M. Tullii Ciceronis Orationes in M. Antonium Philippicae 14. recognovit Reinholdus Klotz

171쪽

462 IN M. ANTONIUM ORAΤIO PHILIPPICA XIlI. 164

omnium facinorum sibi cum Dolabella societatem initam consteri y Nonne cernitis ex uno sonte omnia Scelera manare Ipse denique latetur, hoc quidem Salis acute, non POSSE EOS, qui hostem Dolabellam iudicaverint ob rectissimum facinus - ita enim videtur Antonio -, sibi parcere idem sentienti. XVIII. 37. Puid huic facias, qui haec litteris memoriaeque mandarit, ita sibi convenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, CaSSium, diScruciato S necaret. . . . eademque inhiberet supplicia nobis 8 Conservandus civis cum tam pio iustoque foederat Is etiam queritur condiciones Suas repudiataS, aequas quidem et Verecundas: ut haberet Galliam ultimam, aptissimam ad bellum renovandum instruendumque provinciam: ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est, ut perfugium scelerum esset in turpissimis rei publieae sordibus: ut acta Sua rata essent, cuiuS nullum remanet consulatus Vestigium. Cavebat etiam L. Antonio, qui fuerat aequissimus agri privati et publici decempedator, Nucula et Lentone collega. 38. PUAM Og REM VOS POTIUA

ANIMADvERTITE UTRUM SIT ELEGANTIUS ET PARTIBUS UTILIUS TREBONII MORTEN PERSE0UI AN CAESARIS, ET UTRUM SIT AEuUIUS CONCLRRERE NOS, OUO FACILIUS RΕvΙvΙScAT POMPEIANORUM cAUSA TOTIENS IUGULATA, AN CONSENTIRE, NE LUDIBRIO SINUS INIMICIS.

Si esset iugulata, numquam exsurgeret: quod tibi tuisque contingat. UTRUN, inquit, ELEGANTIus. Atqui hoc bello de

elegantia quaerituri ET PARTIBus υTILIUS. 39. Partes, furiose, dicuntur in foro, in curia. Bellum contra patriam nefarium SuScepistit oppugnas Mutinam: circumsedes consulem designatum i bellum contra te duo consules gerunt cumque his pro praetore Caesari cuncta contra te Italia armata est. Istas tu partes potius quam a re publica desectionem vocas TREBONII MORTEM AN CAESARIs PERSEPBI. Τrebonii satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabellar Caesaris mors sa-cillime defenditur oblivione et silentio. Sed videte quid moliatur. Puum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, Sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. XIX. 40. PuIBus, UTRI

172쪽

-Μ GLORIATUS EST. Pergit in mea maledicta, qua Si vero ei pulcherrime priora procesSerint: quem ego inu Stum Verissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. Ego lanista, et quidem non insipiensi deteriores iugulari cupio, meliores vincere. Utri ceciderint, scribit lucro nobis suturum. 41. O praeclarum lucrum, quo te vietore - quod di omen avertanti - beata mors eorum sutura Sit, qui e vita excesserint Sine tormentis. A me deceptos ait iisdem ornamentis Hirtium et Caesarem. 9uod . quaeSO. adhuc a me eia tributum Hirtio ornamentum Nam Caesari plura et maiora debentur. Deceptum autem patrem a me CaeSarem dicere audes 3 Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus: cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti Sed iam videte magni et clari viri admirabilem gravitatem atque constantiam. 42. MIHI OUIDE

FIDEM, QUAM DEDI DOLABELLAE. Omitto aliat fidem Dolabellae . sanctissimi Viri, deserere homo pius non poteSt. 9uam fidem an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, vastandarum diripiendarumque provinciarum Nam quid erat aliud. quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, laedere et fide sanciretur 43. ΝΕc LEPIDI SOCIETATEN vIOLARE, PIIssIMI HOMINIs. Tibi cum Lepido Societas aut cum ullo, non dicam bono cive, sicut ille est, sed homine sano Id agis. ut Lepidum aut impium aut insanum existimari velis. Nihil agis - quamquam adfirmare de altero difficile est - de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam: bene sperabo, dum licebit. Revocare te a furore Leseidus voluit, non adiutor esse dementiae. Τuporro ne pios quidem, Sed piissimos quaeris, et, quod vereum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam divinam pietatem novum inducis. 44. ΝΕc PLANcuri PRODERE PARTIcIPEM cONSILIORUM Plancum participem y cuius memOrabilis ac divina virtus lucem adfert rei publicae - nisi sorte

173쪽

eum subsidio tibi venire arbitraris cum sortissimis legionibus, maximo equitatu beditatuque Gallorum - quique nisi ante eius adventum rei publicae poenas dederis, ille huius belli serat principatum. Puamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae Sunt, tamen extrema Sunt gratiora. XX. 45. Sectiam se colligit et ad extremum incipit philosophari. Si ΜΕ

RECTIs SEXSIBUs EUNTEM DI IMMORTALES, UT SPERO, ADIUVERINT, v I vAM LIBENTER. SIN AUTEN ME ALIUD FATUM MANET, PRAECIPIO GAUDIA SUPPLI IORUM VESTRORUM. NAMPUE SI VICTI POMPEIANI TAM INSOLENTES SUNT, VIuTORES PUALES FUTURI SINT Uos POTIUS

EXPERIEMINI. Praecipias licet gaudia: non enim tibi eum Pompeianis, sed cum universa re publica bellum est. Omneste di homines, summi medii infimi, cives peregrini, viri mulieres, liberi servi oderunt. Sensimus hoc nuper salso nuncio rvero py ope diem sentiemus. 9uae Si tecum ipse restolis, aequiore animo et maiore consolatione moriere. 46. DENIODESUMMA IUDICII MEI SPECTAT HUC, UT MEORDM INIURIAS FERRE POSSIM, SI AUT OBLIVISCI VELINT IPSI FECISSE ADT DLCISCI PARATI

SINT UNA NOBIScΠM CAESAR Is MORTEM. Hac Antonii sententiae ognita dubitaturos ne A. Hirtium C. Pansam consules putati Squin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant 8 9uid de Pansa et Hirtio loquor' Caesar, Singulari pietate adolescens, poteritne se tenere quin D. Bruti Sanguine poenas patrias perSequatur' Itaque secerunt uti his litteris lectis ad munitiones propius accederent. Puo maior adolescens Caesar, maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est: intelligit maximam pietatem conservatione patriae contineri. 47. Quod si partium certamen esset, quarum omnino nomen exstinctum eSt,

Antonius ne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent, quam primum Caesar, adolescens summa pietate et memoria parentis sui3 deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, quum illac vere partes Vocabantur Hae vero quae sunt Dartes, quum alteris Senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita siti alteris caedes honorum, urbis Italiaeque partitio 3 XXI. Ve-lniamus aliquando ad clausulam. LEGATOS vENIRE NON cREDO l

174쪽

Dene me novit. BELLUM ouo VENIAT: proposito praesertim Exemplo Dolabellae. Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consuleS, contra quos arma fert, quam Caesar, Quius patris flamen est, quam con Sul de Signatus, quem Op- Pugnat, quam Mutina, quam obSidet, quam patria, cui igniferro que minitatur. 48. PUUM VENERINT, QUAE POSTULENT cocNoscAM. Puin tu abis in malam peStem malumque cruciatum Ad te quisquam veniat nisi Ventidii similis Oriens

incendium qui restinguerent, Summos Viros miSimus: repudiasti: nunc in tantam flammam tamque inveteratam mittamus, quum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem seceris Hane ego epistolam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitavi, Sed ut consessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia videretis. 49. Cum hoc pacem Μ. Lepidus, vir ornatissimus omnibus et virtutis et fortunae bonis, si haec videret, denique aut vellet aut fieri posse arbitraretur Prius undis flamma, ut ait poeta nescio qui, prius denique Omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. Monstra quaedam sunt ista et portenta et prodigia rei publicae. Moveri sedibus suis huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum nec laeta nec nomen audiat, quam illos, caesaris virtute eiectos, Bruti retento S, intra haec moenia videre. Optatissimum est vincere: Secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non serendum putare. Puod reliquum eSt, non eSt tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem Suscipere vitae cupiditate.

50. Puae quum ita sint, de mandatis litterisque M. Lepidi, viri clarissimi, Servilio adsentior, et hoc amplius cen Seo, Magnum Pompeium, enaei filium, pro patris maiorumque

suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina virtute, industria, voluntate secisse, quod Suam eorumque, quos Secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem sore. Hoc vel coniungi cum hoc senatus consulto licet cI c. II. 3, 30

175쪽

466 IN M. ANΤONIUM ORATIO PHILIPPICA XIV. 168

vel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio Senatus eonsulto Pompeius collaudatus esse videatur.

Quod M. Cicero quum saepe ante tum oratione superiore ipsae mei voluerat, ut cum M. Antonio iam armis res transigeretur, nuper erat re vera factum. Sed quum ille A. Hirtium eι C. Caesarem adolescentem, a quibus quas illis obtulisset eoudiciones erant repudiatae. e castris suis elicuisset non satis paratos eosque levi pugna reiecisset, eius amici Romae vulgaverant A. Hirtium et c. caesarem iusta pugna esse violos, tum M. Ciceronem minis stirocibus persecuti erant. Ιnterea Romam nuncius de proelio ad Μutinam inter M. Antonium et A. Hirtium C. Pansam coss. c. Caesarem pro praetore a. d. XVII. Kal. Maias eommisso, in quo M. Antonius erat victus, erat adlatus. v. igitur cornutus praetor urbanus a. d. X. Kalendas Maias litteras A. Biritie C. Pansae castris de proelio laeto missas in senatu recitavit et de honoribus ducum et praemiis militum rettulit. Qui M. Antonio sa-vebant bellum finitum esse aiebant et saga deponenda cenSebRnt. duos contra M. Cieero hac, quas intra scripta est, oratione Μ. Antonium et reliquos, qui cum eo essent, hostes patriae iudicandos eontendit et amplissima quaeque in duces et milites, qui rem publicam defendispent,

decernit.

I. 1. Si, ut ex litteris, quae recitatae Sunt, Patres conscripti, sceleratissimorum hostium exercitum caesum susumque cognovi, sic id, quod et omnes maxime optamus et ex ea Victoria, quae parta eSt, consecutum arbitramur, D. Brintum egressum iam Mutina eSse cognossem, propter cuius periculum ad saga issemus, propter eiusdem salutem redeundum ad pristinum vestitum sine ulla dubitatione censerem. Ante Vero, quam sit ea res, quam avidissime civitas exspectat, adlata, laetitia frui satis est maximae praeclarissimaeque

176쪽

169 CAP. 1 - 2. S. I b. 467 pugnaei reditum ad vestitum consectae victoriae reservate. Consectio autem huius belli est D. Bruti salus. 2. Puae autem est ista sententia, ut in hodiernum diem vestitus mutetur, deinde cras sagati prodeamus Nos Vero quum semel ad eum, quem cupimuS Optamusque, vestitum redierimus, id agamus, ut eum in perpetuum retineamus. Nam hoc quidem quum turpe est tum ne dis quidem immortalibus gratum, ab eorum aris, ad quas togati adierimus, ad saga sumenda discedere. 3. Atque animadverto, patreS conscripti, quOS-dam huic lavere sententiae, quorum ea mens idque conSLlium est, ut quum videant gloriosissimum illum D. Bruto futurum diem, quo die propter eius salutem redierimus ad vestitum, hune tantum ei fructum eripere cupiant, ne memoriae posteritatique prodatur propter unius civis periculum populum Romanum ad saga isse, propter eiuSdem Salutem redisse ad togas. Tollite hanet nullam tam pravae Sententiae causam reperietis. Vos Vero, patres conScripti, con-SerVate auctoritatem vestram, manete in sententia, tenete

Vestra memoria, quod saepe ostendistis, huius totius belli in unius viri sortissimi et maximi vita positum esse discrimen. II. 4. Ad D. Brutum liberandum legati missi principes civitatis , qui illi hosti ac parricidae denunciarent, ut a Mutina discedereti eiusdem D. Bruti conservandi gratia consul sortitu ad bellum prosectus A. Hirtius, cuius imbecillitatem valetudinis animi virtus et spes victoriae confirmavit: caeSar, quum exercitu per Se comparato primis pestibus rem publicam liberasset, ne quid postea sceleris oriretur, prosectus est ad eumdem Brutum liberandum vicitque dolorem aliquem domesticum patriae caritate. 5. 0uid C. Pansa egit aliud dilectibus habendis, pecunia comparanda, SenatuSconsultis laciendis gravissimis in Antonium, nobis cohortandis, populo Romano ad causam libertatis vocando, nisi ut D. Brutus liberaretur A quo populus Romanus frequens ita

salutem D. Bruti una Voce depoposcit, ut eam non solum commodis suis, sed etiam necessitati victus anteferret. 9uod Sperare nOS quidem debemus, patres conscripti, aut inibi esSe aut iam esse consectum: sed spei Duelum rei convenit et eventui reservari, ne aut deorum immortalium beneficium

177쪽

IN M. ANTONIUM ORATIO PHILIPPICA XIV.

sestinatione praeripuisse aut vim fortunae stultitia contem psisse Videamur. 6. Sed quoniam significatio vestra satis declarat quid hac de re sentiatis, ad litteras veniam, quae sunt a Consulibus et a propraetore missae, Si pauca ante, quae ad ipsas litteras pertineant, dixero. III. Imbuti gladii, patres conscripti, legionum exercituumque noStrorum vel madefacti potius duobus duorum consulum, tertio Caesaris proelio. Si hostium suit ille sanguis, Summa militum pietas: nefarium scelus, si civium. Puo usque igitur is, qui omnes hoStes scelere superavit, nomine hostis carebit nisi mucrones etiam nostrorum militum tremere vultis dubitantes utrum in cive an in hoste figantur. 7. Supplicationem decernitis: hostem non appellatis. Gratae vero nostrae dis immortalibus gratulationes erunt, gratae victimae, quum intersecta sit civium multitudo i De improbis, inquit, et audacibus. Nam sic eos appellat clarissimus vir: quae Sunt urbanarum maledicta litium, non inustae belli internecini notae. Testamenta, credo, subiiciunt aut eliciunt vicinos aut adolescentulos circumscribunt: his enim vitiis adsectos et talibus malos et audaces appellare solet consuetudo. 8. Bellum inexpiabile inseri quattuor consulibus unus omnium latronum taeterrimus: gerit idem bellum cum senatu populoque Romano: Omnibus - quamquam ruit ipse suis cladibus yeSlem vastitatem, cruciatum tormenta denunciati Dolabellae serum et immane facinus, quod nulla barbaria poSSet agnoscere, id suo consilio factum esse testatur: quaeque eSSet facturus in hac urbe, nisi eum hic ipse Iuppiter ab hoc templo atque moenibus reppulisset, declaravit in Parmensium calamitate, quos optimos viros honeStissimosque homine S, maxime cum auctoritate huius ordinis populique Romani dignitate coniunctos. crudelissimis exemplis interemit propudium illud et portentum, L. Antonius, insigne odium omnium hominum vel, si etiam di oderint quos oportet, deorum. 9. Refugit animus, patres conscripti, eaque dicere reformidat quae L. Antonius in Parmensium liberis et coniugibus effecerit. luas enim turpitudines Antonii libenter cum dedecore subierunt, easdem per vim laetantur aliis Se

178쪽

intulisse. Sed vis calamitosa est, quam illis intulerunt: libido flagitiosa, qua Antoniorum oblita est vita. Est igitur quisquam, qui hostes appellare non audeat, quorum Scelere crudelitatem Karthaginiensium victam esse fateatur 3 IV. Pua enim in urbe tam immanis Hannibal capta quam in Parma surrepta Antonius 8 Nisi sorte huius coloniae et caeterarum, in quas eodem est animo, non est hostis putandus. 10. Si vero coloniarum et municipiorum sine ulla dubitatione hostis est, quid tandem huius censetis urbis, quam ille ad explendas egestates latrocinii sui concupivit quam iam peritus metator et callidus decempeda sua Saxa diviserat Recordamini, per deos immortalest patres conscripti, quid hoc biduo timuerimus a domesticis hostibus rumoribus improbissimis dissipatis. Puis liberos, quis coniugem aspicere poterat sine fletu, quis domum, quis tecta, quis larem familiarem y Aut foedissimam mortem omnes aut miserabilem fugam cogitabant. Haec a quibus timebantur, eos hostes appellare dubitamus Gravius si quis attulerit nomen, libenter adsentiar: hoc vulgari contentus vix sum, leviore

non utar.

11. Itaque quum supplicationes iustissimas ex iis litteri S, quae recitatae sunt, decernere debeamus Serviliusque decreverit, augebo omnino numerum dierum, praeSertim quum communiter tribus ducibus sint decernendae. Sed hoc primum faciam, ut imperatoreS appellem eos, quorum Virtute, consilio, felicitate maximis periculis servitutis atque interitus liberati sumus. Etenim cui viginti his annis supplicatio decreta est, ut non imperator appellaretur aut minimis rebus gestis aut plerumque nullis ' Puam ob rem aut supplicatio ab eo, qui ante dixit, decernenda non fuit aut usitatus honos pervulgatusque tribuendus iis, quibus etiam novi singularesque debentur. V. 12. An si quis Hispanorum aut Gallorum aut Τhracum mille aut duo milia occidis-Set, hae con Suetudine, quae increbruit, imperatorem appellaret senatus: tot legionibus caesis, tanta multitudine hostium interseeta hostium dico 3 ita, inquam, ho Stium, quam ViS hoc isti hostes domestici nolint, clarissimis ducibus supplicationum honorem tribuemus, imperatorium nomen adimemus '

179쪽

1720uanto enim honore, laetitia, gratulatione in hoc templum ingredi debent illi ipsi huius urbis liberatores, quum heSterno

die propter eorum reS gestas me ovantem et prope triumphantem populus Romanus in Capitolium domo tulerit, domum inde reduxerit 3 13. Is enim demum est mea quidem Senuntia iustus triumphus ac verus, quum bene de re publica meritis testimonium a consensu civitatis datur. Nam sive incommuni gaudio populi Romani uni gratulabantur, magnum iudicium, sive uni gratias agebant, eo maius, SiVe utrumque, nihil magnificentius excogitari potest. Tu igitur ipse de te dixerit quispiam. Equidem invitus, sed iniuriae dolor incit me praeter consuetudinem gloriosum. Nonne satis est ab hominibus virtutis ignaris gratiam bene merentibus non referri' Etiam in eos, qui omnes suas curas in rei publicae salute deligunt, impetus, crimen invidiaque quaeretur 14. Scitis enim per hos dies creberrimum suisse sermonem, me pridie Vinalia, qui dies hodie est, cum fascibus descensurum. In aliquem credo hoc gladiatorem aut latronem aut Catilinam esse confletum, non in eum, qui ne quid tale in re publica neri posset effecerit. An ut ego, qui Catilinam haec molientem sustulerim, everterim, adflixerim, ipSe eXsisterem repente Catilina Puibus auspiciis istos fasces augur acciperem quatenus haberem cui traderem 3 Puemquamne suisse tam sceleratum qui hoc lingeret, tam furiosum qui crederet 8 Unde igitur ista suspicio vel potius unde iste sermo 3 VI. 15. Puum, ut scitis, hoe triduo vel quadriduo tristis a Mutina inma manaret, inflati laetitia atque insolentia impii cives unum se in locum, ad illam curiam partibus potius suis quum rei publicae infelicem congregabant. Ibi quum consilium inirent de caede nostra partirenturque inter se qui Capitolium, qui rostra, qui urbis

portaS Occuparent, ad me concursum suturum civitatis putabant. Puod ut cum invidia mea fieret et cum vitae etiam periculo, famam istam inscium dissipaverunti fasces ipsi ad me delaturi suerunt. Puod quum esset quasi mea voluntatefactum, tum in me impetus conductorum hominum quasi in

Urannum parabatur: ex quo caedes esset omnium vestrumconSecuta. Puae res patefecit, patres conscripti, sed Suo

180쪽

tempore totius huius sceleris sons aperietur. 16. Itaque P. Appuleius, tribunus plebis, meorum Omnium consiliorum periculorumque iam inde a consulatu meo teStis, conscius, adiutor, dolorem ferre non potuit doloris mei: contionem habuit maximam populo Romano unum atque idem sentiente. In qua contione qnum me pro summa noStraconiunctione et familiaritate liberare suspicione lascium vellet, una Voce cuneta contio declaravit nihil esse a me umquam de re publica nisi optime cogitatum. Post hanc habitam contionem duabus tribusve horis optatissimi nuncii et litterae venerunt: ut idem dies non modo me iniquissima invidia liberarit, sed etiam celeberrima populi Romani gratulatione auxerit. 17. Haec interposui, patres conscripti, non tam ut pro me dicerem - male enim mecum ageretur, si parum vobis essem sine defensione purgatus - , quam ut quosdam nimis ieiuno animo et angusto monerem, id quod semper ipse incissem, uti excellentium civium virtutem imitatione dignam, non invidia putarent. Magnus est in re publica campus, ut Sapienter dicere Crassus solebat, multis apertus cursus ad laudem. VII. Utinam quidem illi principes viverent, qui me post meum consulatum, quum iis ipse cederem, Principem non inviti videbanti Hoc vero tempore in tanta inopia constantium et sortium consularium quo me dolore adfici creditis, quum alios male sentire, alios nihil omnino curare videam , alios parum constanter in Suscepta causa permanere sententiamque suam non semper utilitate rei publicae, sed quum spe lum timore moderari 18. Puod si quis de contentione principatus laborat, quae nulla esse debet, stultissime saeit, si vitiis cum virtute contendit: ut enim cursu cursus, sic in viris sortibus virtus virtute Superatur. Τu, Si ego de re publica optime sentiam, ut me vincas, ipSe 9eS-Sime Senties aut, si ad me bonorum concursum fieri videbis, ad tu improbos invitabis Nollem, primum rei publicae

causa, deinde etiam dignitatis tuae. Sed si principatus a rotur, quem numquam expetivi, quid tandem mihi esset 'optatius 3 Ego enim malis sententiis vinci non possum, boni Storsitan possim et libenter. 19. Haec populum Romanum