장음표시 사용
231쪽
non impressibilia, dura,ut fictile. mm enim cedit in pro dum,perficies. hinida uaeua cedit quidem eis non fecundum partem sed contra secessit.
SExto dicit Aristo. quod corporum sunt etiam quaedam,quae sunt impressibilia: non im ditessibilia autem sunt,ut later & aqua mpressibilia uero fiunt,ut arS;-rum,cera:& quid est eorpus impressibile dicit Aristo. quod est corpus,quod secudum partem superficiei et dit in profundum,uerbi gratia cera,cum comprimitur sigillo,cedit in profundum secunduoartem sua superficiet:& quid est dicta,secundum partem superficiei eius p uerbi gratia cum imprimitur sigillum in cera,cedit secundum fiui partem stuperficialem, quae scilicet o currit in suprema parte superficiei, non secundum eam,quae est a latere ;& sic non secundu isui totum superficiei cedit in profundum,sed tantum secundum partem superficiei, quae,scilicet comprimitur . Etthanc dicit Aristo. quod haec passio fit trifariam ; uno modo percussione:alio modo pulsione:tertio modo leui tactu . percussione,ut in aere ex uehementi percussione,facta a malleo,imprimitur sigillum: aliquando uero leui tactu,ut in cera: aliquando autem impulsione. Et dicit Aristo. ponens aliam differentiam,quod corporum Imprestibilium ouaedam sunt dura, quaedam non: & non dicit,mollia,quia implicaret,ut aqua ,& lana quia aqua non cedit in profundum secundum superficiem exteriorem, quia corrumpi tur,& confertur,idest superficies in largit quasi circulariter digito comprimeti circulariteri ideo dicit Aristo. quod corporum non impressibilium quaedam sunt dura,quaedam uero nodum: &no dicit, i illa,quia esset falsum,sed dicit, humida: dura ut later,humida ut aqua:& ouare ista non fiunt impressibilia e quia non cedunt secundum partem filiae superficiei ed, si comprimitur aqua secundum superficiem, corrumpItur,& aqua consertur comprimenta: ergo non est compressibilium.
TEXTUS E SIMUS SEXT V S. Tu res tam autem quaecun emanent impressa, bene impressilia maminc ide forma taeti ae autem aut non bene impre lauet lapis,aut lignum,aut bene vi re biluet cimilem,non et ostii lanae aut ponetae, non formabilia,sed propulo se ipsa coire po ut tacum in profundumsuperficies permutatur,nec diuiditur,o non tiarisse itura o So
ctu . Percus autem,cum alatione Fremuntur autem quacunque meatus habent vacuo com Et pressibilia haec, quaecunque possunt inpropria uacua coire, aut in proprios
mutit in qu TuehT uelut madefacta spongia . plenimius pleni, imollioribus, quam ipsum, quod natum enon e in seipsumores it
aut quia non habent,aut quia durioribus habent plinos. Ferrum enim non presbile est, lapis, S - , ct omne humidum.
Eptimo dicit,quod corporum impressibilium triplex est Eosunt eoi pota impressibilia: quaedam enim facilii Ti*xqs p R' si is si me te in quaed dissiculter recis Tt, sed retinent,uelapis aut lignum: qu fa cipiuntnon autem retinent,ut lana aut spoligia. Corpora autem detratui in facillime retinent, dicunt impressibilia seu informabit * Cy p . - - , si saris,milaeet,quae facillime imprimuntur, non autem retinent, non debent dita Informa ,
Aristo quid sit corpus pressibile;&diciri quod coipss' P okienoti sum coit & unitur,secundum sui exterior m superscigma e se bondetate lyin Profundum; non tamen illa superficies diuiditur, neque alio g ppulsiam,&non commigrat . Sed tu inaees,quia dixit Ar et Q
ous,quod pulsium in se ipsum unitur.Tertio quare Arist dic P ph ceni, quod dicit pulsum,quia differunt pulsio,& percussio,& eXP-, Q p
232쪽
Leci . in quartum Mot Cor. IIJ
declarauit Aristo. quid pulsio,quid expulsio,& quid tractio: dicit ergo Aristo. quod dixit
pulsuiri,quia differt pulsus ab expulsione, & percussione,quia pulsius est, quando non separatur mouens a moto,& necesse est,quod movens,dum durat motus,semper sit cum moto;& ita manus pellit hoc corpus,quod semper est cum hoc corpore, ut cum lapide: expulsio uero non fit sic, quia in expulsione separatur mouens a moto; ut baculus,cum expellit pila
a se separatur a pila: & ideo dixi, dicit Aristo. pulsium,quia illud est corpus pressite,quod in
se ipsis superficiem unit in profundum; mouens uero no separatur ab ipso moto, immo semper mouens debet esse cum ipso moto,ut manus comprimens tale corpus, nunquam ab eo separetur,sed stemper comitetur istud motum: & sic manus comprimens, stemper debet esses o cum pulso. Secundo dicit,quae causa huius passionis,scilicet, quod aliqua corpora sint compressibilia,& aliqua non: oh dicit Aristo. causa est,quia debent habere tres coditiones; primo debent habere meatus, & amploS meatus,ut spongiae secundo, corpus contentum in illis meatibus debet esse mollioris substantiae, quam corpus cotinetis: tertio Oportet,quod meatus illius corporis sim molles,&cedant manui: non autem illae partes, in quibus fiunt meatus,debent esse durae, quia, si essent durar,non comprimerentur; ut de pumice patet, in
qua sunt meatus, & tamen non est corpus prestibile, licet habeat duas primas conditiones, quia deficit ei tertia,quia illi meatus non fiunt molles. Et iam ex his patet, dicit Arist.quid sit corpus compressibile,& quare aliquod corpus non est compressibile,quia, scilicet no habet illas tres conditiones dictas, quia,scilicet uel non habet meatus; uel, si habet, sunt re-a o pleti corpore duriore,ut ferrum; quia, licet habeat partes porosas, non tamen est corpus compressibile quia habet poros repletos corpore duriori; & ideo est incompressibile: aut, licet sint corpora repleta corpore non duriore,sed molli, tamen ipsi pori non fiunt molles,
neque cedunt tactui, ut in pumice. TEx TUS PS AD AGESIMUS SEPTIMUS. TVahibilia autem sunt,quorumcunque potest ad latus transferri stuperficies Trahi enim est transferri admouens, lanum continuum exstens.Sunt autem haec quidem tres bili ut pilus, corrigia,neruus, pacta,
ut in haec autem non trahibilia, ut aqua, ct lapis . Haec igitur eadem Ant trahibilia,es pressibilia,ut lana haec autem non eadem. ut pituita pressibilis quo non est, trabibilis aut . O ipongia pressibilis quidem est,non trabibilis autem. Sunt autem di haec quidem Ductilia, ut aes,haec autem non ductilia,ut lapis, S lignum. Sunt autem ductilia quidem, quacunque eadem percussione possunt simul in latus, ct in prora dum secundum superficiem transferri secundum partem non ductilia autem,etiaecunque non possitissi. Sunt autem Ictilia quidem omnia,S impres bilia: impres bilia autem non omnia ductilia, ut lignum. ut tamen in
uniuersitim dicam conuertuntur. Precibilium aut ,hac quidem ductiliasunt ,haec autem non. cera quidem, lutum ductilia unt, lana autem non,neque aqua . Sunt autem, haec quidem Filii lia,ut lignum,haec autem non figibilia,ut fictile. Est autem si bile, quod potest diuidi adplus,quἀm diuidens diuidit finditur enim cum ad plus diuidatur,' in diuidens dii id gi. Odi praecedit diuiso. insectione autem non est hoc. Non mi-bita autem fiunt,quaecunque nonpossunt hoc pati. Est autem neque molle ullum si tibile. dico autem si plia o citer mollium, di non adinvicemsc enim raserrum erit molle. Neque dura omnia uni risibilia j sed quaeris' que tamida sunt eque impressbilia,neque abilia. talia autemsunt,quccunquesecundum longitudinem habent meatus, cundum quos adnascuntur inuicem, ed non secundum latitudinem. Secabilia autem fiunt ebus stentium durorum,aut mollium quaecunque possunt neque ex Nec e litat epraecedere diuisionem, que comminui diuisa. Ouaecunque autem aut humida,aut talia,non secabilia. Q dam autem sunt eadem S secabilia,
ct ibilia,uelut lignum. sed ut plurimum si sibile quirim secundum longitudinem reabile autem siecundum
latitudinem. cum enim diuidatur unumquodque in multa,qua quidem longitudines multae unum fiunt fissibile hac est . quὰ autem latitudines multae unum,secabile hic . Visto um autem est, cum trahi bise,aut humiductistens, molle fuerit. Tale autem fiunt alte a permutatione, quaecunque uelut catenae componuntur comorum. haec enim ad multum possunt extendi, ct coire. ovacillique aute nonsunt talia Fragiliasiunt. Commasabilia aestem Aut, quaecunque presibilium ma Velitem habcut compresiosse M. Incommassabilia autem, quaeras ue aut omnino non pres bibasunt, aut non malicsstem habent compressionem. Et hae quidem com stibi lia sunt,haee autem incombustibilia uesut lignum quidem combustibile est,ct lana, ctos: lapis autem est glacies
233쪽
ela, incombussibila.Sunt autem combustibilia, Tuscunque habent meatus Asceptiuos ignis, O hu viditatis . iis his quisecundum directum meatibus,debiliorem Ene .stuaeculique autem aret Voc habent, aut fortio est ud Iut glaeie,,ct quae ualde uiridiasunt,incombussibilia. Exhalabilia cutemsussi corporum quaerataque humi ditatem habent quidem,sic autem habent ut non euaporent seorsum ab ignitis: est enim Vapor, a calido e. bustius in aerem, spiritum excretio, ex humido madefactiva. balabilia autem tempore in aerem reces motur. haec quidem evanescentias et, hac autem,terra jussi. Dissert autem hac hcretio,quia neq: Maadefacit,neesteoiritussit Est autem Spiritus, xus continuus aeris ad longitudinem. Eahalatio autem est ealido Uiuo communis excretio sicci,' humidi simul. st propter non madefacit ed colorat magis . Glautem lignei quidem corporis exhalatio'mus. deco autem e ' os,opitos,st omne, quod tale est in eodem. no enim estpositum nomen commune,sed secundum proportionem, tamen in eodem omnia sunt. quemadmodum I o
Empedocles inquit. Haec pili, folia,ctauium plumajisse.Etsiqua fiunt supersolida membra.i suae
autem pinguis exhalatuo,Fuli e unctum uero, dor . Propter hoc,oleum non elisatur,neque incrassatur, quia exhalabile est,sed non uaporabile. aqua autem non exhalabilis. Vinum autem, dulce quidem exhalat pingue enim atque eadem facit oleo.neque enim dirigore concrescit,uriturque.U autem nomine vinum,um re autem non amplius . non enim uinosus sapor . quapropter non inebriat. quodcunque autem uinum inebriat proculdubio. aruam autem habet exhalationem: quapropter est emittit flammam. Combustibilia autem titdentur esse, quaecunque corporum in cinerem dybluuntur. Tatiuntur autem hoc omnia, quaecunque concrescunt aut a calido, aut ab ambobus rigido ct calido haec enim uidentur uinciab igne.minime avilcm lapidam, sigillum,qui uocatur carbunculus. mbustibilium autem haec quidem instammabiliasiunt,haec autem non in fanamabilia.horum autem quaedam carbonabilia. Inflammabilia igitur sunt, quaecunque 'ammam praebere et opossunt uaecunque autem non possint,non inflammabilia. Sunt autem inclammabilia,quaecunque non humida existentia, exhalabilia sunt pix autem,aut oleum,aut cera magis cum aliis, quam perse punt inflammabialiae maxime autem quaecunque fumum emittunt. Carbonabilia autem,quaecunque talium terrae plus habent,quam sumi . Adhuc autem quaedam liquabialia existentia non instammabilia et, uelut aer o inflammabilia non liquabilia, uelut lignum. ia autem ambo,velut thus. Causa autem est,quia ligna quidem simul totum habent humidum, P per totum contintium, ut eruratum aes alitem secus unamquamque quidem partem, non continuum autem,ey minus quam ut flamam faciat thus autem hac quidem sic c autem illo modo habet.Inflammabilia autem sunt exhalabilia quaecu uque non liquabilia sunt,propterea bd magis sunt terrae siccum enim habent commune i si hoc igitur siccu, calidum si fiat,ignis'. propter hoc Flammae ritus,aut fumus ardens est. Ugnorum igitur exhalatio su mus: cerae autem, thuris, S picis, rar taliam, oe eorum,quaecunque habent picem,aut talia , furigo. Otei autem, Seorum,quaecunquc ose Uunt,nidor, ct quaecunque minime ardenti Ola,quia paucum sicci habent. transtus autemper hoc, cum altero autem citissime . hoc enim es pingue siccum , unctuosum . Exhalantia
igitur humidorum humidi magis Annardentia autem sicci.
E editis his quaestionibus prosequitur Aristo. 8. loco,declarans aliam contrarietatem
in qualitatibus passivis,quae appellatur tractile & intractile,ita,quod corporum mixtorum,quaedam tractilia sunt,quaedam intractilia: tractile,ut neruus,&chordas intractile: Ut later,iapis,ossa, huiusmodi. Et dissinit corpus tractile, dicens,quod corpus tractile est illud,cuius partes superficiei possunt trahi ad latus mouentis, steruata sua continuitate, it oquia secundum unam partem quiescat, & secundum aliam moueatur & transferatur. Ndico,ad latus mouentis seruata sua continuitate,quia hoc corpus debet sic trahi,quodn 'dividatur neque rumpatur sua continuitas: & sic debet habere istas duas conditioneS,prima, quod secundum sui partem moueatur ad latus mouentis; ut si manus trahit corragram, secundum unam partem moueatur,& secundum aliam quiescat: Secunda, quod seruetur eius continuitas: exemplum,dicit Arist.sicut lac,& glacies,& pasta: ita traduxit pasta,quia dicit,quod latini carent hoc nomine proprio: & ideo latini transtulerunt, farina a Ceu acta. Secundo loco Aristo. comparat alias passiones ad aliam dictam,quia aliquas do c* currunt compressibile & tractile,& aliquando separantur; quia aliquod criu
bile est,& non tractile, ut spongia;& aliquando est tractile,& non coi res i P sqmas & aliquando est tractile & compressibile :& sic aliquando trahibile &mmpconueniunt, & aliquando non . Sed uos dicetis . Aristo. uidetur sibi contradicere,
234쪽
cundo Physicorum dicit, quod tractio es motus totius mobilis ad movens;&hic dicit quoa Oh eeur s Cim dum unam fiui partem tantum ad movens. Tum etiam est dubitatio decors Hia, quia,si trahatur corrigia,uidetur,quod secudum omne sui partem trahatur ad morantUm,quia crestit siecundum totam sei longitu si , Amn x xram sui latitudinem decrescit& minoratur quomodo ergo dicit unam partem tantum mouetur ad movens De primo dico, quod
ut &-Pi ysicorum,quia septimo Physic uerum est,quod
di nem, tremouentur secundum omnem sui partem;
V . im ' quidasi CP ut d*bet x rabi, ad minus secudum unam partem sui debet rixam secundum omnem ui partem moue dicitur tractile quia, etiamsi trahatur secta
cum omnem sus partem, dicitur corpuS tractile.
Sunt autem&haec quidem ductilia. Hic ponit Arist. cundo loco nona oppositionem, ri&non ductilis, dicens, quod corporum minorum & coag. quaedam sunt ductilia, quaedam non ductilia: & definit corpus ductile sita Corpus duato Chile est, quod secundum unam partem maestuperficiei,&non secundum totum, potest tras terram latitudinem tantum &profunditatem,non autem in longitudinem: exemplum, di-- cIt Ars .ut aes, aurum,&reliqua metalla: ista omnia sunt ductilia Aristoteles, quia malleo duci possunt& extendi :&quomodo secundum latitudinem & profunditatem, non autem secundum longitudinem possunt transferii. Et tunc Aristo. comparat corpus
ductile ad impressibile, dicens,quod conueniunt&differunt ductile & impressibile, quia omne corpus ductile est impressibile, non autem econtra,fied ut in pluribus ductile est impressibile: & quomodo hoc oh quia iam dixit, quod corpus ductile est,quod secundum satitudinem potest: transferri & duci; corpus uero impressibile est, quod secundum solam pio fundit dem transfertur: sed omne, quod transfertur, ecundum profunditatem & latitudiso nem traffertur:&,quod transfertur secundum latitudinem & profunditatem est corpus ductile; &, quod tras sertur secundum profunditatem solum,est corpus impressibile:ergo omne corpus ductile, est impressibile,& non econtra; ut puta lignum ipsum est corpus impressibile, non autem ductile,quia lignum potest imprimi,quia potest transferri secundum profundum, non autem secundum latitudinem: ut in pluribus tamen conuertuntur corpus impressibile & ductile, quia quasi uniuersaliter corpus, quod transfertur secundum Unam cibmensionem, transfertur etiam secundum duas dimensiones: ergo ut in pluribus conuentur. Et tunc Aristoteles tertio loco comparat compressibile & ductile, dicens, quod corporum mixtorum quaedam sunt compressibilia & ductilia ut cera & lutum; quaedam uero sunt compressibilia, non autem ductilia icut lana,quae est corpuS compressibile,non autem du- o ctilla,quia dixi, quod mollia non possunt duci, idest liquati. Seduos dicetis,quia non uidetur uerum,quod dicit Aristo quod corpus ductile sit illud, cuius superficies non tota, sed secundum unam sui partem,scilicet secundum latitudinem profunditatem potest trans ferri: hoc non uidetur uerum,quia,si corpus paruum,puta plumbu paruae quantitatis,quod est corpus ductile, quia ipsium plumbum ducitur,si inquam,percutitur malleo istud corpus, secundum omnes dimensiones, scilicet secundum longitudinem,& secundum profunditatem,& secundum latitudinem traSfertur,ut patet: quomodo ergo Aristo limitat dictu suu ad profunditatem & latitudinem tantum, dicens,quod corpus ductile est, quod transferatur secundum profunditatem&latitudinem tantum,&non secundum longitudinem Dico, quod re uera ita est, neque aliud uoluit Aristo in dicto suo, quam hoc; quasi dicat,quod so corpus ad hoc,quod sit ductile,requirit ad minus, qtiod aliqua siui parte secundum latum&profundum transferatur:&sic ad minus secundum duas dimensiones, oportet, quod transseratur: si autem etiam transferatur secundum omnes dimensiones,hoc non impedit,
235쪽
Auin sit corpus ductile tamen non semper requiritur hoc,adhoc, quod sit corpus ductile, sed iussicit,quod transferatur secundum duas dimensiones; quasi quod Aristo.ponat in de finitione id,quod requiritur tantum. io modo autem istae Passiones sequantur ex qualitatibus passivis,supponit Aristo ut manifestum,& reddit rationem Aristo dicens,quod ratione huius dicuntur tractilia& ductilia, de ideo sequuntur qualitates passivas & hoc Aristo omittit ut manifestum. Et haec quidem scissibilia. Ponit Aristo. aliam oppositionem,seu aliam passionem:&transtulit, tablus, scissile de inscissile,&bene iudicio meo transtulit. Ponit Aristo.igi uir aliam differentiam, quia corporum coagulabilium quoddam est scissile
& quoddam inscissile: corpus sicissile est illud, quod ampliorem suscipit dimensionem secu dum sui longitudinem, quam sit corpus diuidentis; quasi dicat Aristo quod amplior sit diu i ouisio,quani tactus diuidentis;&praeuenit diuisio tactum,id est contactum ipsius diuiden iis, uerbi gratia diuidens diuidit & contingit diuisium, secundum longitudinem quatuor dicitorum;& corpus scissile diuiditur per unum palmum; ita, quod longior sit illa diuisio, ouam contactus diuidentis: & in hoc, dicit Aristo.differt scisso a sectione: & quare didieria sectione,quia in sectione nunquam est maior sectio,quam tactus secantis, linino tanta est sectio,quatarus est contactus eius,quia neque plus secans cum serra secat, quam sit tactus secantis: in scissione autem non est sic,quia maior est scisso, quam sit tactus diuidentis t&sic differunt lectio &scissi quia in sectione nunquam est malor sectio, suam contactus le- cantis. Praeterea dicit, quod corpus scissile debet habere inultas coemones:primo quod sit corpus durum,& non molle :& dicit Aristo. non molle,& exponit, quomodo non mol- role simpliciter,quia secundum quid potest esse molle, quia supra dininius,quod birariam est corpus non rnolle, quia nullo modo dicitur corpus inolle simplicet ter: & id est, quos c dit tactui comprimentis: molle uero corpus siecundum quid,est illuci, quod dicitur molle, in respectu; ut ferrum est molle secundum quid resipectu lignisquia potest malico duci. d bet ergo corpus scissile,esse non molle, id est debet esse molle secundum quid, non autem molle inpliciter. Secundo dicit Aristo. quod non solum requiritur , quoci corpus stasi ila sit durum, quia non omne corpus non molle S durum est sic istite,quia ater erecorpus Ussu, non tamen scissile,sed requiritur aliud,scilicet quod illud corpus sit hiamidum,& nos 'p risibile neq; formabiles, quia scistile corpus est, sicut abses,an quo praeuenit icissio tu stum dividentis Tertio dicit,quod corpus scissile est illud,quod secundum logitudinem habet in a Sotus,quasi reddens causam scissionis,dicens,quod causa est, positio meatuum,ic est si iam ta&uenae illae diuisae per longum,sicut habet Abies;sta,quod,cum corpUS Ca Cti Dinameris no est se ite:&iet sinu , quae non habet istas fibras&ui
quia non habet istas uenas secundum longitudinem. Lego ueroa. Indes I atione aiatem,
id est iu scissione,& sic debet legi. . coro
Sectilia autem sunt. Nunc Aristo. ponit albam pas rem,quae sequitur,scum corpo,
tum sectilium & insiectilium,quia differunt scissile & inscissile,& 'in si si
declarauit, quid scississe,& quid inscissile, ideo declarat modo,quid se cile&nsere cit primo,quod corpus sectile est,quod stu duritie non pi uenit m
istud corpus durum sit uel molle indifferenteritaeque dimisiam comminuaturi& ph secitile habet tres conditiones:prima est, quod sit corpuS,culus elui ptactum diuidentis;& in hoc differt a corpore scissili,ut uidimus ia . . Aristo. quod illud corpus sit molle uel durum,quia inditarenter aliques petiam aliquod corpus molle est sectile; sicut cera est corpus molle & est corpus lectile , etiam lignum est corpus durum est sectile: tertia,quod,cum tale cor Pus et
diuiditur sectile a sicissili,quia in sectione tanta est in seissione autem longe maior est diuisio,quam coiit 'M' Mi m - u. est solet in fietra,quoniam secundum Ion tu inqm Abie siduando enim iecontactus diuidentisiexemplum scissionii Pd ex in baius Laeerit
cantur,diuiduntur. Et notate in tertia conditson quia datari Vcris Uta uua
236쪽
molle, uel durum: quare dicit hoc 3 quia indifferenter corpus durum & molle potest esse sectile et di non dico,quod semper corpus durum uel molle sit sectile,quia aliquando non sunt lectilia ; & 1de' dico, quod potest esse. Et tunc addit secundo,quod,licet hec passio per primam dii erentiam seu conditionem differat a corpore scissili, tamen aliquando idem corpus potest esse scissile & sectile: & dicit,quod,quando aliquod corpus est simul scissile & sectile, cundum aliud & aliud est sectile & scissile,quia sectile est quo ad latitudinem scissile
uero secundum longitudinem, quando,scilicet potest in eo corpore diuisio praeuenire contactum diuidentis: sectio uero est, quoniam secundum latitudinem: non praeuenit diuisio
lecti. Sed non ne etiam corpus potest secari secundum longitudinem,puta abies dito co, quod ita est de laeto, quod potest secari secundum longitudinem,immo de facto seca- ratione longitudinis est scissile s ratione uero latitudinis est sectilei dico, Dod facilior apparet ista passo secundum latitudinem, quam secundum longitudinem; scissio uero magis apparet secundum longitudinem vi & ideo ita dixit Arist.non qimii lectio non fiat secundum longitudinem. Viscosum autem est, cum trahi bile
Hunc Aristo. ponit aliam passionem, quae est uiscositas seu tenacitas ; & dicit,quod corpus tenax seu uiscosum est,quod liquidum existens, at mollitie potest in multum extendi,& iterum potest cont i,& iterum uicissim extendi & contrahi: & iam diximus,quae sint ista,ut uiscum,& alia hi usimodi: & haec est eius definitio. Et quomodo corpus tenax potest hoc secere dicit Aristo quia eius partessiunt quasi concatenatae:& sic potest hoc iri quasiao concatenatione partium suarum; videntur enim habere quandam concatenationem in partibus suis,ratione quarum possimi contrahi in se ipsa,cum extensa sunt. Et aduertatis,quia in textu est unum uerbum,quod habet dissicultatem; Tale autem facit concatenationem.& Valabius transtulit, permutatione & uicissitudine: quomodo e id est corpus,quod uicissim potest extendi,& iterum contrahi, quia uicissitudine tum extenditur tum cotrahitur in se ipsum: & sic melior traductio illius, quae dicit permutatione, quam ea, quae dicit concatenatione, quia illa traductio nullo modo conuenit uerbo graeco. Commassabilia autetiant. Hic Aristo. ponit aliam passionem,quae est 1 p. in ordine,scilicet commactabile & incommassabile corpus & iste transtulit densabile & indensabile & dicit, quod corpus d labile,est corpus compressibile,quod,si comprimatur,seruat sui compressionem, quia nongo contrahitur in semetipsum : si enim comprimitur spongia,non contrahitur in semetipsam:& ideo non ferunt sui compressionem: & ideo dicitur corpus compressibile,non autem dicitur corpus densabile. Haec de hac lectione. Et haec quidem combustibilia sunt. Enumerat aliam contrarietatem Aristo quae est I in ordine,quae sequitur qualitates passuas, scilicet ustile& inustile . Et desinit primo, quid sit ustile, dicens,quod histile est corpus,quod habet poros secundum longitudinem protra ctos,qui pleni sunt humiditate,quae facile separatur ab igne: Ex opposito uero inustile est corpus,quod non habet poros;&, si habet,no habet illos rectos; aut, si habet poros rectos, non sunt pleni illi pori humiditate illa, sed sunt pleni illa humiditate aquea,quae non facile separatur ab igne. Et sic corpus ustile tres habet conditiones Prima est,quod debet habe do remeatus , quia si non habet meatus,non est corpus ustile,ut lapis: secunda, quod habeat meatus rectos, quia,si non habet rectos non facile recipit ignem: tertia, quint debent etiaisti meatus este pleni humiditate, quae facile separetur ab igne: quia duplex est humiditas, una aquea, quae dissiculter separatur ab igne, quae non facile patitur ab igne: alia aerea, &de facili separatur ab igne . exemplum, sicut ligna sicca abietis, quae habent meatus in longum porrectos' etiam habent illos plenos aerea humiditate,& habent illos rectos ; quia, si non sint repleti aerea humiditate, non urunturi ut sunt ligna uiridia,qtiae habet poros plenos humiditate aquea,quae non est ustilis: ad cuius differentiam,dicit Aristo ponimus glaciem,quae habet poros rectos,sed plenos humiditate aquea; & ideo non est ustilis. Sed hie est dubitatio,quia supra Arist. cum loqueretur de ebano,dixit,quod ebanus nigra caret poso ris,& ideo non supernatat, sed submergitur in aquam;& tamen Dioscorides cap. primo de ebano in loco proprio,& PliniuS in cap de ebano,dicunt,quod exuritur tone faciliteri& tamen non habet meatus. Tum secundo,quia dicit Aristoteles, quod lapis no exutitur, quia T caret
237쪽
eat et poris: sed est dubitatio,quia Dioscorides in libro quinto dic it,quod est lapis im*iti
tus,quem ego etiam uidi,& dicitur lignum germanicum,& a Dioscoride dici ut lapis amatus &ab alijs connumeratur inter ligna :&iste lapis exuritur,&,cum incipit inflammati hae una parte,procedit usque ad aliam partem,& postea reuertitur: & Plinius numerat ipsum ut dixi inter ligna: & ego uidi hoc lignum Romae. De primo dico,si uerum est id,quod dicunt Dioscorides de Plinius, quod nigra ebanus euutitur ab igne placido & iucundissimo; & Aristo. dicit,quod caret potis,quia non exuriatur j dico,quod non dicit Aristo.quod omnino careat poris,sed habet poros valde an uastos,qui non possunt recipere aerem exteriorem,quia non admittunt illum intra se, & ideo submergitur in aquam; cum illis tamen poris ita paruis potest exuri. iDe secundo,de lapide illo,qui exuritur,ut Dioscorides & Plinius dicunt,& tamen caret potis; dico, quod uerum est,quod ille lapis uritur; sed tamen habet meatuS, qui fiunt repleti aere; & habet rectos: & ideo non caret poriS,immo habet illo Drepletos aere: uerum itamen est,quod illa humiditas aerea,est glutinosa,quasi sicut oleum I& facit ille lapis fila ualde tenacia & uiscosa,& ideo ignis ratione illius uiscositatis non penetrat interiora illius humidi, ia ignis non profundatur in ipso,sed illa flamma est tantum in seperficie,& non co- sumit humidum illud,nisi longissimo tempore;& flamma illa est ualde leuis . non est sermo: eroo Aristotelis uniuersialis de lapide, sed de illis, quae catent poris: isti uero,qui habet poros plenos humiditate aerea, bene possunt inflammari: & ideo uerba Aristo. intelliguntur ut in pluribus, quia non intelliguratur de lapide isto,qui potest inflammari qui habet poros
plenos humiditate aerea,licet Laiscosa & lentosa Lego uerba,& elara sunt Exhalabilia autem sunt corporum. Iste textus est omnium didicillimus; neque Gaet nus,neque Themistius,neque Albertus illum intelligunt: Alexander bene intellexit, licet Balde trinacate exponat. Textus ergo dissicillimus est:&Intentio Ari .est describere cor
Pus exhalabile & non exhalabile; & est decimaquinta contrarietas seu diuisio: & primo et
scribit corpus exhalabile: secundo declarat descriptionem : tertio ponsi quoddam quali documentum. Et descriptio est haec, ilicet exhalabile corpus est,cuius humiditas non e- uaporat seorsum ab igne: & Valabius & Alcyonius exponui, quod corpus exhalabile est, cuius humiditas non evaporat seorsum ab igne,idest est corpus, citius humiditas non euMPorat,nisi leniatur. Sed omnino oppositum huius dicit Aristo. dscst enim Aristo quod 'umiditas huius corporis non evaporat ab igne,sed a tempore; quia in hoc est differentia Inter corpus exhalabile & corpus evaporabile, quia humiditas corporis evaporabilis evaporat ab igne; humiditas uero corporis exhalabilis non evaporat ab igne,sed a tempore Ga tanus, D Thomas,&Albertus dicunt,quod corpus exhalabile est corpus, quod& non evaporat ab igne,idest non evaporat ex eo, quod Igniatur,sed e s ipso evaporanii
rut in pomo evaporat humidum, non quia igniatur,sed amoto igne evaporat,ita,quet qua x seipso eua t:&sic ponunt oppositum sensum sensui priori, ilicet Valabi,&ADcionis,quia prius sensus dicit,quod evaporat ex hoc quia ignituri&isti dicunt: qu evaporabe hoc, quod non ignitur &rectus est sensus istorum,licet fit diminuus&deriuncus,quia aliter Aristo. Intradiceret stibi in ista descriptione,&in descriptione cetris qexhalabilis. Dicit ergo Aristo quod ista humiditas evaporat; & non evaporatque seorsium; neque sola humiditas evaporat sed simul cum ea evaporat pars stanS,quia corri gatur,& exiccatur & marcescit eius pars humida: & iste est sentias uram
vis desicriptionis Aristotelis:&Gaetanus,D Thomas,&Nb aeter ut diu
Aristotelis secundum partem,non acceperunt totum sensium comple--
probat istam descripti nem tripliciter scilicet, quod corpus exhaconditiones : & probat primo, quia illud corpuS, cuius humiditas C p . , ab igne,&sola illa humiditas evaporat, est corpuleuapo bii* Π humidi go ista est descriptio corporis evaporabili discilice' inhalabili g, scilicet cuius sotas exolvitur ab igne ergo ista sola non est descriPhi' si hui, bilis sire bumiditas evaporat ab igne, quia eois tui corpori exhalabili'so debet esse descriptio corporis exhalabrias,scilicet quo debet So
238쪽
Lect in quartum Mot Cor. II si
debet dicere, quod est illud,cuius litimiditas evaporat non ab igne ;& non sola humiditas evaporat, sed simul cum ea pars solida & constans. Et maiorem huius conclusionis probat Aristo.eae descriptione uaporis supra dicta, quod uapor est secretio, a calore existente genita; ut cum calor solis agit in aquam,conuertitur in uaporem,& ista secretio est uapor: de sic patet maior, Uod,cum conuertitur pars aquea in uaporem,dicitur illa,secretio Minor propositio, a uod, scilicet secretio corporis exhalabilis non est secretio solius humidi , seorsum ab igne, probatur ab Aristotele quasi exemplo; quia, si capiatur pomum,& ponatur d istans& remotum ab igne,exhalatur eius humiditas; & non solum humidum, sed etiam eius pars selida terrea constans: & ista exhalatio non est ab igne,nec est solius humidi,quia pomum ro illud corrugatur & exiccatur: ergo non tantum pars humida aquea, sed etiam sicca & constans,euaporat: neque etiam est a calido ista secretio, sed est a tempore; quia, ex quo fuit hoc pomum contentum in aliquo loco,remoto ab igne,senescit,& evanescit eius humidia; cum eius humidum evanescit, minoratur & exiccatur substantia eius etiam;& sic evanestit, non ab igne,sed a tempore: & sic haec descriptio habet duas coditiones: &haec est prima probatio Aristotelis. Secunda probatio est,quia textus est dissicilis; ideo aduertite: dicit, quod secretio corporis hiantidi , quae sola est, habet exhalationem siccam: & omnis se cretio, quae sola est,&quae fit ab igne,iaeta calore extrinseco,aut humectat, aut generatur spiritus, aut uentus, quia uenitis est motus aeris in longum delatus & protentus: & quomodo est motus aeris intelligatis exhalationis siccae, ut dixi in capite deuentis, quia uentus Eo est motus siccae exhalationis secundum latum,& continue: & nc aut humectat,aut fit spiritus in longum delatus, idest uentus: dicit ergo, quod omnis secretio latius humiditatis, si est ab igne,aut humectat,aut conuertitur in uentum: sed secretio corporis exhalabilis neque humectat,neque fit uentus: ergo non est uapor: quod autem secretio corporis exhalabilis neque humectet,neque sit uentus,omittit Aristo ut manifestum ex declaratione maiotis,quia eg declaratione maioris patet,que est,quod omnis secretio humiditatis solius,qui fit a calore extrinseco,ut ab igne,aut humectat,aut fit uentus; quia calor generat duplicem halitum ex terra,& aqua,qui aliquando commiscentur;&, si maior sit copia uaporis,luc hec secretio humectat,& conuertitur in pluuiam: si autem halitus siccUS abundet,tunc erit exhalatio:&,sic aut haec exhalatio humectat,& generatur pluuias aut est sicca,& sic conuerti-so tur in spiritum: non autem sic est in ista exhalatione, quia non est corporis, quod conuertitur in pluviam,nec in uentum,nec sola evaporatur,ut patet in pomo. Tertio probat, quia secretio uaporis humidi evaporabilis Ela, tantum humectat, non autem denigrat: sed i cretio corporis exhalabilis non tantum hiumectat,sed etiam denigrat corpus,cui occurrit,& est sicut sumus: ergo sequitur,quod secretio corporis, non est eadem secretio corporis exhalabilis: ergo signum est, quod secretio corporis exhalabilis, non evaporat in uapore; neque sola humiditas evaporat,sed simul cum humiditate etiam evaporat aliqua pars sicca& constans, cuius ratione offuscat;& sic est fumus: & sic tribus rationibus declarauit Arist quod corpus exhalabile est, cuius humidum non sit evaporabile ab igne,nec solum & seo stim,sed simul cum eo etiam evaporat siccum & constans,ut prius in exemplo de pomoa ego go uerba,quia dissicilia sunt. Exhalabilia autem &c hic sumitur, qualiter expositio Vata-bli,&Alcyoni j non est ad uerba Aristo. Et haec quidem corpora fiunt disparentia, idest aestuant,& fiunt minora,idest fiunt sicca, quia exiccantur. Differt autem Hic proponitur probatio. Exhalatio autem est. ista uerba uidentur contradicere superioribus,quia hic dicit,quod haec evaporatio sit a calido usti uin& stupra dixit,quod fit a tempore: sed de hoc dicemus insta. Propter quod quidem hic Aristo.ponit tertiam probationem. Est autem. hic ponit documentum Aristo. quia,cum dixit, quod differunt corpus exhalabile,' corpus uaporabile,quia in corpore evaporabili non tantum resoluitur humidum, sed cum eo etiasiccum; nunc declarat species huius exhalationis, dicens,quod tres sunt species halitus corpotis exhalabilis, primo est una species huius halitus, qua ' a latinis dicitur fumus, & a Graiso cis dicitur lignys: & iste thalitus est corporum,quae proprie generantur ex lignis:& comprehenditur fiub isto halitu non tantum qui fit ex lignis, sed etiaria ex pilis,& filis, plantis, & os sibus,&squainis pisci una:&omnia ista simi eadem propoitione, non autem . . sed ana-
239쪽
logia quadam, quia omnes isti halitus debent dici eodem modo, scilicet fumus, quia tale pota sunt idem secundum propos tioncm:quia,sicut se habent frondes in plantis ad te gendum,ita pili in animalibus: & ideo illae exhalationes Omnes habent hoc commune, set Iicet fumum: & ideo recte dixit Emp.quod sunt idem quadam analogia. Secunda speciebest,quae est halitus corporum pinguium,sicut rhesimae,picis,cem,qui halitus est alterius speeiei a primo; & a latinis dicitur fuligo: cum enim ista inflammatur,a principio essemat quidam halitus,qui,ut diximus,a latinis dicitur fuligo. Tertia est species halitus non corporupinguium,sed corporum unctuosorum,sicut oleum,quia Arist. distinguit inter unis uosium& pinguet a Latinis ita halitus dicitur nidor, quia proprie est halitus carnium,dum inflammantur. Di flerunt ergo specie isti tres halitus,dicit Aristo. sicut corpora,ex quibus gene i orantur, differunt specie. Secundo dicit Aristo. quod ex dicitis sequitur,quod neque oleum
neque uinum dulce digeritur aut crassescit a calore: & probat, ciuia etiam corpus, quod digeritur aut crassescit est corpus evaporabile,quia fiapra dixit, quod ea,quae digeruntur, filii crassiora: &,quod crassescit,evanescit ab eo humidum aqueum : ergo est aqueum: ergo est evaporabile, quia non resoluitur humidum aqueu,nisi evaporat: ergo omne corpus,quod digeritur aut crassescit, est evaporabile non exhalabile: sed nec uinum nec oleum sunt corpora evaporabilia,sed exhalabilia,quia corpora evaporabilia sunt a praedominio aquae; sed oleum est a praedominio aeris: ergo non est corpus evaporabile, quia ab eo potest resolui humidum aqueum,si est corpus rareum: & probat Aristo. de uino dulci, de quo loquitur,
quod non sit corpus evaporabile,quia tale uinum habet temperamentum ole tum quia est et opingue,sicut oleum; tum quia exuritur, sicut oleum,& hoc ideo,quia caret humido rati ne . . tum quia non crassescit sicut oleum:&ideo hoc uinum, aequivoce dicitur uinurn, quia tantum nomine dicitur uinum,non autem ratione,quia non inebriat,& facit aliud uinum : tum etiam habent aliam conuenientiam,quia,sicut oleum est corpus exhalabile, &non evaporabile,ita etiam & hoc uinum; non tamen exhalabile ad tantam distantiam,sicut oleum; Ao,sicut oleum non est corpus evaporabile,neque a praedommio aquaesita etiam neque uinum est corpus evaporabile,neque a praedominio aquae: quare habet conditiones
olei. Lego uerba. Et omne tale est in eo, idest omnia talia sunt sub eodem genere analo- eo,&sub analogia quadam, . iDescripsit nobis Aris .corpus exhalabile,& dixit, quod est corpus, cuius humidstaS ne- Sque sola, idest seorsum sine parte constanti corporis,neque ab igne et raporat, ted Iem Ore exhalat;& in hoc differt ab evaporatione, quia evaporatio est ab igne . Et iecundo dixit quod est triplex corpus exhalabile: aut est lignossem, & eius exhalatio d icitur rumuS: aut est corpus pingue,ut pix, & istius exhalatio dicit lignys a Graecis: tertio fiunt corpora un-ctuosa, quorum exhalatio appellatur nidor a latinis:& dictatur corpora unetuosia, & no pari Quia , quia siecundum Aristotelem corpus unctuosium differt a pingui: teris o & ultimo pinsuit tanquam corrollarium,quod ex dictis sequitur,quod neque uinum, neque corpor quae possint digeri, aut crassescere quia illud uinum habet idem temperamentum cum oleo:& adduvit causias,quare eiusdem sit temperamenti cum oleo- ., Est modo dubitatio in Aristotele, quia uidetur contradictio In dictis CiuS,PPrim dixit, quod exhalatio erat evaporatio corporis exhalabilis, & quod talis euap tempore,non autem ab igne;& postea dixit,quod exhalatio est,quae est a cui p'rtet si a calore exurenti ergo ab igne extrinseco erat Ista evaporatio, ctio humidi & sicci simul non est ergo uerum,quae iste halitu n sit abjg'. et si
ratione ostendo,quod haec secretio non potest esse a tempore,quia quarto Pus est quantitas continua: ergo nullam habet actionem ergo non
activum, quia nulli quantitati,ut quantitas est conuenit acti O, in by . autem tempus sit quantitas continua, Patet quia cst corax 'M 'μ' *m Aia o hascibilis
WEo CDurioratio hec non notest esse a tempore.Tertio, quia eXhala i p
autem tempus lit quantitas continua, Pax L quid V tibulabilis
240쪽
aliud eius dictum , quia dixit, quod halitus corporis exhalabilis, neque est materia plinulae, neque uenti:& ideo differt a uapore: sed contra , quia primo huius dictum cit, quod omnis halitus aut a pirae dominio est humidus ,& sic ex ipsi' ut pluuia: aut a prae dominio est siccus, & sic ex ipso fit uentus : quomodo ergo dicit Aristo. ruc, quoa iste halitus neque est materia uenti, neque pluuiae e Tertio dubitatur de oleo quia sibi co tradicit de oleo:supra enim,cum dixit de oleo,dixit,quod oleum a frigore & a calido cra sescit,non autem exhalat thic uero dicit,quod oleum non crassescit & exhalat:ergo induabus sibi contradicit ut patet. Quarto,quia etiam de uino sibi contradicit, quia supra dixit, quod quinque mixta erant a praedominio aquae,ut serum,urina, lixivium, acetum, & uinu; io & ex quo erant a praedominio aquae ista,congelantur a frigore; ergo uinum est a praedomibitio aquae;ergo uinum congelatur, & etiam digeritur:hic uero dicit, quod uinum non est a
praedominio aquae,sed aetis,sicut oleum,neque digeritur: tum etiam, quia dicit, quod hoc uinum dulce non inebriat: sed huius oppositum docet experientia, quia uinum dulce in- riat, & etiam stupra dixit ipse, quod digeritur, & dicit hic, quod non;ergo contra dicit sibi & experientiae. Quinto,quia supra posuit tantum duo genera halitus,ex quibuS nascintur omnes metheoricae im pressiones: unum genus est uaporis humidi, geniti ab aqua; &iste uapor est materia humidarum impressionum: aliud est exhalationis siccae, genitae ex terra;& ista est materia omnium passionum ignitarum, & terrae motus, & uenti: & hoc diuxit in principio huius libri, & posuit hoc ut principiu huius . . & hic dicit,quod diro genera halitus, Lunum,quod dicitur fumus;& aliud,quod dicitur nidor; & aliud, quod dicitur fulino. Sexto dubitatur,quia Arist.distinguit nidorem a fuligine , quia fuligo est halitus corp is pinguis; nidor uero est alterius corporis unctuosi: sed unctuosum & pingue idem sunt: que Arist. declarat, si differunt, quomodo differant unctuosum & pingue corpus, sed omnino uidetur, quod sint idem ista corpora, & si ista corpora sunt eadem, ergo neque halitus eleuati ab ipsis distinguuntur inuicem sed erunt idem per rationem ipsissAtist quia Icebat,quod ideo halitus isti differunt, quia corpora ex quibus eleuantur, di ferunt & distinguuntur. De primo, cum dicis,quod Arist.fibi contradicit, quod exhalatio fiat a tempore' non ab igne,quia postea dicit,quod fit a calore ustili; ergo ab igne; clico, quod reuera evaporatio ista humidi evaporabilis,quae est exhalabilis, fit ab igne extrinsedio co,& non potest fieri nisi a calore, quia omnis halitus fit a calore extrinseco:& cum dicis, oh Arist.hic dicit, quod non fit a calore extrinseco (& in hoc differt a uapore sed latum
fit a temporein non a calore extrinseco,& a calore,seu a uapore dico, quod reuerama Ialare extrinseco, aeris ambientis,sed immanifesto nobis,quia immanifestum est, quod ista exhalatio fiat a calore extrinseco:& ideo dicitur fieri a tempore, & non a calore extrinse-co; quia si pomum reseruatum in arca, & marcescit & exhalat, non est inanifestum nobis, quod ista exhalatio fiat a calore extrinseco, licet reuerast a calore extrinseco ambient Isrideo attribuimus illa tempori: ut dicit Aristoteles quinto Phys quod illi effectus, ri proueniunt a causia nobis immanifesta,& quae nos latet,attribuuntur ipsi tempori;ut est etiam senium, & mors, quia senium est quaedam marcedo, quae fit ab aere ambiente, & tantum ac tribuitur tempori:& neque mors neque senium fiunt a tempore, & tamen dicimus, quoa proueniunt a tempore,quia immanifestum est nobis,quod fiant a continete: ita etiam ethin proposito in huiusimodi exhalatione; quae fit a continente, &, quia haec causa est nobis immanifesta,ideo dicitur, quod fit a tempore; revera tamen est a calore extrinseco, & non a tempore,sed immani seste ab ambiente . & quia uapor ille manifestius fit a calore extrii seco,quam a tempore,ideo attribuimus improprie heri a calore extrinsieco: & sic concludit ar umentum, quod ista exhalatio fiat a calore extrinseco, sed immani ste, manifeste autem a tempore:et sic ad argumentum dico, quod tempus no est causa effectiva huius exhalationis,sed circumloquimur causiam,quia nobis causa propria non est manifesta. D esecundo,quia primo huius dixit, quod erat tantum duplex halitus; unus, qui erat calidusso & humidus,& ista erat materia passionum humidarum:& alius calidus & siccus,qui est ma teria passionum ignitarum,ut uenit,terraemotus: hic uero dicit, quod haec exhalatio noesi materia uenti nec pluuiae; ergo tres sunt halitus, & duo tantum, ut ibi dixit; respondet