장음표시 사용
41쪽
, est imposibili sectussirmati enim est impo sitae escinon impossibile vero negatio. Necessarium
vero emadmodumse habet,considerandum est anifestum est enim,FOniam non eodem modo, sed contrari eluuntur:contradictorie autemsunt extra,non enim est negotio erus,s ae est,necesse non es ea quae est non necesse se, contingit enim veras est utra ue in eodem s.Olenis est necessarium non se,non est necessarium esse. Non igitur huius possibile esse, negatio, possibile non essesed non possibile esse. Nam si dicis
possibile Te possibile non esse,& simul veridicus fueris, de contradictionis dignitatem sustuletis
Quo fit ut duorum alterum accidat, ut uel idem de eodem tum asserere, tum inficiari possis, almproinde contradictionis authoritatem subuertas uel illam quidem fixamis immotam retinea hicque praerogatiuam modo dones ac non secundum inevi non esse, uerum secundum modos qui hic adiicnmtur ac dicuntur,dictione 6 negationes fient. Dictionis porro nomen in affirma/tione tibiantelligendum. Si erso illud impossibile,quid tandem nimirum contradictionis uires subuerti: hoc sane sit eligendum, ut Inficiam particula cum modis componatur. Huius igitur possibile esse negatio fuerat,non,possibile non esie,sed non possibile sie:arque eadem etiam abs te amussis in Contingenti,Necessarioidi Impossibili Observetur. Nam de huius contingens esse negatio non contingens ese. Et huius eriam necessarium esse, non necessarium esse. Huius quoque, impossibile esse, non impossibile esse. Vt enim in propositionibus ex tertio insuper praedicato noms est adiiciebatur:caetera ad ipsum collata ,subiecti uice erant: idcircoque primas tenebat illique non addicebatur: Itidem hic quoquelpium,est, subiacet,modus adponitur. Proindeque rursmri modus uerbo est potioris est iuris Vrque illic est,& non est, uerum mendaciumque discrimina,
tant: Sic rursum modi quoque adiecti, ueri falsique arbitrium penes se habent. Atque huius, possibile essit negatio est non possibile esse: simplicis scilicet astimationis negatio simplex At uero huius possibile non esse,quae tandem proposirio contraiacens suerit. ' An non possibile esse LMυnime. Haec enim isti, possibile esse attributa est haec igitur relinquitur, non possibile nor esse. Quemadmodum' huius possibile esse haudquaquam propositio contra iacens haec est, possibi Ie non esse. Nam utraque affirmatio sed,non possibile esse. Nam huius possibile ese,ista possibi/le non esse assecla est. Idem si quidem ese potest,di non esse Quoniam non hae sunt contradictiones possibile esse possibile non esse.Quaenam uero possibile esse, non possibile esse: quae in eo dem simul veridicae nunquam sunt. Consimiliter item in necessario fit de impossibili. Quid mutatis opus ac superuacuis Perspicuum enim est his qui prorsus contineri ualent. In summa esse, non ess . ut subiecta statuenda sunt: isti uero quae astirmationem εἰ negationem moliuntur adesse uel non esse adiungenda. Quod a me quidem, utpote philosopho ct breui loquo circunctis perstrustum est: huiusmodi tamen subiicit intellectum, si cui sententiam explicare sedeat Esse de non esse immutabilia seruet:quae autem affirmationem faciunt,scilicet modos neutro uero genere ex grammatices licentia extuli particulae negatoriae uel adiectu uel abiectu euari et exindeque quatuor propositiones,duas simplices, quaeque ex transpositione fiunt, uenetur,ut possibile esse non possibile esse. En duas expiscatus es propositiones simplices. Ac rursus .s ossibile non esse non possibile non esse: Alteras quoque duas habes,nullatenus esse 5 non esse commutatis sed modo
uariegato. Acut Orpius eadem de re commentemur, ea putare oportet contraiacentes esie disctiones idest affirmationes εἰ negationes, quae secundum possibile ct non possibile, contingens de non contingens impossibile de non impossibile, necessarium 5 non necessarium, uerum noni
rum,contradicunt. Verum autem nunc adieci, ut indicarem non solos esse quos recensui modos
sed etiam alios quotquot reperire quispiam possit: qui quidem naturae ccmprehensibiles nobis incomprehensibiles sunt. Atque ista hunc in modum. Iam uero deinceps ad Modalium propo/sitionum consecutionem aggrediendum. Cum autem quatuor sint Modi Possibile, Contingens. Impossibile Necessarium:possibilis propositiones in descriptione prius persecuti, ac eas ceu ex γplares quasdam imagines nacti qua nam exis alibu eas consequantur, quaenam eis contradi/cant, ostendamus. Sciendum ergo omnes contingentis propositiones omnium possibilis propisitionum assi latrices esse quaternas qua tema um, simplices simplicium transposititias transpo/stitiarum: Huius simplicis stirmationis,possibile esse,hanc itidem simplicem affirmationem contingens esse:Huius simplicis negationis non possibile esse,hanc etiam simplicem negationem 'non contingera tae: Huius ea transpositione affirmationis, possibile non esse, hanc quoque ex tra spositione
42쪽
spositione asscinationern contingens non esse: Huius ex transpositione negationis non possibi te non esse hanc denique miranspositione negationem non contingens non esse. Omnes autem impossibilis propositiones aduerse ad possibiliso contingentis enunciationes sese habent. Cum enim illa sunt affirmationes simplices,sunt hae negationes e diuerso simplices:Cima illae sunt ex transpositione affirmationes, hae sunt contra ex transpositione negationes Prius ergo possibilis assirmatio stituenda cui contingentis similiter assertio sublocanda: subter quas impossibilis N gario secundum quas denique necessarii eodem modo negatio Idque merito. Nam quod possibile estvi contingens esse illud impossibile si e dicere ridiculosum: non impossibile autena, uvndicum. At uero subter non possibilis propositionem non contingentis pronunciatum, ut se ctari uni collo sub quibus d de impossibilis propositionem, ut aduersam: secundum quas demum necessarii ex transpositione affirmationem. Cur aurena in prioris explicationis serie simplex necessaria negatio statuebatur, hic uero contra non simplex negatio, scd quae ex tran/spositione confit processu discemus. Rursum igitur sub prodisi uone, possibile non esse, con/ringens non esse ponatur: tum non impossibile non eri, tum necessarium non esse. Ab hoc sub hac non possibile non esse,ium non contingens non esse, tum, impossibile non esie,tum necessa niuncte. Impossibilis ergo propositiones legitima serie expiatauimus, haudquaquam tamen usque adhuc necessarii. Quae enim contradictionem In ipso necessatio efficiunt, angulares tibi in descriptione exponuntur. Nam simplex affirmatio necessarium ese, in quarta pagella instalacata repetietur, simplex negatio non necessarium esse, in prima pagella explicatur postrema: rursus assimatio transposititia, necessarium non esse, in infima secundi uersus parte repetitur. Cuius negatio non necessarium non esse, in tertiae pagellae neta locatur: hae porro ad lineam e
regione inuicem sitae,nondum tamen contradictionem moliuntur. Neque enim , necessarium
non esse,huic.non necessarium esse,contradicit neque item necessarium esse huic non neces,rium non esse Pulchre igitur a nobis est dictum, huius, possibile esse contingere esse, conse/quens haberi, quemadmodum contingentis etiam possibile re horum quidem, rursum non possibile esse dc non necessarium esse, caeteraque eodem modo. QuorIum enim attinet quae exacte semel anquisita sunt denuo inculcare consideretur autem ex subscriptione quemadmodum dicebamus Possibile esse contingens esse, non impossibile esse, non necessarium esse non Possibile esse non contingens esse impcssibile esse, necelsarium non esse Possibile non esse, con ringens non esse,non impossibile non esse non necessarium non esse, non possibile non esse, non litingens non esse,impossibile non esse, necessarium esse. Igitur impossibilis tum affirmativae tum negatiuae propositiones, eas quae possibilis o contingentis sunt iuxta contradictiones evplicationem conlequuntur Sub his enim, possibile esse, non possibile esse, contingens esse, non contingens esse: istie, non impossiibile esse, impossibile esse, exponuntur. Sic igitur sequuntur, hoc est omnis impossibilis contraductio, omnem possibilia contradictionem. Sed obuerse tamen
sese habent. Quaenam uero est obuersio quod nimirum sub possibilis assirmatione impossibi/Iis negatio:sub possibilis, tione, possibilis astanatio uice uersa ponuntur. Sic enim in de scriptione sitae sunt. In prima quidem serie possibile esse,affirmatio simplex,contingens esse, eo dem modo: subtus hanc non impossibile esse negatio simplex. uiden manifestam obuersionem Nam sub post bilis affirmatione inpossibilis negatio succedit. In secunda serie, prima possibilii negatio sita est scilicet non possibile esse: subter quam contingentis negat inempe non concin gens esse: sub quibus impossibilis affirmatio, hoc est impossibile esse, subIocatur. Quanqua
enim priuanti propositioni simile est impolsibile esse, attamen manifesto esse negatio. Ne ergo contrarium quod dico autumes ea scilicet obuerse sequi.Consequens enim quispiam dicet non ei obuertitur cuius est consequens. Si igitur impossibilis propositiones eas quae possibilis de contingentis sunt consequuntur:qui tandem obuersae etiam sese habent Quoniam o bone allarer consequi, aliter obverti accipiendum illud secundum totam contraductionem: hoc secun
dum propositionum qualitates. Nam qua possibilis propositiones de impossibilis contradicunt, sequeIam accipies:qua uero sub amrmativa possibilis propositione, impossibilis negatio. subpossibilis negatione, impossibilis affirmatio subiacet, obuersionem intelliges impossibilis ergo
Propositiones,uti damus,eas,quae possibiles sunt hoc sane modo sequuntur,vi erga eas sic , Psel. super Perihef. F
43쪽
a auerse se habent. At uero necessario propositiones quo tandem modo speculabimur c An hasce consimiliter arque impossibilis contingentis, possibilis propositiones inter se assectas reperia mustita ut ad lineam sibi respondentes, ut etiam illae,contradicanti Atqui non sic reperiemus, etiam si permultum ac perdiu insudemus. Vos enim docuimus, contradictionis speciem aut ex simplicibus similiter propositionibus tum affirmativis tum negativis, aut ea utrisque transpo sitione praeditis componi: In descriptione uero, ultima necessani propositio, quae in quario oracine in dextra descriptionis parte sim locatur, simplex est affirmatio, necessarium esse quae a tem ex transuerso obiacet .ex transpositione est negatio,non necessarium non esse. Itaque nequa quam id contradictio. Itidem quoque superiores necessarii propositiones, altera simplex est nogatio, altera ex transpositione affirmatio. Quare ne istie quidem contradicunt. Cuiusmodi erago sunt.cum praesertim non contradicentes: uestro quidon in animo par erat oppositionis spe ciem efformare, si modo eorum quae paulo ante explanavimus memores estis Ut autem uo his etiam hoc ipsum gratificemur, Re demum exquirendo laboretis, huiusmodi sane proposi/tiones esse contrarias dicemus. Quonam,inquis,id constat Quod commentiantur. Nam comtrariarum esse propositionum notationem diximus, tommentiri. Quod autem commentiamtur, ostendere enitar. Ac superiores necessarii propositiones, non necessarium esse, & necessa rium non esse proponantur, hisque necessaria materia subiiciatur. Esto porro haec, Homo est animal. De eodem ergo ambas propositiones enuncia di commentientes deprehendes non ne cessarium hominem animal esse, mentitus es, necessarium hominem animal non esse, itidem mentitus es. Cum igitur commentiantur, contrariae sunt. Sed quemadmodum contraris hae propositiones in materia necessaria commentiuntur:Sic in impossibili simul ueraces sunt. Sem per enim contraria est necessaria impossibili. Impossibilis ergo materia ponatur, hominem scili cet uolare,d de eodem utraque nunciato, ac ueracia utraque simul reperies, non necessarium hominem uolare, necessarium non uolare, utraque simul uera sunt. Quemadmodum autem hae in necessaria commentiuntur in impossibili simul uerae sunt: Sic duae aliae necessarii propo sitiones in Impossibili quidem commentiuntur: in necessaria simul uerae sunt. Quod si utrassin eodem ueraces esse posse dixi, idcircoque contrarias esse ne ob id ambigas, cur cum supra
commentiri propositionum esse contrariarum notationem dixerimus, nunc eam simul uerum enunciare asseramus Quoniam non tantum simul ueraces sunt uti dii tum est, uerum etiam commentiuntur. Id autem commentiuntur, quia etiam simul veridicae existunt. Commen
tiendi igitur uice, commentiendi causam, uidelicet simul ueras esse pronunciaui. Nam quae si
mulieridicae sunt,etiam commentiuntur:quae autem commentiuntur,non protinus mammeridicae sunt. Commentiendi enim loco, commentiendi causam, nempe simul ueras esse, dixi. Nam ipsae necessarii propositiones, quae simplices possibilis enunciationes consequuntur has, tum possibile esse,tum,non possibile esse: Ista non necessarium esse donecessarium non esie,in necessaria materia commentiuntur. Quod proposito discas exemplo Non necessarium homi/nem respirare, cessarium non respirare ambae salis. Quod si impossibilem materiam acopias, utrasque simul ueras repeties,non necessarium hominem uolucrescere, necessarium non uolus crescere. Quae uero possibilis enunciationes ex transpositione factas, necessarii propositiones sequuntur, non necessarium non esse, 6 necessarium esse, contra afficientur . simul enim uerae
sunt in nec nimatem in imposilbili conamentiuntur.
Causa Mem huius est, cur nonsequi ursi lue cieteris: omum contrariae Nostibili esse,necessario redditur idem valens . nam quod impositate est esse,necesse est ho non quidem esse, Jed potius non esse. 1 od ver impositate est non esse, hoc necessurium est esse quares illa ili/
terse univrpostibile, non sibile, haec econtrario, quoniam nonsignificant idem nec se
, rium , impossibile sed quemadmodum dictum est conuersim. At certe impositate euic poeni contradictiones necessariν. Num quod est necessarium esse,possibile est esse:numsi ηοη,neg*tio consepietura necesse enim est aut adirmare aut negare sare si non est posita esse, impositM
44쪽
ὶ est esse, igitur imp Me est se, quod necesse est esse. Od est inconveniem. At vero inmsiae est possibile esse,non impessibile esse depritur:hanc vero, eaque est non necessaris esse,
a quare contingit piod est necessarium esse:non necessarium esse,suod est inconueniens. At ve/ro neque necessarium esse sequitur eam,quae est possibule esse,neque ea quae est necessarium non esse Ilii enim utraque contingit accidere:harum aurem viralibet vera uerit, non erunt in ve/rasimul enim possibile est essen non essest vero necesse est esse, vel non esse, non erit utra arque postibile:relmssitur ergo,non necessarium non esse,sequi eam quae est, possibile esse. .ee enim vera est, o de necesseesie. haec enim it contradictio eius, quaese iturissam, quae est,non
pstibile scisum enim equitur ea quae est, impostibile esse, , necesse est non Ρ:cuius negatio 3 est non necesse non esse Sequuntur igitur exhae contradimonessecundum pudictum modum, o nihil impossibila creti iis positis. Sectisti descriptio.
Contingens esse Non imposibile esse Non necosarium non esse
Non contium esse Impossibile esse Necessarium non esse Possibile non esse Non psipibile non esse Contingens non esse Non contingens non esse Non impossibile non esse Imphsibile non esse Non necessarium esse Necessariis esse
Vinim Brsitan quispiam obiiciat, mr simplera impossibilis propositio, eas quae simpli
lant,tum possibilis tum contingentis consequatur: quae autem necessarii est, illis obvertatur,ac ex transpositione sit. Sic enim in diagrammate locantur, non possibila esse, non contingens esse impossibile esse, tres simplices propositiones: deinde, necessarium non esse, affirmatio ex transpositione. Cur non igitur ct haec quoque simplexi Solutio, quoniam obvertitur,o bone, necessarium impossibili, ex uniformi iacultate easdem eum illo uires habens. Nam horum inrumque solitatium est 6 indubitatum:&cum in alterutro crure horum utrumque ue rax fuerit, in Maero mentitur, sed obuerimntur tamen quoniam quod impossibile esse dici mus, hoc necinatium non esse asseueramus: & quod necessatium esse, illud impossibile non me. Quod enim imposubile esse, necessarium illud non esse, minime autem, esse. Id uero ne restarium hoc non e et hoc certe significat, non dici necessarium esse. Quoniam enim hanc impossibile esse, non sequitur, necessarium esset id ipsum utique sustollimus, ut huic, im
P Astilla , nequaquam adhaerescat, necessarium este. Idcirco dicimus, quia impossibile est Res super Perihel. F id
45쪽
esse necessarium illud non esse: hoc est necessarium esse, cum impossibile esse, non debere connecti essed necessarium non esse. Quod enim impossibile esse, illud idem necessarium non esse. Quoniam igitur necessarium erga impossibile obuersim asscitur, idcirco sub simplici im/possibilis propositione: quae necessatii est ex transpositione, substituitur: sub impossibilis a tem propositione traductitia, necessarii simplex Quare si illa similiter possibile 5 non possibi/Ie consequuntur,4 haec ut e conitatio Quid uero istudi Quoniam necessarium impossibi li obvertitur,ec cum horum alterutrum simplex, alterum continuo ex transpositione emicat. Illa autem, hoc est, duae impossibilis particulae, nimirum impossibile S non possibile esse, pro/positiones eas quae possibilis e contingentis sunt, simpliciter comitantur: Consentaneum est, ut eas e contrario necessarii propositiones sequantur. Ideoque simplices possibilis de contingen/tis propositiones illae quae impossibilis simplices existunt consequuntur: ac impossibile ipsum,
propositiones necessarii ex transpositione. Quamobrem ut etiam denuo eadem iteramus quo niam non idem significini necessarium ximpossibile: sed, ut dictum iam est obversim: uel adeo nisi ut constituo, res habeat, ac nisi necessarium impossibili obumbin si alioqui fieri non potest, ut recte necessarii contradictiones statuantur. Unde descriptio quoque,quam qua ternis tetragonis distinximus, inque singulis quatuor modorum enunciationes praeposite su biecteque declarauimus, neque in totum deliquit, neque item solida usquequaque ac recta perstat Verum quae in dextra sunt parte, philosophice ac sane sese habent: quae autem in sini/stra peccant. Si ergo quis necessarii propositiones quae in sinistra sunt traducatre superiorem ponat inseriorem, inferiorem uicissim superiorem totam descriptionem incolumen sanamque reddet. Sed tamen ne indemonstratum quis curiosumque negocium huiusmodi transposi/tionem a nobis innovatam esse mussitet philosophice rationem exquiramus. Nam ipse assero sub propositione, non impossibile esse, hanc, non necessarium non esse, locari debere Ticon tra sorte non hanc, sed alteram, non necessarium esse, contendis. Quid igitur dicas, explore mus, ac propositionem, necessarium esse, praeponamus. Ecquanam igirir ex possibilis propo/sitionibus ipsam sequatur Equidem simplicem affirmationem, possibile esse aio quod enim necessarium esse, illud p*ssibile esse. Sed sorte repugnabis, quasi haec possibilis propositio, il/lam necessarii propositam nequaquam sequatur. Reliquum igitur, ut huius negatio sequatur. quod quam absurdum sit, uideto si enim hanc, necessarium esse, ut uis ista, non possibile esse, comitatur: hanc autem, non possibile esse, ut par est, ista impossibile esse igitur Semmc, nece statium esse, ista, impossibile esse, consequetur id in eodem utraque tum, nec trium esse, tum, impossibile esse, dicere continget, quod prorsus est absurdum. Sed tamen istim abysurditas abs te prosecta est, qui per hypothesin contendebas, huius, necessarium esse, istam, possibile esse, non esse sequelam: sed, non possibile esse. Et quoniam tua consutata obie/ctio, iam positum sit, huiusce, necessarium esse, istam, possibile esse, consequium haberi. Et id quidem ceu sumptiunculam quandam habeto: huiusmodi autem inde speculationis indu etio fluit. Si hanc, necessatium eise, ista, possibile esse, consequitur: hanc item, possibile esse,
ista, non immassibile esse: hanc denique, non impossibile esse, ut uis, non necessarium esse, iuxta tuam quoque opinionem, haec, non necessarium esse, istam etiam neces anum esse, con
sequetur: quod sanequam absurdum. Undenam igitur errori quod sub simplici possibilis ne gatione, simplex neces salamatio posita est: quod sepenumero interdiximus. Nam si mu/
ratione lacta eam quae ex transpositione est, loces, nihil absurdum continget. Nam haec, non necessirium non esie, etiam istam, necessarium esse, sequitur: Siquidem quod necessarium
esse, illud idem, non necessarium non esse Sed obiiciat quispiam, si duae necessarii dii niaxat propositiones suissent uerisimile suturum, sublata una illico alteram sequi. Cum autem qua ituor sint, dua simplices, totidem transposititiae: undenam manifestum una harum sublata id st hac, non necestarium esse, illico trium unam, scilicet, non necessarium non esse, qua draturami An non etiam caeterae, quas nondum improbasti, congruent Igitur respondeo, neque, necessarium esse, neque, necessarium non esse, huius, possibile esse, ullo modo con .sequia haberi. Nam huic quod postibile est esse, utrumque iuxta accidit, tum, ine, tum, no
cae. Siquidem hominem lauare, possibila est,ec non lauarci At uero, necessarium in ne
46쪽
cetarium non esse, nequaquam in utramque partem ambigunt, sed unius duntaxat formae sunt. Quinam ergo quae uniformia sunt, ea quae utroque uersum ambigunt, consequentur Nulla ergo ipsarum alia sequetur quam haec, non necessarium non esse aut enim, necessariumine, unico modo aut non esse, unico item Nam utrumque non possibile. Possibile siqui dem non unico duntaxat modo. Solus etenim possibilis modus, non unice ac singulariter acci pitur, sed ad utrumque ambigit. Quoniam igitur haec propositio, non necessarium non esse,& de hac, necessarium esse, uere dicitur, de propositioni hanc, non possibile esie, consequen ti,quae sane est,impossibile esse contradicit: huius autem modi est illa propositio, necessarium non esse cuius negatio, non necessarium non esse: Qtroniam igitur sic inter sese propositiones L iugantur transpositione ut dixi facta: contradictiones ergo necessaru conuenienter,ut dialamus, plicatae sunt,nihilque sic digestis impossibile contingiti
as Dulitabit autem ali sucissi illam quae est nece iserium esse, ea Fae est psilasse esse equis ranam si non sequitur , contradictio sequetur, quae est non postibile esse. Eoipis hanc non spe dicat contradictionem, necesse esse dicere, positae non esse sed virat e alsae sunt de neccise esse. At ver rursus idem videtur spe possibile incidi ρο ηοη incidi: eteste, non esse Fare
erit nece Oe esse centingeris non eoe: hoc autem falsum est. Mani estum 6 autcmquc mam non Omne possibile vel se,uel ambulares: ctiam opposta posse, sed ej in quibus non si verum, ετ primum quidcm in i s quae non secundum rationem possunt, ut ignis calegafiitius est, etha
bet vim irrationalim: uae igitur secundum rationem potestates sunt, eaedcm plurium clium con trariorumsunt: irrationales vero non omnes sed quemadmodum dictum est)lncm non est postibile, calefecere e non neque quaeci que alia semper agunt salia vero possunt Osecun
dicuntur. Quoniam cum probare uellemus sub hac, non impossibile esse istam, non neccssatium non esse, subiici conuenire, supra sumptiunculam, ante syllogismum posuimus: quod sci licet hanc, necessarium esse istam possibile esse consequatur: dubitarit quispiam, quo an dem modo hanc necessatium esse, istac, possibile esse, sequatur. Hoc siquidem bisorme est, de contraria suscipitrillud, uniforme, in uno solo uires habens. Nam possib:le lauare. de non lauare: non tamen necessarium respirare, de non respirare. Qui tandem igitur mosibile, quoel contrarietatem suscipere ualet, cum necessatio quod uni Brixe, quos indiui/duum est, quod in uno solo uires habet parilem obtinere facultatem potest Quid ergo hic sermo, qui possibile esse necessarii consectarium comprobauit, subuertetur cat ille pro/secto quis maxime demonstrativus A longe uetissimus est. Aut enim assirmatio aliquid. aut negatio sequitur: nihil enim intermedium Atqui possibilis negatio haudquaquam n resari assimationem consequebatur . Ex necessitate ergo consecutrix affirmatio est indu/cta . Quod si quis contendat, neque affirmationem neque negationem simplices possibilis propositiones, assimationis necessarii esse secutricis si solam duntaxat ira uetitiam mosibilis enunciationem utputa, possibi Ie non egit: ne sic quidem tutus ac firmus erit seramo. Nam qui fiat , ut quod necessarium sit, possibile sit non esiit cicquam igitur quis uiam secet aut teneat, utrisque praesertim maxime necessariis exclusis mam ueluti ambi dextrae utrinque manus telo pulsati aduersum neutram resistere positamus attamen ars est 6 methodus, iuxta cuius praescripta, tum illesum quod demonstrauimus in uulne ratum seruemus, tum aduersus dubitationem manus conseramus. Quaenam igitur ars quaenam resolutionis rati, Nimirum possibilis aequiuotationem, ambiguitatis authorem uisit . Nam cum duplex sit possibiles: ita ut altera eius portio contiaria suscipere possit,
altera unilacinis e singularis sit: quae ad utrumque ambiit, cum contingen allegetur τ
47쪽
quae nequaquam ambigit, eum necessitio decumbitur . Non enim omne quod uel esse
uel ambulare ualet, protinus etiam oppositorum est capax . Sed in quibusdam interdum subiectis possibile depraehendetur uniforme . Omne etenim possibile , aut solam duntaxat apritudinem sortitur, quae in actum progredi non possit, ut magnitudinum in infinituin sectio, d numerorum in infinitum processus Naut etiam actum subire potest, ut qui nota moueatur eum moueri posse dicimus: aut adeo in actum egressum, id ipsum posse quod
agit dicimus , ut eum qui moueatur , posse moueri dicimus . Rursus eorum quae aetii mouentur, alia adstititiam habent motus potentiam , ut homo qui mouetur et alia conna/tam. Eorum porro quae congenitam habent potentiam , alia supra mentem, supra rati nem Maeuiterne, ut deum, potentiam habere bene agendi usurpamus Malia aeui temeduntaxat , ut caelum , potentiam, ut moueatur , habere dicimus et alia non aeuiterne, sed usquedum subiectum sit superstes, ut hasce faculas Δ, hasce thedas calfaciendi potentiam habere dicimus. Ex his ergo potentiis quaecunque supra mentem, supra rationem, di aeui terne existunt,&quaecunque a uiterne duntaxat sunt, ad haec quae usque dum subiectum sit superstes, illa necessario omnes adnumerantur. Contra quaecunque agere ualent, sed actione tamen uiduata sunt, contingentis classi accensentur . Quae uero ab aptitudine
actionem producta sunt, quatenus etiam ipsae ab hoc in illud in alia aut in opposita inm/siliunt, ne hae quidem a contingente abscedunt quatenus autem quandiu agunt, contra rii actionem nihil pariicipant, ea quam agere uidentur Peatenus necessario adiuditantur. Rursum ex potentiis aliae cum ratione essentiam habent: alia citra rationem. Quae igitur cum ratione fiunt, aut artificiales sunt aut electivae,& contraria recipiunt. Nam possibile sanare Λ non sanare: tum lauare,& non lauare: illud artis, hoc uoluntatis. Eorum uero quae citra rationem fiunt, alia contrarietatem recipiunt, alia nequaquam. Nam ignis calfa/ciens, nequaquam etiam restigerat: at lignum tum finditur, tum non finditur:& equus tum mouetur tum non mouetur, quibusdam ipse quoque uisis inductus. Omnes igitur quaecum ratione sunt potentia, postquam contrarietatem subeunt, ad contingens reiician tur: earum autem quae sine ratione sunt, quamnque ambigunt, etiam ipsae eodem redi/gantur quaecunque autem solitariam sortiuntur morionem, necessario secernantur. Quo/circa quae cum ratione sunt potentiae , eaedem plurium sunt, di contrariorum Plurium quidem ut possibile hominem, tum, lauare, tum, moueri, tum, legere:& quae huiusmo di. Contrariorum uero ut eundem aegrescere, M ualere, docere,& discere . Sed de
aliae, nec tamen omnes, scilicet irrationales, ut idonee discrevimus. Quaedam enim etiam eorum quae iuxta irrationales potentias seruntur, contraria pariter recipiunt , astruentem
scilicet propositionem , de abnegantem contrarietatem . Simul etenim utrumque in ueste dico, possibile secari,aec, possibile non secari. Uerum ista quidem multum hodiemo die idcirco facunde disceptata sunt, ut ostendatur omnem nequaquam potentiam esse contra riorum receptricem et ne illas quidem quae secundum eandem speciem dicantur, hoc est, ne illas quidem quae sub possibilis irrationali parte dicantur. Nam ostensum iam est, eirum, quae sub illo statuantur, quaedam contraria suscipere, quaedam non suscipere.
3 Q uaedam vero potesates aequivocae sunt risibile enim non simpliciter dicitur sed hoc, idem quoniam verum est, od in actu est, vi sibile es ambulares puniam am/bulat iam , t ommno possibile Ut esse , quoniam iam est in actu, suo dicitur se no/
bile, illud vero quoniam erit astis, ut postibile est ambulare, quoniam ambulabit De haec suidem in solis mobilibus est potestant illa vero, in immobilibus, utrumque vero Nein rum est dicere sibile ambulare vel seci ambulati, agit, o ambulabile' es. ii Sic igitur postibile non es verum de necessario simpliciter dicerest altera autem ve/
rum est quare, quoniam partem uniuersale sequitur, stud quod ex necessitate, consepem rps se,sed non omne.
48쪽
Necessarium non esse Non pesibile esse Non contingens esse
ve esse , vel non ser, alia quemadmodum horum consequentia, considerare oportet. Mani Iestum est autem exbs suae dictasunt, Oniam quod ex necessitate estsecundum actum est: a re sipriorasin se ternan suae actusvnt,potest te priora sunt,eThcc pade ine testate actussunt,ut primae substantiae:alia vero compotestat quae natura priora sunt,temporeposte rio ruralia vero nunquam actus Iunt sed potestatessolum.
Quidam autem potentiae aequivoce sunt:quaecunque enim sub rationem colliguntur:quonis omnes contraria pariter admittunt, in synonymiam omnes conducentur. Earum uero quae tu irrationali constituuntur,quoniam aliae contrariorum capaces sunt,aliae nequaquam: de illis duntaxat solis iure optimo id quaedam uero potentis aequiums sunt intelligatur.Nam possibile ut saepicule iam dictum est, non singulariter, sed multisatiam dicitur partim enim quod uerum ut actu existens: hic autem mihi non solum quae genitivam habent actionem, ut deum, lum,ignem intelligito: sed etiam quae ab aptitudine,ad ipsam sunt progressa, ut supra interim posuimus. Nam de iure quandiu mouentur, utique mouentur, necessioque ac uero assimilia sunt partim quos adtri sit suturum, Cuiusmodi sunt quae iuxta aptitudinem dicumtur,in actumque exire possunt: uti quiescentem ambulare,5 .dormientem excitari posse, dici mus.& haec quidem potentia,quae scilicet ambigit, B bifariam intelligitur,in mobilibus dunta xat est solis Mobilia porro inaudito non quae ama mouentur,sed quae potentiam ut moueantur habent. Altera autem potentia, quae cum necessatio est aequa, etiam in immobilibus locum rubet. Ne uero te particula etiam prstereat.Nam Sc mobilia quae scilicet in genitura abeque uersintur, cum ab ea, quae potentia est motione in aetium commigrarint, quo tempore mouentur certe tum his quae necessatio mouentur consimilia uidentur. Et quia species de actus est motio huius quod mouetur, uotaturque haec potentia: idcirco etiam in immobilibus, quae cum ne, cessario coniugetur Se matitetur, fore potentiam assero:hoc est de in mobilibus, quae acturio uentur,xin immobilibus. Quispiam obiiciat, quamobrem, non necessatium esse, in necessarium non esse,commutauimus. non impossibile utem esse, in eadem forma reliquimus mota lutio quidem manifesta Nam non impossibile esse ambulare, aut omnino esse, tum in non ambesante,sed potentiam tamen ambulandi sortito tum in eo qui etia ambulet,intelligitur. Idcirco huius,necessarium es possibile se, sequelam asserimus: sub quo non impossibile esse dicinius.Nam: actu ambulante non impossibile ambulare,potentiamque ambulandi sonitum Non necessarium non esu
49쪽
non impossibile itidem ambulare dicimus. Ac in hunc sane modum est intelligendum, si non impossibile essescribitur.Quod si quidam in suis sorte codicibus non possibile,habeant,ita dirigendum quod scilicet,non possibile esse, in eo qui actu ambulet, de in eo qui ambulationis po/tentiam habeat, uerum enunciat. Nam de hominem qui moueatur, non possibile esse moueri, cum praesertim etiam interdum quiescat,& eum qui non moueatur,non possibile moueri dicismus quoniam non ex necessitate potentia in actum prorumpit. Quod si qui etiam sic habent utrumque autem uerum est dicere, possibile ambulare uel esse,& quod ambulis iam 5 ambulabile sententia sic accipienda est:quod nempe possibile ambulare,& in ambulante,& in ambu laturo uerum dicere asseueramus. Nama ambulantem,ambulandi potentiam habere dicimus: S ambulaturum, ambulare posse serimus Quod igitur sic possibile nimirum quod di in po/tentia.& in aeti,intelligitur, illud de necessario simpliciter certe quidem dicere haud sit uerum. Nam qui rogo,duplex de uniformi praedicetur Aldinaidium possibilis quod,scilicet,inamur. biliter agit illud ipsum aliquis de necessario idonee praedicet. Belle ergo supra diximus, possibile necessarii esse consequium,ut uniuersalius particulatioris,ut,animal hominis. Non tamen quoniam sequitur etiam omne sequitur:sed quod duntaxat agit, necessani est secutio: quod autem agendi potentiam habet, non consequitur moniam ergo agere in solo necessario intelligitur, quod autem iam agit, acturo longe absolutius est et absolutior quoque necessarii modus istat. Ideoque terorum etiam trium modorum facile primus. creare eum in omni diagrani mateantecedere, reliquos rationi congruenter substituere decet. Ac manifestum quidem ex his qus dicta sunt id quod ex necessitate sit, actu esse. Nam si illam possibilis portionem cum necessario coniugari dicebamus,quae iam agit:exinde conficitur,necessarium semper agere. Semper porro agunt aeuiterna:quod si priora sunt sempitema,his quae genitura labique sunt ob a ia profi, sto necessarium possibili S contingenti prius erit. Illa etenim in genitis substantiam sunt drti ta. Opus ergo dispensato belle progressu procedere, doquaedam actus duntaxat ipsius arbitrari, deum angelum mentena. anquam multa in his quoque disserentia: quaedam una cum po/tentia actum etiam sortita esse: in quibus sunt species natura utique priores,tempore posterio res. Nam quatentu species persectio est, potentia uero imperfecta, species potentia prior existit: quatenus uero potentia in mobilibus praecedit,postea species adnascitur:eatenus potentia specie est tempore prior.Quaedam contra nunquam actu esse lad potentia solum:ut numeri in infini, tum auctus ec magnitudinum sectiones Neque enim unquam numerus fine concludi possit, sed potentiam semper solam citra actum possidebit neque item magnitudo quae dividatur,vi
insectile unquam desine sed semper quod secatur,seta itur,idque in infinitum. Rus magis use en nitationes contrariae dicantur.
ea quaesunt in voce, sequuntur ea quae Ibnt in anima, illic autem contraria est Uni contrari quoniam omnis bomo iustus est: ei quae est omnis homo imustus est etiam in quaesunt in voce chirmationatus,nece Orestsumlitersese habere. Quodsi neque illic contrari opinio controuest,nec a firmatio affirmationi erit contraria sed ea sus dicta est negatio.Quare considerandis est,qMe Pnj I Ja,mnioni verae contraria est, virum negationis, an certe ea quae controri
50쪽
opinatur. Dico autem hoc modo,est quaedam opinio Vera boni,quoniam bonum est,alia autem suonram non bonum,essulse:alia vero Oniam malumsimilliter salsa:quae harum contraria vera si os est unassecundum quam contraria. Nam arbitrari contrarias opiniones definiri, eo quod contrariorumsuntdalsum est. Boni enim quoniam bonum est,eI mali quo mam malum est,eadem
fortuisse opinio est etiam vera uepluressiue unasu sunt autem Uta contraria oed non eo quod
contrariorum sint, contrario untded magis quod contrarita id uero si Rhetoricen cuF Philosophia commisceam, Muttinque ad rationes aggre/
diar ac inusitatum quod es rhetorices genus, sed perinde tamen philosophicis reuera sermonibus congruum ostendam LNam uulgaris istaec. Ss utrinque rationes as ruit: attamen cum aequales paresque utrobique dicendi sensus nanciscatur, mutramque partem ui res ostentat nec profecto mirum, cum praesertim ipsa natura duplices supeditet orationes. At uero philosophis rhetorice,tum nescio quid amplius hic iuuenabitur tum his quae in consesso uera sunt generose repugnabit. haec igitur mihi sola ex omnibus de interpretatione sectionibus,
exercitationis uice explicatur. Cuius hoc caput, haec summa est contrariam magis esse negatio
nem affirmationi quam contrariam huiusce affirmationem. Nec me latent,quae partim in cat goriis dixi partim in locis disceptavi, partu in naturalibus commentationibus enixistime com ed δή, ut intendi, in quibus omnem contrarietatem haud equidem affirmationis negationi addixi: sed sit n. . Ius .
contrarium praesumpto nomen ponatur. Nunc autem ea mihi uoluntas non est, sed negatio/ 'nem affirmationi magis aduersari statuo quam contrariam huius affirmationem.Sed quoniam
impudens est 5 absurdum istud statim a prooemio audacter prosari idcirco nonnulla cum du/bitatione exordium enunciaui: utrum contraria est affirmatio negationi an affirmatio affirmationi,ntam alio,homo iustus est, utrinam ex propositionibus magis ad uetiatur,huic ne, homo iustus non est Lan isti homo iniustus est Sed quia propositionum genus est oratio in ipsa quoque hypothesin meditemur ac experiamur An igitur oratio qus dicit.omnis homo iustus est huic nullus homo iustus est: an isti omnis homo iniustus est, aduersaturi Quod si libet, idem etiam addubitemus in particularibus propositionibus. Ac uerbio usa esto propositio ae ra quae dicat Callias iustus est: duae igitur huic e diuerso obiacent salsae tum quae dicit Ollias iustus non est tum quae dicit Callias iniustus est. Cum ergo salsa sit utraque, utra tamen longe
mendacior Ac tu quidem uel ueritatem uel mendacium ex anima opinionibus coniectato.
Enunciatiuas siquidem orationes intemarum esse appendices, decet: ad illasque quasi ad noramam exigi,& illinc uel ubi mentiantur uel ubi sint ueraces expendi Voce igitur suppressa, tua ipsius cogitatione aliquid esse bonum opinator Sit uero anima quoniam ergo bonum esse tibi uidetur agedum ad salsam opinionem traiiciens perpende quo statim adpellas, ad non bonum, an ad malum, ac utra tibi opinio priori magis aὸuersari uideatur: si affirmationis quidem eius quae ait anima mala est, audacter contendito propositioni quae dicit, anima bona est, hanc esse aduersam anima mala est: sin autem in opinionibus hic tibi contraria non uidetur,sed negatio: in proditis hanc propositionibus magis affirmationi positae contrariam concedito. Quare tibi considerandum quae opinio uera, opinioni falsae aduersetur. Sic autem dico, quaedam est opi,
ni uera quae ait bonum esse bonum:huic obiacent duae, tum,quae dicit bonum, bonum non esse: t 'quae dicit, illud malum esse Harum ergo utra uerae aduersatur,&s una secundum utram contraria est.Quod huiusmodi sensum exhibet.Quae in mediatis contrariis cum proposta,perh, Nathesin, Vera,affirmationes pugnant, nullatenus in unum coire intellinum ualentet
sed quemadmodum actu propositionibus duae sunt itidem duae quoque primigeniis sensibus existunt. Nam uera amrmatio ponatur quae ait, lac album esse, & huius item negatio, quae in quit,lac album non esse. Contraria denique affirmatio quae dicit, ac nigrum esse. Sed certe ni/grum di non album eundem habere intellectum non possunt. Non enim quod non album est, illud etiam protinus est nigrum Nam etiam non alborum sunt intermedii colores. At uero immediatis in contrariis alii alio cum negatione conspirat,4 duae omnino sunt perinde ac una. mediata igitur contratia sumamus,suntoque par Mimpar necnonitia proponantur ueres