장음표시 사용
121쪽
Seneca in Hercule furente scribere pro praesti . tuere diem dixit: iCerto veniunt ordine Parca,
Nulli iusso cessare licet, statur vadimonium.Plaut.in Curcul. Sistatus condictus cum honte intercedit dies, Tamen est eundum quo imperant ingratiis. Ciceronis Α- Cicero primo Ossiciorum : Si status dies sit cum . ho te, venito. Quo caput legis Decemuiralis lubens traducerem ad forum , ut ad diem promin 'sum sistendum sit vadimonium aduersario , nisi Tullij me interpretatio reuocareta. Interpretatur enim hostem peregrinu, ut in altero Aphorismo: Aduersus hostem aeterna auctoritas ento. Quod significat usucapionem iuris esse Romani, neque Auctori . . huius beneficium Peregrinis concedi. Auctoritas ita veteri iure usurpabatur pro iure quodam vendicandi, ut in lege Atinia 3 apud Gellium, Tius quod surreptum erit, aeterna austoritas ento. Id est,rei furtiuae nulla est usucapio,remque Veia dicanti nulla praescribi longi temporis exceptio' - potest. Formula interrogandi te in con fucio,postulo an te austorem facias. A u ctoritas pro iure agendi,conueniendi,& excipiendi capitur. Non possim enim adduci,ut credam in prio- re capite,aeternam auctoritatem, perpetuam este actione: Nam ut ciuilri actiones aeternae sint, i men peregrinum liostem elle forensem , quomodo probabitur, nisi ex eo capite, Si status diessit, cum hoste venito : de quo tamen ego ambigo,cum
hoc idem nusquam alibi legerim , ne ulla ratio
122쪽
transferendi probabilis in Forum vocabuli,ut in hoste. Memini & apud Asconium P:edianum legere summum diem non eum , quo causa dicitur
potest enim pluribus diebus dici) sed eum de-yla D rati a & de ea per Iudices in coniiiii I invios atari eIHI ,It cin 1oque calculo, definitive pronunciandu,ut sit summus,id est,ultimus,sicut apud Horatium, Prima dicte mihi summa dicende Camoena. Perendinus dies , in quem ad triduum dilata, & Pς ωdi reiecta cognitio causis est . Probus in singulariis literis,unde notae illae D. T. S. P. id est,diem tertium, seu perendinum, unde causa perendinata. Cicero pro Murena, iam illud quidem milii mirum videri solet, tot homines , tam ingeniosos,
Per tot annos, etiam nunc statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum,Iudicem,aia
Arbitrum, rem, an litem dici oporteret. Visum est& hoc nobis dignissimum nota,ex diebus Romanis, quosdam ruisse Civiles J Viginti quatuor . . . . horarum, quia media nocte in alteram mediam 8 noctem,intermedia luce, extenderentur:Auctor Gellius post Marcu Varronem. Quam rationem imitamur nostris temporibus,cum horologia, signo ex pulsu notae dato media nocte primam, &reliquas per seriem iustorum interuallorum repraebentant auribus, quasi tum in diem ingressus sit: Nam Veteres horis noctes non designabant,
sed vigiliis : Lucem ver b, id est, diem artis cialem , spatiumque illud quo Sol supra hemisphaerium elatus ab ortu, in occasum terras illustrat , horis duodecim diuidebant ex
123쪽
Solario non aequinoctialibus 6 & iustis sed in . paribus, ut in quas duodenas minimus iuxta ac 'μΠ-m maximus dies distribueretur.Solarium vocabanu& Scio ilieri cum, quasi umbratile horologium,
ra Plautinissimi versus in Boeotia comoedia. t illum di perdant,primus qui hocas repperit, adeo primus statuit hὰ solarium,
mihi comminuit misero articulatim diem, i jam me puero venter erat solarium, Multo omnium istorum optimum Overissimum,
Vbi inte monebat esse,nisi cum nihil erat, ' Nunc etiam quod est,non est,nisi soli iubet. Itaque adeo iam oppletum oppidum solariis, Maior pars populi aridi re tant fame. Verba sunt parasiti esurientis, execrantisque
laria recens statuta, cum ante Venter horas cer
tius latraret. Erat autem in foro pulicum solarium. 7 Cicero pro Quintio: Non ad solarium, non in campo , non in conuiuiis. Indicat Quintium more bonorum patrufamilias, domi se continuisse,& rem fecisse, no discursasse per Forum,& Comitia,ut alij quidam Nepotes solent, domi quidem otiosi, & dissoliati, foris circa aliena accinctissimi dc negotiosissimi. Serilis verb recepe-Πorologia so- runt horologia nostratibus similia,quq ex prenis,& solidis sphaeris,orbibusque automatis,& ponderum iusta grauitate sese mouetibus, ad numerum circundarent indicem diametrum, per or- bem planum,in viginti quatuor interualla distinetum, qui representaret nobis circulum illuna
AEquinoctialem: & ubi attingeret interualla illa
124쪽
index,tum horae indicatae numerus notae impulsu significaretur. Quanquam & tempore Ciceronis sphaeras automat ουs habuerunt, quibus exprella erat orbium coelestium descriptio, & etiam Pla- commemorat Cicἴπlecundo de natura Deor. quarum artificium doctissime prosequitur Angelus Politianus 8 in quadam epistola: Habuerunt & illo saeculo nolas, sed non in alium usum,quam ut ianuis depcdereiat.Tranquillus in Augusto:Cum dedicatam in Capitolio sedem Tonanti Ioui frequetaret, somniauit queri Capitolinum Iouem, cultores sibi abduci, seq; respondisse, Tonantem pro Ianitore sibi appositumade'que m5x tintinabulis fastigium qdis redimiuit, qudd ea sere ianuis dependebant. Idem Tranquillus in libello de claris Rhetoribus : Lucius Octacilius Pilitus seruisse dicitur, atque etiam Ostiarius vetere more 9 in cathena fuisse. Ex quib. duobus locis discimus, quomodo ianuarantiquorum custoditae fuerint. Caeterum cum v-trunque haberent, ex quo compararent horologium nothro simile, nusquam legi ea coniunxiste, re in usum horologiorum tintinabula,& sphqras
automatουs conuertille: Nam quod apud Valui. r. legitur, coruum mortis Ciceronis praenuncium
horologij ferrum loco excussisse, ad solaxij pertinere potest gnomonem. Agnoscimus hic breuem excursum aliquem a proposito,sed quia non omnino in 'ochus est, neque alienus ab iis, quae proxime commetabimur,non ingratum, aut segnem fore speramus, ut repetatur mentio de die ciuili,&concludatur.Ita Varroni subscribi; Paulus Iu-
125쪽
Dies Continui itiles. Dies Iegales,
risconsultus:More Romano inquit dies a media nocte incipit, & sequentis noctis media parte finitiir,ita Q in his viginti quatuor horis.i.duabus
dimidiatis noctibus,& luce media actum, perin-T - migrinciuione , VO- Quod & operta veteris ritus lignIncat Ione, VO-lutile Vergil.Gellius io putat his versib. Torquet medios nox humida cursus,
Et me suus equis O riens afflauit anhelis. Dies Continui & viiles , qui sunt, & quotmodo capiendi, docet elegante Vlp. in l. 1.ffide diueris . temp praef.ut ij dies ca dant pro utilib. quibus a ctor experiendi potestatem habet, aut Reus sui copiam conueniendi facit, vel Praetor ius reddit. Sunt & dies Legales , ii Emergentes, Conuentionales &Eccletiast ici,qui varie otiuntur,& Occidunt in vigiliis, e profestis & pridianis festorum ieiuniis.
I. Quos vulgus litigabiles vocat)Hi Sessionum dios vocantur .a. g. dies. quis or.iniolos .fer. f. Di subdiuidi posui in Cognitionu,et Postulationu dies. 1. Vt habet multa cum Castris in Hac analogia Cauromm ad Forum , quid prohibet Nesa tos , OFerias definire pacem forensem paucorum dierum, uti M. Varro in lib. humanarum,qui est de bello, crpace, diuers analogia inducias belli ferias definit Gelli' autem reprahensionem nihil moror. Sic Praeliares, IusEos forenses,ut ca trensis Fantos, est 2 DItod dicere possumus. 3. Atinia apud Gellium) Liba7. . 7. 81.Att. lib.I .ca.vit. perperam aute legitur Attilia,Inst. de Uuc. s.furtiuae. Huius i. st mentio in l. q. f. .
126쪽
et M.I MI.de veri P. O apud Cic.AAtione 3.m V erri . Summus id est ultimus) Sic apud Martiale:
Summum nec metuas diem,nec optes.
1. Quosdam fuisse ciuiles) Notaκdum hic vide
liquis Naturalis dicebatur, idem ab omnibus fere nunc Ciuilis nuncupatur contra, turalis enim Censorino dicitur a Solis ortu 3ue ad occasum,hic 'nunc Vulgaris,Artificialis, a nonnullis nominatur. Ciuilis vero eidem dicitur tempus, quod sit corti una circvductione,quomodo h c ab Auctore capitur. ius quidem Civilis dieis ut anni Solaris,non natu sed positione principia sumuntur. quod Quando ri min at lcm . Ciui m
Verno. --Arabes,Damasion sic diem C Zabsinit. incimuri J Meridie, ri Vmbri,Het sic alii ab occasu,vi stheniensiHIudaei. Media nocte te Mane. Lucem, Meridies. . partessinu occiduum tae serum temptu. Solis occasu siuesuprema pempinas. Diluculum. Continet autem hic dies Crepusculum. Vsteri 'Prima sex.
Nox intemptarae.. Media nux. Mediae nostis inclina D. Gallicinium. κληticinium. Noctes autε in eastris quatuor vigilii, diuiduntur,qui singulis ternis horis fiebanti Tenebras,seu noctem , cuius
127쪽
ut plura volet dierum discrimina est quomodo a
6. Ex solario non aequinoctialibus) Ex hoe loco
notanda sunt quaedam non vulgaria de horis , vide Horari m d.' es genera horarum, unum Temporali mi quas Graeci κιών-ς vocant , qua ex Solis progressu,
vel regressu supra nos Irum hemi Iharium incremen'rum,uel decrementum capiunt, nam Brumae tempor
re diurnae breuissimae, nocturnae longi sima sunt; Sof sitio autem aes o contra,no lis horae breuissimae,na
turalis diei longissima sunt.Hinc est quod apud Vergilium Iunius Obus , quibus hora, ct dies sunt
ouisimi tardi menses vocantur: An ne nouum tardis sydus te mensibus addas. Harum horarum temporalium meminit Palladius, quae ex umbrarum auctione, ct decretionesic depraehendi poterunt in in aprici planicie area quadrata describatur,quae ab uno quoque latere, unamstedio mundi plagam , cui siquadrati medio erigaturi pylus gnomicus o Erum Meridianum referen cuius indicio umbrarum, hora temporales colligipos sunt: Nam quae breuissima est,meridiem cuiuslibet, ungis a primam: vltimam naturalis diei horum denotat.Porro eadem est proportio umbrae decrescentis atque accrescentis e Prima enim post meridiem, qua septima est naturalis diei , quintae ante meridie, octava quartae,nona tertiae,deo a secundae, undecima prima umbra quantitate refjondet. Sic Ianua'
128쪽
moDecemlr FebruariusAouembri,Manius cum Oftobri, Aprilis Septembri,Maius Augusto, nius denique cum Iulio conuenit. Pun.tib.36.capaO.Naturalis Hictoriae mirabilem huiusmodi umbratilis Gothis iiii
ιn iam o Manio , a uepr henuendas Solis umbras , dierum o noctium magnitudines , cuius
gnomon obeliscus erat c Nam A ueli Decemώrtynon me mouet sententia, qui lib.J.c.3s uae Politia literaniae obeliscum non in Horoscopi usum,sed tumuta aut busti erectum putat,cum Plini' Sacrosanrit laauctoritas Verum illud mirabilius, quod ait Sciotherici huius obseruationem suo tempore a xxx. an
nis euanuisse, siue Solis inquit ipsius dissono cursu,
coeli aliqua ratione mutato ,siue uniuersa tellure aliquid a epitro suo dimota, ut depraehendi et in aliis Iocis accipio , siue urbis tremoribus ibi tantum gnomone intorto, siue inundationibus Tyberissedimento molis fasto, quanquam ad impositae rei altitudinem in terram quoque dicantur iacta fundamenta. uod eo magis asscripsi , quia audiam Herciab tum Herciniam
ris,aritigium , quod secundo ab hac mrbe lapide
tum est,nunc ane con ficuum, quod ante hominum recenti memoria nullo modo con fici poterat, propter montium interiacentium cacumina. Ubd aliquando cum audirem in magnam me rapuit admirationem,ut causam inuestigandam putarem o Tandem comperi hoc acciderep pter veluti decussata monii supercilia, ex frequenti lapidum ablatione,quae visum impediebant.Poris umbrarum hanc rationem quam vocantgnomicen, venit Anaximenes Mile- Anaxime GAus Anaximandri discipulus, primu horologium, quia appellant Sciothericon, Lacedemona onendit, . . f
129쪽
ut idem testatur Plin. lib. 2. c.6. Alterum Penus ei se quinoctialium horarum quas Graeci diacunt , quibus nunc passim utuntur in automatis O . aliis Sciothericis nostris horologiis,quando diem Ci- nifum crvemitatis Dint quatuor mal re diuidimus,nulla ratione abritati id iusto aιιTBMNaturalis. Iis autem qui sub GEquatore habitane eaedem seunt ἰσημεριναὶ is i Ui,quod aliis bis tantum accidit in anno,in quinoctiis quando dies aqua- tur nocti. Vide quaedam apud Alc.lib.IOearerg. c.3. La. f. qui Romae e veri g. qui etiam quaedam habet de die naturali ciuili.
. In Foro publicum Solarium) Varro lib.1. de
ling. Lat. meridies ab eo quod medius dies. D.am qua non R. in hoc loco dicebant, ut Praene Ee incisum . in Solario vidi,quod Cornelius in Basilic milia Fuluia inumbrauit. Cic.lib. 2.de nat. Deorum: aut quum solarium,vel descriptum, aut ex aqua contemplere, intelligere declarari horas arte,non casu. . a nobis ἔuc allata sunt, ut confirmemus locum Cico ranis pro Q intio a Socero in textu allatum, de ce to quodam Ico fori intelligi, ubi erati Sciothericum, ves Descriptum. nam cum Solarium plura habeat i-
gnificata, sunt quidam qui de Moenianis interpre- .
tomaton autem cuius meminit Paul. in L caetera. deleg r.explicat AndriAlc.lib. I.c.2Olareritur. 9. Vetere more in cathena' Senec ib.3 de ira Irasceris ergo cathenario cani,quem paucio ante ostiarium vocaverat.Idem Ouid. Amorum. I. Ianitor indigne dura religate cathena.
Huiusmodi autem serui Atrienses , aut ad limina diceb
130쪽
i dicebantur, ut notat Tumeb. quorum mentio fit in f La . Ver P Lis.f.itae usi fructu. 8. de insenleg .io. Gellius putat his versibus d.c.2.hό.3.A Oct.1 Refert etiam Macrobib. I. cap.3. tum. Suntii. Dies Legales, Emergentes) de quibus videi Paul. e Casi. I .d.Lmore.de fennec non eundem Tira supra disto loco. ARGI M. CA P.FX.
De deductione, O reductione,ac exordiis O torum,oe tempore agendi.
. Ffinia superioribus sunt,quae de horis,& di- Lxcendi temporibus traduntur, qui eque sese vltrb obtruserunt adduci a ab ipsa rerum serie. re Fasto die aliquo inter partes litigaturas constituto, quo experturae in foro essent, si non occasione aliqua rerum actu eximeretur, di- cturi Patroni a Litigantibus, Advocatis,Cognitoribus,Subscriptoribus, reliquorumque magno comitatus fastu, domo in Forum deducebantur, actaque causa reducebantur. Fab. libr. ij de Ram o, ibo, desi bulis loquens:Cum multa sinquit) diserte dc sum- cebatur mis clamoribus, quae neque ad Iudicem, neque j Π m. ad Litigan em pertineant, decantaueritit, bene sudantes, beneque comitati per Forum reducun-- tur. Suspicor ego magnum,frequentemque suisse comitum numerum, eo quod si ciuis primarius esset,nunquam soras progrederetur, etiam priuatus, nisi stipatus magna Clientum caterua, quorum Anteambulones praecederent, Comites sequerentur,quem more hodie retinent Principes, vi medij inter comites incedant.Verg.j.AEneid. f a M