장음표시 사용
551쪽
secundum id quod propositum est, ac de quo quaestio habetur: aliae ab externis testibus Vt rhetorice alijdenim a principiis sephisticis, vocularum ambiguitate: impostura obarmatae. De quibus quu iam disseruerim id l, illorum qui eis utuntur,exemplis propositis)operae pretium Uidetur nunc in tertio hoc commentario ,
numerumo substantias facultatum docere numeruq, etiaturati discrimina eorum qu illis accidui Satis autem mirari non possum Videns chrysippum, qui deberet ostedere animam rationalem in corde domicilium habere est enim hoc illius dogma sese nimis anxie torquentem,Vt tum rationibuS, rum Inumeris poetarum
exemplis quae breuitatis gratia praetereo)irascibilem facultatem,perturbationibus I, obnoxial n thorace habitare demonstret id quod iam pridem est a veteri Pactandis quεbus demonstratum . Qui quidem feruorem innatica rup uςn ut, loris aliquem in corde per iracundiam oriri dicunt: cuius ratione accidit, ut tota facies inflatur, corpus uniuersum rubescat,incalescat is xvehementer cor una cum animantis arteriis,subsiliat. Quae omnia pulchre
describit Plato in Timaeo Ad haec vero quum debui se Chrysippus, quae suam quidem fouent sententiam,
ea tantum testimonia poetarum eligere: quae euertulit autem xlabefaciunt,explodere: ille sane ex aequo omnium meminit: immo vero maxime praecipua, di quae ipsi patrocinabantur, omissit. Qualia sunt illa.
Ilippiter exemit tunc ipsi expectore mentem Et consilium Neptune meum )oc in pectore nosti me Non mihistat talis sententia pectore.
Haec situ testimonia sola, similia alia,quae rationalem vim in corde sitam esse portendunt seligere coii- ueniebat chrysippum,si omnino testibus lite dirimere statuebat. Nam numerosa illa quae adduxit, tametsi vera sint, eiuS tamen prorsus opinionem deiiciunt: prae-
552쪽
sertim quae iracundiae manifelto aduersantem faciunt rationem, velutio haec sonant,
Pectora sed feriens Uum cor increpat ira Sufer e baec cor, nam grauiora aliquando tulit'.
Uyssis in am Haec siquidem lyssem ad se dicentem introduxit Hocilla excande merus, quum ob ea quae ab ancillis domi agi videret Rei':iδ- calor in corde ipsius effervesceret di animus, siue iracundia, ratione deuicta, ad intempestiuam mulier pu- uitionem, ipsum ian i praecipitem actura esset. Naniti quδm equς ad equum, aut Venator etiam ad canem, praeesse uide rationem obtinet hanc ratio ad animum, siue iraculi in eques diam Etenim impar in omnibus4 praeualere iustius est, id quod natura praecellit requitem sane equo: Uenitorem autem cani mecnon iracudiae rationem. At noli semper accidit, Ut te coniugium, lege administretur
naturae Uerum quemadmodum equuS, nonnula refractarius di contumax non pro decoro elatus,insessiorem virium imbecillitate, aut equestris scientiae ignorantia victum , simul secum rapit, trahit l, longius, sic iracundia effrenis, di ad praecipitem vindictam erumpens, rationςm interdum imbecilla, ignaram' ue, Una secum solet praecipitare. Si igitur robur scientiam, habeat, vincet nimirumo ratio iram quale exemptuli in lysse proponitur & auriga equum. Sin autem aut alterutro,aut Utrom priuetur, periculum ibi est, ne id is quod praestantius est,a deteriore vincatur: id quod cer te in Medea contigit. In qua quidem, prius u filiis occidendis admoliretur impiatas manus, diu multum I, ratio reluctata cum iracudia est. Noverat enim ci impium facinus perpetraret. Caeterum postea tandem a perturbatione deuicta,ipsi iracundiae concessit dicens.
Novi equidem cuia odi faciam miti, sed fortior iracundia considiis meis.
Novit itam magnitudinem malorum,quperat perpe-
553쪽
iratura, ratione edocta. Verum iracudiam longe for Medeae iraeuiitiorem esse ratione ait, ac propterea se ab illa violete di m, sup*as ad scelus perpetrandum abducj. Vlysses autem contr*, v Vmem octratione iracundiam coercuit. Saepe igitUr in alio irasci citisse uacunis bilem animae partem ratio adeo superat, Vt ne pugna iam ratione.
quidem Vnquam ipsis inter se oriatur sed haec domine 'ddi 'my'tura illa obtemperet: id quod sane iis adest, qui ad sum '' , 'mum philosophia peruenerunt. Rursus iracundia sub qui ad uinum inde ita rationem Vincit, Ut impet, ac ducat perpetuo: philosophis in quemadmodu in multis barbaris,& pueris natura ira uenex ncundis , necnon in ferarum non paucis o hominibus beluinis videre licet. Est quum ne alterum quidem usq; aded valens sit,ut statim alterum trahat: sed aduersan tu invicem, pugnantqs,4 teniporis spatio alterv viiicit ut in lysse quidem ratio in Medea autem iracundia. Quas animae aut partes aut facultates maxime in . ter se differetes, chrysippus cum in unum confundat, carminum tamen lyssiso Medeae meminit, qui euidenter ipsius opinionem subuertunt. Taceo etia Chrysippum,qui leonibus iracundiam ademit, carmen illud
Tyrtaei inter alia adducere Leonis animum continens in pectore: quod leonibus maximam inesse iracudiam suadet. Et quum pronunciet, ideo nonullos vocari ex cordes, w uniuersi homines animae principatu in corde statuant: miror sane, g non intelligat, nullum stolidum aut imprudentem, excordein dici: sed illos qdeni omnes vacuos cerebro meticuloso autem, e X cordes: Excoides sicutio euisceratos eos, qui nullo affectu movent om Evisceratnnibus nimirum putantibus, in cerebro quidem rationem: in corde iracundiam consistere. At quia tertium Iecori incluta 'UQq Viscus iecur extitit,in quo appetitoria anim vis 'N' PPςιι conssistat, huic etiam commoderationem quanda proia 'μ- 'priorum motuum ineste oportet, sit homo in totum ornari anima debet. Quas quidem tres anima facultates
Euripides in Medea vehementissimas esse describens,
554쪽
Medeam uis appetitricem enim ardentissimus ille amor quo Iaso RmR80 β βψ nerri ardebat irascibilena immanis eius furor in libe-hus ait Euripi, QS: rationalem denii, suadela qua eaptam a tanto scedes, posside lore dehortabatur, satis abunde declarant ei magnis rei re illa visceribus donatam fuisse ait. Quanquamnem Euri is, ii fi .his pid ζ Πς puellus lius poeta quorum testimonia praeissimas ter morem recitare, me Chrysippi garrulitas cogit)ini Hippocratis, Ver,nem ipse etiam Hippocrates, omnium medi- Platonisl en corum calciato,praestantis stimus, quemadmodum ne P.
'' δ' Plato philosophorum princeps cuius nec opinione ni sectatores chrysippi superare Via quam poterunt nec
imitari demonstrationis ornatum)de proposito placito fidem facere possit, citra demonstrationem chry-.sippus autem quum nullius demonstrationis meminerit,interim non erubescit Tyrtaeum uetesichoru te .stes nobis citare, quos si etiam Uiuos aliquis interrogaret an de horum dogmatum scientia ambigerent, a terentur Vti P Voce una, nihil se ipsorum sensit se: ipsiq; potius a Chrysippo nonnihil discere, si de illis demon nationis, ta strare Ut arbitror)mallent. Ratiocinari igitur δε quae cultatis quae dicuntur confyderare,item pugnantia, aut consequeri cerebro inest tiarn rerum noui in rationalis facultatis quae cerebro Pr s i esto est opus ob conuitia autem, aut minas, neq; iracultatis quae sci, necB Xcandescere, animosae quae cordi haeret)es cordi inest in proprium .htenim, dum ea quae in homine sunt, conueproprium nienter administratur,cerebrum quidem imperat: cor CerebrWm esse autem paret & obsecundat. Diximus aute neruorum, tib qi ib. Quae motus Voluntarii, at sensus sunt instrumenta, cetusucisitarii .rebrum originem eme quemadmodum arteriaria, cor: sensus sunt in ad haec etiam contusis aut vulneratis ventriculis cere-ex' myηt bri totu animal subit,euadere torpidum, illaeso moturiatum pilaei cordi. arteria rua sicutio, bi cor similiter affectum
pium steri r arteriarum motus offendi, citra ullam noxa voluntarii motus,&sensus: ubdeorum principior neutrum commemoratas facultates alteri subministraret.
555쪽
Porro patiente cerebro prompte animal desiipit, mo Cerebri affecit in queo sensu priuatur. At corde affecto, syncope arri M
tur, interitii, praedictorum nullo quicquam perpes symptomata. so Iam verbi Aristoteles, plures animίe facultate ge Austoteles plunere diuersas esse concedit,& si illas in uno corde con res mim fastituat Chrysippus autem nem eas omnes differre in s Vit/xς diuςx ter se profitetur, net alia quadam V animal rate , alia de eonstituit. concupiscere alia ratiocinari: quum tamen Vel testimo Chrysippi dentis poetarum, quos citat alserere contraria cogatur partib anime Etenim in iecinore delitescere appetitoriam animae fa ' 'η ς
cultatena illic plane Homerii nos docet, ubi ir, ut ' animam inesse tures apud inferos Tityo iecur exedere Niconcupiis iecinoia. se constuprare Latonam . partem nimirum illa ple Tityo aedictentes quae illatae contumeliae fuerat ueluti oristo 4 p '' '
radix . Quod pertinet ad rationale animae racultatem, aiquum sentiret Chrysippus fabulam de Minerua , quae Mineruam ex post degluti tam Metidem, ex Iouis capite orta eis pia solii cerehrotatur, suis ipsitus dogmatis aduersari maxime illam de s V Qua, sin torquere conatur, hinc figmentum illud habui me originem dicens, ουτ artes quidem niuersae cocipiantur c consistant in corde a ratione autem per caput, hoc est peros quae capitis particula existit)emittatur sermo Codidis mouisne. Caeterii ut figmetum secus interpretemur quem duplex. admodum cordis corpus virtute sua distentum octon Spiritum alii. tr.ctu Vicissim proprias materias attrahit expellit ir; η'Riςm Qtmς
pari modo cerebrum , Vbi statuerat pIratu animalem , iis cerebra. in suis contentiann uentriculis particulae cuipia trans Cerebri molli mittere motu ad id idoneo incitatu, distribuit ipsum Spiritum ni in Huc autem spiritum qui in uentriculis ipsius est fortas mi tym PRxti '
lis quidem paucum , etiam uena ad pios perim Ciares, partim, pri generant: copiosissim im iam erod principalissimum ar cipi ab alte teriae,plexum reticulare, qui ad cerebri basim est, per rit -pt ntes, suppeditant quae a corde sursum feruntur. ς tilaim ple isere sit quis fabulam ueris uelit connectere, in parti ad basim carus luserioribus prudentiam conceptam hoc est ani hii.
556쪽
malem spiritum)in capite natura pfici. dixerit: prae sertim in uertice: quandoquidem in eo mediuso prin ventricula ce cipalissimus cerebri sinus habetur Vertiria si scientifi-rebri xii Vip cas demonstrationes sequutus omisisset Chrysippus fa
ci inesse capi bulas,etymologias reclinationes, declinationes 3; catis pilis,manuum motiones labiorumq, fguras una cum
mulierculis,d aliis idiotis utim ueritatem ipse inuenisset, nec nobis periisset tempus ostedentibus ipsum ni .hil ex iis quae adducit uuari.
ctum definiens , eum esse ait irrationalem di praeter natura animi motum, hoc est reluctantern rationi recte sane ipsum qui in affectu est motum ab ut inaninnis irrationabilibusq; distinxit. Mouetur siquidem lapiso lignum, sic tamen ut non reluctentur rationi. Cuius enim neutiqua interest,ut obtemperet, sequaturq; rationem, hoc quomodo repugnare rationi poterit Z erit itam id non uti ratione dicetur: sicuti reluctari rationi, quod naturam quidem habet sequendi obtemperadiq; ,sed interim praeter sui naturam alio modo fertur. Vnde liquet nec inanimato cuipiam,nelii rationali animanti,arffectum innasci posse animalem Perdecenter etiam ab erroribus affectus ipsos distinguit. Quandosidem errores,praua sunt iudicia: ratio ueritatem mentita, implicitaq; errori. Affectus cotra nullurn quidem erratum,neci praetermissium in ratiocinatione: sed est animi motus rationi inobediens. Nam qui ut patriam seruet, liberorum ui-
Affectum ni malem n5 posse innasci inanimato alicui: si cuti neq; irra eloui animali. Errores sunt praua iudicia. Atti est mo
557쪽
ham contemnit, uel iugulandos tradit, honesti imagitiatione id facit,ac ratiocinio usus Medea autem, quae sciebat qualia perpetraret flagitia, non errore, Ut ille, sed perturbatione ducta, trahebatur. Quin etiam,vbi celeriter currentium, qui ne si sistere quidem velint,statim id possunt, Chrysippus meminit, aperth illo exemplo aliam vim praeter rationalem, nobis posuit ob oculos a qua affectiones ipsae absoluuntur. Eieinim eorum Currentisi petqui per acclivia currunt nulli adest ea dissicultas sisten 'cliuia, dφα
di letus tantum qui per planam quanda aut decliuem Ohse ratio. feruntur viam. Quippe composita inest ipsorum lationis cause Una, tanquana animalium, quae animae impetu movetur altera, tanquam inanimato* corporum, quae corpore inclinant. Caeterum qui in plana regione retrorsum cor*s inclinationem, inter currendu nio litur sistendi potens est 4 sui suris qui vero in anteriorem partem Vtim ab illainapeditur. Qua de causa hoc . . Dacto omnes currunta. ab ipsa res natura edocti corpo '' '
AI corporis In amris inclinationem in anteriora, celeritati motus Orer teriora,celerita
re. Quemadmodum igitur iis, qui nihil a corporis pon fi motus con dere ad motus celeritatem iuuantur, in promptu est ut D rς. sistant: illis Vero qui ex duplici causa celeritatem gene rant,non amplius Voluntas est satis: eode modo in anianai impetu, quum ratiocinatio sola causam habuerit promptum est propter ipsam celsare impetum ubi vero aut iracundia ei, aut cupiditas quaeda accesserit, quae sunt vires irrationales o corpis grauitati persimiles statim quidem neutiquam polle consistere , verisimile est:&sii temporis spatio forte hoc quom fiet, qUemadmodum in currentibus. Nam cuia ratiocinatio &ira p ' P ,.
cundra mouereapilli impetum post intri quidem a 1 ah Ἐγacundiata ratione stat & compescere ipsum,4 Ursus e Xcitare moueri.
sola voluntate licebit. Sin ab iracundia quadamo cupiditate quum illae cessauerint. Sin abit si operantibus fatiratione simul, di facultate quada irrationali
558쪽
ratione quidem renitente,quod valetius est, praecellet: Ratio quand simul autem concurrente nunqtiam cessis bit. Concur-Lon Πδ δm in affectui ratio quaequae ille facit etiam ratio opinatur quemadmoaum m inteperantibus cri proteruIs hominibus qui summum bonu in voluptatum fruitione Rati' -nd collocant vltro ratio ipsam cupiditatam sequitur . Az
aut renitra repugnare attectui Tatione drco, Quum homo non opinatur propositae voluptatis fruitionem, honestum aut bonum esse trahitur autem quodaminodo ad eam, propter Valente appetitoriae Uirtutis motum Con mens qui Verrin si ratio superauerit,ialis homo tum sui, tu suo dicatur. Pum affectuum continens,& est,& dicitur. Sin aut e caInconunc qui piditas contrariam huic appellationem sortitus incons , ' , hucimen nominatur. Q uti vero a ratione sola ad suauiuriae usum ducitur, talis vocatur temperans, hoc consilio eae Proteruus qui deligens,non Vt fruatur,sed ut iuuetur Peadna umi etiam proteruus, qui a sola cupiditate ducitur ratione tanquam famulo quodam eam subsequente. Eiusmodi ergo causarum, impetus animi excitantium, completa xvi, attestatur etiam Chrysippi excplum . Eteitim asinωurctior uersiis acclive currentes,sola ui rationali ducutur. Qui iis ponderi in autem in uiri feruntur ad praecipiti rrationali quam paratur sane corporis est. pondus diximus sin decliue currentes,utrisq;: perinde ue qui in plano currunt si prorsumPtendat. Nam sit renitantur retrorsum clari erat quidem aliis minns,sed ubi uoluerint sistem. Quare nihil Chrysippus usi ad definitionum expositione ueteribus contrarium pronunciat. Maxime autem ab eis recedit, ac sibimet aduersatur dum affectus e ficte iudicia existimat. In summa uerbi Chrysippus semper, ueluti in unda fluctuat: nunc quidem sim omni ratione fieri dicens affectus munc ad solam rationalem pertinere animae facultatem ac proinde eos, iudicia quum sint,irrationabili-
A esu distilius animalibus non inesse oblitus autem ess e uidetur gui a uinis interim, cra uitiis oppido ci decenter affectus ipsos di-
559쪽
sinxerit. Ratu, siquidem etiam ex chrysippi sentetIa,
sive fana,& uera: sime prauao mendax extiterit is qui secundum ipsam mouetur, nunquam in affectum incidit. Quandoquidem secundum ueram, recteo uenuste mouetum secundum falsam, praue&uitiose. Vbi enim Ratione duce, ratio dux est, aut uirtus sequitur aut uitiu affectus nun lxxut RV m
quam . talplatare uoluptatem bonu existere, quem i. I admodum Epicuros existimabat, peccas, Vitiosa, di se Voluptate nonsa ratio est: orianesq, actiones & particulares animi mo e inhenis potuS, qui loluptatem,tanquam finem, respiciunt praue nend/m prauos sane necessiarib, c aberrantes facit ac uitiosos: non tamen iam affectus quoq;. Quippe proprium asse Affectus pro ictus hoc ipsum est, ut anima citra rationem moueatur prium.
id quod pulchre etiam scripsit Chrysippus Quum auia ibi sine cλπ-tem nihil sine causa oriatur , ratio uero minime prae sit Cis hi piae, affectibus, iustum est iam nobis chrysippus respodeat, est affectibus quidnam affectus ipsos producat. Nos si quidem amrma Affectus undenius interim quidem ab irascibili, interim ob appetito P Qi Vi i ria animae facultate illos ducere originem. At chrysippus nulli firmiter haerens sententiae, modb eos pra terrationem oriri ait: odb secundum rationem hodbtemere ait a casu procedere . Quocirca reprehensito nem ullo pacto effugere nequit Nisi dicat affectuum insultus ab ipsa ratione oriri, discernere animitium ab affectum potest. Si uerli rationem adimat, in motuia1 quedam causae expertem incidit: quum liceat illi ex facili ambas absurditates uitare si confiteatur irrationa
les quasdam facultates in antina, affectuum ipsius cau ibit,
fas existere. Quanquam ubi ea quae non recte homine te in anima,at faciunt, partim quidem ad prauum iudicium refert sectu causas partimachinfirmitatem animi, imbecillitate 3 quom ea stςxς admodum ubi rursus iis quae recte administrat rectum iudicium cum bono animi robore praeesse ait illic sane diuersam a ratiocinatrice uim quandam eme in ani inis holunt,causam talium affectuia, fateri t. elir nolis,
560쪽
compellitur. Siquidem ut iudicium, facultatis rationa lis est opus: ita firmitas, robur,uirtusq,, facultatis est diffsentiam a uersae a ratiocinatione. Porro ut scientiam habere se-
.i ah tu cundum quam eXPlatonis sentetia, nemo ulla inrepotiati. test hallucinari non est affectus: ita nem obliuio illius,
affectus dicenda est,sed inscitia potius aut ignorantia At si quis iracundia, aut uoluptate deceptus, ab iis quae initio statuerat recesserit, imbecillis uider huic ani-Menclai Imhe ad infirma est: motus autem ipsius, est affectus dicencissuas, molli dus: ut costat in Menelao: qui quum Helenam occidereti l mmi decretiisset eaq; districto gladio inuasisset, propius accedens, ac mammas illius candidissimas conspicatus, attonitus', ob pulchritudinem eius propter infirmitatem imbecillitatem i, animi, non solum gladium abiecit,sed mulierem etiam est osculatus, etsi, seipsum mancipium obtulit,citra iudicium,citraq; rationem,impetu ad contraria ductus eorum quae initio decreuerat. Quemadmodum igitur in Medea iracundia oppressierationem, eam i ad perpetradum scelus pertraxit, sic animam Menelai ipsa decipiens cupiditas, reuocauit illam ab instituto. Quae quidem exempla ab ipso Chrysippo adducta, maxime illi aduersantur, quu ex eis conset tres facultates diuersas inesse hominibus nec esse
affectus ipsos iudicia,Vt qui praeter iudicium oriantur. Nec vero a veteri placito illa carmina abhorrent, quae ut suam opinionem tueatur, citat etiam de amatibus.
Venus siquidem admonita laxat nihil, Si trans cogas, amplius intendere appetit.
Admonitus autem amor, magis premit Quibus postea subdit, affectus ipsos amatium, declina.
re semper rationem, tanquam intempestjuum increpatorem. Reweso alia innumera in libro de affectibus , ab eo prodita: pugnantia quidem iis dogmatis, quae ipse statuit: consentanea autem di manifesto apparenti-