장음표시 사용
51쪽
ri, quorum auctoritas aequitati causae praeualet, &splendor, ac
maiestas ossicit iudicum libertati ; bene quidem, sed dissidia, saltem componite, quibus, ac nulla re frequentius, Scholae vestrae personant,& vos ipsi primum cum antiquioribus literatis, ac demum inter vos conuenite: nam qui fieri potest, ut interim, dum Hipparchus, ab Eudoxo, & Copernicus a Ptolemaeo in Astronomicis dissentiunt,ulla vobis de coelestium corporum ordine, camsisque, & natura fides adhibeatur ξ quomodo vultis, ut Philosophis credatur ξ si continua quadam veluti rotae conuersione ipsi se vicissim ex pulpito deturbant, ut aliquando regnarit in ipso Empedocles, mox Democritus, deinde Plato, postea Aristoteles, demum Telesius,Basso, Patricius,Gessendus,vm capitales,& prOpti nouum potius iter caeteris aperire, quam iterum, terere iam antea factum ab alijs unde si quis illos omnes in tanta opinionum varietate, & discrepantia ad scopum collimasse censet, desipit is prosecto non sapit, si nullum, mecum omnino iacit,qui hac in re cum optimo meo, & sapientistimo Tuberone plane consentio . Nec vero aliter in Medicina seres habet, quis enim Rusticos ubdeat, hoc est maximam & meliorem hominum partem, summa confectos senectute vivere absque illius ope sanos,& incolumes,
vixisseque continuo ξ quis Afros,& Asianos hanc sola obseruatione, & experientia facere quis Germanos suis salibus, butyro, croco,tartaro,& id genus sernacum venenis ; Gallos,& Hispanos prosus a sanguinis diminutione, Italos frequenti purgatione morbis aeque dissicilibus, ct periculosis opitulari compertum habe t ξquis item Empiricos sola Historia, & transitu, Methodicos Diaeta, Chymicos secreta quadam ess enti Cardanum solius aquae noturalis usu, Cornachinum unico pulueris haustu, Medicos alios peculiaribus suis antidotis, cuiusuis generis aegrotationes profligare,& Galenum contrarijs remedijs,Paracelsum similibus in ill rum curatione uti depraehendit , aut tandem quis Medicos per- pertuo. inter se dissentire magnasque de singulis rebus qua stiones agitare nouit, qui nutante propria valetudine,non ancip=ti cogitatione distractus ad Medicinae praesidia confugiat. Sed Leges ipsae quid etiam Societati hominum coducnntὸ forrasse quaestiones agitant pulcherrimas de moribus, de virtute, de Ciuium
tranquillitate, de bello, de pace, deque alijs grauibus rebus qui
52쪽
bu, Respublicae continenturξ nequaquamifortasse igitur lites implicitas explicant, controuersias dissiciles componunt,hominum paci, saluti consuluntΘnihil minus quid ergo de stipulationibus,
de mutuis, de depositis,de stillicidijs, & alijs rebus vilissimis operose tractant; eaque tot glossis,ct commentationibus inuoluunt, Ut totis artubus contremiscendum sit ingenuis adolescentibus, qui ex iuri prudentiae limine, tantam vident rescriptorum consiliorum, lectionii indigestam congeriem sibi deuorandam, si in , eius penetralia descendere elint; lites denique tot artibus protrahunt tot laqueos inter se connectunt, vino secus ac si hamatae&vncinat Ecssent,aliquas alias , in transcursu semper arripiant,&-nullatam'parua res in ius adducatur, quae non satis sit ad aetate hominis per continuos angores, ct cruciatus conterendam ; Vt
proptereas pienter Ferdinandus Hispaniarunt Rex , cum Pedrariam Pro regem in Indiam Occidentalem mitteret vetuerit i plum Iurisconsultos secum ausCausidicos eo deducere: ne litium semina quae in illis regionibus nulla erant, ab istis importarentur 7 &perniciosa contagione, pacem illarum, ac tranquillitatem inscerent : quod equidem non adeo scite cauere potuit Matthias Coriuinus Pannoniarum Rex, qui postquam Iuristonsultos ab Italia cum magna mercede accersivisset, ut litigandi leges, ac legum actiones populum edocerent, hoc unum adeo strenue subtilite que praestitere ut paulo post eiusdem populi rogatione; nouis illis litium ambagibus ad insaniam usque , S desperationem
circumuenit,Causidicos omnes suis finibus aro ecu eretur. Excoque constat euidenter, lustiniani Imperatoris verba , quae in prooemio institutionumhac eleganti verborum figura, transatione consigna a leguntur , quam Hermogenes Chi V on appel- ini lat, ct qua pariter usi sunt Onosander, ct Vitruvius non infimae classis autores, Imperatoriam Male Liatem non tam armis decoratam oed etiam Legibus oportet esse armatam; aci la quoque Theophili quae videntur graece tantui nod ex Latinistitisse reddita
erba haec, non eo trahenda uste, quasi praesidium aliquod Impera:oris Maiestati repositum sit,in histor sium Legum ambagibus, quas vel tum maxime resectas a Triboniano luisse,alijsque Antecessoribus conspicuum est. Sed sacratissimas illas Constitu-B Σ tiones
53쪽
tiones intelligebant, quibus nihil utilius, aut sanctius excogitari poterat ad communem vitae usum, & publicae quietis, ac priuatae etiam securitatis votum, si praeclara baec sapientissimi imperati tis Decreta, homines nimia quadam sedulitate docendi, scribendique,non in sui perniciem statim conuertissetit,editis in illa, quae per se facillima sunt intellectu, tam vastae, atque operosae molis
voluminibus, ut dictum illud Callimachi apud Suidam usurpari de illis merito possit, ra M. γα βιβλιον Ἀνιη τώ --ἀλν υ hoc est magnum librum similcm esse magno malo. Supersunt igitur Mathematicae, quae sorsan dum in erudito puluere geometrico con-
si stunt, nescio quid tirmum, Sconsentaneum si iis lectoribus pol licentur ; verum tamen cum hi ad illationes peregrinas se translserunt, Astronomiam , aut Opticen noui demonstrationibus firmare contendunt tunc non minor in illis, quam in caeteris di sciplinis excitatur opinionum dissentio: imo vero dissicilius inter se conveniunt Mathematici, qu i singuli demonstrationibusni, tuntur, quae sert m, S indubitatam rei conclus, no itiam in animo gignunt, &a propriis oblemationibus non facile discedxint, ne quod consequens est videantur in illis aberrasse; ex eoque frequenter contzngit, vς quemadmodum Centauri, nubes qiiasdam
Iunodis loco amplexentur; aut Procorum instar in Odyn a,cum ancillis Pepelopes consuescant, a Dominae scilicet Thalami exclusit, atque ita nobia tantum relinquitur, ut quae nos ipsi, vel errore sensuum, vel talacia collectionum rebus ipsis assingimus non autem quae ex propria natura illis inesse certum est, rapti. subtili hoc, de arguto colligendi, ac ratiocinandi modo cogno stamus: quid vero λ quod operibus eorum artificum qu01 et
ganter Xenophoi vucat, quasi manibus tibi via parantes, ut quemδdmodum inqnit Dchrysostomus se, caedem disciplina: non multum et i m inseruium, nam quotu* illorum est , qui ex Mathematum prae scripto opere tur quotut qui libram. vectemi troclem, fi stuc*m, malle peritrochium,cqneum d Aristotelis, vel Heroni aut G idobal, di placita gubernet cerae nullus ; Cum ompes artem iii qua versantur e pM iei tu tλntum, O imitationς da liceripi, ehitilemqὴς postea prout ingenio sunt a Natura hebeti, vel acuto, noma in urniis excolant, aut in ori di inertes aliorum in ac er erce. R ,
54쪽
atque, ut nobile quoddam exemplum iis reponam, quae literati proserunt de Columba Architet Tarentini, de Bobus Boethii in sere mugientibus, ct de ipsamet Archimedis sphaera, in qua
Percurrit proprium, metituis niser annum, i Et ulata nouo Cynthia mense redit. cquidem quocumque mei cogitatione verto ad sellularios nostros opifices, quibus, vel prima Euclidis elementa, non magis certE, qua Pelopidam nomen unqua audita sunt, varia tamen illos non ornamenta modo, sed incrementortium adinvenisse video, que vetustioribus illis uno omnium ore celebratis longe praecellant ;A ad quoriorum nunquam vel ingenium, vel industria penetrauera quid enim violentius machinis bellicis, quibus ab ardeciqua si bobo Bombardarum nome est inditum ξQuid subtilius arte librorum ChalcographicaΘquid ipsa Pixide nautica mirabilius ξat nihilosecus certum est, omnia haec, quae homines ipsos aliquid sipra hcminem potuisse ostendunt,& orbem uniuersum deterio. rem nescio an naclicrem reddidemne, ab hominibus literarum ignaris , indoctis , nec opinantibus quidem inuenta fuisse, &cxculta. Huc accedit quod in varijs artium propositionibus, vel periculosum sit ipsarum exactae veritati multum concedere, vel salicin vanu est, inutile ex earu praescripto operari nam cum LX lege coniugatorum summum ius debeat esse sumina iustitia, contrarium tamen de prudentiae humanae legibus ,.quae vel Iustinianeis pret stantiores sunt,uerissimum depraehenditur, ita ut sum' muni ius cotinuo in sonina iniuriaeuadat, si tam exacte seruetur, quam lex ipsa praecipit. Haud secus etiam in moralibus, quis e rum magister non docet virtutem modis omnibus sequendam,
ct colenda esse,quod tame si quis ultra quam satis est facere velit
Infam visus nomς erat, aequus iniquiverit, ut ex Mechanicis de quibus sermo eratcxemplum aliquod asseram, contendat artificx transmit indolium affabro constructum per portam quadratam determinatae,& certae mensum,hoc sane ut efiiciat arte opus est,quae docet ratione,sive ut loquuntur proportionem diametri circuli ad ipsum circulum esse, ut 7 adaa at enim, quia talis proportio artimeticis damnatur, veluti minime i aliuni cossentanea, ct in fractiones cadit,quet fere in esse iureduci non possunt, idcirco nonquaeret, MettieΣ veritatem in
55쪽
hoc opere, sed salso tertiam partem circuli accipiet, eamq; api
bit diametro portae quadratae, nec tam habebit rationem veritatis exactae istius praecepti artis , quam ad utilitatem respiciet, quae ex opere quocumque modo absoluatur in comoditatem hominum redundat. nimirum haec ipsa sunt, ad quae tandem se reducit varia illa, & multiplex studiosorum erudito, propter quam tamen adeo se efferunt, ut caeteros homines, qui similibus illecebris non ducuntur, nullo in censu habeant, quasi omni prorsus meritorum commendatione destitutos eo ipso nemp),quia tot lucubrationum fuligines non ebiberint,tot libros continua lectione non attriuerint, tot aduersaria, &Cpistographa lituris, Signorabilibus notis non impleuerint, ut ad umbratilis cuiusdam scientiae cognitionem, velut stadiodromi ad metam anheIantes pcrueniant: & tamen si Pythagoram imitari, aut Socratem audire Vellent, quorum hic Thamum Aegypti Regem longe sapientissimum inducit, Teutati qui primus literarum, & figurarum usum inuenit grauiter insultantem, quod non memoriae quidem, sed obliuionis, &confusionis Pharmacum inuenisset; ille vero discipulos suos quicquam scriptis mandare prohibebat, quo ab ipsius ore solum penderent,& nihil nisi valde utile,&exqui sitiunmemoriae committerent; procul dubio certum est,quod scie nitas
ipsas minori cum fastidio possent addiscere, nam Gallorum vates& Druidas quoysi quis negat omni disciplinarum genere suisse
excultos,b longe mea quidem sententia a veritate,& Historicorufide aberrat)Iulius Caesar auctor est, in omnibus quae iuuentuti traderent,voce dumtaxat usos; seu quod disciplinas in vulgus ei- serri consentaneum minus iudicarent, seu quod re vera depraehenderent, eos qui discunt, libris confisos nunquam rebus ipsis sedulo inuestigandis operam impendere : enimuero istud mihi in mentem reducit, quod si pius cogitaui non inutile futurum si recte consideretur, nempe , ut quemadmodum nuhis libris,aut scripturis,sed voce sola innumerabiles opificum artes ediscuntur, Agricolarum, Architectorum, Nautarum, Pictorum, Scul p
rum, nec ulla in ambiguitate verborum repugnantia, aut ieri
tentiarum in ediscendo dissicultas oritur, idq, solum in arte pricipitur, quod usus, &utilitas approbarunt; idem similiter in scientijs & artibus quae liberales dicuntur usu veniret receptum,
56쪽
quia dum omnes ex libris auctorum docentur,quos Magistri suis discipulis explicant, magna plerumque in horum dignitate retinenda difficultas superanda est,homines enim sunt, & erroribus quos humana parum cauere potest industria, obnoxit,unde quoties eorum dii ita pronuciataque tamquam si falsa esse non postent proponuntur, ut sermὰ semper a sectatoribus fieri consueuit, dis-ficiles nonnunquam explicatus habent, & sensim occasionem afferunt tot c mmcntariis, obseruationibus, controuersijs, asditionibus, quas omnes quanto melius, ct fidelius aliquis tenet, ct intelligit,eo magis omnium iudicio ineptus euadit, qui vel recth de Natura philosophari, vel sapienter de legibus consulere, vel feliciter opem aegrotis serre possit ; ad quae munia longe magis idoneos esse videmus qui parce, mediocriterque in illis facultati- . ihus erudiuntur, quam qui in intimos illarum recessiis penetrarui, & omnium ambages,ac aenigmata mente animoq; sunt coplexi:&si enim omnia acute quide prospiciant,& quid in agendo,sequendii, aut upicndu sit plane intelligant, mirificeq; mente suam cum in circulis, tum inpulpito verbis explicent; nescio tamen quomodo plerunque contingit, quod ubi facto opus est , destituticoni lio,&tanquam manci aut limphati inconsulto omnia, & temere persciui illudque Timonis verissimu esse exemplo suo com
seu H deris multa tendi haud quidquam vanius extat, Vnde nihi, amplius h bent viri illi tam multiplici rerum scientia illustres, quod de utilitate vel aborum tolerantia cum militibus paria iacere posint, a quibus cmnia quaesunt in Imperio, in statu ciuit
tis, in priuatis cuiusque bonis, & haec ipsa studia, forensis laus. artificum industria, spesque omnium, & vota defendi,& firmari putantur,eisi tibi o studiose
licet exercere Togata Munera militiae, licet, O s ne miseris hausu, . M ista legitimo sub judice besa mereri. ad Albae 'oportet etiam milites Castresem sequi quae eo honestior est,quod
non verbis,tantum in eo pugnat ur, sed vi inquit Ennius. Hi pede premitur,armis teruntur arma.
si tu de noctu vigilas quo tuis consultoribus res derepossis, i- 'les idem etiam iacit, sed γt quo intendit, mature cum exercitu
57쪽
perueniat ; si te Gallorum, illum buccinarum cantus exsuscitat , at tu actionem aliquam, aut declamationem instituis, ille aciem instruit; si tu sollicitus es circa unius aegri valetudinem, aut consultoris litem, quo feliciter utraque cedat,ille non minus accurate prouidet,ne urbes,aut castra cap aturi, si tu quomodo aquq pluuie, aut Stillicidia arceantur optime tenes se ut hostium copis si tu in finibus regundis exercitatus es, ille in propagandi , si tibi plausus datur in theatro,at illi triumphus decernitur in campo. C terium quod addebant de vitae sanctitate,de morum integritate,de commodis tum publicis tu priuatis, quae a literarum stud ijs proueniunt; mirum ni potius,ut eorum moris est, paradoxa, & admirabilia loquantur, cum haec omnia sibi tribuunt, quae potiori iure sunt a militibus expectanda, nam cum sapientes nonnulli, coetus, ct communitates hominum, qui mutuationis operarum gratia in Ciuitates conuenerunt, tres in partes ita descripserint ut prima quidem fit eorum qui consilio Republicam gubernant,
altera eos contineat qui eadem amiis,& obiectu corporum defendunn,tertiae denique ex eis componatu qui aries necessarias exercent,quales sunt opificu,Mercatoru, Agricolarum e quidem quis
locus in hac diuisione militibus assignatus sit, quoru abs' ue ope, ct prisidio munera sua obire duae reliquet ciuiu classes no possent, optime video; quis vero literatis istis publicae salutis curatoribusΘ est adhuc apud me penitus ignotum;certe memini Aristotelem inpoliticis de liberalium disciplinarum cultoribus, Musarumque studio addictis hominibus hoc modo statuere, ut quoniam ex of scio, omni opere soluti reliquorum laboribus,quibus vescuntur oneri sunt, longe propterea minus ipsoruni sit in ciuitate,quam aliorum, seu Magistratuum, seu opificum. Itaque de publicis commodis no est opinor quo sibi multum plac. re possint ii erati, quod vero ad priuatas opes spectat, illud fano postea videbitur; sed interim venit mihi in mentem Philemonis comici , apud quem digladiantibus inter se philosophis de Bono, Rusticus quidam illud a se, laborando, & arando inuentum fuisse retulit: Phialas bi,inqui quarunt υι audiui, in hocque temporis multum consumunι, quidnam i Bonum , nec dum vitas inuenit quid si, virtutem , O prudentiam aiunt, O magis haec intricant , proculdubio quid Bonum i in agro me exercens , Terramque fodiens ego nunc inueni pacis
58쪽
pacis quae sunt Iuppis' mari me, qua oenum ma . O amabilis.
O summa Deae'nuptias festiuitates, Cognatos, liberos , amicas, diuitias, sanitatem , -nonam, vinum , ipsa confert, & equidem, summopere vereor, ut studiosis illis hominibuς molestiam max, inam asserat exemplum aliud valde illustre cuius fidem vile volo penes Sotadem Poetam vetustissimum,nam si illi credendum est i
veHim simile quidquam Belli ducibus, ac ne milicibus; quidem, modo tamen praeclare sertiterque se gesserint, vix unquam acci disse conspicuum est. Quin potius, ut Aristoteli placet, res militaris secum seri naturalem acquirendi modum, ex lege,& velut pacto quodam communi,quo bello capta capientibus acquirumtur,unde prudenter monebat Antistenes, optandum esse,ut hostibus bona adessent sine virtute, sic enim non eorum, qui habent i sed qui capiunt, illa fieri : &eodem spe at quod de dedentibus sed cebat Lilius ibi omnia ei qui armis plus potest dedita sunt, qua de j, babere vitior, quibus mulctari eos inlit, ipsiis ius atque arbia trium es Accedat igitur Oratores,lurisperiti, Medici, qui plusca teris literas in lucro. habet, & si me velinea proposita sententia dia mouere, ostendat mihi prius,sibi aliquid eiusmodi sitisse unquam a Virtute, aut a fortuna concessum . Superest ergo nobis dicem dum de vitet, & morum integritate, in qua nullus equidem video cur literatis miles concedat, prestri cum a literis nulla per.*virtus oriatur nullaque per eas edatur nisi casu' sortuita virtutuopera; neque enim scientiai dextri bus vii tus est, contrita, qtiam Socrates alicubi destndit; nec si alicuisiterginsunt etiam uberrimae, statim propterea consequitur ei inesse virtutem aliqua imo vero peruulgata omnium semie sapientum consensu sententia est, homines quo plus reliquis eruditione prxstany, eo eriamin: vitia magis esse procliues, ut Averroei de seculi sui, sapientibus testatu reliqui ,& experientia ipsa verissimum es* parciacit quod de oratoribus in specie pmtulit Volatera nus, ego inqVit, collatis
veterum ac nouoram exemplis quaeque legi. partim etiam υidi, ad A mare a m , paucissimos, viros bonos eloquentes inueniri, nam
ut de Critia, Alcibiade nihiI dicam; item de Tyberio Graccho, atque Caio Carbonς, vis cloquentibus at ciribus perniciosis c
59쪽
fortasse nec ipsum Demosthenem, nec Ciceronem quibus tamen
Silius lib. a. Voce minere Fora, arque orando, O gere mentes.
inter bonos habebit bonus vitarum censor. Quamobrem certe ι, iuricio. dicebat Marim apud Salustium Neque liseras graecas didici, parum placebat eas disere, quippὸ quae ad virtutem doctoribus nihil profuerunt inc multi ex eo coniiciunt literas non, ut bene vivamus inuentas esse, sed potius,ut iucunde oblectemur,quemadmodum . de contemplativa Philosophiae dicebat summus Orator; vel, ut intelligamus quid verum iit in actionibus, quidue in mortali vitar.ethie. bonum, possumus autem intelligere, ut inquit Aristoteles quid ad rectam vitam conducat,quidue vitiorum, aut virtutum de riptione contineatur, etiamsi nihil quicquam laude, vel vituperio dignum agamus; sic enim homo purus, ct illibatus, &s intemperanter non vivat, optime tamen nosse potest, quibus in aetionibus libido consistam, & qui nullo, aut admodum ignavo est .animo,de magnitudine, & fortitudine praeclare sentiet. Verum, qui vitam in armis degunt, & se periculis, rebusque asperis, deuouent, etiamsi de fortitudin auianimi anguitia, ct imbecillitate nihil prorsus audierint , non poterunt tamen hanc non propellere 1 se,& amandare longius, illa vero arctissimh complecti, & prae- se serre: quod si non omnes idem faciunt, & aliqui in tractandis armis, velanimosundi elli, rapaci,saevo, vel se ganeae uxurie, impudentiae, alijsque viiijs dedunt, non propterea tamen militaris disciplina culpanda est,qua latum abest, ut homines ad luxum ad libidines M scelus,ad inertiam erudiantur,quod potius ex sceleratis is flagitiosis ad omne genus irtutum assilescant, si eam quibus legibus fundata est, ijsdem ad arinistrari velint i , quorum interest publicae salumo honesta. is curam gerere Et adhuc erutqui dubite tri dignitatis ne ac utilitatis asserat res militaris, qualiterarum studia ρ erunt certe neque enim, sicur vulgo persuasum est, adeo imbelles sunt & animo desecti, qui Musas cum Marte committunt, una cum ipsis sistunt se in arenam,vidunt illis te-q tum aliquod suppetit pugna velint absistere. - L ' Igitur ad ultimum deueniunt, quod ut ab eloquentia , ctas
eu tatis recte dicendi & suadendi praestantiadesumitur, ita non mirum in s mille verborunt phaleris, di totius si elae purpurissis
60쪽
se eius vim,&dignitatem quantum altius fieri potest eleuant;quid enim illa praestabilius inquiunt, vel admiratione audientium, vel spe indigentium, vel eorum , quos diligentissime tueri, ac desem dere studuit,gratiarum actione Z qu in delectat illa reconditorum verborum vis, stingeniosa dispositio gliscit ea sensim in hominum aures, ct per exquisitissimos traustus, per explicarissim argumenta, in animos etiam se insinuat. Oratorem vides in rinstris, Herculem Gallicum esse putat, qui mox Auditores suos, q uo vult pertrahet aureis quibusdam catenulis, quasi deuinctos,quia in re quantum arte militari praestan tior it facundia caecus est, qui non videt, inuidus, qui si videt, illud dissimulat nam, ut mistus faciam Homericos illos Oratores Nestorem, Menelaum, Ulisse, ac nobilem concertationem de armis Achillis, in qua una eui
Re patuit ortivique viri tulit arma disterius atque etia, Vt multa sicco pede transea , quae de Immero ipso dici possent,qualia sur,verbi gratia liud quod asterit Dion Chrysost mus eum lenocinio versuum suorum homines η - γηrco incantare : & Epitheta varia, quae illi tribuuntur 1 Tullio veri Oratoris, ab Hermogene Rhetoris aesanti mi,&a Demetrio, ac Longino eloquentiae Magistri, ex quibus non absurde colligi posset, eum non alia ratione, quia propter summam illam dicendi suavitate, tamdiuapud omnes in pretio, dc existimatione fuisse his inquam omnibus omissis, quae longius forsan petita videri possent, Qua ro num aliquis Dux, aut imperator bellum unquam absque militibus gesserit8at quis milites legit,aut delectos in fideo sacramento continet,nisi orator, dum erudita sua, & flexanimi lingua desiderium illis instillat, vel propulsandae iniuriae, vel tuendae res, gionis, aut gloriae per ingentia facta propagandae. Scimus omnes
Gothii edum Bulionium, & alios Principes Catholicos , bellum sacrum pro gloria Christiani nominis incredibili pietate suscepta
inusitato etiam sortitudinis, , atque admirabilis felicitatis exemplo consectile ; sed nesciunt fortasse multi, Petrum Eremitam primum fuisse,qui suis concionibus, omnem ierme Europam diuino iurore concitauit, ut innumerabiles illi suppeditaret exedicitus , scimus Matthiam Coruinum Regem optimum, atque se