장음표시 사용
791쪽
DOCTR. ELEMENT. ETHICAE P. II. 785
In communionem venire et laetitiae aliorum et aegritudinis omnino in osseio est. Partisipatio et laetitiae asterius et doloris sympathia moralis) cernitur quidem in tactu animali voluptatis taediive idcirco aesthetice vocandae in ex statu tum voluptatis aliorum tum doloris, cuius saeuit tem iam natura homini indidit. Vt ea vero instar instrumenti ad promouendam beniuolentiam essicacem rationique congruam utara, etiam in ossicio singulari est, quamuis tantum hypothetico, quod nomine venit humanitatis ; siquidem ibi homo non solum ut natura Tatioque, .verum etiam ut animal ratione praeditum sub contemplationem cadit. Haec igitur in Deustata voluntateque sensa seeum inuicem eommunicandi humanitate practica vel solum in facultate sensum volupta. tis dolorisve in sie recipiente chumanitate aesthetica , quam natura ipsa impertit, poni potest. Illa libera est, atque idcirco communio sentiendi liberalis adpel. Iatur: altera non libera est, et communio lentiendi illiberalis siue seruilis velut caloris morborumque gransantium contagio dici potest; siquidem in hominibus iuxta se inuicem conniventibus natura serpit. Tantummodo superioris illius obligatio est. Sublimis cogitandi ratio sapientis erat, qualem Stoicus mente sibi insormabat cum eum se iaciebat loquentem: amicum desidero, non qui mihi egeno, aegrotoue et captiuo opem serat, verum ut illi opitu. Iari queam hominemque seruare; et tamen idem sapiens, cum amicus seruari non potest, secum ipso soloquitur: quid hoc ad me Θ nimirum communionem doloris reprobauit. Ac protecto, cum, alio quodam adfiicto, dolora eius, cui tamen mederi nequeo, memet etiam phan-
792쪽
86 DOCTR. ELEMENT. ETHICAE P. II.
tasiae ope tangi patior, duo se male habent; quam quam malum proprie in rerum natura tantum per tinet ad virum. Sed fieri non potest, ut in ossidio sit, mala in mundo augere, nec proinde ex faciunt e doloris bene sacere; uti quoque istud heneficentiae gerius iniurium Dret, propterea quod benitudentiam declarat, quae spectat indignum et v fericordia dicitur, in hominibus, quibus sane de dignitate felicitatis perfruendae sua haud gloriandum est, neque erga se inuicem minime deberet inueniri.
Quamquam autem in communionem venire doloris aliorum atque ita quoque laetitiae per se non in ossicio est, tamen participatio sortis illorum in oAficio est, sympathiam naturalem aestheticam in no bis excolere, eaque, tamquam instrumento ad participandum ex principiis moralibus latiuue illi conueniente uti. - Sic in ossicio est, loca, ubi egeni sunt, quibus summae necessitates desunt, haud sugere, sed ea potius anquirere, non a cubiculis aegrotantium, vel a carceribus debitorum et sic porro recedere, ve sum pathiam, qua nequeas supersedere, effugias; siquidem ea in incitamentis est nobis ab natura inditis, ad ea facienda, quae cogitatio ossicii per se sola neu liquam essectura foret.' . Qu a Us o te s dubiae
Annon omnino melius de salute mundi actu nilaret, si uniuersa moralit as hominum tantum ad ossicia i uris, sed summa Psligione, reuocar tur, beriirio lentia vera ad adlaphora referretur 3 Haud Deile per spici potest, quae inde ad hominum selieitatem redundatura forent. Srd tum tamen. permagnum mundi ornamentum, nimirum φιλανθ ῖαι ria desideraretur, I le
793쪽
DOCTR. ELEMENIT. ETHICAE P. II. 787
qua proinde per se, etiam non lapputatis felicitatis
commodis, opus est, ad mundum ut pulcrum quoddam totum morale in uniuersa persectione exhibendum. Animus gratus proprie non in amore cernitur benesaflori ab obligato retribuendo, ver iam in reuerentia erga illum. Etenim amori erga alios et potest et debet aequalitas ossiciorum fundamenti substerni; sed in animo grato obligatus gi dii est inferior collocatus benefactore. Annon hoc saepenumero in caussis fuerit animi ingrati, quippe fastus, quo alterum te videas
superiorem; scilicet indignatio, quo nequeas te illi respectu relationum ossicii facere aequalem ZDE vITIIS MIs ANTHROPIAE PHILANTHROPIAEc ONTRARIE OPPOSITIS.
Haec vitia detestanda et liuoris et animi inσrati et laetitiae ex detrimento aliorum ratione consistunt. - Sed dium in his non apoitum est nec violentum, sed te-εbim et ob velatum, sed quod ad obliuionem ossiciorum erga alterum etiam animum abiectunt addit, atque ita
Officium erga se ipsum lacdit.
a Uuor, ut propensio ad salutem aliorum cum dolore animaduertendam, quamuis ea nihil illi quidpiam detrahatur; qui, cum ad sat um ad salutem illius
minuendamὶ venit, Ituor habilis, alias vero tantum inuidentia dicitur, tamen non nisi in animi sententia in directe praua versatur, nimirum in indignatione de Oistra ipsorum salii te per salutem aliorum obscurata conloicienda, quoniam eius mensuram non ex calore illius interno, sed modo ex comparatione cum salute aliorum aestimare possumus, neque Restimationem eam
794쪽
89 DOCTR. ELEMENT. ETHICAE P. II.
ad sensus reuocare. - Inde etiam sere de coneordia et felicitate matrimonii, aut familia inuidenda loquimur, quasi quibusdam temporibus liceret alicui in ubdere. Ergo commotiones livoris in natura hominia insunt nec nisi erumpendo ille in vitium turpissimum perpessionis animi tristis, se ipsum excruciantis, euersionem fortunae aliorum, certe quoad desiderium, spmctantis, proinde officio hominis erga se ipsum pariter atque erga alios contrarius est.b Animus ingratus erga benefactorem, qui, si eo Vsque progreditur, ut benefactorem odio persequa re, ratio ii grati animi habilis, alias autem solum animus beneficiorum immemor adpellatur, communi omnium iudicio vitium est maxime abominandum, nihil minus homo tantum de eo in rumorem abiit, ut aver haud abhorrere putetur, benefietis te collatis posse fortasse tibi inimicum parare. - Caussa, unde fieri potest, ut eiusmodi vitium exsistat, inest in officio erga se ipsum perperam intellecto, non beneficentia aliorum, quia nobis obligationem erga illos imponit, non indigere nec eam prouocare, verum potius vitae molestias ipsos serre, quam alios iis onerare, proinde iis apud illos nomina obligationem) eontrahere, quoniam veremur, ne ea re in gradum clientis inferiorem
erga patronum deiiciamur; id quod aestimationi sui ipsus verae ut de dignitate in persona tua ipsius superbias) aduersatur. Ex quo animus gratus erga eos, qui nobis in benefaciendo praeuenire necessario cogebantur . erga maiores in memoria eorum usurpanda, vel erga parentes, liberaliter, sed erga aequales tantum parce. quia, ut haee relatio inaequalitatis euaneneat, vel adeo ingratus declaratur. - Quod vero tum vitium est humanitatem turbans, non solum propter damnum, quod omnino necesse est, eiusmodi exemplo hominibus adferri. quod ab ulteriori beneficentia deterrentur hi enim cum animi sententia vere morali in omni tali mercede contemnenda eo nisiovem val
795쪽
D TR. ELEMENT. ETHICAE P. II. 789
rem moralem internum ponere possunt ; Verum quia amor hominum ibi quasi in caput praecipitatur, defectusque amoris in potestatem, amantem odio habendi, deprauatur. c) Nec vero laetitia ex aliorum detrimenso, quae ratio ipsa inuersa participationis est, humanae naturae aliena videtur; quamquam, si eo usque processerit, Vt malum prauumuo ipsa promoueat, ut laetitia ex damno aliorum habilis odium hominum sub adspectum subiicit atque facie truculenta prodit. Vt salutEni tuam ipsamque probitatem vehementius persentiscas, cum aduersitates lapsusque aliorum in offendiculum,
quasi soli a gemmis, nostrae ipsus saluti subiiciuntur,
ut huius eo clarior splendor reddatur, sane ex legibus phantasiae, scilicet contrarii, in natura rerum constitutum videtur. Verum ut de enormitatibus huiusmodi uniuersam humani generis salutem euertentibus proxime laetemur, proinde eiusmodi euenta etiam optemus, occulto homioum odio, amori aliorum ipso contrario, qui nobis in officio est, essicitur. - δε--1 ntia at o um in salute perpetua et adrogantia in vita bene agenda sed proprie tantum, quod forte sortuna ad vitia publica nondum abrepti sumus quam sibi utramque homo sui studiosus laudi tribuit, hane laeti. tiam hostilem pariunt , ossicio ex principio participationis Chremetis sinceri apud Terentium in Ahomo sum; humani nihil a me alienum puto A ipsam conuariam.
Huius listitiae ex damnis aliorum dulcissima, et praeterea cum specie summi iuris, atque etiam obli. gationis summae ut cupiditatis iuris) damnum aliorum,
etiam sine proprio commodo inde percipiendo, sibi pro fine proponere, est inscendi pupiditas.
Vnum quodque iactum ius hominis laedens dignum est quod puniatur; quo erimen in lacinoroso
796쪽
uindicetur, non solum damnum illatum resarcia arx Atqui poena non in actu cernitur auctoritatis priuario offens, sed sori ab eo diuersi, qui legibus super ris davniuersis illi subiectis vim impertit atque es scacitatem, et, cum homines cuti in ethica necesse es in si situ iuridi eo, sed secundum solas leges ratio ir non vero ciuiles) con sideramus, tum nemini polrstas est poenas decernendi offensamque ab hominibus soce pinni victicendi, quam is, qui etiam summus esst legislsior su-piemus, atque hic solus nimirum deus γ dicero potest: hvindicta mea est; ego vindicabo. Ergo in ossicio virtutis est, vi non solum ipse, solum per ultionern hostilitatem aliorum ne odio retribuas, ted ne ipsum quidem mundi iudieem ad ulciscendum prouoces partim quia homo iam satis culpae propriste si tinet. quo veniae ipse maxime indigeat, partim et quidem potissimum, quoniam nulla poena a nΡmine, qualis ille cumque sit, odio decerni licet. - Indo 'latsh; tas in ossicio hominum est; cum qua tamen mitis iniuriarumpntientia non est miscenda, ut renuntiatio adiumentorum rigorosorum, quo offensioni aliorum continuatae caueatur; id quod abiectio iurium nostrorum foret sub pedes aliorum, laesioque ossicii hominis erga seipsum.
Omnia vitia, quibus ipsa natura humana odio digna essiceretur, si ut habilem) in significatione prin- Cipiorum sumseris, finhumana sunt, obtestiue spectat ,
sed tamen humana, subiective considerata, hoc est, pro vo , atque experientia gynus nos rum nobis ostendit. Licet igitur quaedam illorum per vehementiam abominationis diabolica duxeris, quemadmodum e rum contrarium dici virtus angelica Posset: tamen Vterque conceptus non nisi in id eis ver Iatur maximi, ut mensura ad comparandum moralitatis gradum cogi-
797쪽
tati, dum homini locum in superis adsignamus aut in
inferis, quamuis illum haud naturam mediam, quae nec unum istorum locorum n laque alterum occupet, faciamus. An Halterus in suo hambigua res media ex angelis et brutis, rem melius tetigerit, in medio relinquamus. - Sed dimidiatio in rebus comparandis
dissimilibus ad nullum conceptum desinitum ducimur, atque ad hunc nos nihil quidquam potest in ordine naturarum serundum earum discrimen classium nobis ignotum pol ducere. Superior comparatio virtutis angelieao et vitii diabolici) i ullo nimia est. Altera, etsi homines, proli dolori etiam in vitia bellaina incidini, tamen haud copiam facit illis initia eorum ad Decem illorum necessaria tribuendi, perinde atque ratio coatoria quarumdam arborum in sylva nulla caussa est, cur cas ad peculiarem quamdam plantarum spe
ciem referas. 5ECTIO POSTERIOR.
De ogkiis virtutis erga aIios homines propter re ue r entia ni illis debitam.
Moderatio in postulando in genere, hoc est, VO-luntaria amoris sui ipsius circumscriptio per amorem proprium aliorum, dicitur modestia. Desectus huius moderationis immodesti ab respectit dignitatis, ut ab aliis ameris, cernitur in philautia. Sed immodestia in postulando, ut alii te reuereantur, adrogantia adpellatur. Reuerentia, qua erga alium adfectus sum, vel quam alius potest a me postulare, proinde cernitur in agnoscenda in aliis hominibus dignitate, hoc est, valore, cuius nullum pretium est, pro quo res aestimio subiecta possit permutari. - Iudicium de re ut tali,
cuius nullus valor sit, est despicieutia.
798쪽
79a DOCTR. ELEMENT. ETHICAE. P. II. s. 38.
Quisque homo iure potest obseruantiam ab alio homine postulare, et mutuo ad eam quoque aliis tritbuendam tenetur obstrictus. Humanitas ipsa est quaedam dignitas; neque enim ab ullo homine homo nec ab aliis nec adeo ab se ipso solum ut instrumentum potest, sed semper semul ut finis debet usurpari, in eoque ipso dignitas
eius personalitas consistit, qua uniuersis naturis Cosmicis aliis, quae non homines sunt, et tamen usurpari possunt, proinde rebus omnibus superior est. Quemadmodum igitur se ipsum nullo prorsus pretio alienare
potest id quod eum ossieto aestimii sui ipsius pugna,
retὶ, sic quoque contra aestimium sui ipsius aliorum. Vt hominum, pariter necessarium agere potest, hoc est, obstrictus est ad dignitatem humanitatis In quovis alio homine practice agnoscendam, proinde illi incumbit ossicium, quod obseruantiam attingit cuique alio
homini necessario tribuendam. . . . . .
39. . Alios ton emnere, hoc est, obseruantiam homini generatim debitam iis recusare, utique contra ossicium est; quippe qui homines sunt. Vt eos cum aliis Com paratos intus despicatui habeas, nonnumquam quidem euitari haud potest, sed declaratio despicatus externa tamen offensio est. - Quod perieulosum est, id non est obnoxium despicatui, nec proinde homo vitiosus let, cum ex ratione impetu illius superiori iure dicero possum illum contemno, tum istud ita dicitur, ac finihil quidquam pericliter, etiam si nullam omnino contra illum desonsionem parem, quoniam se ipse in prauitate sua ostendit. Nihilo tamen secius ipso viatioso ut homini non omnem possum obseruantiam resulare, quae ilix salt m ut homini eripi non poteri
799쪽
licet Aetnoro illa se indignum reddiderit. Sic esse poenae possunt probrosae, ipsamque humanitatem dehonestantes veluti truncatio in quatuor partes, laniatio per canes, praecisio narium auriumque quae non solum honesto qui, quod cuique iaciendum est, aliorum obseruantiam postulat acerbiores sunt iactura bonorum et vitae, verum etiam spectatori ruborem extorquent , eo quod ad genus se pertinere videt, quod se tractari liceat. Sι 1 o Ii ' n. Atque in eo nititur ossicium obseruantiae erga hominem vel in usu logico rationis suae: ne peccata illorum nomine absurditatis, sententiae absonae et se Porro reprehendamus, sed potius supponamus, in iis tamen quidpiam inesse veri oportere, idque expiscamur; sed praeterea quoque speciem fallacem rationem subiectivam momentorum iudicandi determinantium, quae per errorem pro obiectiva habita estὶ aperiamus, atque ita, dum errandi possibilitatem docemus, illi adhuc obseruantiam erga eius intelligentiam
seruemus. Namque si aduersario in certo quodam iudicio verbis illi omnem mentem abnegaueris, qui bus tandem argumentis illum de errore poteris convincere 3 - Ρariter eum opprobrio vitii compar tum est, quod numquam debet ad despicientiam plenam abnegationemque omnis valoris moratis vitiosi
hominis peruenire; siquidem, ex hac hypothesi, etiam numquam corrigi posset; quod non potest cum idea hominis, qui, ut talis sui natura moralis , numquam potest uniuersa boni initia perdere , con
Obseruantia erga legem, quae subiective H Dux moralis notatur, eadem est eum eonsolentia sui
800쪽
ossieti. Ob eam ipsam caussam etiam d claratio observantiae coram homine vi natura murali fossicium suum indixi mi aes imante ipsa in ossicio Pst, quae aliis erga 'illum incumbit. et ius, a quo sese non pote:t abdicare. - IIoc ius dicitur an or honoris, cuius visum in actione externa, hontestas externa, et peccatum contra eam eiidietilam seu scand.ilum adpellatur: exemplum neglectus illius, quod alios ad imitandum raperet; quod erre maxime quidem contra officium est, quod vero solum in paradoxo ac mirabili. per se alioquiri bono, accipere, opinio est cum inusitatum etiam illicitum putatur) et urror virtuti perion Iosius et noxius. Qii Madoquidem obseruantia erga het mirios ni os debita exemplo praeeuntes, non potes h in imitationem caecam cum mos ad dignitatem legis euehitur) degenera i e; quippe quae tyrannis moris popularis contra
officium laret hominis erga se ipsum.
l. I. Omissio solorum officiorum amoris dicitur percastum. Sed omissio officii, ex o servantia erga quemque homi hem in genere debita prosciscentis, vitium et . Neglecto enim officio illo superiori nemo homo offenditur; sed hoc altero omittendo homini de iusto
iure suo detrahitur. - Transgressio superior contrarie virtutis oppositum est. Quod vero non solum nullum additamentum morale est, verum adeo valorem
eius, quod alioquin subiecto prodesset, tollit, in vitio
Atque ob hanc ipsam caussam ctiam officia erga homines alios per obseruantiam illis doti tam non ni si negative enuntiantur, hoc est, is ud osscium virtutis tantummodo in directe interdicto contrario enui1-tietur.