장음표시 사용
481쪽
nia istacia. Imtetrationes actionum sublatae.
non obseruatur, haec subtilitas superuacua est. Nunc autem iudicia omnia extra ordinem peraguntur , ut dicitur in principio tituli de succenhubl. de tit . de interdict. g. vlt. Institui. Hinc est quod de ordine, & exitu interdictorum superuacuum est hodie dicere: nam quoties extra ordinem ius dicitur qualia sunt hodie omnia iudicia) non est necesse reddi interdictum, sed perin de iudicatur sine interdictis , ac si utilis actio ex causa interdicti reddita esset. Reliquias quidem harum sormularum,aut similium, quae veluti re diuitiae in iudiciis obtinebant aucupatione syllabarum insidiantes suo tempore penitus eradicare destinauit Imp.Constantinus. l.j.C.de sermul.& impetr .act. sublat.L.ij. autem eodem Theod.S: Valent. Impp. agere videntur de illa actionis sublatione,quae fiebat ab ipso Praetore, non autem de iis impetrationibus, qua a collegio Pontificum fiebant, ut putauit Accurs nam hae quidem ante huiusmodi Impp. diu antiquatae dr sublatae erant. Porrb exceptio, ut ait Vlpianiis , dicta est quasi quaedam exclusio, quae interponi actioni cuiusque rei solet, ad excludendum id , quod ad intenti nem,condemnationemve deductum est, vel sut Paulus tit. de except.) conditio est, quae modb eximit Reum a damnatione. Atque exceptiones aut temporales & dilatoriae, quae sere translationes a Rhetoribus dicuntur aut perpetuae sunt,& peremptoriae,qualis est doli mali, rei iudicatae, pacti conuenti perpetui, solutionis, dcs quid contra leges Senatii siue cosultum factumesIe dicitur, quae sub hoc tractatu continentur: Opponuntur enim aut quia factum si,quod fieri oport
482쪽
LIBER V. i poportuit:aut quia factum sit,quod fieri non oportuit:aut quia factum no est, quod fieri debuerat. Sed nemo prohibetur pluribus exceptionibus v-ti,quamuis diuersiae sint. Replicatio est contraria exceptio, quasi exceptionis exceptio: semper enim replicatio obiicitur, ut exceptionem oppugnet. Illud tenendum est omnem exceptionem vel replicationem exclusoriam esIe. Exceptio Actorem excludit, replicatio Reum. Sed & contra replicationem solet dari triplicatio, & cotra tri- plicationem rursus quadruplicatio: & deinceps multiplicatur nomina,dum aut Reus, aut Actor obiicit. CAP. V.
De Sponsionibus, Sacrum entis, Co Zitutione iu-io , Iussicum datione a Praetore, est iis fere is Abbant in conte tanda it te. I
1N huiusmodi commissionibus Litigatorum,
quae fiebant coram Praetore, dum petendo, intendendo,declinando, eludendo, refellendo v- terque de palmario contenderet, Praetor contestationem litis meditaretur,& constitutionem iudicij moliretur, sponsiones mutuae fiebat ab ipsis is Litigantibus, quae sere ex interrogatoriis actionibus oriebantur. Nam si petitionem inficiaretur Reus,statim ab Actore prouocabatur,quis inegas , sacramento te prouoco, quod Praetor antea imperasse , Si negat, acramento quaerito. Sin Reus no tam inficiaretur, quam exceptione, aut praescriptione submouebat, post replicationem subiiciebat Actor, .nd. ais, neque negas, sic ra-ento quinquagenario te prouoco, aut si tace-
483쪽
ret, Ondo neque ais eque negas, te sacramento curnauagenario prouoco. Stipulanti autern Actori respondiebat Reus, & vicissim Actor Reo repro- I mittebat, quaquam interdum Reus prouocabat: saepius enim excipiendo fit Actor. De sponsione quid ni Plautus in Menaehmis: Ita detinuit apud , Ediles praeliisfactis plurimis, Res msi dixi causam, onitiones retuli Tortas,confragosis bus minus opus, quam erat,
multo dixeram Controuersi. ,τt lo ofereti l Sponsionis autem pignus,leste Isidoro lib.v.ety-
atrametum mologiarum , sacramentum erat, hoc autem de- scribit Festus , aes quod poenae nomine penditur, siue in rem agitur,liue contenditur.id in aliis re bus quisquaginta assium est, in aliis quingento- ruin,inter eos,qui iudicio inter se contenderent. Varro autem sic lib. iiij. linguae Latinae: Ea pecu- nia, inquit, quae in iudicium venit in litibus, la- cramentum a sacro dictum : nam qui petebat, & qui inficiebatur, de aliis rebus uterque quinqua- oenos asses ad Pontificem deponebat, de aliis rebus item certum alium & legitimum numerum assium.Isidorus dictum putat sacramentum,quia 4
violare quod quisque promittit perfidia est. Li-
cet autem Varronis in lingua latina sacrosancta iasit au ritas,tame haec etymologia nequaquam iomnino respuenda videtur:nam omne Iacrameta- spong η' O tum sponsio praecedebat quanquam non omnis cr i spontio sacramentum habebat: saepius enim in-
mi diueniebant sponsiones,in quibus depositio illa
splemnis non hebat,utpote nudae,quq Verborum obligatione fiebant, vel in quibus fatisdationes Η O . praest
484쪽
praestabantur, si stipulatio committeretur, ut in .vadimoniis. Sacramenta Graecorum, quae in contestanda lite deponebantur, Πρυ-ῆα dicebantur, Πρυ νεια. quia in Prytaneo ponebatur. autem tam sponsionem, quam sacramentum significat. Ex praecedentibus itaque constat sacramentum, siue poemam ordinariam temerarij Litigatoris mille summam quinquagenorum, aut quingen- 'torum asium,que in aede apud Pontificem deponebatur: In re autem tam vetusta no liquet,quod
fuerit causarum discrimen , in quibus quinquaginta,& quibus quingentiasses deponi sistebant. Verisimile autem fit super quolibet articulo cesitrouerso, aut inficiatione interrogationis sponsionem factam. Quanquam legitimum huisc numerum assum Litigantes sponsionibus saepebit' i , , mero excedebant Quod ex Cic. manifestum fieri potest:Sic enim Verrina v. facta est sponsio H S. quinque milibus.Item in oratione pro Comoedo: pecunia, inquit, certa, quae nunc petitur per Iudicem , in qua legitimae partis sponsio satia est. Dein subiicidi Pecunia petita est certa,cum tertia , parte sponsio facta est. Finita autem lite, vict6r depositum ex aede sacra aufferebat, qui thni iti stra Dat suo sacramento contenditie dicebatur. Victi veto ad mWm -- aerarium redibat,ut ex Varrone palam fit. Atque illud a Triumuiris Capitalibus in diuinos 'sus, A tuendis sacris ciuitatis applieabatur.Iique I Pes uiri,si forte deposita non essent, sacramenta exi- gebant, iudicabant hie. Sed lubet adferre legeri tribunitiam,quae est apud Festum lib.xvij. de ver. sig. Quicunque Praetorpo ih. cfastus erat, qui niter' ciues ii s dicet, Tres tros Capitales Pop.rogato, iis
485쪽
Lari H-- 1 resviri Capitales,qufiunque a P facti erunt, a 'cramenta exigunto,rudicantoi, eodem, iure sumo, Oti ex legibus plebeis secuis exigere , iudicare esse , oportet. Non absimilem & alienam a sacramento veteri consignationem pecuniae in initio litis in- . troductam non ita dudum vidimus in Francia edicto regio, quam convasabant mancipes aerarijspm ei, & publicani exteri. Sponsionum iudiciariarum inlinita exempla passim reperiuntur apud aucto res .v.act.in Verr. ni Apronius dictaret. 3. Ossic. ni vir bonussit.pro Cecin ni aduersus edιctum Praeto, ris vis est. Pro Quintio:ni bona sua ex edis Io publico Burrieni Praetoris dies triginta pus usa non essent. & alia id genus.Sponsiones etiam ludicrae,& extra iudicium in cotractibus aleatoriis fiunt:
Iza. φ l Titia,& Cornelia vetitae erant sponsio-
'aes, praeterquam si quis luderet has a,vel pilo iacien)o, vel currendo,saliendo,luctando, pugnando, quod virtutis causa fiat. In aliis autem , ubi pro virtute certamen non fit,non licet,ut dicitur in l. ij. & iij. de aleat. E. Insigne exemplum est a- Plinium,& Macrobium Antoni j,& Cleopas'Onsis. trae,ni haec una coena absumeret Sestertium cen- Asiae, indis. 2 ties. Huc etiam adferri potest illa Asclepiadis ar. rosans cum fortuna sponsio,si unquam inualidus esset, ne medicus crederetur. Adde nobilis scorticum nobili Philosopho,aut eius discipulis. Valerius lib. iiij. cap. iij. AEque abstinentis senectae Xenocratem accepimus,cilius opinionis ii5 parua fides erit narratio, tuae sequitur. In peruigilio Ph=γηα Phryne nobile scortum Athenarum iuxta eum vino grauem accubuit, pignore cum quibusdam iuuenibus posito,an temperantiam eius corrumpere
486쪽
pere posset, quam nec tactu, nec sermone aspernatus,quoad voluerat in sinu suo moratam, propositi irritam dimisit, ubi legendum puto ni pro 'lacus particula an, nam si & ni frequentes dc quasi ib-lemnes sunt in sponsionibus. Caeterlim, ut hoc parergουs notem, quando in hunc locum incidimus , & hoc caput cum praecedenti magnitudine aequandum duximus , Valerius in hoc exemplo non satis seruasse decorum in Xenocrate, neque diruta suae causae seruisse videturinam dum in uno temperantiam laudat, in altero eiusdem temuletiam quae etiam intemperantia est in imprudenter de
tegit,quae iasi minus philosophum dedecet,quam
' venerea voluptas: uo namque modo bina venGI , nocent.
Siquidem temperantia, teste Aristotele, Ut est et .mpora iapud Gellium cap .ii .lib.xix. & Macrobium libr.ij. etiam in nica.8. Saturnal. non minus circa voluptatum mo- qi egusti posedum versatur,quae gustu percipiuntur,quam qiiqintactu . nec serendos este docet idem Gellius lib. xv cap. ij. qui perperam interpretantes Platonis verba de legibus, tanquam auctore Platone, ebrietatem laudant. Quin etiam ebrietas illam Ebrieras. continentiae partem,quae in domando, & restini guendo libidinis venereae aestu consistit, multum minuit, cum plaerunque haec imbelles eviratos 1;l reddat ebrios,&temulentos:quod inductionibus probari facile posset de multis nationibus,& gentibus, quae cum potu indulgeant, & vino se ingurgitent, remissiores sunt ad venerem: contra, quae vino moderate vitatur, procliuiores ad eam, i& salaciores sunt. Hinc est, quod Theophrastus 'refert,ut scribunt Athenaeus & Plutarchus, Ale-
487쪽
Dander xandrum parum mulierositi' futile, ludd vinosus
esset. Itaque narrationem eleuat, quod vino gravem addit. Quid i nonne satis erat senem dixisseὸpra sertim cum de Sophocle vetulo loquens,cuin ab eo quaereretur , an etiamnum rebus venereis
uteretur, respondiste dicat, dij meliora, libente cenim isthinc tanquam ex aliqua furios arrofugi dominatione. Quis autem senem ebrium,S vino Arauem, in sinu meretriculae stertentem, qui neque blanditiis foemineis, mollitie magis afficiatur,quam Truncus inerου ficulnus,inutiis lignum, non statim eum e)coletum , languidum, elicetum
cogitet inter amplexus,& suauia suam edormisse crapulam,& hesternum despumasse falernum, ut Persius loquitur, neque expergisci potvisse a veterno, somnolentia,& grauedine, quam inducit pituita squa maxime haec aetas assecta grauatur )& larga meri potatio ob vapores , qui versus cerebrum ebulliunt ex repletione ventricyli. Qui-hus mire congruit arguta sane sineo quidem iudicio lupae siue haec Phrine, siue Lais fuerit, nil moror responsio ad Xenocratis discipulos 'tectoriae praemium flagitantes , de homine so cum iis, non de statua pignus posuisse : quae contorqueri aduersus Valerium potest.Mirum itaque no fuit, quod haec non iusto sacraimento, quin potius alterum mirandum fuisset, si iniusto discipuli con tendillent. Atque ut frigidus,& maleficiatus,qui
non Vrit dr,temperans eise non potest, sic nec exhaustus,& elumbis senex na quid ab eo disterti)temperans dici potest,si non catuliat, cum virtusula .irca affectus, eosque graues versetur, qu si
488쪽
LIBER V. . A Iveluti ferocientem aequum,freno regit,& moderatur:qui si nulli sint,iam temperatia neque erit. Melius quidem meo iudicio Laertius in vita eius lem Xenocratis, quem narrat vereda secalle, atque usisse , cum assici tentigine sentiret, ut ex dolore pruritum auerteret. Neque inuerecudum existimo Pliilosopho moueri, aut assici, ut egregie ex Epicteto Stoicus disputat apud eundem Gellium lib. Xix. cap.j. Et hinc est, ut puto, quod dicimus, primos motus non esse in potestate hominis. Sed nobis hic etiam temperandum fuit, :yereor enim, ut tempore nostro subcisi uo abusismus, quo magis magisque abutemur,si excusa tiones praetexamus. Sed facile, uti spero, veniam ab eo impetrabimus, tui etiam Valerio hoc dissimulandym putabit. Nos interim haec animi gra tia lusimus,ut taedium harum sormularum subleuaremus ex parte, tu Lector boni consule, pro quo vel in medio saltarem foro.Erat &alia sponso iudicialis, qua Actor repromittebat, ni vicisDset, Reo decimam litis : de qua Instit.tit. de poeta. tem. litigant. g. haec autem.&in C. Hermogeni a. tit. de calum .l. iudicium. Cui Iustinianus nouella cxij. hoc addit, ut decimae cautio satisdationem habeat ante Reorum citationem. Ex Asconio putem apparet,quos in publicis iudiciis etiam fas amento contenderent Litigantes: Atque tum lis contestata dicebatur, quanquam proprie lis
iam contestata erat ex actionum exceptionum mutuis obiectionibus. Inter litem autem contestatam, de editam actionem permultum interest. Lis enim tunc videtur contestata ait Imp.Seuer.
Ic Antoo uum Iudex per narrationem causam
489쪽
Iudicii conAianuis. Formula Prae
audire coeperit. Iure autem nouissimo ad contestationem litis nonnulla praeterea requiruntur solemnia,quq ponuntur sub rubrica C. de litis con test . in authent. Lite autem contestata, sponsionibus rite factis , & sacramento utrinque legitime deposito,iudicium petebant Litigantes,quod constituebat Praetor in litis verba, id est, statum causis coniecturalem aut iuridicialem constitue.bat, quod in praxi dicimus appomteries
parties contraires, ou en drorct. Hinc toties recantatae phrases Praetoriae in iure, iudicium dabo ,-dicium non datori iam has,actionem dabo, actionem non dabo , Actorem tantum spectasse puto antequam in ius veniret,aut litem contestaretur. Iudiciu in autem aut purum,aut cum exceptione Ordinabatur.Cic.lib.ij. de inuentione: Is,q;. agit,iudicium purum postulat, ille, qui csim agitur, exceptionem addi ait oportere. Idem pro Cecinna: Pub. Dolabella Praetor interdixit, ut est consuetudo, de vi laomini b. armatis, sine ulla exceptione,tatum, ut unde deiecisset restitueret. Constituto autem & composito iudicio a Praetore in itis verba, si causa huiusmodi esset, ut de iure ho-tius , quam de facto quaereretur , Praetor causa in ad Centumuiros, qui consilium eius erant ordinarium,remictebat: quod ex j. de Oratore facile
probari potest, quae die cognita onum , quandb ij
sedebant, repetebat ar, ut ex superioribus compertum habemus. Sisi de facto, quaestio versaretur , Recuperatores Iudices ab eodem dabantur, praescripta iudicandi formula,qua iudicium constituerat paret A. are oportere,uti sere moribus nostris obseru tur in rescriptis Principis,&maa datis
490쪽
datis,qVib.haec clausula inseritur, riletous apperides premisis. Obseruabatur autem ne is Iudex daretur, quem altera pars nominatim petebat, sed
de eo debebant partes conuenire.Cic.proCluentio:Neminem voluerunt maiores nostri, non mO-
db de existimatione cuiusquam, sed ne pecuniaria quidem de re minima Iudicem esse , nisi qui inter aduersarios conuenisset. Id enim , inquit . Callistratus, iniqui esse exempli Hadrianus rescripsit: nisi hoc specialiter a Principe, ad verecundiam petiti Iudicis respiciente, permittatur. l. xlvis. te iud.Itaque si alteruterLitigatorum no minatim aliquem peteret Iudicem teste Festo lib. xiiij.sblebat fere hac vii formula:Si alium procas,
nive eum procas. Est autem procare poscere , cum Trucare
dicitur in Iudice collocado. Addicebatur autem Iudex a Praetore, quando uterque consentiebant in eum .l.lxx. de iud. st. Constituto itaque, Iudice,& iudicio in litis verba , in perendinum diem , si
Asconio credimus, ut ad Iudicium , hoc est, da tum Iudicem veniret utraque pars denunciabat,& Praetor decedens ad eos , qui tribunal ast illest . haec solemnia verba pronunciabat, Et his verbis litem contestari Actor tu come iam. Reus dicebantur, ut auctor est Festus. Denique si nihil esset, quod de facto aut iure quaereretur,
Praetor suum decretum interponebat. ARGUM. CAP. VI. De notionibus Iudicum eorum Consilio , id est, Adsessoribus, Consiliariis, Iureconsultis,S quadruplici horum genere. IV lices itaque delegati de causa perendii ata Iusci, viduis. cognoscebant usque ad sententiae dictionem, risu notia.