장음표시 사용
811쪽
M esinitare, et hospitinime, et lenitate in tontradi-eendo, fine rixa), cunctis ut solis modis commereti o ligationum declaratarum, quibus simul alii obligantur, quas proinde tamen ad studium virtutis tendunt; . dum certa iis essicitur, ut virtus am8tur.
In quo vero quaeritur: an uti liceat consuetudine vitiosorum 3 Quorum quidem conuentus non potest euitari, nisi sorte e mundo migremus, nequm
ipsum de iis iudicium nobis competit. - Ubi autem vitium offendiculo est et scandalo, hoc est, exemplo palam proposito strictarum legum ossicii despiciendarum, proinde infamiam in se habet: ibi, quamquam lex prouincialis illud haud punit, usus, qui eo usque Iocum habuit, abrumpendus est, aut, quantum fieri potest, fugiendus; siquidem eo ulterius continuato
virtus omni honore priuatur, et cuique ea Venum exponitur, qui satis opulentus est, ad parasitum oblecha. tionibus luxuriae corrumpendum.
D i d a e t i e a et hic a. - 49. Virtutem oportere adquiri non ingenitam esse , iam
notio illius declarat, neque idcirco opus est, ut ad notitias anthropologicas ex experientia natas prouoce ovis. Siqnidem facultas moralis hominis haud virtus f iret, nisi robore propositi. in eertamino cum inclinationibus contrariis adeo potenti hus procreata seret. Ea in producto cernitur ex ratione practica Pura, qua tenus haec per conscientiam, te illa esse ex libertate superiorem vincit.
812쪽
tam et posse doleri et oportere, iam ex eo sequitur, quod haud ingenita est; ergo ethica in diariis
versetur. Quoniam vero per solam doctrinam, 'M. modo te debeas componere, ut notioni virtutis eod. sentaneus sis, vis regulam ad usum transserendi nomdum adquiritur, Stoicorum mens in eo tantum erat,
virtutem non solis cogitationibus officii posse monen, do hortandoque παραινετικῶς) doeeri, sed perieulis interni hostis in homine impugnandi vincendique
dc 1τικῶς) colendam esse atque exercendam; neque enim omnia statim posemus quae volamur, nisi ante vires nostras experti fuerimus atque exercuerimus, ac quod vero sano tonsitum uno quasi impetu plene eaqpiendum est; quoniam animus alioquin, in transastione cum vitio, ad illud pedetentim relinquendum, per se impurus adeoque vitiosus esse potest, nee proinde
ullam virtutem Ruippe quae uno principio nititur gignere posset. s 5Ο. Ac methodus quidem doctrinalis namque unam
quamque doctrinam scientiscam esse methodicam oportet alioquin enim tractatio tumustuaria foret item non potest 'κmentaria esse, sed systematica sit, necesse est, si ethi ea haberi scientia debeat. - Verum tracta
tio vel acroamatisa esse potest, eum omnibus alii, qui bus ea proponitur, auditores soli sunt, vel erotematim, ubi magister Oa, quae tirones docere vult, ex iis interrogando expiscatur; atque haec methodus erotematica iterum vel dialogica est, cum ex ratione illorum ea eI quirit, vel calethetien, ubi solum ex eorum memoria Percontatur. Etenim si quis ex ratione alterius aliquid quaerero velit, id dialogice fieri non potest nisi sic,
ut magister et tiro se inuicem mutuo interrogent ac respondeant. Magister iter cogitationum tironis interrogando ita regit, ut initia certarum quarumdam
notionum in eo exemplis propositis solum euoluat sui quasi cogitationum illius obstetrix sit); tiro, qui in eo intelligit, cogitare se ipsum posse, interrogationibus
813쪽
suis mutuis de obscuritate, aut dubiis sententiis concessis contrariis essicit, ut magister secundum dictum illud: docendo discimus, ipse discat, quomodo se rite
interrogare oporteat. Namque in postulationibus est logicae proponendis, nondum satis curatis: ut ea etiam regulas suppedites, quomodo conuenienter anquiri debeat, hoc est, non semper solum in gratiam iudiciorum determinantium, verum etiam praeuiarum, quibus fiat, ut in cogitationes incidamus; quae quidem praeceptio ipsi mathematico esse indici potest, quaeque etiam saepenumero ab eo ad usum transseretur.
Instrumentum doctrinale ethices alumno adhue rudi primum et maxime necessarium taleehismus moralis videtur. Hic catechismum religionis antecedat,
necesse est, nec solum inculcari in doarinam religionis potest, sed separatim, tamquam totum per se aliquod tractandus est: non enim nisi principiis moralibus puris fieri transitio ab ethica ad religionem potest; quoniam alioquin huius consessiones impurae forent. - Quam, rem ipsi theologi dignissimi ac summi dubitarunt, in gratiam doctrinae religionis statutariae cat chismum conseribere simulque de illo cauere); cum tamen credi deberet, illud esse minimum, quod ex magno eruditionis eorum thesauro iure possit exspectari.
. Contra eatechismi moralis puri, ut doctrinae officiorum virtutis elementaris nulla talis dissicultas est. quia ex ratione hominum communi potest quoad ma-teriam) explicari et tantum regulis didacticis institutionis primae secundum sormam conuenienter comis poni debet Sed principium eiusmodi institutionis formale ad hunc finem non concedit methodum Socratice dialogistram; quia tiro, quomodo interrogara debeat, ne quidem nouit; proinde magister solus interrog t. Sed responsio, quam ex ratione tironis me. thodiee elicit, verbis debet definitis, nec sacile mutan. dis, fieri. proinde memorias illius mandari: quippe quo
814쪽
Adiumentum experimentali stechnieumin iuuene afl virtutem formandi et bonum exemplar est in magi-hro ipso sui ipse exemplo suo praeeato et monent iaaliis: si quidem imitatio hominis adhuc rudis volunta tem prima flectit ad normas eligendas, quas poste sibi constituit. - Adsuefactio vel desuetudo cernitur in propensione constante sine omni norma per satia. tionem illius frequentem constituenda; in quo quidem mechanismus formae sensus, pro principio rationis cogitandi obtinet quo fit, ut successu temporis latilius Gisiatur, quam addiscatur . - Quod autem vim attinet exempli siue ad bonum sit sue ad prauumὶ quod propensioni se ad imitandum deterrendumve Praebet, eo, quo alii nobis praeeunt, nulla potest virtutis norma constitui. Etenim haec in ipsa autoninmia subiectiva rationis practicae cuiusque hominis e0nsistit, proinde quod non aliorum hominum agendi r1 tio, verum lex nobis esse elateri debeat. Unde, edueator tironi degenerato haud dicet: exemplum eam
ex illo puero probo recto, studioso l namque hoc ille
tantum mouebitur, ut hunc odio habeat, quoniam ηψobscuratur. Exemplum bonum vita exemplarisὶ ndu debet exemplari esse, sed modo argumento, fieri posese, ut, quae ossicio conueniant, facias 3 nee proinde comparatio cum ullo quodam homine alio sicut est , verum cism idea humanitatis uti elle debet, ergo cum lege, magistro normam educandi numquam sal
815쪽
Fragmentum caleelimi moralis. blagister L ex ratione tironis s, interrogando ea elicet, quae illum docere vult, et si late sororasse ad quaestionem propositam non posset responde. re Ο, eam illi crationem eius ducendo in os in. iicit. I. M. Quid maxime, quin unice in vita expetis Z S O - - Ο. - M. ut tibi Omnia et semper ex. amnii sentontia eueniant. a. M. Quomodo eiusmodi status adpellatur 'S- M. Dicitur felicitat Ialus perpetua, vita hilaris, plena tranquillitas animiὶ nata ex eo, quod cum statu tuo contonius sis.
ess in mundo potest) in potet late. tua haberes, utrum eam omnem tibi seruares, an eam quoque cum aliis bominibus communicares 3 -- S. Equidem eam communiearem; aliis selicitatem animumque contentum impertirem. I
satis bene ab natura intormatum; sed plamina fac, tos liam bona Mente uti. - An pigro homini puluinari mollia substernercs, ut dulci inertia nihil agendo vitam consumat, vel ebrioso vinum et quais praeterea ad inebriandum faciunt, suppeditares, deceptori uosormam suavem modostiue iucundos impertires, ut alios saltat, aut violento audaciam et sortem pugnum, ut alios vinec re posseti Haec sane tot instrumenta sunt, quas sibi quisque expetit, ut pro ingonio sua sevi felicitate queat. S. Minime
tatem positam in tua manu habero voluntatem quo Praeterea optimam, illam tamen non polle sine dubi,
lationc cuique, qui adpetit, concedetu, sed pri
816쪽
mo eraminaturum fore; quatenus quisque felleritρῶ nus videntur' - Sed respectu tui ipsius an dubitares, tibi omnibus rebus, quas ad felicitatem n essarias ducis, primo prospicere 3 S. Ita sane. M. At nonne tum tibi quaestio in mentem venit, an tu ipso
quoque selicitate dignus sis 3 S. Etiam. M. Id autem in te, quod felicitatem adpetit, propensis est; sed idiquod propensionem tuam ad legem adstringit, ut a tea hac felicitate dignus sis, est ratis tua, et quod per
rationem tuam coercere propensionem potest ac vin- re, libertate voluntatis tuae efiicitur.
6. M. Ut scias, quid agendum sit, quo felicitatis
particeps et tamen etiam haud ea indignus fias, reetula institutioque unice inest in ratione tua; id quod hane vim habet: non opus est, ut hanc regulam actionum tuarum ab experientia, vel ab aliis per institutionem eorum discas; tua ipsius ratio et docet te et iubet reocte, quid tibi faciendum sit. Quod si, ut hoc utar, in
tempus incideris, quo per mendacium scite excogitatum vel tibi possis, vel amicis tuis, magnam adtiive utilitatem, quin si praeterea nemini quidquam damni inis tuleris, quid ad haec ratio tua y S. Non debeo mentiri ; ut maxima inde ad me atque familiarem meum utilitas redundatura videatur. Mendacium humile est, hominemque felicitate perfruenda reddit indignum.
Hic coactio est absoluta ex praecepto vel interdicto
rationis, cui obediendum est: ad quod uniuersis propensionibus meis obmutescendum videtur. M. Quo modo haec necessitas proxime per rationem hominii Riunaa, legi illius conuenienter agendi, vocatur 3 S. Dicitur os peium. M. Ergo communis illa atque Una conditio dignitatis perfruenda felicitatis cernitur iris ciendo officio, quae cum hoc unum idemque est. 7. M. Sed etiamsi eiusmodi voluntatis bonae8tque attiiosae, qua i osmet dignos certe haud inἀdignos perfruenda felicitate ducimus, nobis conscii sumus, an spem quoque in eo certam collocare possumus, lare, ut hac felicitate aliquando potiamur Θ
817쪽
s. Neutiquami in eo solo non potest; neque enim semper penes nos est, ut nobis eam comparemus neque cursus naturae sponte se ad meritum componit, verum laeta sors vitae salus nostra in genere pendet ex temporibus, quae permultum abest, ut euncta sint in hominum potestate. Ergo felicitas nostra semper tantum haeret in votis, quae, nisi forte ulla alia Potentia accesserit, numquam potest in spem venire. 8. M. An ratio argumenta nouit, talem potentiam, felicitatem pro merito hominum culpaque di tribuentem, de uniuersa rerum natura imperantem', 'mundumque summa sapientia gubernantem, ut qua vere exstet, sumendi, hoc est, deum credendi 3 S. Ita. Siquidem in operibus naturae, quae diiudicare possumus, sapientiam deprehendimus tam amplam atque profundam, quam nobis non possumus per artem creatoris mundi iminensam explicare, a quo etiam sane est, quod, quantum ordinem moralem spectat, in quo tamea summum mundi ornamentum consistit. gubernationem haud minus sapientem speremus: nimirum nobis nos,
nisi nos ipsi felicitate indignor reddiderimus, quod fiemigrando ossicio nostro, spem posse lacere, fore ut ea
aliquando potiamur. Atque in hac catechesi, per omnes virtutis vitilique articulos pertractanda, summa animi attentio e vertenda est, ut ne praeceptum officii incommodis vel detrimentis ex eo seruando ad hominem, qui eo ob
stringi debet, quin ne ad alios quidem redundantibus, sed prorsus pure in principio morali constituatur, ho-Tum posteriorum vero tantum in transcursu, tamquam additamentorum, sed ad palatum hominum natura in. firmorum solis vehiculis inseruientium, mentio' Tumitudo vitii, non noxa malefico ipsi perniciosa3 ubique eminere debet. F mque nisi dignitas virtutia in athionibus cunctis euehatur superior, ipse officii con Ceptus evanescit atque in prasscriptiones solum prog maticas liquescit, ubi tum nubilitas hominis. in sua
818쪽
ipsius conscientia. evanescit pretioque venalis est et tui potest, quod ei sallaces propentiones licitant.
Quibus quidem sapienter adcurateque pro variis aetatis sexusque atque ordinis gradibus, quos homo Paullatim conscendit, ex propria ratione hominis expositis atque explanatis, retiat adhuc miidpiam, qu cogi agmen debet, quod animam intus mouet horni. nemque in loco collocat, ubi se ipse non aliter potest nisi initiis originariis sibi ingenitis maxime admiran dis contemplari, cuius inde facta impreisio numquam exstinguitur. - cum ei scilicet institutione ad finem perducta ossicia oesinu iturum lunam attin recensentur. Cum in uno quoquc illorum illi monstrMyr, omnibus malis, omnibus adflictionib3s doloribusque vitae, ipsis que minis mortis,iquau idcirco, quia ossieto fideliter obsequitur, in eum cadere pollunt, ei tamen conscien tiam, se iis omnibus esse superiorem, non posse eripiatum quaestio et haec in prointu videtur: quid est illud
in te, quod ausit, cum uniuersis naturae viribus et iate et circum te certamen inire, easque, si cum principiis tuis moralibus in contentionem veniunt, vince pe8 Cum haec quae lito, ad quam ut respondeat vim facultatemque rationis contemplativae superat, et quao nihilominus sponte occurrit, animo admouetur, tum
ipsa ratio incomprehensa in hae sui ipsius cognitione animae, neeeis, est, eleuationem impertiat, qua ad .ustodiendum. officium eo magis incitatur, quo magis Llhcitetur.
In hae institutione morali catechetiea ad insor Mationem moralem permultum conferreni si in qu vis officiorum analysi nonnullae quaestiones dubiae mmerentur, paruulique congregati mentom suam teri- inrent, quomodo illorum quisque quaestionem ambiguam propositam intuendam ei se cogitarat. - Non solum, quod iraee eultura νationis est, saeu Itali rudium maxime congrua quia haeo in quaestionibus, quae
quid in officio sit, attingunt; multo facilius disceptare
819쪽
potest, quae respectu contemplativarum) atque ita ratio conuenientissima est, intelligentiam iuuentutis generatim acuendi; sed potissimum propterea, quod natura hominis sic seri, ut id amet, in quo et in cui tractatione usque ad scientiam progressa sit sibi nunc haud alienam), atque ita tiro eiusmodi exercitationibus sensim oblectamento moralitatis capitur. Sed maximi in educando momenti' est, catechismum moralem non cum catechismo religionis commixtam proponi, multo minus illam post hanc tractari; verum semper superiorem illam, et summa quidem diligentia et amplitudine, euidentissime perspiciendam curari. Alias enim postea religio conuertitur in simulationem, per metum officia constendi, communionemque illius, quae non ex animi se nuntia fit, metiendi.
Regulae exercitiorum virtutis duas illas animi dispositiones spectant, et strenui animi et hilaris in officiis faciendis. Et enim cum impedimentis pugnandum est, ad quae superanda colligendae vires sunt, et multa simul vitae gaudia negligenda, quorum iactura anumum nonnumquam quiὸem tristem reddere et mor sum ac difficilem potest; quod vero non cum vol Ptate facimus, sed tantum ut opus seruile, illud ei, qui in hoc ossicio suo morem gerit, nullum Valorem internum habet neque amatur, sed occasio illius exerisendi, quantum fieri potest, euitatur. MI. IV.
820쪽
Cultura virtutis. iii est, oscetita moralis, ruspes . principii exercitii virtutis strenui et animόsi. symboliiiii
Stoicorum est: adsuesce incommodis et destiesce com moditatibus vitae. Est ea quidem ratio diaetetites homini, qua se ipsum moraliter sanum seruet. Sed la-Iuirit, non nisi salus negativa est, ipsa non sentiri potest. Oportet autem aliqυ id accedere, quod fruutionem vitae iucundam largitur, et tamen solum morale sit. Atque hoc animus est semper hilaris in idea Epicuri virtutis studios. Ecquis enim maiori iure animo hilari uti pol et, neque in eo ipso officium agnosceret, hilarem sibi animi dispositionem comparan ithabitumque illius adquirendi, quam is, qui filii bulbu' officii de industria migrati conscius, certus est sese iueiusmodi dolitium haud incisurum fore chic murus
aheneus aesto etc. Horat.) - Contra nec ascetica monasti
ea, quae per metum superstitiosum auersationemqu'sui ipsius simulatam, in se ipso excruciando vexandinique corpore occupata est, virtutem spectat, sed ex
piationem sanaticam, in poenis sibi ipsi lxx gwdis
cum moraliter hoc est, spei lata e mepo violae earriri poenitere eos deberet, luendis , id quod, in poena volun tarie dele la atque in se ipso statuta, quam semper ab alio irrogari oportet , pugnat, neque animum hilarem: Comitem virtutis gignere potest, potiusque nota sine odio secreto erga praeceptum virtutis locum habere.' Quamobrem gymnastica ethica tantum in adpetitionbbus naturalibus iusto modo vincendis consistit, ut is in poribus moralitati ambiguis, queas illis superior discedere; quae proinde strenuos reddit, in conscientia delibertatis recuperatae hilares. De re quadam Ff i rentiam agere id quod in transgressionibus pristinis inmemoriam reuocandis Ac cessarium est, quin adeo, hAlti
memoriam haud pati elabi, in officio vicitur , et sibi
poemtentinis veluti ieiunium) imponere, non respectu diaetetico . sed pi P duae Fatihi os sun Τ putatae mora- με, admodum diuersso, quarum posteri , suae gau suaeua, nitruiisque so disiacriis est, 'irtistem, apiam in