enimsiccum, O humi dum materiasunt haec enim passiuasunt horum autem corpora maxime terra,ct aqua sunt rucaute friuiditate determinata sunt,palam est quod omnia corpora , quaecunque sunt utriusque simpli iter elementi,
frigida magis sent, nisi habeant alienam caliditatem, uelae seruens aqua, aut per cinerem colata. etenim haec habet eam,quae ex cinere,caliclitatem in omnibus enim ignitas est caliditas aut amplior, aut minor . tuapropteroe in putrefactis imalia uinascuntur:messenim caliditas,quae corrumpit propriam uniuscui que calicitatem.Z aecunque autem communia sum. 3abent caliditatem,comant enim plumima a caliditate, quae concoxinquam autem putrefactiones, humi velat colhquamenta Quare habentia quidemsecundum naturam calida,etfanetas, geniturain medulla,s' coagulam, omnia talia.cum autem corrumpuntur, ct egrediuntur a natura,non amplius:relinquitur enim materia reta existens,autaqua. Quapropter ambo uidenturoo qui fida et hi quide rigida, illi autem calida haec agunt esse,uidentes, cum in natura quidem uerint,calida,' ram autemseparat afuerin , concrescentia.Hahet igitursicomnino, ut determinatum eim quibus quidem materia aquae plurimum frigida: pomtur enim maxime haec igni an quibus autem terra, aut aeris calidiora.Accidit autem aliquisndo eadem fierifrigidi fimas in calidissima auella caliditate quaecunque enim maxime concreuerunt,insolidissima sunt,kaec difrigidia maxime sunt, si priuata fuerint caliditate, diurant m me,signitas erint . ut aqua'morict lassaquatirit magis.,
ET probat tunc Aristo.quod, quae sunt aquea, sunt frigida; quae uero terrea, ut plurimucalida: quia in omni mixto fiunt duae qualitates passiuae,scilicet humidum & siccum;&humidum,primo inest aquae: siccitas uero, primo terrae: & omne mixtum,cui inest humidb o tas, est a praedominio aquae, & sic est frigidum,quia aqua est frigida: &,si ei inest terra , h, bet siccitatem; , si habet siccitatem habet terram;&, si terra a praedominio est,in eo dominatur & frigiditas,& ex parte maletae: si uero habent caliditatem,habent extrinseca ec, quia,ut in pluribus,generantur a calido, ideo sunt calida: unde dicit Aristo.quod etiam animalia, quae generantur ex putri materia,ut uermeS,qui generantur ex cadaueribus, habent suum colorem, licet genita sint ex mixto terrea,quia sunt genita ex putri materia & ex calore putrescente; & ideo ista animalia sunt calida,& fiunt calidi temperamenti,quia calor pi tridus corrumpit mixtionem primam; & generat secundam, ut illa animalia ;& ideo sunt calidi tempeiamenti. Et tunc Arist. ponit quasi documentum,dices,ex quo sequitur, quod mixta ista,quae sunt a praedominio aquae, aut terrae, aut communia terrae,& aquae,dupliciter
, potiunt considerari:¬ate quia hic pulchra dicit Aristot.&ego alias citaui uobis liaee uerba Aristo.& hunc locum: dicit ergo Aristo.quod ista mixta bifaria considerari possunt, scilicet haec mixta, quae a praedominio sunt aquae,& terr haut terrae,& aquae: uno modo pos
257쪽
sunt eonsiderari secudum sui speciem & formam; & sic,ut in pluribus,omnia ista mixta sunt ealida quia ita requiritur a terra forma & specie,quia forma eorum stat cum caliditate alio modo possunt considerari ista mixta ex parte materiae: &sic ratione materiae sunt frigida:e ideo, cum forma corrumpitur,remanet materia,quae frigida est; & sic mixtum est fisidi ieperamenti. Et hinc est,quod de istis mixtis uariae fuerunt opiniones, dicit Arist quia aliqui antiqui dixerunt, quod ista mixta sunt calida; & aliqui,quod sunt frigida: & utraq: opinio ueta est,quia, si consideratur illud mixtum ex parte formae eius,sic est calidi temperamenti: si uero consideratur ex parte materiae,sic est frigidi temperamenti: quia ex parte materiae, corrupta forma, quod remanet, est frigid* temperaturae; eX parte uero formae est calidae teperaturae. Et ita etiam dicemuS de uino,ouod uinum ' parte suae mmae est calidae tempe i , laturae, quia acquirit multam crassitiem a Iole, cu coquitur; quia,si coquitur,acquiritur multus calor & spiritus a sele,quia hoc requirit eius serma substantialis: & ideos consideretur
ex parte eius tarmae, est calidae temperaturae,ut plurimum,ut omnia uina: cum uero corrupitui forma stubstantialis eius,& fiunt alia uina acetosa,remanet sola materia uini ut in aceto:& sic est frigidae complexionis,quia refiigeratur,quia remanet sola materia uini, quae frigida est: & ideo acetum est frigidum,ut dicit Galenus in lib.de simpl.med. ubi dicit, quod acetum est frigidi temperamenti; habet tamen partes calidas,quia, ex quo ista generatio non est facta, nisi a calore putredinali, ideo habet aliquam caliditate; est tamen maior eius frigiditas,quam caliditas in ipso,& plures fiunt partes stigidae,quam calidae. Et idem dic dum est de sanguine,& genitura, quod respectu materiae sunt frigidi temperamenti, resipdi uoctu uero formae sunt calidi temperamenti: & hoc desieruiet uobis saepe in doctrina Ariston quia saepe inuenietis in Aristo hoc, i aliquando uocat languinem frigidi temperamenti,
aliquando calidi; neque tamen propter hoc est contradictio, quia ex parte formae sunt calida, quia. in generatione horum sequitur multus calor & multus spiritus,& sic etiam in sui conseruatione,& ideo sunt calida: quo uero ad materiam horum,sic fiunt frigidi temper menti & sicci, ut dicit etiam Aristo. in secundo degeneratione animalium, & ideo Aristotiuarie loquens non contradicit sibi. Et sic de uino, quo utimur quotidiein cibo, quod ut plurimum est calidi temperamenti: oh in eo praedominatur aqua: dico, qui l, licet in eo praedominetur aqua ex parte materiae,& ex parte materiae sit frigidae temperaturae, tamen ex parte formae est calidum: & sic ex parte formae habet multum caloris,& hoc ab agente, quia uina habent caliditatem ab agente. Et tunc Aristo repetit,quae dixit,dicens, dicemus ergo,quod ista mixta similaria aut sunt a praedominio aquae, aut terrae,atit communia terrae& aeris; & non dicit amplius, communia terrae & aquae, sed terrae & aeris: si terrae, sic fiunt
plurimum calida: & quomodo calida, si fiunt utraque Sigida e iam diximus, quod est ratione formae,' non ratione materiae,& magis dicemus insta in lectione sequenti:si uero fiunt aquae,sic ut plurimum sunt stigida: si uera sunt communia tetrae & aeri, sic ut plurimum sunt calida: & ista talia mixta,quae sitnt a praedominio aquae, sic dicit, quod possunt fieri & calidissima&fiigidissimisi seruetur natura elementi dominantis in eis;&, si tale ele tum dominans,est stigidum,mixtum esti igidissimum: potest etiam esse calidiuimum, si
calefit,& uehementius exurit, quam flamma,quia est in materia densiori,sicut ferrum.Mixta possunt esse fiigidissima; quia, ex quo sunt a praedominio aquae,& aqua est summe lygbda,quia maxime contraria est igni,ideo erit tale mixtum summe frigidum: & ideo dixit, tireseruetur natura elementi in eis: sunt ergo ista mixta seisda: possunt etiam denominarisiimme calida,ut dixi,quia,ex quo elementu Dedominas in eis, est aqua,& aqua est corpuS densum, ideo, si calefit,maxime calefiti reeplum,ut aqua calida magis exurit,quam tumuSipse ardens,quia densius est sebiectum: N eodem pacto,dicit Aristo.si lapis igniatur,magis Uri quam fumus, eu feruens aqua,quia ille calor est in materia densiori: & actio
tur multitudinem formae, non autem intensionem gradus tarinae; sed,quia, ubi plus cmatcria,ibi plus est deforma ideo maioris actionis est calor in corp'redens O,quam im ro: sic Patet,quomodo mixtum aqueum potest esse calidum,&etiam Irigidum,u somentum praedominans seruetur in sui natura, ut puta aqua: si uero patitur a calor Co rco,sic erie calidum, tamagis exurit,quam flamma, quia est in subiecto densiori . Leget
258쪽
bat¬ate,quod dupliciter aliquod generatur a calore,quia aliqua generantur a calore naturali digerente; & aliqua a calore putreditiali; & ambo calida sunt; ut animalia,quae generantur a calore crescente in putri materia. Corrupta autem . idest egredientia a sui materia dc forma substantiali, erunt frigida :& ideo aliquibus uidentur calida,ut illis, qui uident ea in sipecie & forma & natura fiua: cum autem sunt corrupta, sic illis apparent frigidissima. In quibus aqua dominatur,ut plurimum frigida sunt. quare; quia aqua maxime OP ponitur igni. Accidit autem,scilicet haec mixta aliquando esse calida,& aliquando frigida; calida ut ab aliena caliditate,seigida autem ut in se di & notate, ut dixi quod caliditas sequitur multitudinem formae,& multitudo formae sequitur materiam,e quia,quae sunt densiolo ra, calidiora manebunt: ideo densiora sunt calidiora
Circa praelecta est dubitatio, & primo in primo die o,quia dicit, quod mixta similaria a
praedominio aquae ut plurimum fiunt frigidi temperamenti,raro autem calidi: si autem senta praedominio terrae,sic ut plurimum sunt calida: &ideo Aristo.declarans modum generationis mixti similaris, dicit, quod omne mixtum similare aut est aquae, aut est terrae a prae- dominio,aut commune terrae & aquae: si aquae,ut plurimum sunt frigidi temperamentis, aliquando tamen per accidens sunt calidi temperamenti,ut urina,lixiuium,propter acquisitionem caliditatis extrinsecae: si autem sunt terrae,atit communia terrae & aqtiae, ista ut plurimum sunt calidi temperamenti,raro autem frigidi: & probatiquia haec mixta aut fiunt a calido digerente,aut putredinali corrumpente: & dicit,quod possunt ista mixta, quae sunt aeto praedominio terrae & aquar,fieri calidissima & frigidissima. Et ideo est primo dubitatio in primo dicto,quia dicit,quod mixta similaria a praedominio aquae,ut plurimum sunt frigidi teperamenti: si autem sunt communia terrae I aquae,sic fiunt etiam,ut plurimum, calidi temperamenti : sed hic est modo dubitati quia est par ratio: quandoquidem sic terra est frigida,sicut aqua; & ideo etiam tale mixtum est ut plurimum frigidi temperamenti; & sic calidi
temperamenti est,quia extrinsiecus contraxit caliditatem, sicut etiam mixtum a praedomitanio aquae: quid ergo dicit Aristo. quod mixta a praedominio aquae, sunt ut plurimum frigidi temperamenti terrae uero sunt ut plurimum calidi temperamenti pSecundo dubitatur,quia reddens rationem,quate mixta communia terrae & aquae, stant ut plurimum calidi temperamenti, dicit, quia generantur a calido,uel concoquente,uel puso trescente: sed ex hoc uidetur,quod sequatur opinio Gentilis, quod omne mixtum sit calidi temperamenti,quia omne miXtum generatur a calido; cuius tamen oppositum patet in marmore,& alijs multis,ut supra diximus. Tertio dubitatur,quia dicit, quod haec mixta
possunt fieri calidissima & frigidissima: sed contra,quia nullum mixtum potest tantam caliditatem & frigiditatem habere, sicut elementum purum,quia secundo de generatione &corruptione tunc fit mixtio,quando fit crasis & temperatura eg elementis,ita, quod remittantur elementa ex hac actione qualitatum primarum: ergo non potest in mixto esse tanta
caliditas aut frigiditas,quanta est in elemento puro.Tum etiam in exemplo suo,quia dicit, quod lapis ignitus est maioris actionis,quam aqua ipsa feruens;& aqua feruens maioris, quam flamma: sed in hoc uidetur sibi contradicere,quia in a particula s. problem. dicit, o quod maioris actionis est flamma, quam aqua feruens, quia flamma exurit lignum,& aqua feruens non: ergo sibi contradicit. De primo,cum dicis,quod eadem ratione, quia mixtum est a pindominio aquae, est ut plurimum frigidi temperamenti; ita etiam mixtum a praedominio terrae; dic quod non est par ratio: ideo & Aristoteles sumit hoc ut manifestu ex supra dictis, quia supra dixit,quod, si mixtum sit a praedominio aquae,eius mixti generatio est coagulatio a frigido ut plurimu: si ergo mixta, quae sunt de natura aquae, ut plurimum generantur a frigido,ergo habent siti giditatem ab agente: ergo ut plurimum est, quod illa mixta sunt frigidi temperamenti tum
ex parte materialiquia eorum materia est aqueas tum re parte agentis,quia coagulantur a frigido: si uero fuerint mixta a praedominio tectae, aut communia terrae & aquae,ut plurimus, eorum generatio est coagulatio a calido t& ideo imprimiturab agente ipsis caliditarum: & siesunt calida ab agente: sed quare dicit Aristoteles, ut plurimum quia aliquando etiam possunt
259쪽
rossunt ista coagulari a frigido,tamen ut plurimum coagulantur a calido :& ista est talio
De secundo, quia eadem ratione,qua dicit Aristo. icquitur opinio Gentilis: dieo, quod sumis falsium,quia non omnis generatio mixti est a calido,immo multa mixta generantur a
frigido ipso,ut metalla,& ele strum,& lapi tophus, & marmor, quemadmodum superi iuetiam a nobis dictum est:&ssic Gentilis ipse sumit falsum, quod scilicet omnis generati,imixti sit a calido, quia multa generantur a frigido: &, licet eorum generatio, quo ad sui principium,sit a calore,perficitur tamen a frigore: & ista talia mixta remanent frigida ab ipso agente: & sic Gentilis ipse sumit falsum. De tertio, quia mixta Ipra dominio terrae,aut terrae& aquae, possunt fieri frigidissima & i , calidissima: quod tamen est falsum,nullum enim mixtum potest habere qualitatem summst, ut elementum habet; dico, quod uerum est,quod nullum mixtum potest habere caliditate summam,aut summam frigiditatem, quia sic non esset mixtum; &, si debet esse mixtum, debet habere crasim; quomodo ergo debet esse frigidissimum & calidissimum e oli recurratis ad dicta Aristotelis in ptimo de generatione Animalium capite secundo,ubi dicit,quod aliquod dicitur calidissimum, quia maiorem habet calorem;&, ut sic,flama est calidior aqua feruenti: aliquando dicit, quod aliquod est calidius,non quia habeat maiorem calidita te intensius,sed quia habet maiorem caliditatem extensiue,&quo ad tactum, quia,scilicet fortius imprimat,& in minore tempore,calorem in tactu; & tamen sequitur actio non intensionem formae caloris,sed multitudinem; id est, si sit caliditas in subiecto densori,etit maioris di bactionis, licet sit minus intensia, quia minus intensa in rariori subiecto: ergo uocat Aristot mixtum calidis mum&friaidissimum a subiecto,quia aqua& ignis sunt corpora ratiora:& ideo,si sit corpus densiuna ignitum,magis calefaciet; & sic dicitur calidissimum. De alio, cuia Aristotelis in tertio problem. a .part. miradicit sibi in eo,quod haec dicit,dico, quod Per se maioris actionis est aqua feruens, quam flamma, ia est densioris subiecti, & plus
habet caloris: & non dico intensiorem calorem,sed plus caloris,quia plus habet materiae: ergo plus forma ergo plus caloris: & sic aqua feruens per se est maiorIs caloris,quam si ma; per accidens tamen flamma est maioris. actionis,quam aqua feruens,quia flamma pro Pter eius tenuitatem partium potest penetrare partes ligni adiecti,& sic comburere; quod tamen non potest aqua propter sui crassitiem: & sic in casu nostro flamma est maioris actio- soriis,quam aqua feruens. TEXTUS I G E S I M U S AOUomam autem de is determinatum est siecundum unumquodque,dicamus, quid sit caro, aut os ut a
liorumsimiarium partium. Habemus enim ex quibus similarium natura constitutas gellera ipso rum,curus gene is unumquodque per generationem.Ex elemeutis enim ea quae similarium autem,tit materia,omnia opera naturae. Sunt aut m omnia, ut ex materia quidem,ex dictis: ut autem II
dum Abnantiam,ratione. Semper autem magis manifestum es in posterioribus,ctormisso usculique frument di alicuius gratia. Magis enim manifestum est quod mortuus homo aequinoce. Sic igitur di qmortulae uoce, quemadmodum diffistula lapideae dictaefuerint . ut enim haec, 'rumenta denime ininus autem in earne, o testa manifestasunt adhucautem in igne, aqua minus umenim cuius gratia inime hic manifestim es,ubi plurimum es materiae. Sicut enim di, si eatur,materia quidemn aliud praeter ipsam substantia aut interfletia aut proportionatare,quo prope sit unumquodque: quoniam di horum Podcunque est a mnibus modis halens, aquaiaut ignis ,sicut ne e caro,n Me uiscus. his autem Gdhuc ma aevi. Omnia autemsunt terminata opere. omvia enim qua possum Dceres bdet. hd autem non potest, Quoce, tit mortuus,aut lapideus . neque e mera Ima forte minus mane sum naturaliter, quam careis spres. Similiter grumtem et q- 'P uis, . .
Minim,' argent tim omnia enim potentia quadamsunt aut faciendi,aut patiencis
se ones ipsorum non certae . dare,quando existini, q
260쪽
Leeh. in quartum M Cteor. ad I
deperAt ira fuerit,es' figurae solae fuerint reliquae . ut inueteratorκm mortuorum corpora,quaesubito cinis ne insepulchris . e fructus Iblumheura,secundum sensum autem non uidentur inueterati valde, di quae ex lacte conrescunt. Tales igitur partes caliditate, frigiditate, cr harum motibus contingit fieri, concrcsccntei calido,oe frigido . dico autem,quaecunque similares,ut carnem,onpilos,neruos, quaecunquC talia. Omlim e vim disserunt dictis diserent ijs,tensione, tractione, conminutione, duritie,mollitie, alijs talibus. Hae aut a talido, frigido, di motibus fiunt missis. Constititae autem ex his,disimilares nulli utique uidebuntur,ut caput,aut manus,aut pes .se ut di quod factum sit aes quidemurtit argentam ea a frigiditas, ct caliditas, is motus et ferram autem,aut phialam,aut arcam non adhue:sed hic quidem ars,ibi autem sitira, uetalia at qua causa . QuonIam igitur habe mus cuius generis unumitioque eorum,quae similarium paratum, accipie io umec cum unumquodque quid est,ut quid sanguis,aut caro,aut si men, aliorum unum o sque,sic enim scimo unumquodque p ropter quid, in Pid est ,si materiam, aut rationem haberetis, maame ali Cm cum ambo, di generationis , ct corruptionis, S unde sit principium motus. Manifestis autem his, militer ea,
Inprum similium partium speculandum, S tandem ex his constituta, ut hominemplantam di alia eiuste
Tota haec pars pulchra est,& non intellecta alatinis:& ideo recurratis ad Alexandrum,
qui hanc partem exponit. Postquam ergo Aristoteles declarauit nobis causam materialem partium similarium,& mixtorum similarium:& aduertatis,quia si pe Aristoteles ipse appellat caulam generationis, genus. Lmateriam; appellat enim Laepe Aristoteles genusio materiam:dicit ergo, quia hucusque declarauimus genus, idest causam materialem mixtorum limitarium, quae partes in ares, sunt sicut organa resipectu limitarium, quia partibus
clis similaribus manifeste conuensi aliqua operatio, non autem ita manifeste conuenit partimbus similaribus operatio conuenit; sed tamen non manifeste: quia ereo eeimus de materia
hucusque partium similarium,quae est materia generationis,quae est igra,vel aqua; ideo demus regulas, quibus cognoscamuS,quando mixtum est terrae aut aquae, aut commune utri-
qtae neratur enim istae partes similares ex elementis: & dissimilares partes ex similaribus; ex dissimilaribus uero generatur totu ipsium Ideo reliquu est modo his declaratis,declarare, qu lit forma secundu unumqtiodq; genus partis similaris, no tantu de partibus animal tu, sed et plantaru, de resistitia,&uietallorui&ista est intentio Prosequitur primo Arist.intentioso ne sua,& primo ponit vocumen tu,quo quaerimus causam formale partita similariu:dicit Aris .inagis certa & nota est ca formalis in mixtis similaribus,qua in dissimilaribus,u. Zmaois
nota e forma ossis & carnis, quam pedis & manus,& quam forma totius animalis & tot splantae. Et probat dupliciter hoc A ris .primo, quia manifestius est nobis de partibus dissimilaribus,& de toto,diuisio. Et priuatio sermae, am in partibus similaribus;quar forma est notior nobis,quia priuatio innotescit nobis ex liabitu Quod aute manifestior sit nobis priuatio in partibus dissimilatibus,quam in similaribus,probat Aristo quia magis manifestum cIt,quando manus uel aliqua pars animalis dissimilaris priuatur sua forma, & sea operatione quam sit notum de parte similari,quia u g.de carne mortua,non est nobis notum,an retineat operationem sita& suam mimam;& an sit caro,uel iid; sed non ita est de pede,& manu o quia notum est nobis,quod pes uel manus habeat suam formam,& quando non,quia priuatur sua operatione,& ideo amplius non est pes,aut manus univoce,sed aequivoce, quia non amplius funguntur suo opere:sed de carne & osse ita non est manifestum, immo est etia di ficultas:& aliqui tenent,quod caro mortua sit uere caro. Secundo dicit Arist quia in nati ra fiunt duo extrema: est compositum ex materia&forma:&materia ipsa in se ignota est, quia non est actu ens,& est causia dissicultatis:ex alia parte est aliud extremu actu ens, omniano notum, scilicet forma ipsa;relinquuntur uero intermedia, quae, quanto magis accedunt formae, lato magis sunt nota;quanto magis accedunt ad materiam primam, quam dissimilar S,tanto minus nota sentitotum uero compositum, quia magis acceditad formam ipsam& magis recedit a materia, ideo est notius: & post totum sunt illae partes dissimilatest citis. s o magis accedunt ad formam,& recedunt a materia magis,quam partes similares Sed nos dicetis quac nam est ista causa formatis,sive forma in partibus similaribus, quia dicit Ai istoiquod est facultas quaedam operandi quae nam facultat est oli respondet,quod hic facultas