장음표시 사용
91쪽
tus est, quod is imperauerit a que auctor fuerit, ut ipsi etiamta Decemuiri a Brutianis vapularent; nam Brutianos illic intelligit eos qui accincti loris verbera,& plagas incii eret. Eode etia modo Helvetii, quos ab oppido Suissa Suisferos vulgo dicimus,reliquos
Germanos iam diu virtute superarunt;& hac quoque tempestate,ssion omnes orbis terre partes eadem virtute hominu alunt,
sed in singulis bellicosi, imbellesque existunt, quod equidem rei bellicae curam gerentibus scire pernecessarium est, si ad ρnt,
quae militiae decus contendere nitantur. Sed praeterea animaduertendum est illis, maiorem copiant ,
virorum fortium, & bellacium existere solere in ciuitatibus liberis, quam in iis, suae principis cuiusdam dominatu tenentur, unde in historijs veteribus multo plures legimus Athenienses,LDcedemonios, Romanos qua Assyrios,aut Medos, sortitudinis laude excelluisse cuius rei causam solerter indagantes scriptores politici, cum aliqui hanc assignent quod Ciues liberos magis aemulatio sollicitat, & accendit, ut per egregia quaeque, .& prae clara facinora suis aequalibus obstruere possinr, viamque sibi ad gloriam , & honores praemunire; Alii vero istud fieri opinentur, quod extra Rempublicam viventibiis bonis esse, ac generosis non liceat, aeo quod virtus , acferocias sitorum in rata essi serantibus, quibus maxime formidol sum est priuan hominis no. men supra Principis attolli; & caeteri varias in partes, & sentemtiasse torqueant ;a nullo tamen maiori cum iudicio,& veritate assignatamillam fuisse depraehendo, quam 1 Medicorum Princiape in libello quo explicat, quid eisciant Coeli,aquarum, & locorum v xietates, ait enim id ex eo euenire, quod hominesprofuis, - guam pro alienis commodis, profva, quam pro aliena gloria longὸ at crius, atqueonimosius pugnant; in dis autem ciuitatibus, qua sis legibus Diuiit qui bello partum sit rius intelligit qui Meciuium, at quis adst pro virili parie pertinere: at υbisumma rerum omnium p nes υnum eII, ibi labores quidam militares Opericula, O vulnera, ct eaedes pertinent ad eos, qui imperio ubsunt; loria a tem . O imp v ampli catio, o omnis deniquefructus,quiex Uictoria capitur ad eum vnum redit, quicaeteroso presses tenet ceosque habet in mancipio minui inpecudum loco; quibus verbi an sapiencius quicquam excusitari possit, valde dubito.
92쪽
- LIBER PRIMUS. 9 Ab in stitutione denique suum habent pugi di morem, S sua ssibi quasi propria arma singulae nationes, quibus dum libere pedi aι - - , mittuntur vii, raro caeteris concedunt, quae non similiter, ac illa: exercitatae sunt,in eo genere arinorum usurpando,aut praecauendo. sic enim xtobseruat Sidonius Apollinaris inmaeg. mi. Cur u Herudus, Chunus iaculis, Franc que natatu , M'ςς Sauromataci eo, Saliusnde Falce Gaelonus. prae caeteris insignes fuerunt; & Cyrenaei currus peritissime agitabanti,Acarnanesiaculabantur Thraces commodissime se peltis
muniebant; Aetoli grassabantur potius quam bellum gerer nt; Romani velu 1 se inuicem diuulsi pugnam adoriebantur; Macedones in Phalangem conglobati hostium impetum sustinebant ;Colophonij etiam Thessali, Poeni equestris militiae gloria praecipue florebant ita quidem,vimorum sortitudinem mire commendet Liuitis,illos vero Polybius insuperabiles vocet,& Curtius inui- lis. 16. e.38.ctam bello manum, de Colophoni js vero Auctor cst Strabo, quod ubicunque gentium bellum aliquod confici non poterat; illuc ''i' aduocati Colophon ij equites sertissimo sito auxilio illud profli- lib. i .garent, ita ut prouerbium inde manserit colophonem alicui rei impunere, quod idem est,ac finem ei asserre Porro cum eadem
ratione iudicandum sit de varij recentioris misitiet mocis,& telis, quibus singulae nationes magis afficiuntur; ita de omnibus Hispaulo infra medicturum recipio,ut si aliquando tibi, Ludovice Comes, copias libero delectit conscribere ope pretium fuerit, non sutilia experiri possis quscumque tibi in lim occasione se
uanda praecipiam Caeterum quoniam haec, quae in genere hin mo dicta sunt, nihil te,aut parum iuuarent, velut extra communem, dehisee me sertim temporibus usurpatum bellandi morem seiuncta, nisiad quatuor praecipuas nationes,quaxum robore, ac lacertis omnia apud nos bella geruntur me referrem Gallos ecce vides,ut ab illis incipiam, quos non tam communis rpatria mihi,quam incrcdibilis virtus, ct audacia cetteris omnibus commendauit ; tantosemper vividae virtutis,& alacris natura im- μ'
petit,in bellicae laudis facinora incubuisse ; vi nulla alia gens operosius unquam, aut selicius illam excoluerit: nam si disciplinam illorum spectes institutionemque, vel ab incunabulis di genter excultam ad militiae labores tolerandos, quid illa seuerius, quam
93쪽
ex ipsorum moribus ad Rutulorum gloriam Poeta maximus vi detur derivasse λDurum asive genus natos adsumina primum Dferimus ineuoqtie gelu duramus,ctundis, Venatu inuigilant pueri fluarique fatigans Flectere ludus equos, et spicula tendere cornu . ita enim Caesar, &Aristoteles vitam illos instituisse contendunt, quibus assentisitur Strabo,& Diodorus Siculus,quorum ille GaIlos natura potius bellatores quam Agricolas nasci tradit; hic amtem tanto illos aestuantes bellorum desiderio reprqsentat,Vt quoties hostis non aderat,quem mactarent per caedes,& priuata odia, ac latrocinia grassarentur in amicos: D vero graue Marti Opus praeliorum si uentia, & consuetudine magi omesticum fieri, atque velut in naturam ipsam trantire consideres; sane perpe in illud apud Gallos fisisse fatendu est,na ante Caesaris aduentum, stre quotannis accidebat, ut vel ipsi iiiiurias inferrent, Nel illatas propulsarent; deinde vero quotidianis velitationibus Germanos lacessebant, & cum a Caesaris aduentu nunquam postea quieuerint, minus adhuc probabile est ipsos antea quidem segnes, & otiosos vixisse: etenim si deuicias ab illis gentes, transmissasque per totum orbem Gallici nominis colonias , altera quis animiaogitatione perlustrare velininueniet prosecto quod Britannia et sertim maritima, Hispania,Italia,Germania, illi ricii, Pannonia , Graecia, laced uita, Asia denique ipsa Gallorum aliquando, Mei: armis devastatae , vel obsequijs, & imperio mancipatae fuerint;
Inuecti Europam, quaslarando Aquilone, vel AusoImportaragrauipes sonuere tumultu . Scit Romanus adhue, O quam Tarpeia videtis
ae initialentem caput illo in montesverbum. Pannones, Aemathi, norunt cit Delphica rupes. i. 1 Intrauere A is es ; prope littora Ponti In Gentem crevere novam, quae tenditur' que iuga Pamphilum , Garamantica dera contra,
Inter Canorices p ta ct Bithini regna sicque progredienti ab occasu inortum, qui Geographorumos est
94쪽
est, vix ulla pars occurrat nostrorum aliquando vina, aut humanitatem non experta; quemadmodum ex nuperis scriptoribus
multi, S ille pretesertim, qui mores veterum Gallorum ex Caesare collegit, tam Vere demonstrant; quam Iustinus amplissime satetur Gallorum catempestate tantae scucunditatis gentem iuisse, ut Asiam omnem , velut examine aliquo impleuerit, nec Reges orientis, sine mercenario Gallorum exercitu ulla bella conseci se ut regnis suis expulsos,ad alios,qua ad Gallos cofugisse: inluxnempe terror Gallici nominis, siue armorum inuicta seelicitas.
erat , ut aliter,neque maiestatem suam tutari, neque amissam re cuperare se posse, sine Gallica virtute arbitrarentur. Sed non Orientales modo verum Europaei,& inter hos caeterarum gentia
victores Romani, tanti semper Gallorum fortitudinem, & honoris, ac gloriae sitientem animum secere, ut cum M. I ullius di uersis nationibus peculiares quasdam dotes concedat, quibus inter alias praecellant, atque Hispanis numerum, quem tamen Uegetius potiori de causa Gallis attribuit,quaerens quid aduersus Gallorum multitudinem paucitas Romana valuisset. Poenis vero callidi, talem , Graecis disciplinas,& artes,ac Romanis pietatem assignet, soli demum Gallo robur militare tribuat. qua in distributione
consentientem habet Salustium, qui ut Graecos facundia,sic gloria belli Gallos Romanis anteponit; nimirum quia sicut idem subiungit, Romani inpersatuerant alia omnia virtutesua prona a esse, cum Gallis prosalute non de piaria certari. ini id ita Θ quoniam vi verisimile est arbitrari, haerebat adhuc illorum animis penitus infixa calamitosi temporis recordatio, quo susis ad Alliam, pro
fligarisque legionibus, Galli ipsi Romam incenderant Capi,
tolium auri mille pondo pretium pacti, obsessis Romanorum reliquijs vendiderant. Cuius rei narrationem, etsi Liuius tanquam omnium foedissimam non bona fide repraesentet, dum asserit, Deosque, & homines prohibuisse redemptos vivere Romanos,& Camillu negasse ea pactiovena rata esse,quae postquam ipse Dictator creatus fuerat, iniussu suo ab inferiori Magistratu iacta esset, licet etiam non minimum ei suistagentur plutarchus in
Canai li vita, & Sulpitia Caleni uxor, quae de hac Gallorum iuga non diuersum a Liuio censuit in duobus hisce versiculis Nunc capitalixo veluti turbante camillo Ens-
95쪽
En bus. O trutina Galii fugere relicta . miror tamen, qui fieri possi t, ut historia tam insignis, non aliter omnino se habeat; cum Iustinus in Epitome commentariorum Trogi Pompei non victam solum dicatRomam a Gallis,sed etiam
captam; ita ut unius tantum montis cacumen illis relinqueretur,
nec bello bouem , sedpretio remotum; & Suetonius, cui plane est imcertum plus ne debeat eloquentia, an historia,Drusum narret,caproPretiore ProuinciamGalliam teneret retulisse ainum Senonibus olim in obsidione Capitoliν datum,nee υtfama es extortum , camillo. quo etiam videtur mihi referendus locus ille ex Ihemistij ora. tione de pace ad Valentem Imperatorem πιχsuri
ca v nemo vidit aurum Barbaris adnumeratum : loquitur
enim ibi de varijs pacis conditionibus, quas olim Romani cum diuersis populis non satis honeste pepigerant:,sed quid tandem de
hac controuersia statui debeat, viderint alii, quos non amor Patriae, non fouendae litis iam antea quidem a maioribus institutae studium, nec suscepta hic de Gallorum robore militari tractatio, ab eius componendae ossicio remouent. mihi vero ut est quocunque tandem modo res ipsa ceciderit, Romam Vrbem illam prae clarissimam, &Gιa Aihil in terris eo lectitur adtius ather Gallorum inuicto robore diu stetisse in Lance pendulam M&non secus sorti creditam fulse, quam apud Homeru Iupiter fata Graecoru,& I roianorum in monte Ida libri geminae lancis comisit ex hoc enim casu neminem esse autumo,qui non facile postea conij-ciat, cur demum Romae cautum fui sine quoties Galli tumultum intulit lent, sacerdotibus, senibusue ab armis vacatio VsIet, cur etiam Lucanus cum de A rimino, & alijs Cisalpinae Galliae Ciuita-tatibus loqueretur, exclamationem hanc, velut ex intimo pectore traxerit,
O male vieinis hae moenia condio Gallislde quod denique ab illis deducitur, cur Cicero, & Agrippa tot laudibus Caesarem ornari iit, ob gentes illas ab eo domitas, & repressas, quarum impetus Romani sustinere vix possent, lacessere piosecto non auderent, verum priusquam.ostendamus Martium hunc vigorem, spe nusquam dubia, aut tallente, in ipsorum posteros fuisse transfusum; operaepretium est uno, eodemque Ora
96쪽
tionis ductu obicem alium amoliri, quem ideminet Titus Liuius velut Remoram quandam ad alia pleno cursu sestinant bus inh-cit, tam audacter quidem, & ambitiose, ut qui rem penitissime inspicit, de latente quadam in eius scriptis, occultaque malitia continuo subdubitet , quemadmodum facere contigit Henrico Glareano, qui prout erat homo perquam eruditus in humanioribus literis, ct quod praesertim Hiquetium decebat minime malus, non semel conquestus est, Gallorum gentem omni aetate illustrem, & bellicosam , dure nimis, atque odiose ab hoc Auctore pertractari ; nam praeter Historiam redemptae ciuitatis, cuius fidem sic eleuat, ut Gallos etiam aspergat infamia, varijs praeterea in locis adeo frequenter illos mollitiei ,& imbecillitatis insimulat, ut nihil sit videre apud ipsum frequentius. Sane cum Caesarem vidisset dum eximiam animi magnitudinem Gallis attribuit, mollitiem etiam pene contrariam eis obi cere , stud tam insolem ter arripuit, ut locis omnibus Gallos noua perpetuo aliqua huius generis contumelia persequatur,sic enim de Gallis Togatis lib.v.
Gallica gens bumori. ac frigori assueta pulueris, ct anus intolerantissima a. decimo, Eorum corpora intolerantissima laboris, asque aestuosuere Grimaque eorum proelia pluviquam virorum, psuma at nus quam feminarum . quod item repetit varijs in locis libroruconsequentium, eadem servi semper sententia, quanquam diuersis aliquando verbis ; quibus occasionem postea secit Tacito,& alijs,ut quod Septentrionalibus populis commune fuit, in GNtis tantum unius contumeliam pertraherent. Certum est enimSeptenta ioiule omnes propter humorem copiosum, quo prae cae
teris au tralibus,& obuer sis adorientem populis luxuriant, quintio ad Austrum iter faciunt, aut in calidis regionibus bella gerunt,sudoribus diffluere,& languore supra modum confici; quod . Cymbi orum exemplo Plutarchus confirmauit, ubi fluxa eorum 'corpora caloribus solui consueuisse scribit, ideoque contigisse
ut cum magnitudine corporum,ac legionum multitudine,RO--
nos primum terruissent, subinde tamen ingenti clade suorum, ciduplici R omanorum victoria fusi sint ac prostrati: Cui similiter congruit quod Agathias de Germanis, & CrantZius de Scandis
stribunt illos nimirum, nc nitaprcmpie volantesque per aesta in bella inserie, ac per Hycmem, tunc enim esse praeualidos, dilabin
97쪽
laboribus sese ardenter ingerere, ut qui frigoribus insueuerint,ac gelida praecipue loca incolant ; quod etiam de Gallis non iniuria dici possiet cu Claudianus alliam niue se cem appellet, & Petronio Gallica nix pro re frigidissima Vsu rpetur, ac demu Dii,dorus
osse tglaciem gasileam esse tam robusa: ct contumacem ut mina congelata tperuia totis exercitibus cum cura ibus, ct ea de cavisa contingit,ut Germani,ac Galli,cum Romam, aut Neapolim , quae pars Italiae maxime australis est prosciscuntur, vix incol mitatem, ac salutem, sine multa solicitudine tueri possint . ut munus propterea mirum sit, quod ex quatuor Germanorum legionibus, quae Romam Borbonio Duce nefandis cladibus compleuerant, Vix anno vertente dimidia tantum superstes in Germaniam redierit, tametsi nullam omnino praeter , quam 1 telis
Apollinis , qui Solaesimatur, si cum Ammiano loqui volumus, seu ab aere feruidiori, dc crapula, quε ad Austrum via imo lathalis est,offensionem accepissent. certe Goffridus Abbas Vindocinensis, qui ab Urbano Secundo purpuratorum Antistitum Collegio ascriptus est, his verbis ad Calixtum scribens, veniam deprecatur , quod Romam venire non potuerit, nunc inique venissem , sed cietatem non potuitnueniresecuram ct mortiferos Italia cal res timebam baiulare quidem crucem Chrsus iubet, non quaerere sepulturam. Scilicet reducebat sibi in mentem verius illos Lucretii. Nonne υides Caeli nouitate, ct aquarum. Tentari, procul is patria quicunque domoque
Quamquam diuersa longe si t australium ratio,qui vegetiores evadunt in regione frigida, Mauri enim, & Arabes in Hispaniam profecti, ac Africani in Italiam,clarissimas de fortissimis gentissus
victorias retulerunt. nec vero Homines tantum sed Bruta quoque ipsa varietas Mundi regionum, S cardinum vehemeter assicit,& in mutat ,cum in gregibus,& armentis obseruatu facillimum
latim tabescere,contra quam accidat ijs quae ad Aquilonem iter faciunt, & aues ipsie cum spirantibus austris iami quadam ignauia coniecta , iaceant in nidis elangues, Negetiores statim ab Aquilonijs flatibus , & alacriores exiliunt , quae cunctasi ad Gallorum mores retulissent, qui cum Liuio caetcrisque Romanae histo-
98쪽
historia scriptoribus, lassitudinem in eis, mollesque ubi ira consedit animos,& sitis, atque pulueris impatietes culpant; csiducibilius ut existimo,sibi credidisse ab istiusce generis columelia pror sus temperare, qua propriae regionis inclementiam turpiter una accusare, & prodere: quae sane tanta est, Vt consectis illam se serre non admoducomoda sit, & salubris, caeteros vero quam qua robustissimo si minimii in victu aberrarinCcotinuo prosternat. χtque his rationibus Titi Livii petulantia couenienter retundi posse arbitro praeter quas nonnullorum adhuc cogitationes mihi valde probantur,qui a natura & stirpe Gallicae gentis, promptum illum atque alacrem animum ad bella suseipienda, prouenire contendunt, mollitem vero, distiplinae militaris insolentia, cuius neglectus, & ignoratio , 'cum Tyrones tantum allaciat, non autem Veteranos milites , quosdabores constanterterre, ct resistere opericulis consuetudo ipsa, & usus docent; hinc fit ut ad omnes Gallorum copias, similis calumnia non pertineat, sed ad illas tantummodo, quae coniuratione potius quam legitima militia, vel euocatione coactae,hominu colluvie ineptorum, ad subita peric la,vel coloniarum deductione pertrahebant; in reliquis enim specimen inerat generose illius indolis, qua Iulianus Imperator C stantiu laudans his verbis expressit,elegater admodu latine redditis a doctissimo Petauio quippe pudebati offugietes 'videri,ut quod mortalibus omnibus incredibile videretur d inseipsis euigisse movi ient milii scilicet Germanu,Gallumque milite hostibus terga vertisse.
Hic autem honoris , S gloriae appetens animus, continuatione facinorum, sic in eorum posteros defluxit, ut nunc etiam in illis ad inuidiam usque vigere conspiciatur . Ecquid enim in antiquioribus illis desideres , quod ip his primo statim aspectu, S cumulate quidem non reperias, nullis mortalibus; inquit elegantissimus animorum pictor Ioannes Barciatus, imdoles ad speciem virilis elegantiae magis facta, oris intrepidi h bitus , incitiisque, atque gestus, qui totum corpus decent; gens ipsa armis strenua, sed equestri certamine melior, ignava pe sidiae, indomitae intra se molis, & ubi in exteros exundat, non statim impetus sui oblita,quc linquitille, sed tum demum post quam fortia quaeque, & obuia prostrauit, fulminis instareta
99쪽
guescit, ct in se moritur. vitri autem contemptus, quo uno reliquet militum virtutes continentur,tantus apud illos,ut ne quidem apud Indos, aut veteres ipsosmet Gallos, maior unquam este pintuerit; quod equidem eo confidentius apud te dico, Ludovice
Comes, quia inter illos cum ageres, in Comitatu Eminentissimi tui Patrui tui Bruxellis Lutetiam concessit, & Utrobique Legationis apostolicae munero, summa fide & prudentia functiis est, multos illorum non semes videris, qui vividae virtute, ne dicam
impetu, ct caeca, ac furente audacia, fatorum violantiam in suum caput lacessere non dubitant; & etiam si martium illum vigorem ac pugnacem animum minime praesens obserarisses, locupletillimos tamen huiusce, testes laudare possem quaplures Italos, inter quos unus omnino BabristaMatuanus,omniu felicissime mihi videtur eoru natura,& mores delineasse,&si ne ab orbita discedam bellicos tatu ex ei Dionysio,mihi in prqsetia laudare c6stiuiuiit Seruire, iugumque Ferre negant fugiunts menta, ct 'pocrisim, ore Liberi, ut ingenti mos eu, tetris que peros; ἀ- Venatu, a cupio, campos, montana, lacu ue
Sollicitant, bellandi vis utantur, equorum A
Terga fatigantes ; loricae, basilia, ct arcus , Deliciae genti ; sub dio ad dera omnum Carpere, fuscari Sole, ct ferrugine pulcbrum s
Pulvere confregi, gratiabus su re sub armis, Pro patria, pro cognatis, pro Regibus ire In pugnam, O gladios, ct morti, Occumbre dulce est. Iam verosi bella narrare vellem quae gesserunt, ab imperio sub Regibus constituto ; si prouincias,& regna recensere, quae si1begerunt; si varios eueptus explicare, quos dubio Marte sunt experti ; proiecto infinitum quid aggrederer; nec minus forsan ibbi lectione, quam mihi scriptione molestum. Breuiter dico,si res persequide amplissima ex illorum relatione potest intelligi qui melius qua caeteri magnitudin e eius, & pi stantia percipe re consueuerunt; Gallorum certe virtus, & gloria militaris infinita sit
oportet, quae non historicorum modo calamum in sui laudati nem pertrahere potuit, sed maximos quoque totius orbis principes, in sui conuertit admirationem: atque ut ex bellis quae pro ro
100쪽
ligione gesserunt q uid de caeteris donijciendum sit explicem, me- .mini me Francisci Philelphi literas quandoque legisse, in quibus
siclibere vagatur per Gallorum laudes, & egregia facinora quae Epist. dca praesertim in bellis aduersus Barbaros, & profanos homines ediderunt, ut tandem ita concutiat posquam impia, ct immanis illa Arierarissima Mahumeti secta inualait, nultam es bominum genus, cui plus debeat Christianorum Religio, quam inuictae Francoiarum nobilissimaeq, virtuti. Nempe sciebat optime vir prudentillimus; dc qui omnis literaturae melioris, etiam supra foeculi siti 1atum, callentissimus extitit, Gregorium nonum Pontificem Maximum,talem iam antea de Gallorum inuicto robore opinion: in concepisse, quo ruentem in praeceps religionem sufflaminare armis se pissimia conati sunt, ut Regnum Galliae qua pharerram esse .dixerit, quam Cisis ius icirca femur accinxit,ex qua sagittas ei ctas trabens , i as visibi gentes, O regna subi=ciat, is arcu, ita enim loquitur , brachis potentis emittit. Et hac de causa, Pius secundus Pontifex item Christianorum si mus, Multametem Turcarum imperatorem, eo quidem sensu ad Memphiticum sultanum scripsis lictor est, Si pax tibi es cum Gallico Languine ,
helum cum nosro expecta. Adeo scilicet terrori luerunt superbisssimo Principi, nostrorum arma, Vt nequidem Aegyptios cum illis conuenise aequo satis animo ferre potuerit. Uerum quid opus est in kliorum principum mentem,dictaque Inquirere, postquam Zenocares qui vitam Caroli quinti tam minui consectatus est, i Plerumque etiam multa superstitiose admisceat, iidem suam interponit undem Imperatorem , a caeteris Regibus Chri ianis
unum Galliae Regem plurimi semper in animo fecissem quem Jposset
ad societatem belli Turcici faedreibus semel pertrahere , summam L, O 'Dima e Reipublicae veramstum nauatarum esse icebat. Quet quidem verba cum alijs quaeapud Zeno rem sequuntur, licet ab eo dicta situ, quo bellorum occasoncs, a Principe quem odinandu suceperat, in alium derivare totielminterrupti foederis in uidia,uni tantii Francisco Regi conflaret, nemini tamen lubiu este potest, quin valde illustria sint, & honorifica Gallorum nationi; quae per se alacritatis, & fiduciae plena, mirumque in modum dedita Regibus sitis, quibus divinum quemdam vigorem inesse persuadimi habet, ipsos ex more gentis ii proelia ruentes animo-