장음표시 사용
241쪽
a Sch lamachia deluxato Seri ostiam vocat, ita ut Schiamachi sint, qui eo modo se exercent; nonnulli antiquissimam esse contendunt ex Hei mippi attistori ate, qui Mantinaeos illam inuenisse ,&Cyrenemaemulatos fuisse apud Athenaeum scribit. Verum quia dissicile est hoc unum liquido ex cius verbis elicere,quae potius de pugna ludicra, quae ab armatis utrimque committitur in itelligenda veniunt , nondumque optimis auctoribus Budaeo , Mercuriali , Cautio inter se conuenit, utra Schiamachiae vel Monomachiae exercitatione melius contineatur; nobis ex Gladiato lib.,. eo. i rum Schola ipsam repetere satis erit Valeriunt Maximum .secutis, qui armorum tractandorum meditationeid a P. Rutilio Consule Citi Manlii Collega militibus traditam asterit, quod is anno ab urbe condita IDCXLVIII, nullius ante se imperatoris exemplum sequutus ex Ludo C. Aurelii Scauri doctoribus Gladiatorum accersitis, vitandi atque inferendi ictus Iubtilitatem legibus ingenera- tiit. Eaque a Lanistis hoc pacto ad militiam translata, sic demum ambitiose ab omnibus exculta fuit, ut etiam priuatorum libidini frequenter inseruiat, praesertim in Gallia, ubi pax bello propemodum nocentior, odiorum qua: nihil de publico trahunt, cru- , delitatem his artibus gladio perite seriedi, vel sibi destinatos ictus vitandi potius fouere ac condire quam ut volebat Maximus vir. . tutem arti , O artem rursus virtuti miscere videtur, ut illa impetu huius tortior, haec illius scientia cautior fieret: adςo nimirum, illa sunt inimitia Iuuenum miserae, Bellique futuri,
Dura rudimental& vero cum punctim quam carsim seri re longe sit utili us, quem-i . de regi. admodum Aegidius Columna multis post Vegetium rationibus P Mς Gp y 3 concludit, ita ut caesim pugnantes, non modo vicerint; sed etiam
deriserint Romani ; procul dubio fatendum est ictus illos qui
duas tantum uncias in corpus adacti mortem asserunt,longe praestatilius inferri ab ijs qui subtilioribus ,& acutissimis gladiis utuntur, quales sunt Galli, Hispani, Angli, & Itali: quam ab illis qui
vel machaeras, vel acinaces, vel romphaeas usurpant, quas tamen arte certa, sed minus eleganti, expeditaque versari posse non dubito . Quanquam nondum plane constet apud multos qui
singula quaeque maiori prudentia S acumine dijudicant, utrum
242쪽
ad bellorum Usus magis conducat, 'artem ipsam exercere quae metot cursus,&recursus , per omnem corporis habitum ; per longam, &disparem oculorum manunique fallaciam, hominum robur atque constantiam frangit; quIm sina ius fortitudini, &industriae totum di crimen permitteretur, ut fieri debere censuerant Plato in Lachete, &'omo multum apud nos acrioris iudicii laude commendatus Michael de Montagnes, quorum ea mens est, quod veluti dedita oper1 nulliis unquam eorum qui similibus se in ludis exercent illustris admodum in bello euaserit; quasi umbratilis ista pugna metus, ac periculi secura, verae officeret , difficilisque transitus esset ex nullo in proximum mortis periculum; maxime in hominibus plerumque timidis,&minus animo quam huic industri e pugnandi confisis. sed quemadmodum imbelles, ac ignavos non arma ulla, non peritia in veris, aut rudibus gladiis tractandis,non Pallas ipsa si scuto illos protegeret
audaces unquam reddent: ita prorsus indignum esset viro graui ;& pruden arbitrari, has exercitationes armorum, & studia quae 1 teneris inludo ponuntur, non multum conferre ad sortitudinε nam prFerquam motu agitationeque continua partes omnes incalescunt, adeoque sanguis & spiritus, qui ad cordis robur nos , minimum conferunt; peritia quoque iuuari virtutem argumento est fortitudo militaris, quae ut est opinio Aristotelis,ex peritia nascitur: &Liuius idipsum conuincit, adducto singularis ceri minis exemplo inter duos Princeps Hispanos celebrati, in quo maior Corbis usu armorum,&astu faciae stolidas vires insua qui minor erat iuperauit, multosque se vidisse refert Scipio Gam-rnontius,cui viro tutius certe quam oraculo credideris,ut Diuium Pic lominaeum,& Pandu bum Drantu istitis artis peritissimos,qui constanti quadam audacia, ct peric illorum contemptu praeclarae virtutis,& egregiae sortitudinis experimentum quoties opus fuit, in periculis exhibuere .ut grandis haec in artem omnium longe utilissimam calumnia, nonnisi ex opinione & errore vulgi defluxeriti minimos quosque labentis animi defectus in illis praesertim. obseruantis, in quibus una cum armorum peritia, veram quo
que & militarem fortitudinem sociari debere sibi persuasit. EGladiorum omni generi succedunt arma quae ab hasae communi appellatione comune etiam nonae sortiuntur basilium,ves- ι μm em
243쪽
ro Thasse ut sunt oblonga omnia praepilata, Sarissa praesertim ae Secures, paulo supra i nobis descriptae , quarum etsi vibrationes circumuolutionesque plurimum ex ludicro habeantn kepiusque ad Principum, vel commilitonum oblectationem, dum in stati. uis otiose degunt, usurpentur, quam in proelijs ubi furor & impetus omnia miscent ; est tamen cum aliquando etiam in illis non
penitus sint inutiles, imo Sarista quae propter pondus, ct maiores
vires quibus reguntur,magis etia concutiunt,& altius penetrant, breuioribus hastis ; nisi tamen crispando vibrentur quantumcumque sortiter impellas, vix in corpus aditum sibi, per vulnus aliquod notabile facere possunt. Quare sedulo Tyroni enitendum est,ut hastam decenter serat, molliter crispei, quatiat etiam venuste,& vibreta, ac deinde vi contentioneque sumnia brachi rum,in aduersarium intorqueat mox illam in altum mittat, &misam manu altera subito colligat, traiiciatque ex humero in humerum, ac circa collum, cinctum, di crura celerrimo rotatu conuertat implicetque intra pedes, cisaltu explicet; demum quasi hostium corona cingeretur, cuspidem ubique protendat, seriat ante, retro, ferro, vel scapo se tegat: premat, insultet, declinet, assiliat, tandemque gestiens ex victoria iocos alios exhibeat, sibi non minus utiles qua spectatoribus gratos & acceptos. . Supersunt plumbearum glandium ex tubis illis ignivomis ia- fruti a .ha culatore ,quos compendiosius ut appellent alij Areabusiarios di-
ιν rarum. cunt: horum vero exercitatio,et si multa cum sagittariorum arte
cuius loco successit comunia habear,nimirum ut tubum seu fistulam scienter teneant, ut fortiter sistant, ut sinistra fixa sit, ac de ua csi ratione, laicatur ut in illud quod seriendii est oculus pariter animusque consentiant; plura tamen sunt, quae merito quis in hac nuperi huius iustrumenti administratione requirat mam ut fistula locum arcus inuasit, ita puluis pyrius fistulae pro neruo est, &glans pro sagitta ; unde cum tot simul instrumenta singulos in ictus admouenda sint,&puluis insuper una cum glande virgula serrata tanquam pistillo quodam intra fistulam tundi debeat, rintaque igniaria circumduci; magna propterea celeritate opus est, Vt isthaec omnia uno velut oculi ictu inter pugnandum expedire possis. Ideoque quo remouerentur impedimenta, quae facillimo men ab Hispanis superantur, quos sama est in torquenda φλ'
244쪽
4 ' LIBER PRIMUS. et Linuario tormento pila caeteros longῆ milites antecellere, ita ut da hi semel, & altera vice, illi quater aut pluries fistulis suis concre- pare possint: excogitarunt primo homines industris, vi singulis lagunculis quae ex Balteo dependent, tantum admensi inesset
pulueris,quanto opus est ad unicam eiaculationem, nec amplius. postea vero attentiori c6sideratione in primu istud inuentuintuetes, lagunuc uias in totidem cucullos papyraceos seu formatas Vt vocant conuerterunt, in quibus pila superne adiungitur paris crassitudinis, cum cucullo & soramine sistulae, sicque una & eadem opera puluis di pila in tubum immittuntur L plane ut silicis
solius attritu,rotaeque contentione excitandus sit ignis,quod magnum est festinanti pauidoquc militi compendium. Atque haec sunt quibus primum quidem assuescere debet, mox vero postquasatis idoneus euasit qui fistulam sollerter parare, & intrepide displodere possit; de collimadi peritia certamen cum aequalibus imstituere debet,globisque ex serreo tubo flamma eluctante ei ac latis signu propositum petere, non siccus ac olim funditores se pas,si u fruticum sarmentorumque fasciculos,sibi ad spatium pedum sexagenorum constituebant, quos sagittis aut lapidibus E , fustibalo peterent. Est etiam maioris paululum tormenti genus Musuetum appellatum, quod ignem 'concipit non silicis rotaeque perculsu , sed attactu funis accensi ,disploditurque bifurcato sustentatum s cipione propter grauitatem, quae sicut in causa est, ut miles frequentius collimet, pilasque quasi ex maioribus Bombardis ad certos ictus libratas destinet; prae molestia tamen& pondere, homines sensim in sui contemptum induxit: unaque cum tubo illo maiori ferreo, quem ab unco Loricae assigi sol,lito nostrates vulgo Arouctus a croe appellant, murorum Pim q. nis, pluteisque tuendis destinatum est. Omnes autem eiusmodi fistulae cum statim atque ignem com II., ceperint mirabili impetu globos emittant, qui velut excussum . Ita ut se nubibus sulmen celerrime seruntur, sagittarumque omnium, &telorum velocitatem tantopere a Poetis celebratam, finito post ι- se relinquunt interuallo, nec tamen in medio cursu liquesceret bsed eadem duritie, ac firmitate in corpora subire manifestum sin iisum qinis non possum hic committere, quin veterem unam auiam ,&insi-
guem valde fabulam, quae grauissimos etiam scriptores quotidie is uiis, 'o a in
245쪽
in supinos, de omnino deridendos errores inducit, velut amoto Iipario, laniusque eorum, qui non nisi mature, & cum iudicio de rebus pronunciant excipiendam, in medium proseram Elonina cum Poetae quibus concessa est maxima licentia snpedi uia
velint, celeritatem qua plumbatae, & sagittae serebantur , hypem hole quadam incredibili exprimere volentes,dixissent eas ignem, ct ardorem in transcursu concipere , ac liquescere etiam, penitusque dissolui: atque haec sententia commune esset veluti poeseos ornamentum, quo Virgilius non infreq uenter usus est, ut in quinto diuini operis cum Troianorum ludos exprimit,ec fagi, tandi per tiam in Alceste laudat i in i . Namque volans liquidis in nutibus arsit arundo Signauitque via ammis, ac rursus in nono Stridentem fundam positis Mezentius armis, Ipse ter adducta circum caput egis halena, i D media aduer liquefacto tempora plumbo . . Di is, oc multa porrectum extendit arena.& Ouidius etiam in secundo transformationum ubi de Mereurii
rubore loquitur ex conspecta Herseo supuisfor Ioue natus, ct aethere pendens, Non secus exarsit, quam cum Balearica plumbum Funda iacit: volat illud, ct incandesit, eundo, D q- ηοη babuit jub nubibus incienti ignes. Eubus paria habent Lucanus ingenio, doctrinaqi e clarissimus
Inde faces, O Iaxa volant, sarioque Mutae Aeris,st calido liquefactae pondere glandes . 'Τum & Lucretius opere illo summe eruditionis, ct doctrinae
Non alia long ratione, ae plumbea saepe .Frruida Gi glans in fu, cum multa rigoris i corpor demittens ignem concepit in auris FIdem praetercablati innuit dum vocat,
246쪽
N Arsuras Caeli per inania glandes . de Iovianus Pontanus qui nulla in re antiquis inferior haben- lib. a. amet clus est, nisi modo, quem in tanta felicitate diuitis, & exuberan- seu-Mn. tis ingenij seruare non potuit, eadem similitudine quae proiecto est, amoenissima suos versus carere non passus est Humbea si acta manu balearis pondera sun concipiunt mas gratum ignem,flammisque liquescunt,
Siserra prae a, ct neruo impulo ista
Aera per uacuum ignescitque, ardetque uolando, auid mirum circo Uuincandeat aer Percitus Nemo motu, atque urgentibus anni.
nempe hi omnes, clan id sibi negoti crederene solum dari,populo ut placerent quas scribebat sibulas, rem hanc ut pote quae admirationi propior esset,nec vulgo etia improbata,suos in versus tra-stulerunt. Quamobre nec ipsis propterea succenseo;sed cum Philosophoru intersit nihil quicquam proferre quod ratione,aut ex- per lentia non item verissima sit, quis patienter serat Aristotelem similibus nugis irretitum sitisse, easque in subsidia vocasse, ut m G explicaret, quo lumen, & calor 1 stelli s in inferioribus produ- .. M CHacuntur. cali Lias autem ab ipses, inquit ille, Lumenque Mosit quia 'Aeaer ab illarum motion ricatur, motus enim O ligna, edi lapides, o ferrum ignire solet; magis autem consentaneum ui rationi, id quod spropinquius igni, propris ius vera enam, qualesit O in istis quaseruntur. hae namque adeo igniuntur, ut ipsum plumbum quod sinum lique t quis item Senecam Philosophum id nominis, in
haec pariter verba prorupisse non indignetur, aera motus exte-- nuat, ct extenuatio accendit se liquescit excus glans, O attritu .stris velut igne desiliat. nam quod Onosander postea dixit um. ροίζου τειβοιδρον - τώ ἀέει ra c. Id est telum enim ς - st 'fervido stridiore in aere agitatum ignesis, hoc ab ipsis habet capi- talibus philosophis , quorum auctoritas non hunc modo, aut antiquos scriptores, sed recentiores etiam pene omnes transuers Sagit, in quibus nullum hactenus mihi videre contigit, qui non manus dederit huic absurdae opinioni. Imo vero Horatius Grassius in libra astronomica, & Alexander Vicentinus qui recens de calore per motum excitato disputationem edidit, totis viribus contendunt eiusmodi poetarum auctoritates efferre, tanquam
247쪽
hominum qui rerum naturalium cognitione perbelth instructi erant ; maxime cum historicorum etiam fides rem exemplo confirmet, de cuius veritate dubitare non liceat, si quidem Homerus
Tortora nuperrimus rerum Gallicarum scriptor, refert in
Corbolij obsidione, ingentem aliquando tormentariorum globorum vim inutilem moenibus diruendis suis e , quod cum illi exierro prius ad minorum tormetorum usum eisecti fuissent, plumbumque illis super inductum denuo fuillet, quo maioribus etiam Bombardis inseruire possent, contingebat foepius in arcis illius diverberatione, ut plumbo ob vehementiorem motum per a ra dissoluto, solus ille interior globus ex ferro instar nuclei, abiecto cortice murum contingeret,ut nulla, aut admodum languescete,& remissa.Sanε mirabar prius cuin de sagittis,& Martioba hulis tales nugas,& affanias in antiquorum scriptis reperiebam , nunc vero quod Grassius,& Tortor easdem etiam ad crassiorum Bombardarum pilas transferunt; stupor profecto me habet philosophiam adeo incause ab hominibus caetera doctissimis tracta ripotuisse. Verum non hic stetit eorum incuria, sed ex porticu penetrauit in Medicorum scholas, ibique tot quaestiones excit uit de ustione,quae nouem primis diebus, vulnera 1 minoribus fistulis illata comitari solet, de quam, homo istiusce partis Chirumgiae quae militibus vulneratis opitulatur, peritissimus Franciscus Plaagonius, toties 1 se in castris obseruatam narrat, ut qui fidem illi non habet in re toties a se experta, nihil in posterum credere debeat eorum , quae ab alijs medicis viris probis , ct ingenuis reseruntur cum alioqui -κγεία, seu quemadmodum
Tullius vocem hanc latino reddidit, euidentia ipsa, rem ita . se habere confirmet in glandibus , quae & statim ab eiaculatione calidae , seruentesque depraehenduntur i, & quod addit Grassus, irrito saepe ictu superi, excusse, ae inter bonium vestes implicitae figura non amplius,quafuerant sed compressae,ac lacinios,
atque etiamf Ilatim comminuta reperiuntur, quod argumento esidas ex calore cocepto rariores effectas inualido percusssse i L. Enimuero quia eiusmodi experimenta optimis hominibus facile imponunt, qui qua fiducii haec a prioribus acceperunt,sic & eadem posteris suis mancipant ; atque ita opinio crescit ab atavis imum mali capta pareotibus, sane non possum mihi amplius temperare, quin
248쪽
mun omnia quae huc usque allata sunt, in istius opinionis consi mationem, quae glandes, & sagitras dum ex tormentis v ibrantur, per aera liquescere contendit, falsa atque inania, plenaque erroris,& offuciam esse declarem: non quod item negare velim, commune illud principium, ex quo sensiim inmunc errorem seruntur Philosophi, nempe motum localem, licet non sit formaliter calefactio , esse tamen aliquo modo illius causam ', aut experimenta alia velut inualida reijcere, quae ad pronunciatum illud asseren dum communiter asserutum, videmus si quidem manifesto, atque oculis ipsis quotidie depraehendimus, quod hac ratione molae t
finariae inardescunt, curruum axes igniuntur, scintillant soleae equorum, confricatae manus incalescunt, micant sicci halitus celeri raptu ve terebrae circumactae calefiunt, imo vero tr dir , , Aristoteles Leonum ossa prae duritie,cum muruo inter te collici tura n non secus ac silices producere; & Suidas in voce- . -υδεν- auctorcst Babilonios rudis, & venatori 3 victiis non ignaros, ouacruda in fundas iniecta, celerrimo rotatu tamdiu et lare,donec cocia,&es uicommoda reddantur quid plura comtendunt etiam principes Philosophi, maria ipsa suopte ingenio frigida, crebro ventorum flatu agitata intepescere quanquam ut verum fatear, nollem me vadem sistere pro tribus istis postremis obseruationibus, quae mihi nescio quid fabulosum, ut non a fatis accurate pensiculatum redolere videntur ', sed quantum ad alias pertinet, eas omnes bona fide admitto, tanquam veritati consonas; Quod non item facio de plumbeis glandibus, aut Lagittis , Quantumcunque Collegii Conimbricensis patres asseruerint plumbeos of ὰ tormentis explosos, cum per aerem feruntur intem a de eoelo dum lique 'μ paulo insta gittas in traiectione calorem concipe re. O tenescere: et im ut ratione cum illis agam, si ex ipsorum-met placitis, motus localis calorem esscit distrahendo prius, &alterando partes, atque inducendo raritatem, cuius comes est calorataut id quod ordinarie rarescit, ct salorcm primo Concipit est aer interceptus, siue allisus, a quo, ut rationcm illorum ad rem de qua nunc sermo est conuerta, &ipsi,&Alexader Ap ro diseus apud Simplicium volunt, sagittas calorem quem Polt ea concipiunt,veluti mutuo accipere si haec inquam ita se habent, amabo te Ludovice C mes, vides ne in qu absurda, homines
249쪽
ipsi etiam cum ratione se consectanse nam primo sequeretur a rem ipsum, quo sagitta iter suum habuit, inardescere, & accendi debere, atque ita Videri per aera
Flammarum longos a tergo albesere tractus.
quod nullum tamen unquam obseruasse, certum est , sed demus rem ita se habere, cedo nunc 1 Connimbricensibus, de alijs rationem,quomodo aer ille accensus,que sagitti,glandesque plumbeae tanto post se impetu, ac interuallo relinquunt, easdem calefacere, ac,ut ipsi dicunt, liquare, & fundere possit: neque
enim ipsos ignorare puto; quod ignis ille, etiamsi ut supponunt
ita se haberet, generari tamen non posset, nisi in aere prius attrito, & rarefacto, quae dispositiones non tam cito introd ucuntur , quin sagitta ipsa celerrimo raptu praeteruolando,aerem ipsum i ta praeparatum, et si velis accensum deserat, ita ut nihil amplius ab
ipso pati possit; nisi sorsan velimus actionem fieri in distans, & ea
concipere de igne prorsus inualido, atque in tenuissima materia accenso, si telum in eo per aliquod tempus detineretur, quod nequidem de fornace ardentissima dici merito posset, in quam si globus plumbeus demittatur, nonnisi post aliquot minuta liquefieri poterit, cum tamen oporteat illum in aere, temporis sermo momento, & alteri, & rarescere, & accendi, deliquari; imo vero
qui fieri istud posset, nisi aer tot diuersas mutationes , dc alterati nes prius ipse,eodem etiam temporis interuallo subiret/quae omnia non dictu modo, sed cogitatu sunt absurda. Praeterea quod motu accenditur siccum esse oportet, ut collisum vehementi attritu rarum euadat, prorsusque in tenuem, & siccam substantia degeneret, quae demum sub certa quantitate formam ignis ad se rapit sed metalla tum,quod frigore concrescant,tum quod liqua. rur, humida potius sunt, & aquea ', ac plumbum quidem prae caeteris lutosum magis, & humidum, ac incoctum esse indicant sc riae, & isces, quas in fornace dum coquitur relinquit ', unde nihil est magis a ratione alienum, quam illud posse tam breui tempore ad eam siccitatem reduci, ut ignem in momento concipiat, α liquetur. Ceres tantiun abest, ut quicquam simile fiat,quod e
perimenta etiam in contrarium non leuia proferri possunt,nam quae calida agitantur, non modo caloris vim maiorem non concipiunt, vi ille citius decrescit, aut in contrarium frigus penit
250쪽
mutatur; ita enim nobis sub ardente Canicula summo calore vexatis , benigna aura excitata, non minimo solatio est; & cum iter per dispositos equos festinamus, continua illa aeris mutatio, quae subinde fit,ita suo frigore se prodinvi etiam aliquando molestiam face stat inec sane in ludis Circensibus aliquis unquam audiuit, fumum ingentem,& copiosum ex aurigarum vultu erupisse, quemadmodum olim de vertice visιι Iuli: an vero Nautae aptiorem modum habent ad vini frigiditatem aestate etiam media procinrandam, quam eius agitatione Dequenti per aquam, aut in aere 3 minus calido sed fieri ne potest, ut phimbum liquescat, si eodem tormento emissa inlacerea, tam mollis, S liquabilis naturae, vel quernas asseres perforen, si carthacea nequidem ulla nigredine deformata evibretur, si cannabina quoque integra prorsus , Sillaesa e flammis eluctetur. Denique si mucrones sagittarum, aut glandes plumbeae percalefactae vi fimditoris, liquataeque ardescebant, qui fieri poterat, ut ad hostes usque pertingerent, an iborasse illuc pertinebit quod habet Liuius de Gallograecis, qui asuersus Manlium Consulem pugnantes, superati sunt a sagittariis,& funditoribus, quos ab Attalo in subsidium acceperat λ , em .
enim, inquit, cum aculeus agitta, aut glandis abdita introrsus tenuiuia nere 1 peciem urit, crutanteis qua vellant, telum nonsi quistin tum in rabiem , O pudoremtampar perimeniis penis versi, proIIernum corpora humi, sic vipassimprocumberent ; sed non turi hic ustionem video,quam uredinem quandam ex minuto,& pum gente telo, qualis ab urtica cum herba,tum pisce excitatur,quam
Liuius sequi debere ad sagittam ictus sibi persuadebat. Alioqui si
tantum caloris concipiebant antiquorum glandes, & Martio ba buli, quid rei tandem est, quod in fistularum globulis, qui nunc mole minores, substantia molliores, triplo etiam celerius emi tunturnihil quicquam simile contingat; audis contingit, eui bono tot uncini denticulati, tot forcipes aduncae, tot rostra, ct sediramenta globulis , qui in corpus altius per etrant extrahendis,d stulata λ vestram omnium fidem oro,obtestorque Machaones,&Podalirij quotquot estis in orbe celebres, si unquam plumbum liqueticium, aut alterius figurae,quam orbicularis,nisi forsan albinuus ossis collisone retusa fuerit, e corpore eduxistis. Sed obi,
clivit Philosephi calidos saltem illos persentiri, cum e tormentuemissi;