장음표시 사용
131쪽
Talis erat Dido talam se lata ferebat
Per meaeios. Anteambμμ- stipantibus pr cederent,Anteambitiones
vocabantur. Tranquil in Vespasiano:Sumpta vi- l
compelli, nisi a matre potuit: ea demum extudit magis conuitio, quam precibus & auctoritate, ldum eum identidem rer contumeliam Anteam - bulonem fratris appestat.Mart.lib.xi. Iam parce lasso Roma Gratulatori, Lasso Clienti,quamdiu Salutator,
Anteambulones, Togatulos inter, Centum merebor plumbeos die toto.
Ped i qui O Qui sequerenturPedissequi,& Comites. Plautus
coim G. Milite: P A L. Sequere hac me ergo.
n Y R. Pedissequos tibis'm- . . et Mati oportuit autem elle togatos 1 huiusmodi Clien-cti tes , qui sportulas acciperent singuli quadrantes plumbeos,hoc est, x.asses Turonenses: non enim grex ille Togatorum ex seruis domesticis sui ho- 'die fit) sed ex iis, qui ius togae haberent,cogeba- tur. Suet.in August. Reges,amici,atque socij re- lictis regnis , non Romae modo, sed prouincias' peragranti, quotidiana officia togati, & sine regio insigni more Clientum,praestiterunt. Plin.ad
Minutium Fundanum libro j epist. Nam si quem interroges, hodie quid egistiὶ respondeat,oificio .
togae virilis intersui,ille me,in aduocationem,ille me in consilium rogauit.Habes ex Iartial.carnaine quinque eorum qui hoc officio defungemis gener . bantur nomina Gratulatores,Clientes,salutato-
132쪽
res. Anteambulones & Togatulos. Iuue. ij. Re ficit hoc primum qui litigat,an tibi serui Octo,decem Comites post te,ansit selia, Togati,
tui accedat numerus Advocatorum, ab eo qui li- . xigat comparatus, frequentiam fuisse maximam veros millimum est.Cic.lib.j. ad Atticiim:Cum ad 'Forum stipati gregibus amicorum descendimus. Liuius in causa Virginiae: Virginius postero die, - secum obsoleta veste comitantibus aliquot matronis, cum ingenti aduocatione in sorum filiam adducit. Cicer.pro Flacco conqueritur Testes s- mul cum Patrono, Reo, & Advocatis ex eadem domo prodiisse in forum, his verbis: Hoc verbquid est Z Vna sedent, ex Accusatorum subselliis 'surgunt,non dissimulant, non verentur : De subselliis queror, una ex domo prodeunt. Tacitus in dialogo de Oratoribus, ubi inter laudes, & fructus Oratoriae haec recensentur: Iam verb qui TOgatorum comitatus,& egressius,quae in publico species,quq in iudiciis veneratio i Ibidem cum comparat Poeticam cum Oratoria:Quis Saleium - nostrum egregium Poetam svel si hoe honorifi- .centius est ) praeclarissimum Vatem deducit, aut salutat,aut persequituri Ibidem : Nec comitatus istos, & egressus, aut frequentiam salutationum concupisco. Qui acturi erant, cum dies iudicij As bium aduenisset, nunquam ita paratos sese senserunt, metus. quin diem illum eximi, & sibi auferri lubentissime paterentur. Notum est de seruo a Cicerone manumisse, quδd domino nuncias et Achionem
in alium diem dilatam. Plinius ad Rufum libr. v.
133쪽
ad calcem: Eximitur dies me gaudente, tui nunquam ita paratus sum , ut non mora laeter. Idem libr. ,.ad Arrianum de ouodam Causidico, quem nimis anxia cura coquebat acturum: Soleo sin- .
Regulum,nolo enim dicerneli cierare: Cur erg5 quaero3 habebat studiis honorem, timebat,palle . . bat, scribebat, quamuis non posset dediscere illud ipsum,quod oculum modo dextrum,modb si nistrum circumlinebat:Dextrum, si a petitore,alterum si a pol sessore esset acturus, quod candidum splenium in hoc,aut illud supercilium trangserebat, quod semper Aruspices consulebat de Actionis euentu, animi superstitione,sed tamen,& a magno studiorum honore veniebat. Hacte- nus ille. Hinc exordia modesta sunt,& quasi cum
horrore,ex Iudicum, & Coronae reuerentia coniuncta, ubi ex praescripto Rhetorum acturus sa-
teri debet aliquo signo externo solicitudinem:
mire enim auditurum cura delectat. Hoc pr. Uci- .
pit Homerus Uyssis exemplo, quem stetiste ocu- lis in terram defixis, immotoque sceptro, prius- quam illam eloquentiς procellam effunderet Di -- cit haec Fab lib. xj. ubi paulb anic,quomodo cau- sa citaretur dixerat,non enim eodem modo que uis causa appellatur. Eius haec verba sunt: Cum Iudex in priuatis aut Praeco publicis dicere docausta tulierit,leuiter consurgendum. Nostro tamen itaculo , non a Praecone , aut didice , sed ab Actuario, qui commentario actorum praeest ad pedes Iudicam, causae citantur primum,deinde Praecone Praetorio, quem Ostiarium vulgus appellat,excepta citatio repetitur.Martialis libr. . circ
134쪽
circumloquitur Praeconem forensem. nec Leno potes,nec Comessator haseri,
Nec pauidos tristi voce citare Reos.
Hinc colligitur vile ossicium suisse. Orator ergδ Venia disclidi Postquam ini regre , coram data copia fandi, Maximus Ilioneus placido Ap ectore coepit. Idem Quintil.in eod. cap. Et cum ad Iudicem nos conuerterimus, consultusque permiserit dicere, non protinus est erumpendum, sed danda est cogitationi mora. Itaque in Senatu non dicebant Sententiam 1ententiam, nisi rogati a a Consule, qui retulis e
set, quod si quid interfari vellent, id tum facie bant, si potestas interloquendi a Consille facta
esset. Iul. Capitolinus in Maximino:Vectius Salinus ex familia Vlpiorum rogato Consille, ut sibi 'dicere atque interfari liceret, sic orsus est. PorrbFabulinus Deus inuocabatur ab incipientibus Fabulissari , cuius Nonius meminit, de doctorum indagine in dictione statilinum. Conueniebant autem in Forum Praetor,Iudices,Litigantes, Aduo- Hora causi. cati, & quorum erat Actioni interesse hora ter- dicorum. tia a Solis ortu, nisi ex aliqua graui causa extra Ordinem res cognosceretur. Martialis: Prima salutantes,atque altera detinet hora, Exercet raucos tertia Camidicos.
A meridie autem hora nona, tertia scilicet post , pastum,ut mane post Solis exortum.Cic.act.h. in Verrem, Nobae hodie sint Sextiles, hora nona conuenire coepistis. Tamen apud Plutarchum in Catone Uticensi legitur ut paradoxon, Marcum Catonem post prandium&vinum causas cogno uiae,quasi id extra ordinem solet. Martiatai.8.6-
135쪽
gnificat operam datam a tertia ad sextam litibus: Horas quinque puer nondum tibi nuncias,et tum Iam conuiua mihi Caeciliane venis: Cum modo dia lerint raucae vadimonia chartae.
aecilianum venisse ante horam,& dum adhuc litigaretur in foro. De hora prandij dicemus in lib. de veterum mensa,quem aliquando perfectum euulgabimus.
I.Oportuit autem esse togatos) Vnde Martiat. Mane,vel a media nodie togatus ero. a. Non dicebant sententiam nisi rogati in De ordine rogandarum sententiarum in Senatu tradZat Gel.tib. .cap.IO. Aoct. tit. Suesiquidem auctor est, Auguritum sententias de maiore negotio non more. neque ordine praerogasse,viperinde quisque animum intenderet, Acsic censendum magis, quam assentiendum esset. ARGI M. CAP. XI. De Clepsydris earum usu probato vel improbato,
Momioribus,Phonascis,in horarum lege,paseritione temporum,o quod nox Actio nem dirimebat.
s Ed cum tempora dicendi per Clepsydrarum
numerum expedirentur, operaeprecium videtur de historia Clepsydrarum quaedam adferre. Clepsydra igitur, quam & Hydrologium vocant, inuenta est primum a Ctesibio quodam Alexandrino, vi testis est Vitruvius librax.eiusque usus primum illatus in urbem a P.Scipione Nasi-Ca,anno urbis conditae quingentesimo nonagesimoquinto. Est autem horologium aquaticum,id est
136쪽
rarum commoditatem,&ab iis ad nos tranian esse simul cum nomine,ut multa alia,puto. Eius enim frequentissima mentio apud Oratores Graecos. Cicero tertio de Oratore de Pericle loquens: At hunc non clamator aliquis ad clepsydram latrare docuerat.Martial.lib.vs. Septem clepsydras magna tibi voce petenti Arbiter inuitus Caeciliaene dedit.
Idem lib.viij.in Cinnam: c Hoc agere est causas hoc dicere Cinna diserte,
. Horis Cinna decem dicere verba nouem.
Sed modo clepsydras ingenti voce petiim tuor,ὸ quantum Cinna tacere potes. Rarum erat Romae, ut Patronis libera ad dicen- dum tempora concederentur,qubd fortassis eloquentia suspecta esset,& multa artificiose inuolueret Oratores, quibus incautis Iudicibus tenebrae offunderentur. Ideoque in angustias temporum clepsydris coniiciebantur,& Praestituto spatio liberior dicedi sit tura vis quati cohibebatur. Certe sacri nostri Ecclesiastae clim Christianas Eeel actae suas declamationes in templis ad populum de- chri iiMiccantant , utuntur aliquando vice clepsydrarum vitreis arenariis duplicibus,ubi ex superiore ventre in inferiorem sentim micae tenuissimae arenarum, per arctissimas medij dc communis foraminis angustias,taquam per pil-ron decidunt: Idq;
137쪽
cum stodio fiebat ab eo qui praesidebat Iudicio. si Reus fauorabilis,& gratiosiis esset. Cicero pro Quintio in prosopopeia Sexti Naeviij, qui gratiosissimus erat Iudici, cuius N. xiiij hiaec verba sunt: Praestituendae lio ad
ipse accersatur. Porrb inuidiolum de ad famam periculosum erat, cogi in certa dicendi tempora: Nam & nonnunquam bonis , exactisque causarum Patronis , aut nimis breue spatium, ad rem pro merito, & decoro explicandum , aut nimis laxum datur,quod cum non absoluerent necessariis, metu infamiae, quae subeunda esset, si tacerent , multa levicula praeter rem aliquando aia ferre cogebantur, qnae reliquae & necessariae Actionis auctoritatem elevarent, oborto mentibus audientium prolixitatis non necessariae, &importunae tardio. Itaque qui non ita erant confirmati, ne periculum inuidiae, aut pudoris ex silentio adirent, solebant sibi,atque ita aduersario nam nunquam nisi utrique simul parti concedebantur j petere libera ad agendum tempora. Plinius Secundus de Regulo Oratore : Iam illa periucunda una dicentibus,quod Regulus libera tempora petebat, quod audituros corrogabat; Quid denique iucundius , quam sub alterius initidia,quamdiu velis, dc in auditorio alieno quasi deprehensum commode dicere. Haec ille. Taciatus in lib. de Oratoribus, de foro veteri: In quo ait) nemo inter paucissimas horas perorare cogebatur,& liberae comperendinationes erant, Minodum dicendi sibi quisque sumebat, & numerus , neque dierum, neque Patronorum cauebatur. Primus Cn. Pompeius iij. Consulatu astrin-
138쪽
, LIBER PRIMUS. 9i xit, imposuitque veluti frenos Eloquentiae: Ubi
clepsydras non esse imperatas Caulidicis, neque in forum inuectas ante. 3. Pompei Consulatum significatur. Hunc morem orandi ad clepsydram, ut Elooti nus atmicam. quis non damnet Z Fabius lib. ii. cap 6. Laboratam congestamque dierum, & noctium studio Actionem, aqua deficit. Cic. ad Quintum fratrem Asiae Proconsulem: His rebus nuper Cneus Octauius iucundissimus fuit, apud quem primus Lictor quieuit, tacuit Accensius,quoties quisquam voluit,dixi & quam voluit diu. Illic laudatur , quod non ad clepsydram , sed libere dicebatur apud Octauium. Plinius eundem exagitat, ut maximum in
ciuitate , vitium libro sexto ad Arrianum : Equidem quotiens iudico, quod vel saepius sacio, quam dico,quantum quis plurimum postulat addo etiam : Temerarium enim existimo diuinare, quam spatiosa sit causa inaudita, tempusque ne gotio linire, cuius modum ignores, prauertim cum primum religioni suae iudex patientiam debeat. , quae pars magna Iustitiae est. At quaedam, superuacua dicuntur etiam : sed fatius est,& haec dici, quam non dici necessaria. Praeterea an sint superuacua, nisi chim audieris, scire non possis. Sed de his melius coram, & de pluribus vitiis ciuitatis. blactemis Plin. Hurae autem eae' quae clepsydris declarabantur , non aequino- . ctiales erant, sed tantillae, ut in duodecim etiam breuissimus dies circa Brumam diuidere tur, ut dictum est. Quin neque singulis cle
. psydris singulas horas puto designatas fui ilia, sed datas phialas angustas, aut capaces ad libi-
139쪽
dinem eius, qui pro tribunali disceptabat. Quod mihi persuadet locus ex epistola i Plinij Iunioris libro secundo: Dixi inquit) horis pene quinque , nam clepsydris duodecim , quas spatiosissimas acceperam , ditae sun a ii, Mi igituris
singulae clepsydrae singulas norariti ferebant,de- buit pluribus horis dixisse,cum serioribus duodecim clepsydris,& horis additae sint quatuor. Sed paradoxon mihi est,poste cuiquam humanitus,in duodecim, nedum in sedecim horas vociferando, vocem susticere, quamuis diurnae essent in
brumali Solstitio: esset enim hoc plus solido die
dicendo consumere, quanquam haberent, qui a tergo nimium commotos reprimerent.Plinius li- bro secundo ad Arrianum, de causa, quam egit coram Traiano in Senatu:Caesar quidem tantum studium,tantam etiam curam nimium est dicere sollicitudinem) praestitit, ut Libertum meum, post me stantem sepius admoneret, voci, laterio usque consulerem, cum me vehementius puta- ret incendi , quam gracilitas mea perpeti posset.
Gellius libro primo de fistula eburnea Gracchi
concionatoria Qui hoc compertius memoirae tradiderunt, stetisse in circustantibus dicunt occultius, qui fistula breui, sensim grauiusculii sonum inspiraret, ad deprimendum, sedandumq; impetum vocis eius : Reseruescente namque impulsa
& instinctu extraneo,naturalis illa Gracchi vehe meiatia, indiguisse non sopinor existimanda est. Marcus tamen Cicero Fistulatorem istum virique rei adhibitum elise a Graccho putat,ut sonis,tlim placidis,tiim citatis,aut demissam, iace Emque eius orationem erigeret, aut serocienterrisaea
140쪽
ciuientemque cohiberet. Qia d si tanta a veteribus cura vocis , ut praeter illa, etiam arte Pho- nasci adhibita, atque allidue illi operam darent, quid stultius eo clamatore, qtu victus sui instru * mento , ut in posterum non ellei: vsurus3 Sed heius rei series abrumpenda est, qitie alioqui nos abs re abduceret .Prςscriptum autem horarum a Praetore, aut alio iudicij Praeside Pro- nuciatum lex vocabatur. Plinius ad Ursum: Nam cum ex lege Accusator sex horas, nouem Reus accepisset, ita diuiserat tempora Reus inter me,& eum, qui post me dicturus erat, Vt ego quinque horis,ille reliquis uteretur.Cicero pro Flacco : Quid enim fuit, quod ab eo redimeretur, ut duceret iudicium, cui sex horas omnino lex deditὶCicero iij.Ach.in Verrem: Hic tu fortasse eris diligens, ne quam ego horam de meis legitimis horis remittam,nisi omni tempore,quod mihi concessum est,abusus ero,querere, Deum atq;
Hominum fidem implorabis, circuueniri Caium Verrem,quod Accusator nolit tam diu, quam liceat dicere: quod mihi mea lex cum det,eo mihi
uti non licebit λ Asconius pro Milone legem latam a Domitio Quaestore iudicij Miloniani, qua
Accusator duas,Reus tres horas habebat,meminit, sed catachristicῶs legem usurpant, ut legem Maniliam, & reliqua plebiscita leges vocamus: Est enim huiusmodi lex potius priuilegium,quod iudicio peculiaris sit, in quo lata est. Obseruaui
autem ita comparatas fere huiusmodi leges temporum praestitutorum, ut Reus sesquialter s lia . beret horas ad Accusatorem, ut si Accusatori sex darentur, Reo nouem, id est, tantundem,