장음표시 사용
231쪽
tentaretur . electique uni ad id negotium habiles, qui maxima princateris sumina transmeare in regionibus genuinis, a prima pueris id funt insituri & paulo post de iisdem addit spe eitius ripas occupa
uere contrarias. At Ionge antea Brennus eorundem in natando industriae periculum fecerat, quum Graeciam popularetur, nam . solutis pontibus ab aduersariis,quos ipse ad Sperchium amnem in phoeteli. secerat relicto ut inquit Pausanias υeterapontium transsu, ad inferiores amnis partes militum decem multa natandi peritissimum
quemque corporis satura ut sunt Galli prae eateris hominibus eximia corporum magnitudine ) eminentissimum, mi t. quo ferme modα Tacitus, & Dion etiam Nicenus asserunt Batauorum equites, ex praecipuo nandi studio integris turmis Rhenum , Istrum que seu Danubium perrumpere solitos; que ultimum fu- ulum,ne par exemplum industriae saeculo nostro deesset, Tartari sub annum. MDXCIV, traiecere equorum iubas una manu stringentes, gladios, auremaltera. Sedmirari tamen quis posset, unde sit quod Tacitus Germanis natandi gloriam adeo illustrem affligat, ut collati cum ipsis Romani nulli omnino videri possint, lib. i. histor. sic enim ille Miles Romanus armisgrauis, O nandi pauidus: Gemmanos suminibus suetos, leuitas armorum, O proceritas corporum fusollit. quod equidem nescio quam verum es2 possit,si non haecialsa sunt, quae per tot exempla Romanae disciplinae in cotrarium 1 reliquis auctoribus asseru ntur 1, aut exempla illa disciplinae m lioris, penitus . cum senescente Republica exaruerint ; quod ut credam, facit Iovianus Imperator qui militibus Romanis dari sibi copiam transeundi Tigridis flagitantibus, eos exorabat ne se periculosis committerent gurgitibus, nandi imperitos esse compluresia asserens, ut auctor est Ammiauus Marcellinus. Verum qui rellis V quis auctoribus cum Τ cito,& Ammiano conueniat, aliorum esto decern . re, meum Vero Tyrones interim monere, ne supina quadam inertia Caligulet similes evadant,vel Alexandro,quorum ille docilis ad coetera natare tamen nescijt hic vero Nysam Urbem oppugnaturus, subindeque ab amne minime vadoso praepeditus in hanc querelam erupit a ἐμ νειν δε cur ego miserrimus nare non didici mulierum quippe est sedere in solio Virorum autem natare in alueo, ubi aquarum pericula, di vitare
discant, di non metuere quoties sese osserent superanda.
232쪽
Praeter has exercitationes contendunt aliqui Acrochirasmun seu colluctationem quae summis tantum manibus nebat, nulla , alia corporis parte in certamen adducti, ipsis pariter utilem cuc, cui militari gloriae inuigilant: quod etiam si minime negandum duxerim, propter auctoritatem Possidoni , qui apud Athenaeum Celtarum bellicosissimos populos, tali inter se digitorum nexu, ct complicatione contendere solito fefert, ita ut ab illis, eius generis pugilatus,etiam num hodie Luctae Gallicae appellationem apud multos c praesertim Italos sortitus sit. Vereor tamen ne potius ad Athletas pertineat, quamuis ut optime docet Μercuriali perraro S ipsi huiuimodi certamine contenderent: und 'Sostratum Pancratiasten Unicum ex antiquis resere, qui expectationem aliquam ex eo, studiumque populare in palaestram attulerit ἰ & Galenus ακροχιρισμους ad exercitationes potius rereri Quae celeritate peraguntur, citraque robur, & violentiam : ex duo sanitati plurimum illos conducere inquit, tum Vero maxime brachiorum ac manum optimae dispositioni,quipsae itatio cum
si ove cruminexercitariones sunt e Acra in i ct Sebiamachia br binum .in manum propria. At vero quando res aliter se haberer. nihilo citius tamen de hac exercitatione nulli dicendum elle arbitrarer, qui non omnes explicandas suscepi, quae penes antiu uos in usu, & consuetudine fuerunt, sed illas tantum quae velut ex naufragio me toris disciplinae ad nos apulerunt, & vel inte rae, vel molli quodam flexu nouitatis, ad usus moresque icc-culi nostri leuiter inflexae, militaris disciplinae partem adhuc meliorem , magisque necessariam constituunt. Enimuero postquam istis exercitationibus de quibus huc usque dictum eminermis dro studium peramque praeclare nauauerit, certum est omnino quod longe ad illas paratior accedetMuae nou nisi ab armis instructo suscipi possunt, aut absolui. IIarum autem gratia compertum est, Romanos posteriora quidem aeuo οχλοα p donomos habuisse seu mauis quos Indorus cusodes; Iuuenalis Gaudianus, &Plinius in panegyrico ad Traianum
Magistrat;TertullianusMoniscires,Ammianus Tribunos armatura- Vegetius, ac alii passim Gimps, aut armoria da res appellant,
de quibus omnibus intelligendum censeo Iulium stapitolinum' in Maximino ex epistola Alexandri Augusti veteres m:utes ibi, XIIX.
233쪽
Maximine mi cari me, nou tradidi , quod oeritur sum ne OD . . rum sub aliis inolescentia emendare non posses, habes irrones ad tuos mores, ad tuam virtutem, ad tuum laborem, eos fac militiam
lib. . iei=ub. V mb/ m osti Maxim mos Eetpublicae viiles esset j. Rothc. i ec Plixi a Pori LaZium, & Peritis limos alios capitales que nostri, remporis criticos de hac voce dico,ne gestum fingere coram Ilo scio videar, a ut quaestiones illas fouere quas idonearum vocum . antiquoruinque verborum bene periti, quasi missi alteri bono eorum doctrina esse posset, de nominibus ipsis agitant. Quamobrem ut de re ipsa tantummodo dicam, primis Reipublicae nascentis temporibus, quibus, ut in exortu rerum fieri auia cuncta
magis inculte, ac inordinate procedebant, centuriones aliquos aut milites armorum, annorumque veteres, & emeritos militariueiusmodi pra usionum , exercitiorumque arbitros, & moderatores este voluerunt, duplicis annonae stipendio ad istud munus obeundum inuitatos: cum interim Tyrones qui parum in hac di-Iciplina proficerent, hordeo pro frumento donarentum, ut monetvb i cap. s. Uegetius, eaque poena tamdiu plecterentur, donec inspectante
aut praefecto Legionis, aut Tribuno, quae sibi deessent exercendo sese, iugiterque meditando, adiungerent. i. Neque istis legibus eximebantur seniores , qui semel per diem
Eι in s h lis exercebantur, cum id iunioribus mane, & secundum meridiem fieret, tanta quidem seuerioris disciplinae constantia, ut temporenyemis, tectas culmo, vel viva leuiter Porticus equites subirent; Pedites vero quasdam velut Basilicas haberent in quibus tempestate, vel ventis aere turbato, sub tecto, armis erudirentur, caeteris autem etiam hybernis diebus si nives tantum, pluuiaeque cessarent, exercebantur in campo, ne intermissa consuetudo, & ani-imilitum debilitaret S corpora. De istis igitur porticibus ac
lib., .e4.i,. uici intelligendos opinor Vegetium, ac Ammianum Marcel- unum, cum in legionibus plures Sebotat esse dicunt; nAchiratqu - .muiψ - milites per diuersas Scholas promoueri;& Tribunum scholae primae vel secundae scutariorum nominant ; ac item Cassiodorum invarijs ubi sub persona Theodorici Regis sentent inquit Iuvenes nostri quid in Gymnasio didiceia virtutis, schola Martia mittit ex
mina pugnaturus es ludo qui se exercere consueuit in otio . Imo Vero Imperatores, ac Duces copiarum supremi, seu quod bonori labo-
234쪽
laborem ducerent ; seu quod exemplo suis esse vellent; aut admirationi, ex domestica illa exercitiorum consuetudine, Dequenter immiscebant se militaris disciplinae tentamentis; ita ut non alterius actionis prolixior sit apud Panegyristas omnes, & antiquos scriptores commendatio; sic enim effert, &dilaudat P. Valerium Consulem Liuius; sic SeipseMm Afieanum ; Silius sic Pompeium Saluilius; sic Suetonius Nerinem; Plinius Graiantim , Claudianus btiliconem, Auitum Sidonius, & alii alios quos referre longu ellet. Caeterum praeter Campidoctores quibus Tyronum omnium exercendorum cura incumbebat, quidam adolescentibus mil ua turis, & nobilioribus praesertim,primo stipendi j anno, custodes deputabantur , vi ex Cicerone notat Seruius ad librum quintum aeneidos, in quo Virgilius consuetudinem illam sic exprellit. Cu Itidem a se comitemqtie impubis Iuli Epytidem vocat, ct a cfatur ad aurem quamquam magis adhuc expresso Plautus in Mostellaria Ad legionem cum itant, adminiculum Eis donant tum aliquem cognatumsuum talemque datum fuiste Argonautis omnibus Iphiclum, Valerius Flaccus innuit Donat 9 Iphiclo pelagus, Iuvenumque labores Aesonides , fessum Phylace quem miserat aevo, Non iam operum in partem, monitus sed tradat, ut acres& eo etiam nonnulli pertrahunt versus Statii Papiniani ex epicedio in patrem di Hine tibi υοta patrum, credi generosaquepubes Te monitore regi quamuis rectius meo iudicio de Scholis Musarum quam de disciplina castrorum intelligi debeant. verum quia non huc spectant quae de illis monitoribus haberem dicenda, pannum hunc licet purpui cu non assuam praesenti lacernae, sed ad exercitationes armatas reuertar, ne quis in me repraehendat quod in vatibus ineptis merito damnauit Horati . . ' Harum igitur doctrina cum longὰ se apud antiquos disiund ret, S prout magna sitit apud illos armorum varietas, distinctis capitibus singulorum explicationem complecteretur, nos certe breuius, ad vivin.sennunque loeculi rem totam conficiemus,un,
x Ea vera alia olim serat qua uu esis apud nos.
235쪽
ca tractationis armorum explicatione, quae cum pediti, in etiam equiti praesens bellorum consuetudo , gentiumque ritus ac propensionesvariae permittunt. Σ. Nam quamuis maximi semper ab antiquis qstimata fuerit ambulatio armata , cuius occasione D. Augusti,atque Hadriani consti-ώista μι am. rutionibus cauebatur,ut ter mense tam equites quam pedites ducerEtur ambulatum,& pedites quidem per decem millia passuum IV. iis se armati, instructique telis omnibus , sic, ut cum gradu militari ambularent, aliquam tamen pariem itineris cur sis peragerent ;&Equites similiter in turmas diuisi, ac armati, tantumdem vita co-ficerent. quominus tamen de illa mihi in praesentia dicendum putem, multa certe in ca usa sunt, ac in prinus,quod eius non tan, ta est hodie quam olim necessitas, cum armorum multiple ap paratus quo prisci illli lcgcbantur, scutum, galea , thorax se reus, lorica, telorumque varia genera iam dudum in oblongam fistulam chalybeam degenerarim,&Sarissari= tantum,adhuc pr mantur aliquo pondere armorum; quod tamen vim illis molestiae maximam asserre, dum raro, iustum iter conficiunt, non facile adducor ut credam: nostri si quidem exercitus non amplius ex Europa in Asiam,& Africam aut ex Italia in remotissimas alias prouincias traducuntur, ut Romanis usu ferme semper veniebat, quo tempore orbis uniuei sus Capitolium adorauit:sed singuli suos intra fines continentur, aut in vicinos tantum mouent, facibieque ab impedi mentis stse expediunt tot lixarum, & calonum Ope, quos non item mulis iἰlis Marianis vetustior disciplina in dulgebat. Sed plurimum quoque militibus subleuandis conducit Metatorum industria, qui singulo ferme miliari,propinquos vicos in illorum hospitia designant, in quibus laute, rusticis tr
ctati, facile ab omnibus itinerum molestiis recreantur. r. n...is. Multo minus etiam necessarium est hic, ut de pugnis umbrati. .M , μι-- libus Verba iaciam , quas Graeci voce multum eleganti, S apud f ' ipsos usitata Sehiamachias appellant, sic enim Gesenus dum interris,. celeres eXercitari9nes, quae tamen attentae violentaeque non sunt
Lib. s. deu- cursus etia, &umbratiles pugnas adnumerat, ita metem suamcx- ' μ' primit πιιδάῶ- ιαμαχη cursus verosint talia,ct um'
δε--μ' ' Dariis pagna. Quinimo Plutarchus scribit milites aera gladijs verberates hoc est Mia μιαροῶ e castris se proripuisse:ideque ire
236쪽
praeceptis sanitatis σφαιρί uGs nominat d estpila ludentes, &ὐαγmωι ex quibus latini postea,verbuistud graeco de fonte cades, suos in usus deriuarut,ut M. Varro Romanoru doctissimus,qui 1aturam una e suis illimenippeis Sebiamachiam appellauit, di Suadae medulla Taetius, cum utique sentiret frigere iam se plane in.
Senatu, non succedentibus Bruto rebus, ita ad illum scribit ut Epi' i . llita. omnium animi relaxati sint, meaeque ilia vehementes contentiones ra tanquam Schiamachia esse videantur.& sane quamquam nondum plane compertum sit, quales apud antiquos pugnae sorem quaevmiratiles dicebantur, libenter tamen adducor, ut elusinodi fui se mihi persuadeam omnes, quae armis idelicitra sanguine, non decretooes fieret, quales erant pugilum non in veritate pugnantium, sed exercentium se fac cutis arena plenis, quos, inter vasa,&instrumenta quae ad gymnasium faciunt en
merat Iulius Pollux; quia nimirum ipsi,s eae iamloco sumebant, cum non vero pugillatu,sed innoxio c ludicro depugnare vellet: sic gladiatores dum lucentium mucronum loco plumbeis, aut hebetibus gladijs, serulisque vel rudibus inter se battuebant,exercere se se umbratili pugna Schiamachia dicebantur .. Sed hoc nomine praesertim donabantur palares, illae exercita- 4 tiones, in quibus Tyro palum tibi humi depangebat, adeo vali-- , de ut nutare non posset, sexque pedes,quo virilis staturae altitudinem reserret,eminentem aduersus quem scuton claua tanquam contra verum aduersarium armatas strebatur , magnaque contentione dimicabati& modo velut caput eius,aut faciem petebat,
modo lateri imminebat; nunc poplitibus,nunc cruribus quasi ea siccisurus gladio minabatur, nihilque bellici artificij omittebat, sed omnem assiliendo, resiliendoque, ut in pugna seria, impetu conatumque usurpabat, Vt propterea di erit Iuvenalis sana ι. aut quis non υidit vulnera Paliauem cauate uissedibus,scutoque iacest,
unde huic pretiusioni Palaria nomen filisset docet Sosipater Ch risius in institutionibusgrammaticis bacpalaria inquit eum milites ad palos exercentur . . . . , . se
Arma vero quibus tunc utebantur grauioris longo ponderis erant, quam sivi vera, ct decretoria: nam ut asserit Seneca in
237쪽
controuersijs Gladiatores grauioribus armis discunt quam pugnant, sed Ucgetius magis determinase, & ad rem nostram, pondus illud armorum sic explicat, antiqui hoc genere exercuere Tyrones. Scuta de vimine in modum cratιtim cor=otundata texebant: itaut duplex pondus cratis haberet, quam cuiumpublicum babere consueuis. iiάλque clauas ligneas duplicis aeque ponderis , pro gladiis Tyronibus da-krnt id auic in paulo mira uepcitu, factunktcstatur, ut depositis armis grauioribus,scurior , alacriorque I yro pugnaret. Verum nihil ut antea ixi opus est, me incius explicatione pugnae diutius immorari; nam prieter quam illa ciusmodi armis fiebat, quae meliorum usus iampridem c inditum nostrorum manibus cxcussit; desueuit etiam in totum , Ssi quid is ea commodi, ac honesti crat, hoc omne longd melius &convellientius GPraesentat Hoplomachia, quae prout nunc moris est rudibus arini, homines inter se commit it . - .
Quare ut ad armorum qu bus hodierni pedites utuntur explicationem deueniam ; illa sunt in primis gladii, seu illi sint ancipites & recti ut Europaeoru maximae partis qui pedibus merenti, seu altera tantum parte acuti, & AI ut solent csie equitum ;seu incurui & Acinaces Oilantalibus populis consueti; seu denique oblongi S praegrandes quos non nisi ambabus manibus facile rotare possis Vt Xiphomachaerae, & Rompheae Helvetiorum. Sarifeitem graciles & oblongse lingula serrea in extremitate munitae quae loricatorum manibus crispatim intorquentur: ac ingentes illaesecures quarum a summo quadrata cuspis prominet, caesim punctimque seriendo perquam idoneae: & demum nouae subtilitatis,operisque admirandi minores Balsae quae maiorum instar certo primum nitrati ac sulphurei pulueris modulo temperatae applicitos tenui ab tergo foramine igniculos concipiunt, obturantesque globos horrendo fragore, & fulmine quasi excussos
Deqitibus antequam sigillatim& ordine dicatam, nemini m lestum iri spero,si quod haec omnia instrumenta manibus tantum tractari possint, de eorum propterea morenonnihil dixerim, qui ut aiarea quidem breuiter notaui,agendo de constitutione corporis in militum delectu obseruanda, ne militiam subire cogerentur digitos sibi manus aliquot, vel pollic amputabant. Etenim
238쪽
eum scirent antiqui ignavos qui munus martium, & fulia tionem . militarem auersarentur, apud Athenientes quidem 1 Iloro arceri solitos, neque coronari, aut in publica templa ingredi potuit se Romanorum vero legibus multo adhuc seuerius in illos animaduersum fuisse , ita ut bona eorum & corpora etiam publicarenturi, apropterea qui una cum Peligno vate tutius esse arbitrabantur.
fuisse thorum, tegisse libellos , D eisiam digitis increpv ks Lyram et lauam manibus estpeos,ct acutae cuspidis bastam , Et Galeam pressa Austinuisse coma
aut quicumque tandem alia de causa ad bellum ire nollent, sole bant ij varia excogitare,& comminisci,ut illud nullo metu leguli sacere illis liceret. Unde Graecis in Troiam molientibus cum Vlyssi graue esset, uxorem Penelopem relinquere, quam Vnice deperibat, insaniam si milauit, futurum sperans,ut tanquam bello inutilis nulla eius ratio haberetur. detrectauitque furore
Militiam ficto.& eius exemplo enauigaturis in Siciliam belli causa Atheniensi bus Veion quidani astrorum peritus, ut ingruentium sibi ex hoc bello magnam vim malorum deuitaret dementem se finxit multaque ut mendacio fidem assereret dixit, ct fecit, ac inter caetera etiam domi quam inhabitabat faces subdidit; quo insigni stulti- . , tiae exemplo adducti Athenensium duces, verum illum arbitrata furoremdimittendum censuere hominem plane debacchantem,& vesania percitum. At longe honestiori consilio Thetis Achillem cui periculum imminere cognouerat a bello Troiano, comptum, mollitumque virginis in speciem, Lycomedi inter puella- rum coetus,ac tanquam in Deidamiae gynaeceo, occultumsal iis imaginesexus, custodiendam dedit. Sic enim illa apud Statium. Hane tibi aitnos igermanam Rector Achillis lib. i. 'Tradimus, arma humeris, arcumque animosa tubat Ferre, O Amazonio connubiapellere ritu Sed mihi minarum satis en pro nive virili, Haec calaura sacraferat, tufrange regendo Indocilem, exumque tene, dum nubilis aeta1 ,.
239쪽
Sed ex eodem praeterea sente Aristogitonis Claudicatis in prouerbium abijt, contra eos qui morbum assimulant, ne militiam, vel id genus oneris publici quid piam cogantur subire. Aristogit nem si quidem Athenis sutile memorant auctores, frugis non sa- tis probae hominem, qui in concionibus nihil non Martium spirabat, ita ut populum in discrimina seepe maxima coniiceret , quum alioqui mollis ipse loret & nullius rei, ita ut quum die qua- damdelectum haberi audisset, obligato crure ac baculo innixus quasi grauiter vulneratus in publicum prodierit, quamquam fraus non latuit Phocinem,qui perspecta hominis vafricie, subiratus dixit, siribe A imgitonem claudum, O eundem improbum
Imo eo usque prouecta est quorundam ignauia, ut quemadmodum serunt Beatum Marcum sibi pollicem abscidisse, ne 1 ..i fili feret sacerdos; & Ammonium Anachoretam,ne in Episcopum . a 'ia...' eligeretur,aurem sibi auulsille, sic diuersa prorsus ratione, ipsi ne
proditima ο- inter milites nomen dare cogercntur, cum Sacramentum semel
p iui μ' , conceptum deserentibus,pollices amputari viderent, eadem in se propriae timiditatis poena usi su nt,& ea se corporis parte mutit, runt,quae ab ossicio retinendi S appraehendendi cmusuis generis
instrumenta, nedum mili aria, ο γαιον Gnλ 3ων dicitur. unde sueton is m. apud Suetonium Oeia'ius Cauar, cum eques Romanus duobus
fili, adolescentibus,causa detrectandi racramenti, pollices praecidisset, bona ipsius eumque hastae subiecit;& exemplum memo- h. s. e. a. rabile resert Valerius Maximus de C. Vatieno, qui sibi manus sinistrae digitos, ne bello italico militaret, absciderata, nam Senatus publicatis eius bonis, praeterea censuit ut quem honeste spiritum profundere in acie noluerat, turpiter in catenis consumeret. hincque ut antiqui Iuriscosulti Rusus,& Arrius Menader notat qui lium uum debilitauit,dele per bellum indicto is inbabilis militiae lib.3 ff.dere sit praeceγtu D. Traiani deportauit nec immerito quidem legibus in m i eos cautum filii qui manus opifes O omni genere posectionis artis bio ,. fices Vt ab Arnobio Vocotur,ignauiae causa sibi deformarent, climessct res admodum Romae frequens, ct quae seuerioribus edictis libio is. cohiberi ViX poterat, quemadmodum ex Ammiano colligere licet, ubi de Gallis hunc in modum loquitur nec eorum aliquaudo qui uam ut in Italia, munus Martium pertimescens , pollicem
240쪽
Abipraecidit quos localiter Murcos appellant,forsan ut ego suspicior ia Mureia quae Dea segnium dicitur Arnobio. Quod vero polum. lci
trunci minus commode hastas ex usu militari vibrare possent, nulli dubium esse potest, qui nouerit pollicem,ex eo nomen sortitum quia robore caeteris digitis praepollet: ideoque Iustinianum Imperatorem seditiosiis quibusdam Constantinopolim concitantibus, pollices abscidisse, retulit in historia sua miscellanea Laiadulphus Sagax,scilicet ut armis imposterum mouendis inutiles eos redderet quod equidem puto illum fecisse Atheniensium exemplo,qui variar, laia r. ut narrat Aelianus, in Psephismate seu decreto cotra populos qui 'e ' ab ipsis defecerant, communibus suffragijs lato, sancitoque, Samiorum frontes si quos adipisci possent,stigmate iniuri voluerunMitylenaeos vero indiscriminatim cum puberibus etiam iugul ria, at Aeginetis si caperentur, pollice dextrae manus abscindendum statuerunt, ne gestare utique hastam posseram, possent autem Vt . . atio inquit Cicero remorum impulseu naues ag/γe . & ideirco Plinius Τ' '' '' inter M. Sergii facinora non postremum recenset, quod amissa libr.eap.is.
secundo stipendio dextra manu, sinistra soli quater pugnauerit,
demumque ferream dextram sibi parauerit,qua religata iterum praeliatus est, Cremonamque obsidione liberauit: nempe manus in bello ita necessariae sunt,ut si vera non adsit, ficta etia iuuet,ne si utraque carendum est, nobis imitandi sint Apri qui dentibus certant; aut potius Cynegiri, vel militis cuiusdam Romani mo- re pugnandum sin, quorum hic Cannens praelio , cum ad arma . retinenda inutiles vulneribus manus haberet, spoliare se conantis Numidae ceruicem complexus, os naribus erosis deforme reddidit ; ille vero laudibus in coetam effertur a Palcmone Sophista , in oratione qua quaerit an Cynegiro vel Callimacho Palma debeatur: tum vero etiam a Cornelio, & Paulo Silentiario, ut Ii . .
um ac Valerium Maximum missos faciam: eo quo I in praelio ' ρμ'
nauali aduersus Persas, tanta eius fuerit pertinacia , ut nauem hinstium dextra iniecta retinuerit ; eaque amputata iniecerit & sini-istram; quam,& ipsam quum amisisset mordicus navim arripuit. ω His igitur ita constitutis de manuum. usu, dispiciendum nunc est qualis nam ille debeat esse in singulorum armorum tractati. prima risone; exordium a gladijs ipsis . ducendo, quorum rite, scienterque ' ''et'