장음표시 사용
31쪽
nis eum beluis: vi maris & sceminae coniunctio : Alia
oritur ex mente ac ratione diuina: veluti Deum cole
re : parentibus & S patriae obedire: contingit ine saepe . numero , ut una ab alia dissidere, inferior alio , su-lperior alio ducere videatur, quemadmodum et Scin ijs quae priori modo disserunt, quod & valde notandum est. l Ciuilis iustitia est . voluntas tribuendi, quod cuique sei cundum ciuilem authoritatem Sc meram principis vo-i Iuntatem debetur. Nam quemadmodum naturalis, bo - ni & sequi radicibus defigitur, ita ciuilis solo legislato ris placito continetur. Si enim quaeras , cur septem potius quam octo , testes requirantur in ultimis mortisentium voluntatibus,cur duo magis quam sex anni pro positi sint in exceptione non numeratae pecuniae, vix est, ut aliud quam nudam legislatoris voluntatem & placitum adferre possimus. Sed cur tam varie φ inquies, cur non eodem utimur in omnibus iure ' Certe rerum varietas & diuersitas diuersas iuris formas peperit. Quetisdam sunt inhumanis negotiis,quq via quadam& ratione commode ducuntur a principijs naturae : qu dam nihil minus , sed pertinent ad solius principis Sc legissatoris iudicium: quaedam media sunt Sc ex utrisque mixta quae& suum nomen mutuantur ab eo, ad quod magis inclinare & propendere videntur: atque hoc est quod ab inrtio proposuimus , Ius esse artem diiudicandi , quid in quaque re bonum , quid aequum sit, quatenus cuiusque natura patitur. In iis spectatur solius naturae vis ac bonitas, quae directh pertinent ad naturae vel conseruationem vel dis olutionem: quaeque manifestam habent iusti & ini ulli rationem , ut vim vi repellere: id pati seri , quod alijs prodesse potest , nobis autem non noce-xei: hoc enim suggerit aequitas, inquit Paulus , etiam si iure scripto deficiamur. Et si autem in hoc genere inter ipsos quoque Iureconsultos tape, ut dixi texsistat .quaestio , ad inferioremne naturam reserenda resst, an vero ad superiorem ': tamen usus & exercitatio
32쪽
facile docet, quid in quaque re sequendum sit, quid nota st. In illis autoni ad ciuilem authoritatem Sc legem confugimus , quae Indisserentia dicuntur Philosophis:veluti cum de testium numero quaeritur, in mancipationibus, stipulationibus, testamentis de certa quantitate pecuniarum in poenis & multis : de annis vlucapionis , d non numeratae pecuniς,in dominijs de commercijs, deque alijs consimilibus infinitis,quq seipsa facile produnt. i g, tedii generis sunt,quae habent quidem naturalem quant dani quitatem in se relucentem, sed eam non tam mo- mentosam, ut per se sine adminiculo legislatoris suffici ad ad necessitatem obsernationis imponendam. Nam exempli gratia, facere promissa iustum quidem est Sc natu-- 1 rae contentaneum': sed tamen si nudum est pactum con- minus a lege,naturale: veluti in actione constitutoria, inemptione dc venditione,in locato dc conducto. Illud hoc Ioco obiter annotadum,quo tadem scilicet modo fat, vecum omnium ciuitatum M populorum leges in tanta disesensione & varietate videantur constitutae, reipsa tamen
conueniant inter sese & quasi conspirent. Nam si in ijs consentiant, quae eX primis naturet seminari js Sc coeptibus delibantur, nihil prohibet quo miniis omnes iustodirect que dici possint, licet discrepent in alijs, qui voluntatibus hominum Sc affectionibus gubernantur. Nam etiam in homine, si adspicias ad veram Sc interiorem eius naturam, nihil unum uni tam est simile, quam homo est
hominis: sed si ad externos mores, dc externa corporis lineamenta respicias: tanta est varietas,ut ne unum quidem ex omnibus seculis par hominum memoretur,quod
33쪽
&vltinis in hoc ordine descriptio est ut aliud strictumius dicatur,aliud bonum & qquu. STR icet V Millud vocamus,quod directo, si MiTtircuitione, & ad lineam vi ita dicam ostendit, quid in quaque re amplectendumst, qui Mepudiandum, solam veritatem & cognitionem ob oculos habens. Quemadmodum enim Mathematicus, montium, urbium,& regionum interualla demonstrans, rectam duntaxat ducit lineam , nihil admodum curans,
viarum ac itinerum ambitus ac anfractus : ita etiam restricti & summi iuris ratio praetermissa commoditate a
gendi Sc exercendi , in id solum intuetur, ad quod a ratione 5c intelligentia deducitur. B o N ilc aequi diuersa natura est : nam nimia illa scrupulostate ris & subtilitate dissimulata , id solum sequitur , & ad id se accommodat,quod in medio versatur, quodque actus hominum M vitam ac mores instruit, non aliter atque nautae solent, qui cum intelligunt recta via nauigari non posse, explorant, quibus circuitionibus factis, quibusque scopulis , arenis, & breuibus vitatis , ad destinatum locum queant peruenire. Atque ita quidem manifestb quoque intelligitur, non ad alium quidem finem in iusto exquirendo, ad alium in bono & aequo spectari : sed hoc tantum interesse, quod illud natura sui ad veritatem limandam sit directius, hoc ad res apte gerendas accommodatius: ita tamen ut utrunq; utriusq; sit particeps.Nam regulariter certe tanta tenentur inter sese coniunctione 'ut alterum ab altero ne nomine quidem seiungatur,& omne quod iustum est, idem quoque simul aequum, & E
contrario quod aequum, idem quoque iustum dicatur. Sed existunt nonnunquam causet, quae faciunt,ut aliud in iure esse videatur,aliud in benignitate: quet quide in uniuersum sunt duae. Vna est,ciam res subiecta tam obscuros& difficiles habet explicatus , ut secundum communes iuris regulas nihil possit constitui, quod non falsum confestim reperiatur : tunc enim ad exitum inueniendum
necelsarium es ut aequi l boni ratio ineatur: quemad-
34쪽
modum usu venit in iis,quae insolubilia in se redeuntla, praepostera, ast stata, intricata vulgo dicuntur : veluti innac stipulatione duobus separatim facta : Si in dum Tu sculanum illi non dederis mihi dare spodest Altera causa eslsum negotiii Iure quidem consistit & definiri potest: sed ob caulam aliqua id fit ponderosius quod aequum bonum ell,q quod i ut irim veluti in Publiciana ' Seruiana &aliis eiusdem exempli. Nam in iis si merum Ius sequare, non facis quidem alienum a recta ratione : sed tamens cum benigni Iuris momentis ponderes , tot partibus inuenitur ab eo superari,ut res ipsa stitim doceat, hoc potius, q illud eligi oportere.Praeterea quoq; si ibbtilior Scscrupulosior eli Iuris ratio, q communis vitς usus desiderata regulariter probatum eis, simplicitatem η magis qdifficultatem sequi:& hoc est quod saepe admonent Consulti nostri tu πλαraΥ & καχομεst s sopysiue crassa Minerua negotium esse diiudicandum. Quemadmodum Scin illis speciebus, in quibus ex nimis stricta iuris obseruatione, leges omni vi essectu, & potestate sua spoliantur: tunc enim id potius debet valere, qJaptius, c5modius,& vi cepe ponitur in legibus,utilius' est. Ideq; obseruatur,si durior ac inhumanior euadat Iuris interpretatio, quam satis et , quamq; legumlationis liberali tas patitur: nam in his casibus hoc potius ducimus, quod humanitate quadam dc benignitate temperatum & quasi conditum hest. Nee enim omnia sunt ad viuum relecanda, sed ad communem hominum utilitatem, quantum fieri potest, referenda. adhibita tame semper diligenti cautione, ne per inanem aequitatis speciem decipiamur: nam saepe fit, ut nonnulli, dum nimis lenes mites, & benigni videri cupiunt. laxi potius Sc remisti, Dum S oni eua dant. Illud etiam atq; etiam rei piciendum est ut ii e quid aut durius aut remissus constituatur, q causa deposcit: quia non aut seueri tatis, aut clementiae gloria assectanda est, sed perpenso iudicio prout quaeque res expostulat, statuendum β. Haec ergo de variis ivltitiae speciebus.
35쪽
DE IVRIs ARTE, LIBER I. εν DE GRADIBUS IUSTICI E.
VNT nonnullae aliae disserentiae, quae mediocritate magis &ordine siue gradu, quam specie distinguutur. Sic enim dicimus iusticiam aliam diuinam esse, aliam
humanam Et eu quidem D I VINA Quae
virtutes perfectas, & omnibus numeris absolutas requirit,dc vitia non sollim ipsa tollit, verum etiam illecebras omnes & occasiones vitiorum : veluti cum praecipitur, ne resistere quidem malo, non iurare', a VIIe..1RI snullam habere cura futurorum,cum nonnullis alijs. HV- 'u ext. deius MANA vero quae solis honestis actibus contenta,id exisistimat cumulate perfectum, in quo media quaedam officia comparent, quodque est sine manifestario ac aperto scelere , licet ipsarum radicum particulae quaedam Mquali librae in animis remaneant. Atque utimur hac hu- mana, in communi vita, quae circa rerum dominia,cirisca contractus,cμ ca iudicia circa honores versatur. Nam quia non vivitur cum persectis hominibus, sed eum im-
persectis, non potest fieri, ut id apud populum, te circa res populares obtineas, quod rectum, perfectum,& plenum heth. Sic namque dicimus cogitationes poenam qnon mereri, non nocere conatum, si eum nullus sit sequutus d effectus. Divi NAM iusticiam adhibemus ad ea, quae ad verum Dei cultum , & ad ipsas religionum sanctitates pertinent. Quanquam enim M. Varroni sit quς-dam Theologia quae Civilis dicitur : hoc non tam de ipsis elementis principiis diuini offici j, quam de alijs quibusdam, cum eo cohaerentibus, est accipiendum . Si de Dei, ut ita dicam , natura : si de Fide, si de Sacramentis tractetur : nihil conniueri oportet, nihil , ne apex quidem unus , immutari . Caeterum si de iureiurando , de diuortijs , de faenore , de castitate , de concubinatu, alia res est: Nam in ijs & similibus videndum , non sollim quid rectum dctullum, verum etiam
36쪽
so IOACH. HOPP. PHRI s. IVRE C. quid in populis probari, & obtineri possit: Item quid
temporum L, quid locorum diuersitates , quae utique in ijs dominantur, quibusque adducti, multa poli mutanda facimus, suadeant. Nam alioqui qui intempestiue, & in-
idoneo loco,exactissimam illam vitae rationem inducere student:plus nocere plerunque Reipublicae, quam commodare &prodesse creduntur g. DIVIDI TVR etiam
iusticia in Internam,& Externam. INTERNA est, 'uae iubet,ut ne quis in altu miniis, quam seipsum, sit animatus. EXTERNA permittit proprijs commodis hi seruire, modo id fiat sine alterius damno dc iniuria. Quantum ad usum utriusque attinet, Philosophus eam praecipue colit,&ad usus suos adiungit, quae animum informat ac mentem. Civilis ver b legumlator vlpturinatim iudicae secundum ea, quae foris apparent, & quae manibus teneri ac prehendi possunt. Dico autem v lurimum : quoniam in multis speciebus non satis est abstinere ab iniuria , Vertim etiam oportet prodesse si possis: veluti si de publica salute ac incolumitate tractetur : si in extrema necessitate socius constitutus Sc collocatus sit: si sine ullo tuo detrimento ac molestia , valde alij prodesse Sccommodare possis. Iam vero & iusticia alia Inchoata est, alia Perfecta. PERFECTA est, quae recta siue plena dicitur , dc nihil requirens .. IN C HO AT A , quae rudis adhuc Sc impolita, contenta est mediocritate o sciorum , in quibus elucent principia quaedam & adumbrationes virtutum. In pleri'; sufficit eum vitet cursum tenere, qui mediocris sit, & igniculos quosdam Msgnificationes virtutum habeat,licὲt progressiones non ita magnet adhuc factet sint. In nonnullis ea requiruntur,quq ab istuta sunt, & plene cumulateque perfecta. Exstat und Plotinum M reliquos qui a Platonis familia mana- rue, α alia diuisio,quet quadripartita est,& omnes tres sui prascriptas amplectituri Statu ut enim virtutes alias Puli I ticas alias Plirgatori .as I as Plirgati Smini talias Ex epigr
i res. Vt san quiadmodum totus huius mundi coplexus,
37쪽
siue sit adspectabilis, siue inadspectabilis, sic est diuisus,ve
Insima eius regio cedat primis corporibus Sc reru omnium elementis: Secunda diuinis ignibus, Sc illi, quam qu tidie tuemur coelesti descriptioni: Tertia dijs dc de monibus, qui perpetua supremi numinis luce circunfusi, humanarum rerum curam Sc procurationem sustinent:
Quarta deniq; ipsi architecto, id supremo rerum omnium opifici, dc gubernatori Deo: ita etiam virtutes , qui ex ι ipsis mundi plagis & ordinibus desumuntur, partim communes sunt ic populares, quq illam sapientiam pa-xiunt, quq carnalis Diuo Paulo dicitur, Sc nutus mundi: partim naturales ac Philosophicς, c nonnihil supra vulgi captum poliis, ex quibus nascitur sapientia animalis, 'quet dc principum huius mundi vocatur: partim divinetta coelestes , quς supra naturam collocatς , tignuncii nirapientialis, qui spiritalis dicitur: partim denique primet ac summet,cum quibus coniuncta est ea sapientia,quet
totum hoc uniuersum perpetuo suo nutu ac numine mo-Gratur , cuiusque solius participatione, omnia illa , quet vel sensu accipiuntur , vel prouisione mentis dc permotione prehenduntur bona fiunt dc iusta. Si qu ras, inqui
bus casibus hic, in quibus illa praeponderare debeat: id partim e supradictis intelligi potest, partim longo usu ε
consuetudine arripiendum. Nam quemadmodum generalem formulam constituere perfacile est: ita omnia quae vel in sensum vel intelligentiam nostram cadunt comprehendere, longἡ difficillimum. Verum ut boni ratiocinatores negotiorum esse possimus,& addendo deducendoque videre, in quam speciem partemue iusticiae quae ue res cadat: capienda dc consuetudo Scexercitatio,quet quidem non solum agedarum in Republica,veru metiam intelligenda
38쪽
aa IOACH. HOPP. PHRIS. IURE C. DEΡARTIBUS IUSTITI R.
ARTES iustitit sunt in uniuersum diri
Vi gIlup uocat nos&derta lita malo L i Altera quς hortatur Sc exsuscitat ad bonum. Et mali quidem, Ut de eo prius dicam duplex via est. Vel enim ea pars ani- - mi laborat , in qua inest vis rationis Mi. telligentiae: vel ea. in Qua insunt motus 5c iacta tibines appetitionum. Prius genus, vitium animi appellatur Posternis,mTrFus. nc autem grauiter laesam, A valde vitiosam dicimus ciuitatem, cum errore, dc earum rerum ignoratione vagatur, quae ad bene beateque vivendum
pertinet. od quidem xitium ut euitetur, constituti sunt in ciuitate, qui authoritate ' publica populum , Min quo maximum est momentum, iuuentutem doceant, A rationem ad veritatem reuocantes,errores illi omnes,
quo ad eius fieri potest, eripiant. Illi vero capitales sunt,& maximam partem sceleris aggrediuntur, maXimoque digni sunt hodio, qui ctim nullam verae rectaeque scientiae partem attigerunt, spretis legibus, se solos veritatis 5c scientiae magiitros Prostentur. Plato inscitiam eorum,duplicem vocare solet,quae quidem si verbis&disputatione Philosophorum curari nequit, vinculi &carcere fatigari, & publicorum iudiciorum seueritate
coerceri debet. Qitantum attinet ad ea peccata, quae in consuetudinum prauitate consistunt, triplex est ratio. Quaedam sponte contrahuntur, dc vocantur voluntaria: Qgaedam inuite, quae nec voluntaria dici possunt: ozdam tartio quodam modo,quae media,& i later utrunque genus teriecta licet appellare. Voluntaria sunt in quibus fraus inell& dolus cuius tantum est ubiqueqodium, ut ne unus quidem toto iure ciuili casus reperiatur, in quo fraudulosa machinatio, quae quidem ad rem pertinet, maneat impunita. Nec voluntaria vel externam ha
bent caulam ,velinterna. Externa, semper & indistis a
39쪽
merentur excusationem: nam si ventorii sortu vi quis ra-l ptus damnu dederit.ν ullo dicitur nec scelere nec facino I re obstringi . Interna non eandem habet ratione niti nam e r bire t mox
I ignoratia lacti eis ut plurimum vacat culpa, non unquam H i tamen euenit, ut in reprehensionem Sc crimen incurrat: lveluti si res a rocior iit: si exemplo noceat L: si is qui de- iliquit, i ple sibi accei fuit malum , ut ebrius g. Plerua
que tamen ut dixi quod per errorem facti committitur, tortunae magis & fato , quam ipsis hominibus imputatur' . Qui medio quodam modo peccant, parti in aia sectu Sc inconsiderato quodam impetuciveluti ira, metu, milericordia turbati & extra se positi, delinquunt: partim culpa & nepligentia. ae priori modo sunt, leuiora venia scivii de dignat: qu posteriori grauiora, quasi l r. quae ea recogitato magis & consulto commissa iudicantur . Atque F de rei tam haec de illa parte iustitiae , quae abducit nos&auellit a x i-ή muri malo. IA M illa ver6 pars, quae ad bonum aliquod allicit e .& inuitat, tribus membris distribuitur: Virum . mentis est Sc animi. cum scilicet aduersus Deum sanctitas , erga
homines II seralitas, in dem lictos pἰetas, in toto animo pruden la, sortituro, temperantia, Cc iustitia exercetur. se iii dum corporis . cum publicis certaminibus S Ccem i icit ijs,ropositis, id curant legumIatores, viriosusta, in ' ρ. y qui j. ad tegram, sana, bene sormata & in ortusi genere exagitata I uir. . habeant iuuentutem. Tertium denicust fortunae, cum
de pecunia populi & pollelsio nasus tractatur: clim ho
nores,dignitates, munera triumphi decernunt r iis quipr clara dc nobilia virtutu exempla, in Republica constituerunt. Sed iam mihi satis videor di xisse, quantu quidem instituta breuitas patitur de fine iuri prudenti ,
iusticia . Illud tantum arcte teneamus, & iterum at ualterum ut meminerimus, oportet: in omni dei eratione, semper ad aliquam horum partem circunspi Endum,& quasi collineandum esse. Nisi euim quis iusticiam dc omnium virtutum chorum ante oculos habeat', non ' iam potest fieri,ut non eum silus appetitionum absorbeat,& de ea de eo
40쪽
nunc his, nune illis opinionum fluctibus obruat de impellat. Hoc solo scopo proposito,potest demum obtineri perfectissimum illud ciuitatis genus, quod sapientia,concordia,& rerum neces lariarum copia constat. Idque ita 'scriptum reliquit Deus ille Philosophorum Plato,quem dc Aristoteles δί Cicero sunt sequuti, ex quibus alter studijs doctrinae, alter regenda ciuitate princeps fuit. Quorum porro vestigijs insistentes, nostri Iurisconsultit eues duila.'. su/ pretri4ra nobis monumenta,tum responserum, deri. er siti. tum disputationum, reliquerunt, quet quidem sine alio-
i. munera. M.mi rum lectione, habent quidem ad incitandum satis,uerum πω fum ad exactam Iuris artem constituendam , non omnino
satis. Sed nos subinde ad Philosophos, subinde ad Iu
reconsultos respectantes, damus operam, ut si non plenam dc persectam, saltem adumbratam quandam Sc extremis lineamentis circunscriptam Iuris artem opprobante Deo proferamus.
Einceps veniendum est ad eam partem instituti sermonis,quae sontes 5c principia Iuris continet.Nam haud satis est finem dc scopum, ad quem contendas,cernere, nisi simul etiam viam 8c rationem teneas, qua eo posses peruenire. Certἡ luemadmodum suprascriptum de iusticia caput, pulcherrimos habet explicatus de natura voluntatis humanae: ita praesens,in quod nunc ingredimur,luculenter aperiet nobis,uberrimos illos mentis ic intelligentiae sontes,quorum cursus Scscaturigo tam Iate manat,ut omnes Iuris de iudiciorum campos irriget. Nihil est, non dico in Iure Civili,sed nec in tota humanitate,quod ita nobis
enudat, quatam vim rerum maximarum numana mens
possideat, cuius muneris colendi & efiiciendi causa natici in