장음표시 사용
121쪽
cum equis versabatur , detulisse ; sed ipsum prae tera singulis die-hus obieruare quisque poterat, sua innata sto iditate ludos rid,
. culos pueris iacientem, cum panem, aliaque edulia frustillatim conscerpta e blandientium manibus sumeret, vel frumenti grana sigillatim exhibita colligeretri mox vero praementes fugeret, refugientes insequeretur; aut plumas etiam vellentes, flexuosis, ct anguineis colli sinubus terreret, ac immane diducto roitro,
quasi cunctos deuoratur videretur: erat etiam aliquoties cum
nisu & impressione pusionum omnium viribus tentata, ingens hellualoco suo violenter dimoueretur; mox vero adulantium palpo desinita, in gratiam cum illis iacile rediret,& numeroso cOmitatu gestiens, tollutim incederet per regionem Leoninam,cer tatim illam ad communes epulas i mutantibus accolis, quibus Per tot ineptias, spectaculum praebebatomnium cerse gratulimum , ct iucundissimum; inaudacior longe Trochilus,quem S Regulum dicunt a pusillo Corpore, vix unquam sicur euadit, & Aqub Iaxipsas audet lacessere. Huius autem diuersitatis ratio ineo pinita est, quod ex opinione sententiaque Aristotelis , corpo- lib. .-ἰGr. ris robur in sc , terreoque positum est, animi vero in calo reatque ignea siccitate consistisi quam aliter splendoris sicci nomiane vocabat Heraclitus , Vnde,. quemadmodum robustus desiuitur, qui facile labores sustinet,ac in illis perdurat, eo quod crassi
spiritus, propter carnes duras, de bene compactas, cutemque νminus perforatam, non nisi tarde re tuuntur, S di illuunt ; sic fortis ille dicitur qui ex vi ac impetu tenuis spiritus valde mobilis, & calidi, pericula non refugit, sed illa volens, &spe laudis, ac honesti ductus aggreditur. Cum autem ignis S. terra in amni siccitate conueniant, efficitur aliquando,ut expulsa frigiditate, par, res hae crassiores, ac terreae, in aliquo incalescant, qui ea potissimum ratione robustus simul, & fortis euadet, ut Hercules,Tho. seus, Marius , Scander clius secus ut alterutra qualitas primcellet, vel sortiores erunt quam robusti, ut Ulysses, Tydaeus,Diomedes ; vel robustior ea quam animosi, ut Aiax Telamoni usorestes, Turnus&alii: ac proinde cum apud omnes sit in confesso, non tam in milite sisectandum esse robur corporis,quin etiam alb qua ratio habenda sit virium, & fortitudinis animi, eo tandem , dissertatio tota d uenit, ut concludat signa quae utramque hane
122쪽
dispositionem in milite produnt, coeteris omnibus , neglectis dis ligenter esse obseruanda. Roboris igitur signum aliqui maxime proprium ex manu desiimunt, quq si valida sit,& neruosa, firmissimeque aliquid apprehendat, qualem nos in Equite Bibracio Romae vidimus,coniectinram ex illa faciunt de reliquis viribus corporis P exemplo Carolim agni, Ssertiae, Selimi ,Fraispergij, Guillelmi Pusteriae, &Bram ci de Luschis de quibus omnibus, nescio tamen an Vere, narratur quod sunes crassiores manibus disruperint,serrumq; vel soleam equinam obnitentium inter se brachiorum vi diuulserint;at enim licet Uegetius patulas quoque manus in Tyrone laudarit, quod earum opera vlque bellicis usibusnecessaria sit,ut olim qui munus Martium auersarentur, sibi pollicem amputarent, quia selus d gitorum ab usu, quasi altera manus dicitur, itaut postea ficto ex latino vocabulo, Potironi quasi pollice trunci, homines gnata secordes appellati sint ν conuenientius tamen existimo signorum collectionem in consilium vocare, quam Vni tantum aut alteri notae considere. Quare robur in Tyrone explorandum est ex figura corporis erecta ; pilorum duritie; ossium, ac cost rum , & extremorum cmnium magnitudine; latis, &distantibus armis collo sorti,nec multum carnoso pectore amplo; suris deo sum contractis , dccute dura ac nigricante, quae signa facillime in oculos incurrunt, Sab ipsemet Aristotele in physiognomicis proponuntur. Animi vero audacis , dc prompti signa, vulgares physiognomi Proponunt caput mediocre; faciem virilem; frontem quadrata , oculos micantes; nasum Aquilinum; mentum acutum; VOce , canoram; incestum grauem, & capillum sua sponte surrectum ac brachia pilosa, seu se is aspera, quae Sidonio dura, & Vegetio Valentia dicuntur ; quoniam ut inquit Iuvenalis tritii Duraper brachia fetae
nde etiam Horatius dixit cum de gigantibus loqueretur iMagnum illa terrorem intulerat Ioui, Fidem iuuentus horrida brachys. ct Plinius expoliationem pilorum quam veteres pumice,resina,
.Psilothro, balamandra in brachys, ct cruribus procuraban
123쪽
evirationem merito appellauit. Attamen cum haec signa, aut sibiant aliquando, aut rarissim Fconi uncta in Ty ronibus i bseruentur ', aliud quoddam genus illorum prop init Aegidius Columna, zi.. ει ιζ quae. a similitudine ducuntur, quam habentncnnulli homines in membrorum proportione cum animalibus generosis,ut exempli gratia cum Leone in magnitudine extremitatum, & latitudine pectoris; quae consormatio tali esse in hoc animali, visu ipso deprehenditur : nec vero mentem illius improbo qui stiamfrauis smis illam auctoribus probari, ut certe nec Virgilium accuson gligentiae, quod Entellum cum sortissimum fuisse designare vellet . signa tantum ab eius magnitudine protulerit, in hoc versi tardissimo, confictoquead narrationem accomodate
Et magnos membrorum artus , magna ossa, lacertosiquei cuit, at e tetens media cor ιι arena.
quasi vero Aegyptius ille, qui ab uxore sua apud Theocritum Fισην At m χμι homo tredecim cubitorum appellatur, pro ratione longitudinis, audaciae quoque, & fortitudinis modun obtinere debueris is, i Hoc potius colendo,sicordis magnitudinem,certiore quadam L. dis a indagatione pervestigare possemus , frustra bie alia sipna quae . rento studio, atque diligentia aliunde quaeruntur i, quia omnium f.mai. fieri auctorum consensu, pronunciatum istud Aristotelis veriς simum est, pauida esse animalia quibus est grandius ἰ audentiora sui Gip . si δεηιλ qμς quibus mediocre , iacia quod quantitas quae per st in ta est ad actionem, illud emciar; verum quia ii dex. est, denorma caloris in corde tabulantis, qui,ut non sque intenditur; semelque in magno, atque in exiguo, di mediori domicilio, sic neque eosdem effectus in utroque producit. Undecum. Omnis audacia,animique robur, & alacritas 1 sanguinis, ct spirituum seruore proueniat, consequens est, ut in cuius corde plus caloris abundat, ct magis seruet, in eo etiam sit maior audacia; ct e contra minor, in quo parcior ille est,magisque remissus, ut in anim libus contingit, pro corporis sui ratione magnu cor habentibus, que timidiora sunt quemadmodum Cerui, Damε, Lepores; cum alia quibus eadem proportione, cor exiguum a natura datum
est, audentiora sintvt Leo, Canis, Accipiter quorum praecordia, tantuscalor obsidet, ut in Leonibus mademin, degenerare in se
124쪽
ilem, L quiburum creditus sit. Ratio autem istius rei non una afferri solet a philosophis, qui calore omnia in mundo, ne dum in animalibus vigere, & excitari ad suas actiones obeundas comtendunt; cuius rei argumentum cum alijs permultis, tum vero ex anni temporibus maxime intelligitur: cum enim soluitur acris Hyems grata vice veris, & Favoni, mox omnia oculis arrident, omnia auribus subblandiuntur, omnia pubescunt, & lasciuiunt, Prata, ama,colles, sylvae, convalles, ferarum, & cicurum omne genus; Coelum,& natura ipsa ad pulcherrimum, &iucundissimum sui spectaculum homines inuitant ; quae tamen omnia suo aduentu veluti siderata, prosternit glacialis Hyems canos hirs in capillos. Vnde merito Empedocles unam tantum in Elementis dicebat pugnam esse, unumque diuortium, quia ipse in ea opinione erat, quod aer, aqua, terra Igni', Ignis verro solus his Omnibus,propter incredibilem,vim S essicaciam,qua caetera, &seipsum mouet, ac tandem perimit, opponeretur. Et equide mne di gemur in multiplices caloris effectiis, qui huc non perinent nocius est quam, Ut probari debeat, actiones omnes in animalibus , fieri ab ipsius caloris victoria in reliquas qualitates, Vnde Serpentes, Cochleae, Salamandra. Testudo, Glires, quia non multo calore pollene, nihil ferme edunt actionum ,& motionum praeter illas quae sunt ad vitam necessariae; mulieres etiam ex ea debili, & retuso, pigrae sunt ; pueri ex nondum confirmato, mobles , & inualidi ; senes denique una cum ipso sensim languescente, moriuntur,& desinunt ; eodemque modo in viris, si calor modicus in vasto conceptaculo exolescat, refrigereturque, metum
in illis concitabit; si copiosior loci angustia confirmetur, di quasi
in se coactus inualescat, animosos eos, alacres, impigros, & in Periculis subeundis audaces reddet. Sic enim Lucanus tribus his verbis Has e de gelato, timoris causam sapienter expressit, Vt amdaciae, cum alibi dixit Femidus hic iterum circumpraecordia languis Incaluis. atque hoc ita verum est quod F, ut inquit Galenus, cor multum. in caliditate excesserit, tune furibunda quaedam iracundia , O t me Ias ad ηι , μψιο δες . Praeterea cum ex Stoicorum placitis, animam in corde, tamquam in nobilissima parte
125쪽
corporis, sedem sibi, ac regiam constituisse, exploratum sit, curalibui morem,ac audaciam diuersari putatium e l, quae sunt eius. dem animae fidi satellites,ac internuco his autem rationibus aliae similiterabe tu desumptae consentiunt,nam spuitus multi,c lidioresque inuis existentes , facile mouentur a conceptri . . spe, aut imaginatione honoris, vindictae,& rerum eiusmodi; --.tus vero spirituum ad exteriora factus, laeciliam, ta hduciam inducit, ex quibus audentiora fiunt animalia. Sed eor umdi m quoque spirituum insignis copia , maius robur cilicio, quod postea in causa est , ut spes certior de victoria concipiatur . Accedit quod praeceps caloris motus , animum iacite P tu bat, nec sinit eum diutius apud se meditari,quaurum per culi si stineat, quoue indiscrimine versetur. Tandem vero,huic opini ni suffragatur, longe omnium aptis ima ad persuadenduin experientia, Aristomenis si quidem Messenii, qui trecentos Laced monios occiderat,quique,& fortitudine,&calliditate praestiterat; mortui cor hirtum, &densa quasi sylva pilorum obsitum repertireste tradit Plinius. idemq; de Lysandro Lacedemonio, qui oc ipse tum fortissimus, tum astutissimus fuit, Graeci quidam memoriae prodiderunt; & smilia exempla,in latronibus quibusdam ferocis. simis obseruata fuisse reserunt Beniuenius, Muretus, ct Amatus Lusitanus ; ita ut occasionem inde sumpserit grandiloquus P ,eta Nonnus, fingendi dibro vigesimo sexto Duinysiacon, Sabinos populos cordensis vestitum pilis habere, ideoque. audacissimos
esse neque unquam in praeliis metuere. ad Lero pilos in corde
frutescere ab eius ingenti calore, qui fuliginosa vitam i alimentieXcrementa,per occultos meatus propellit,nemo, qui paulo dilia gentius in Philosophorum scholis versatus sit, ignorare potest; atque ita retra conficietur, & Aristomenem Meflenium, S cael ros qui ut mox dicebamus, tam inusitatae fortitudinis exempla ediderunt, corde sui sie calidissimo. At enim quia tali cordis temperie praediti , istud secum habere videntur incommodi, ut plurimum sint in iram procliues, quam Nemesius ex materiali causa definiebat accensonem sanguinis eis. ω cor,e onturbatione Ilis, no absurde quidam existima e posset, me non admodum prudenter hic.inquircre, quaenam sint,signa coidis calidioris, ut in quibus illa se produnt mandeste, corum potissi
126쪽
. LIBER PRIMUS. Dpotissimum ad militiam fiat delectus , quoniam idem est serme,ac
si dicerem,deligendos esse milites ex eorum hominum ordine , qui sint maxime iracundi, quique non ex licentia modo quam in armis habent, sed etiam ex natura, quae in praecordijs seruet, &ebullit,ad omne scelus, atque libidinem procliues existant:nempe, ut potestati addatur insolentia, ut perditis audacia ; ut insaniae suror ; ut saeuitiae rabies , ut gladijs faces; & non uni calamitati,
nouae aliae ,& variae calamitates continuo succedant. quandoquidem ut monet Philosophus ille,qui Stoicorum rigidissimus dicitur a Lactantio nullum est animal tam horrendum, tamque pernicio sum natura, ut non appareat in illo, ubi ira inuasit, noua feritatis ac cessio. certe nulla pestis humano generi pluris stetit, nec ullus: naturam rerum magis ignorat, quam qui ierum, ac perniciosum vitium militibus assignasiquod idem Seneca opinatus est, ne quideesse secundum hominis naturam, cum potius illam euertati tautumque abeste, ut conferat ad animi magnitudinem, ut morbus
sit, qui parum ab insania distat, & in quo persepe irati faciunt, quod ipse
Noniani esse hominis, non anus iuret Orestis e ut omittam quod nusquam minus quam aduersus hostes, &in proelijs ira necessaria est,ubi non estusos esse oportet impetus, sed temperatos, & obedientes rectae rationi; at haec assectio ita ei adii crsatur, ut etiam nos de praesidio mentis deijciat, unde quidam apud Terentium non iniuria dixit: prae iracundia, Menedeme, non sum apud me. Sic Theu tonas, ct Cimbros tam patientes Laborum,tamque praeualidos lacertis, sola ira comminuit,dum inconsulte, S solo impetu , ac surore impulsi, praeliabantur; Gladiatores quoque inquit Seneca ars tuetur, ira denudat, In temeritatem
enim prona est, ct pericula dum vult inferre, ea non cavet: Quinimo ira describitur a Valerio Maximo confiernationisplenus of
. Eius , ac nunquam ne tormento sui violentus, quia dolorem cum imierre vult patitur, amara sollicitudine, ne non contingat vitio anxius.
Ve rum si attente respicias in alia incommoda, quae iratos consequuntur, hoc certe i Valerio rclatum,iure inter minima connumerare possis, quid enim pallor ille vultus quid cordis palpetatio Θ quid linguae impotentia λ quid pedum, ac manuum tre- mor quid ardor oculorum quid oris tumor Θ quid inflammatio
127쪽
. de Ioc. asinfert ac Ephes, 4. vers. o.
totius corporis quam obesse illa mil.tibus existimandum est,& tamen omnia haec iratis accidere,vel unius Ouidi; testimonio constare potest. Ora tument ira, nigrescunt sanguine vena,
Lumina Gorgoneo saeuius angue micant.
Iam vero si quis epilepticos insultus addiderit, quales in celebri quodam Grzmmatico , Galenus se vidisse testatur; si vomitus hiliosos, si tot malorum pedissequas febres , quid tandem limmine irato poterit esse calamitosus atque his rationibus multi conficere nituntur, laudari potius in milite σονησίαι seu irae vacuitatem, O lenitudinem ; quam superbos illos, ct elatost piritus; quos ira, &insolentia facile commouent. qua in re videntur etiam mihi non prorsus cum ratione loqui, quoniam tam in culpa est qui omino non irascitur quam qie silpra modun irascitur, & excandescit ; si quidem non irasci ubi oportet, est improbe factum nolle emendare ', plus vero irasci quam oportet Peccatum peccato cumulare. sunt quidam adeo segnes,ac i emissi ut nulla iniuria, nullaue contumelii excitari possint, quos merito sic arguit V irgilius
auis metus o nuquam dolituri , osemper inertes Irrent; quae tanta animis ignauia venit Ialii vero non humano more irascutur,quicquid impetus suggerit rectum putanti,quousque,quoue, modo sit puniendum,nihil as uerrimi ed ex parvo momento, ex tithaillitio, surore ardenter rabie iecur incensente feruntur Praeeipites, insaxa iugis abrupta, quibus mons Subtrabitur, clivoque latus pendente recedit. ab utrisque igitur abest ira opportuna, & moderata,quam Apostolus non vetat imo permittit, μη ἀ-τα Mir
simini inquit, O nolite peccare ; nam sicut pati, non ubique laudi , sic irasci, non semper vitio datur; nec est quaerendum anquis irascatur, sed quare irascitur Irasci enim scelesto, moerere ex bonorum oppressione, timere periclitanti, est, & ossicii, &pietatis; at scelerum atrocitate,& prauorum facinoribus non commoueri nequitiae potius, qu:m modestiae adscribituriunde sicut nulla Respublica, sine aliqua irae acerbitate commode regi potest; nec facile est patrifamilias, sitam domum absque aculeis
128쪽
aculeis iracundiae moderari, qua etiam si careat simulanda est, ut familia in ossicio contineatur;sic bellum multo minus absque illa geri, administrarique potest. pr sertim si illius partis iustitia
ratio habenda sit, quae delinquentibus poenas irrogat, tam inde sensione propria qua nihil naturae conuenientius, nihil magis rationi consentaneum est ; quam in vindicanda, Magistra. tus auctoritate , publica aliqua i ni uria, ut religionis contemptu, Iiberorum, patriae, ac parentum oppressione; si quidem ut optime Tullius declarat, etim duo inni genera decertandi quibus hini osnelaid. mines ius suum solent inter se tueri unum per disceptationem, alterum per vim ἰ tum demum ad poserius confugiendum est , vii
non licet superiore. praeterea constans est Peripateticorum opinio, iram non temere nobis a natura inditam fuisse, cum sertitudinem quibusdam velut additis calcaribus excitet, imo vero eius quanquam non Verae , ad umbratae tamen speciem constituat ,
quam Aristoteles ab iracundia dicit prouenire , fortes enim evidentur esse, etiam hi , qui ab impetu animi , tanquam bellua de Moritain eos irruunt, a quibus vulnus accepertint. & licet ferina sit haec fortitudo, non legitima, seepius tamen accidit, eos qui honesti causa res pnaeclaras faciunt,ab eadem plurimum iuuarii ut propterea Statius, non ineleganti transatione iras armigeras vocarit,& Uirgilius dixerit iuror arma minifras, tum Vero etiam rimasi telum ira facit & si Aristoteli atque Homero credatur, hic est ille impetus qui bellatorum animis robur inijcit, Vt Vterque Glauci atque u lyssis exemplo demonstrant; hic ad virtutem &decus capessendum, calcar eximium habet; omnem hic ex animo mollitiem, languorem , hebetudinemque Omnem exterminat hic infirmos, sbpitosque animos erigit, S maiores ad rem g xendam facit ; ita ut si consilio regatur, & finem honestum sibi proponat non modo veram sertitudinem aequare ed eam nobilibus stimulis excitare, S promouere possit. quod mihi Poetae
videntur innuere voluisse,cu Heroas sitos,quos omni genere Vi tutum ornatissimos fuisse certum est, iratos quoque nonnun- quana repraesentant, talis enim Achilles fingitur ab Homero,
talis a Virgilio Aeneas, qui immortalitatis splendorisque stimulis
Terribilis auam nullo discrimine pugnam Susitat
129쪽
Susitat, irarumque omnes essundit habenas. et, Mex N talis , & Acheloum Ouidianus Hercules
Spectat, ct accensae non fortiter imperat ira. nempe sequuti sunt hac in re placita grauissimorum Philosoph
Cap. 8 lib. 3, rum Aristotelis, & Platonis,quorum ille calea virtutum iram
Lib., . appellauinhic vero libris de Republica quaerit, num fortii essensi i in non ς iracunaeus equus, vel canis, an aliud quodvis animal Ian aduertis ii quam sit inexpugnabilis ira, ct inuictas qua praesente
animus hominis ad omnia intrepidus es, ct inuictus e iuuatur ergo sortitudo iracundia, sed modica; nam si nimia sit corrumpit,m,culatue sortitudinem, perinde ad Barbarorum sagi das venenum inficit, & nullum vitium aut atrocius,aut detestabilius hominem euertit; caetera enim animum impellunt, furor vero, & ira mentem praecipitant: unde natum est illud Platonis, nihil esse tam contrarium Rei publicae, quam sit irae commotio, & impetus su- roris , qui usum rationis adimit, & consultationem tollit . quare de eiusmodi iracundia quam omnes in vitio ponunt, interpraetanda censeo, quaecunque huius quaestionis initio ab aduersarijs dicta sunt, non autem de ira que attribuitur naturae, & non nisi ex causa legitima procediri,ut altera a moribus,& praua inclinatione dependet. alioqui si ab eo qui recenti adhuc aetate neque laude, neque ignominia moueretur, nihil quicquam egregium
sperandum fore Lacedemoliij iudicabant; si Quintilianus eum sibi puerum dari postulabat qui victus ploret, & victor insultet;
nae ego parum conuenienter facere viderer, si eum Tyronem deligendum censerem, qui praecipientem Tribunum tomniculosus audiat, cui sit auris iugiter vellicanda , qui excutiendus - manu sit,qui in conspectu hostium totus formidet, totus contu
betur, qui nec corpore nec animo valet, Cunctaturque metu,telumque in lare tremiscit.
Sed magis forsan urget quod Seneca creberrimis suis, ac pungentibus sententijs, nullum irae locum tribuendum ostendit in bellorum administratione; nam ut inq uit, quo alio Fabius assectuti iii '' ' imperi, vires recreauit, quam quodcunctari, ct trabere, O morari sciuit quae omnia irati nesium e auid Scipioξ nonne relicto Annibale, Punιco exercitu,omnibusive quibus irascendum erat, bellum in Asit
130쪽
eam transtulis tam lentus, ut opinionem luxuria, segnitiaeque malis gnis daret. At ex aduerso quicuque in eo bello Dux,irae suae indubgens,victoriam accelerare voluit, se suosque milites, &Rempublicam in summum discrimen adduxit, Cum tuo eo bello damnosia praepropera, acferuida ingenia Imperatorum issent,ut notat Liuius in Historia belli Africani, atque eam ob rem Homerus, postquain Rege Agamemnone iram inesse dixisset, non illam quidem remissam, & placabilem, sed diuturniorem quam illiberalis contumacisque naturae signum vile sapie*tes arbitrantur; eidem deinceps recta quasi analogia plurimorum, turpiumque vitiorum, ac facinorum perpetua stigmata inurit . . Verum quis non videt, qu-n inique haec argumenta in mili- I o.
tes torquentur, qu rum maxima pars, in duces ipsos refundi po- ac utius debet, qui ut munerum, & officiorum ratione, sic temperie corporis, nitus a milite diuersi sunt: nam ut hunc ira iuuat,& in praelium quo tendere debet alacriter impellit, sic duci maxime nocet , euamque impedit, ne quid imperandum sit, & quo O dine videat, quemadmodum egregie Virgilius Turni exemplo ostendit, etenim hic interemptis custodibus hostilem urbemi
sus Et si tantinuo victorem ea cura stibi ι l: Rumpere clauHra manu, sociavique immittere portis, ris es Virimus ille die bello gentique tuisset. Sed ira, caedisque ins uia Cupido,eum luc egit in aduersos hostes,
atque ita grauiter in eo peccauit,unde priuatus aliquis miles summam audaciae, ac Virtutis laudem retulisset.Quod vero ducis temperies nihil ferme cum militis temperamento commune habear, vel hunuchorum exemplo certillime patet, in quibus cum ob decisam libidinis radicem , & fomitem caloris extinctum, aud cia quae a spiritu copioso, S praeualido sanguinis feruore genera-zur , tenμsςxtincta sit , ut imi satis non habeant ad militis onsidium sustinendum; quia tamen ob easdem causas, ratio poteta-υ ui illis di in alti S pςrturbationibus facilius obsistunt ita
ut experientia docea castratis hominibus nihil magis ingeniosuseri pose, & n0men etiam eorum illud plane significet, saltem . apud illos qui Funuchos dictos volunt νουν i in amente bene consuuta, potius quam a cus odia cubilis;