장음표시 사용
491쪽
quam etiam pronunciabant prius receptis pro- ibationibus testium & instrumctorum,ita tamen, Vt praescriptam a Praetore formulam, cancellosque non excederent: veluti si purum iudicium e- est, tantinii de intentione Actoris, siquidem petrerum naturam negativa probari nequit : sin ve
rd non purum,tum de exceptione Rei etiam, qui quodammodo excipiendo Achor fiebat, cognoscebant. Seneca lib. iij.de beneficiis: Quaecunque in cognitionem cadunt,comprehendi pollunt,& non dare infinitam licentiam Iudici. Ideo melior videtur coditio bonae causae, si ad Iudicem,quam ad Arbitrum mittatur: quia illum formula includit, & certos, qlios non excedat terminos ponit: , & nullis astricta vinculis relistio &
Huius libera risii faiettit . trahere aliquid potest, & adiicere. Et si autem qis racbit. pthirimae exceptiones tacitam confessionem habeant intentionis Actoris, veluti si quis pactum conuentum , aut solutionem proponat, confiteri ' debitum videtiir: l.C.tamen in l.ix.ait Non utiq; existimatur confiteri de intentione aduersarius, quo cum agitur, quia exceptione utitur.Sunt ta- men preiudicia sue ex parte Achoris,sive ex Par te Rei Nam de Vlpianus auctor est l. lxxiij. de adi. dc obligat. sub actionis nomine contineri Quod autem sub exceptione comprehendantur arguincto est titulus Pandectarum de exception. i
praescrip. & praeiud ) de quibus habet Iudex co-
gnoscere ante primam quaestionem , quorum fit '
Atque huc pertinent huiusmodi formulae Sisi, ά- iudicium fundo non stat. Si in ea re praeiudicium reditati non fiat.Si ingenuitati praeiudicium nons in i ta sim J
492쪽
& similes.Ctiu autem fere numero impari Recu peratores & Iudices dabantur a Praetore ratio est,quam adfert Vlpianus in l.xvij. de recepi. qui arbit .isquod in impari inuenitur pars maior,etsi dissentiant,cuius arbitrio & iudicio stabitur. An autem Romae in priuatis,sicuti in publicis,quoddam esset Iudicum album & decuria preter Centumuiros , an vero passim sine discrimine quemlibet de Populo Iudicem,autRecuperatorem dare posset Praetor,non satis compertum habeo.Ex
Gellii lib. xiiij. c. ij. probari posse videtur quosdam legi solitos in Iudices, qui iudicia priuata susciperent: Denique quinam olim essent ij viri, qui in consilio manumissionibus adhibebantur Romae ex lege .ssilia Sentia no satis liquet.Dion. quidem auctor est sub Augusto decem Seliato res,sub Antoninis autem &Alexandro quinque, M totidem Equites in cosilium adhibitos a Praetore Vrbano: quod idem testatur Theophilus lib.j. tit.vj. Sed quid vetat appellatione Decemuirorum intelligi, qui litibus iudicandis & hasta
praeerantὶ De quibus i.ij. g. xvj. de origine iur. meminit , quos de collegio & numero Decemvirorum fuisse, atque eoidem coegillia constat ex superioribus : neque enim inculcare putauimus operaeprecium,quae lib.iij.cap. xiij. a Socero & nobis antea dicta sunt, quando in absolutione huius operis Cassium Seuerum exoptamus accusatorem, uti factitasse Augustum, dum extrueret suum forum,resert Macrobius.In Prouinciis au
tem consilium illud Proconsulum, & Praesidum consessum fuisse vigintiti virorum testis est: ibidem Theophilus, quos peregrinos Recuperato-
493쪽
6 UINIURIAE. PURI ROM. res vocatos dicit.Vlpianus quidem sePr tori ag- sed ille dicit in l.ix. g.iij ff.quod metus causa.Paulum autem Papiniano Praefecto Praetorio constat ex Uecta. ff. si certum petatur. Praetores etiam in Prouinciis quosdam viros consiliarios, siue assessores habuisse videre est ex iiij. in Verrem , ubi Cicero exagitat magnopere quδd idem Verres Siciliae Pretor,sine suo consilio,& eo remoto Sopatrum condemnasset: Te tuo consilio,inquit,dimissio,viris primariis,qui in consilio C. Sacerdotis,tibique esse sblebant, remotis, de re iudicata iudicasse,ieque eum, quem C.Sacerdos adhibito consilio, causa cognita absoluisiet, eundem remoto consilio, causa incognita con aemnasse. In cognitionibus etiam Iudices illi & Recuperatores a praetore dati amicos Iurisconsultos adhibebant,ut patet ex Quintiana: ties enim C. Aquilium nominat Cicero, fere ad eos,qui in consilio eius erant, quos aduocauerat Aquilius, sermonem conuertit, atque ex multis aliis locis Ciceronis probari potest. Gellius dicto capite : Tue
ibi amici mei, quos rogaueram in consilium, viri exercitati,atque in patrociniis,& operis fori celebres , semperque se circumundique distrahentibus causis festinantes, non sedendum diutilis, ac nil eise dubium dicebant, quin absoluendussoret, quem accepisse pecuniam illam nulla probatione solemni docebatur. Sed enim ego homines cum considerabam , alterum fidei, alterum probri plenum, spurcissimaeque vitae, ac defamatissimae, nequaquam adduci potui ad absoluendum.& infra: Sed maius ego,altiusque esse existimavi,quam quod meae artati,& mediocritati conueniret
494쪽
ueniret, Ut cognouisse, & condemnasse de mori- 'bus , non de probationibus rei gestae viderer, ut , absoluerem tame inducere in animum non qui-u & propterea iuraui mihi non liquere, atque ita iudicatu illo solutus sum. Vnde etiam colligere licet Iudices delectos munere iudicandi sese exsolvere, aut excusare haud potuisse, nisi iurarent sibi non liquere .vbi integritatem Gellij laudare possumus,religionem non item,licet ex sententia Catonis,& Phavorini sustragio aucta,confirmataque sit, quorum auctoritatem nil moror, j. . . ,
stante regula iuris, Actore non probate absoluitur Reus, etiam si nil praestiterit. Quod autem Neoptolemus ait apud Ennium sutidem Gellius De Uda rictnon uno loco resert) philosophadum paucis .nam ingurgitanda omnino non placet: id maxime in iudicis usu ve- philosophiae. nire existimo,in quibus, ut ait Martianus, subii litates a Iudicibus non admittuntur, atque ea de causa eiusdemCatonis in Senatu saepius sunt explosa paradoxa, quae illae proponebat tanquam in Stoa,aut Platonis Repub. non in fece Romuli versatus suisset. Sed ex diuerticulo res repon*tur. Ossicium adsessoris, siue consiliarij nam it, vocatur adsessor l.v.de ossi adsess. Tin quo iuris studiosi, partibus suis funguntur , in his fere causis constat, in cognitionibus,postii lationibus,libel- lis,edictis,decretis,epistolis Aderant etiam Principibus,&Imperatoribus huiusmodi Iureconsul. ti in cognitionibus & aliis negotiis obeundis. . Plinius lib.iiij epist.Intersui Principis optimi cognitioni in consilium assumtus. Idem lib. vj. ad Cornelianum. Euocatus in consilium a Caesare nostro ad Centumcellas, hoc nomine maximam
495쪽
cepi voluntate.quid enim iucundius,quam Principis iustitiam, grauitatem,comitatem in sesessu fquoque, ubi maxime recluduntur,inspicere Fuerunt variae cognitiones.&c. Dein: Tum ex consi- iij sententia iussit de nunciare haeredibus omni- bus, aut agerent, aut singuli approbarent causas non agendi, alioqui se vel de calumnia pronun- adrianiu. ciaturum. Adrianus quidem Imperator,ut refere Spartian .in consilio habuit non amicos suos, aut comites solum, sed Iureconsultos , &praecipue . . Iulium Celsum, &Saluitim Iulianum, Neratium . Priscum, aliosque, quos tamen omnis Senatus probasset. Dion Casilus etiam auctor est inter dum Coss. assediste, quoties hi iudicarent, quod t. etiam antea facere non sunt dedignatiTyberius,
ctiis illis. &Claudius,Vt testis est Sueton.Tyberius,inquit,
Magistratibus pro tribunali cognoscentibus pli runque se offerebat consiliarium , assidebatque iuxtim,vel ex aduerso in parte primori.De Claudio autem:cognitionibus Magiitratuum,ut unus Antoninis. e consiliariis, frequenter interfuit. Antoninus
Pius Iurisperitis, sus est Saluio Valente,Volusio i. . Metialao, Ulpio Marcello,&Iaboleno,auctor Capitolinus. Scaevola vero Marco Philosopho in consilio adfuit, & sanciendis legibus. Herodia- ind. . statim in initio libri sexti de Alexandro Im peratore loquens:Sedecim,inquit, ordinis Sen torii viros aetatis grauitate, vitaeque sanctimonia praecellentes ad selibres principis, & consiliarios . delegeriit, nihilque aut dicebatur, aut agebatur, nisi illorum accedente suffragio. Is quidem in initio sui principatus Papinianum praefecit Praefectum Pr torio, cuius munus erat libellos agere
496쪽
in aula Principis, ut patet ex Lxij. de distra pign. Rescriptum est, inquit Tryphonius, ab Imperatore libellos agente Papiniano.Hi autem a consiliis Alexandri enumerantur a Lampridio, Fabius Sabinus Sabini insignis viri filius,Cato temporis sui, Domitius Vlpian. Iul.Paulus iuris peritissimi, Pomponius legum peritissimus, Alphenus, Africanus, Florentinus, Martianus,Callistratus, Hermogenes,Venuleius,Triphonius, Metianus,Celsus, Proculus,Modestinus. Hi omnes iuris proseias res discipuli fuere splendidissimi Papiniani &Alexandri Imperatoris familiares, δc socij. Dein subiungit idem auctor. His tot atque aliis talibus viris, quid mali potuit cogitari, vel fieri, clim ad bonum consentirent i Si quidem, ut idem pauibante refert ex Mario Maximo, melior&prope tutior est Resipubl. in qua Princeps mali s est, ea, in qua sunt amici Principis mali, quia unus malus potest ulurimis bonis corrigi, multi autem mali non pollunt ab uno, quamuis bono, ulla ratione superari. Idem Lampridius : Negotia & causas prius a scriniorum principibus & doctissimis iurisperitis, & sibi fidelibus, quorum primus tunc Vlpianus fuit, traci ari & ad se referri praecepit: neque ullam constitutionem sacrauit,sine viginti iurisperitis,& doctissimis, ac sapientibus viris, iis denique disertissimis non minus quinquaginta,ut non minus in consilio essent sententiae, qua S. C. conficerent, & id quidem ita, ut iretur per sententias singulorum,ac scriberetur,quid quisque dixisset,dato tamen spatio ad disquirendum, cogitandiimque, priusquam dicerent, ne inco ritati dicere cogerentur de rebus ingentibus. De-
497쪽
nique hic Vlpianus tutor, ad seilbr, de magister scriniorum fuit cuius consiliis instructus de adiu-
tus Alexander,maximus Imperator euasit. Ad sessalaria adsese foribus idem Alexander falaria instituit,quamuis fori m iurii η-- saepe dicebat, eos promouendos ei se, qui per se Reimp. gerere possent: quod etiam Plato requirere videtur dialog.ij. de legibus . congruit quod ait Iustin.noster nouel. lxxxij. Quomodo inquit,noli maximam ea res Reip.labem inferat, sit disceptandarum litium potestatem non his tradamus , qui
per se sciunt, quid facto opus sit, sed sinamus ipsos alios quaerere, a quibus liceat perdiscere,quae in iudicando eos proloqui oporteat Z Sunt tamen Magisi ibui Magistratibus interdum saepe publicis occu- Miser 'μ ης- pationibus impeditis necessari j huiusmodi sub-ς 1s adiuuae consiliarij,& adsessores:Nam etsi ipsi Magistratus per se sapiant, tamen confirmantur eorum con lilia, quando sentiunt prudentibus,fideliterque suadentibus idem videri. Huc spectat illud Sapientiae: nequaquam innitendum esse prudentiar propriae: Nullus enim est tam sapiens,qui
non decipiatur, tam oculatus,qui non hallucinetur, plus autem vident oculi,quam oculus. Hinc puto prudenter a maioribus nostris constitutum, congcium trim ut in iudiciis nostris consilium prudentum & pe-ι lentum. ritorum adhibeamus : nam quorsum hae formulae. pene solennes , quae in sententiis apponi solentZEu fur toue conscii G adms. auec meure delibera lion de conseil. de similes : sic enim interpretatur Acci iri .hςc verba,deliberatione habita,in l. ij.C. de sent .ex pericul .recit quas sormulas succesiisse cu silii sedis puto in locum liuius,de Conjil' sententia, quς pas- sim apud auctores reperitur obuia, quam e primebant
498쪽
mebant antiqui D. S. C. licet multi in significatione & exelicatione ultimae literae impegerint, propter astinitatem vocum Consulis & Consilii interpretantes de sententia Consulis. QDndo autem toties hoc capite Iurisconsultorum i Adseia forum , & Consiliariorum, qui in consilio a Magistratibus adhibebantur,facta est mentio interea dum hi missi in consilium nam eo usque progressi videmur, si quae a Socero de altercatione, probationibus, & eleuandis, subleuandisque testimoniis in genere dicta sitiat huc applicentur)cum Iudicibus de summa litis deliberant, occasionem nacti arbitramur quaedam de optimo genere consultorum dicere. Quatuor itaque genera ponemus, quae refert elegantissime Ioan.Bodinus aduocatus in praefatione Methodi histori :vnum in scholis eorum, qui perpetua disputatione, legum memoriam comprehensam habent, sed sine Vsu, di exercitatione forensi nudis hypothesibus de uniuersalibus praeceptis te potius fatigantes
quam exercenteS. Hi autem cum ex angulis secretisque librorum in medium iam hominum S sorum, velut hi, qui ex tenebris in lucem , prodeunt,in sole caligant. Nam hoc verissime Afranius poeta, ut refert Gellius, de gignenda, comparandaque sapientia opinatus, quod eam filiam
este usus & memoriae dixit,eo namque argumento demonstrat, qui sapiens eise rerum humanarum velit, non libris solis , neque disciplinis, sed
oportere eum versari quoque, eXercerique in rebus cominus noscendis, periclitandisque,ea omnia acta,& euenta firmiter meminisse,& proinde sapere ex his, quae pericula ipsa rerum docue-
499쪽
runt,iaon quae libri tantum,aut magistri per qua- sdam inanitates verborum, de imaginum tan- quam in mimo, aut insomnio delectauerint.
Quibus conuenit quod Demades Orator Reip. gerendae scientiam non in scholis, & otio, s ed in l clarissima populi luce didicisse se gloriabatur. lAtque ut qui seipsos in palestra solum exercue-
runt, nullas tamen acies viderunt, nullos militiae labores tulerunt, viso hoste attoniti stant, nec eius aspectum ferre pollunt: Sic qui sine Forensi disciplina, iuris scientiam adeptos se arbitrantur , proposita non ociosa quaestione , sed ex Vsu rerum natarum, tanquam in salebra haerent de titubant,denique dum se extricare nequeunt,
quasi non liqueat, ampliant. Sic usu venisse idem Bodinus refert parcendum est manibus) ei qui in scholis Biturigum tanta cum gloria florebat, id
est,strabo inter luscos, cum in forum venisset, deleuissima quaestione consultus obmutuit, non sine acerba Riandi reprehensione. Stat itaque sententia cuiusdam, quod leges ita scholis deuorantur,°lutiuntur,in curiis de palatiis ruminan- Secumliis via tur, ac digeruntur. Alterum genus est eorum,qui s. diutino rerum forensium usu, paucis quibusdam
praeceptis , iudicandi, & consulendi peritiam sibi
comparariit. Sed nec hi album feriunt: nam cum, teste Galeno, iudicandi instrumenta data sint ad icognitionem aistionum vitς, experientia,&ratio, quae quidem utraque ex aequo quibusdam conferunt ad artem, quibusdam verb alterum altero amplius,& tamen ad perfectionem,alterum alte- l ro opus habet. Atque idem alibi ait: qualem facultatem ad ambuladum utrunque crus exhibet, talem
500쪽
talem in artibus habet ratio,& experientia. claudicat itaque qui in uno deficit, & altero tantum nititur. Plus tamen sit separes) ut ait Fabius, usias sine doctrina, quam citra usum doctrina valet. od idem comprobat Aristoteles lib.j. metaph. dum dicit. expertos rem magis attingere, esicaciore que sie,quam eos , qui rationem artis sine experienti habent. Tum vero dignum operae pretium sui adem Fabius quum inter se cogruunt
ritur, duobus praecedentibus velliti stolici quo- nus. dam conubio iunctis,cum alter usum, alter praecepta conferat ex quo genere in causis disceptandis c iudicandis fructum percipimus Vberem. Vltimum genus est omnium longe praestantissi- mum, siue in rebus iudicandis, siue administranda Rep. eorum , quibus cum theoria de praxi Iurisprudentiae praeclararum δί cognatarum philosophiae artium accessio facta eis, qui circulumi scientiarum omnino absoluerunt:atque ut popul laris quidam meus, sed nimis humiliter pro subiecto, licere solet,cum . alij panem &obsonium ha-bῬnt, hi talem dc condimentum addunt, quo fit lautissimum ferculum,alioquin insipidum ad quet genera visus est Cicero respexiste in oratione, quam habuit pro Archia poeta statim in principio , dum ait. Si quid est in me ingenij, Iudices, 'ntio, quam si exiguum,aut si qua exerci- tatio,in qua me non inficior mediocriter esse ver. satum , aut si huiusmodi ratio aliqua ab optima. rum artium studiis, & disciplina profecta, a qua
ego nullum confiteor aetatis meae tempus abhorrit se. Huius generis suit is, qui, cum ius esse ar-r 3.