장음표시 사용
41쪽
& in lucem editi sumus: ut haec de principijs & origine
Iuris tractatio,cuius tanta dignitas est, tantaque senten
tia,ut praeter hoc quod summam adfert liberalibus ingeniis voluptatem , vel sola sine aliis persectum Iure- consultum efficere possit. Sed venio ad ipsam expos-tionem principiorum, de quibus priusquam dicere aggrediar, patefaciam paucis, sontes illos de scaturigines ,ε quibus hauriri dc derivari debent. Primum de illo nemo dubitat, quin homo & tota humana natura, ciuilis sapientiae sit lubie illim Nam quo modo ovium, boum,
caprarum rectores:eodem etiam ciuitatum &rerum publicarum gubernatores, apud Homerum, pallores appellantur. Quemadmodum itaque is qui pecori praefuturus est pallionem, nutricatum, saturam breuiter totam
eius indolem cognitam habere debet: ita etiam eum qui populos temperaturus est, tum animi sui complicatam notionem euoluere,ium quae totius humani ingenij conditio sit,ante omni rinquirere & tentare oportet, Sc ex ea totius vitae quasi coeptus di semina inuitamentaque colligere. Verum ut ad eam usque cognitionem peruenias, necessarium porrδ est, ut aliarum quoque maximarum rerum Sc artium scientia, tinctus sis & imbutus. Quia enim homo,ad totius uniuersiormam se us Sexpressus dicitur: opus est, ut ad eius naturam exquirendam, in uniuersum mundum, qui omnia continet & coercet, intueare. Et ea propter summus ille legulator Moses, & ut Panaetius dicere solet, Homerus Pnilosopho rum Plato, quos ambos sequutus & interpretatus est Iudaeus Philo, suam legumlationem orsi sunt ab ipsius orbis & naturae principatu . Quin & altius attollenda est cogitatio. Nam cum Dei optimi Maximi efiigiem,dedicatam in nobis, & quasi consecratam habeamus: cui
dubium esse potest , quin, squidem di nos, & mundum
hunc intelligere velimus, ad ipsum fabricatorem Sc rerum omni u opiscem Deum adscendere debeamus: quem quidem si tota mente prehenderimus, inueniemus pro-C secto,
42쪽
secto, non umbras rerum Sc simulachra,sed ipsas primas formas dc species, quae Ideae nominantur : quaeque impressῖ ac consignatae in animis nostris,essiciunt illas perpetuas commendationes ac praetcriptiones naturae,quae anticipationes & communes. notiones vocari solent. Atque haec est causa, cur Moles, Plato , Zaleucus, Charondas & alii ab i)s Theologi,& veri rerum publicarum fundatores,libros suos ordiantur,ab ipsius boni ,δc diuinae mentis explicatione: cui deinde sudijciunt, tum mundi totius originem & processum, tum hominis,qui quasi nodus est omnium vita Sc mores: ita in his tribus,ut iam dictum est, perceptis, nihil est facilius, ct porro de reliqua legumlationis parte, si modδ usus aliquis accedat & exercitatio, iudicare . Sed de primordijs,ut redeat,unde deflexa est, oratio, & incunabulis principiorum, satis. Nunc autem ipsa, quae ex iis fi uunt. principia,' tripartitδdiuiduntur, idque ad similitudinem rerum naturalium: vel unim sunt uniuersalia vel teneralia,vel particularia, VNIVERsAO A voco, quae per ominem omnino naturam sunt diffusa ,siue ea sit animata, siue inanima. GENERALIA, quae propria sunt animaliu,&ad eorum naturas accommodata: siue ea sint mente ac ratione predita ,sive bruta. P ARTIcULARIA deniq; quq singulis re b' & actionib', veluti nuptijs,tu telis testametis adhibenturmam totidem ferme sunt principiorum particularium,quot sunt negotiorum S actionum humanarum, genera. Sed haec de uniuersis, nunc de singulis.
DE UNIVERSALIBUS PRINCIPII S. Niversalia principia, vel primaria sunt,
vel secundaria. PRIMARIA sunt duo :Vnum ' ut ea. Quae mala sunt Sc noxia, fugiamus: Alterum Lut quae bona sunt Asalutaria,prosequamur. Nam omnes res Q . . ac naturae sic a primordio sibi ipsae sunt lcommendatae, ut ea,que distatutionem minantur, reformident:
43쪽
mi dent: quae conseruationem pollicentur, amplectantur ερ ambiant. Atq; est id ita quidem comparatum,ex ipsa
totius uniuersi constitutione, quae partim mentem boni omnis inuetricem: partim necessitatem,depultricem mali, habet authorem. Et ideo ,si quis non in subtiliter,tum in totius laris, tum in singularum legum vim & rationem inspiciat, reperiet nihil exstare,quod non . vel mali alicuius deest nandi vel boni constituendi causa si introductum. SECUNDARI A praecepta lunt hiria. Monet te b LIPHO IV. de vivere: Alterum non laedere: Ius suum cuique tribuere. Ideo autem illo nomine funguntur: quia quemadmodum primaria serutur ex primis totius naturae sontibus me-
te scilicet Sc necessitate : ita ista secundaria, na icuntur Si 1ecundis, voluptate nimirum & dolore. Ex illis inter semiliis Sc confusis exoritur cupiditas 5c amor, ut est apud Platonem, qui duplex est. Si aequabilis dc temperata est commi stio, progeneratur diuinus ille dc coelestis amor qui ad liberalitatem, beneficentiam, pietatem, charita virissciri
tem patriae bene merendi referendaeq; gratiq studium,ec IM. r. feriis ad participandum alium cum alio, nos inuitat: quici; o- mcisor portmnium communitatum de consociationum inter homines, causa est, Sc quasi vinculti. Si contra sine iusta proportione Sc modo, fiat commistio: procreatur ille amor,
qui terrenus dicitur,quil homines, in sui ipsius admirationem rapiens , omnem confestim amicitiam disrumpit, dc humana pariter ac diuina peruertit. Etenim inseriorem animi partem, illecebris voluptatum,ic libidinum titillatione pertentat, Sc a virtute detorquet. Superiorem , irarum flammis, dc contentionibus ac ambitionibus honorum accendit. Vtramque smul, ita opum N pecuniarum cupiditate contrahit dc infamat:vt homines,nullius amplius coitinctionis dc amicitiae memores, eos,quos tutari debent, desertos esse patiatur, dc nihil ami lius studi j. operae, facultatum,in mediu a fieretes, in illo e sollim collocent, ut cuique suum detrahere, sui emolumenti gratialia omnes omniu utilitates ad se traducere,
44쪽
A ad usus sitos adiungere, possint. Vt ne igitur haee lahuiusmodi eueniant,&. tota hominum communitas in ter tesos euertatur: sapientiis me collatae sunt nobis, tres illae suprascriptae praeceptiones , quae in animis nostris inclutae, foeditatem omnem turpi hcatae mentis Sc labem auserunt,& in rationis ac doctring tanquam gyrum deducunt. PRIMUM praeceptum eam animi partem contrahit & coercet, quae alacritate nimia gestire, & in omne genus cupiditatum effusior esse solet, curatque ne quid in ciuitate 4 libidinosius aut dicatur, aut fat. S ECUNDUM ad eam refertur, qu et supra modum excandelcere, de insolentius sese iactare consueuit, per quod etiam fit ut iniuria, dolus ς, fraus, rapina, vis omnis ac violentia cohibeatur. TERTI VM denique, caput ipsum malorum omnium auaritiam aggreditur, prohibetque ne aut pactionum g fidem quis deserat, aut falsa μ. instrumenta, testamentave supponat, aut dominiorum proprietates subuertat,aut alio tandem quouis modo, iares &possessiones alienas inuolet,& aliorum spolijs, suas facultates, copias, opes augere Sc amplificare contendat. Et lane clim primaria illa duo praecepta, rationis compotem animi partem, in qua prudentia dc perspicientia veri, solertiaque inell,instruant: h c tria secundaria, se videntur constituta, ut ad tres reliquas virtutes inducendas, comparatae videri possent. Ouod enim di eitur: Honeste vivendum esse: nihil aliud,quam temperantiam modestiam,verecundiam, continentiamque significat. Quod Alterum non laedendum: excelsi ac inuicti animi magnitudinem,& humanarum rerum contemptionem , requirit. Quod Suum cuique tribuendum :iusticiam ipsam desidera dicitius vis Se potestas in hominum societate tuenda, tribuendoque suum cuique, M rerum contractarum fide, cernitur. Pr ter haec autem duo genera principiorum, nulla alia reperiuntur , quantum
quidem ego iudico, quae uniuersalia recte dici possint.
45쪽
DE IVRIs ARTE, LIBER L ro DE PRINCIPIIS GENERALI-
ENERALI A praecepta tripliciter
diuiduntur: vel enim diuina sunt. vel naturalia vel externa Divi NA dico. quae principem animi parte, quae mens.Vocatur, o otinent: suntq; homini,cum dijs immortalibus comunia. NATVR ALIA, quae ex inferioris animi &corporis temperatura ememunt,&tam beluis quodammodo,quam nominibus insunt. EXTERNA tandem, ouet soris & ex accidenti adueniunt,& subinde coelestem, subinde terrenam hominis partem afficiunt. Nam si ipse homo, mente constat,vita,& rebus externis: item mundus, alius es h diuinus & inadspectabilis,alius coelestis, alius terrenus & corruptioni obnoxius : cui dubium esse potest, quin Sc ipsa principia,quae ex illis arripiuntur, α excipiuntur extrinsecus totidem quo'; numero esse debeant' Primum aute videndum est de diuinis, quibus vitam & mores formamus, quaeri; duo habent prima summaque rerum agendarum capita. Prius est' ut Deum Optimum Maximum amemus,ex toto corde nostro, tota anima nostra, tota mente nostra,& totis viribus nostris. Posterius ut alios ubique homines, non minore beneuolentia, quam nosipsos,comprehendamus. Ad haec duo principia, redeunt omnia, quae vel Mosaicis tabulis, vel gentium & populorum legibus , vel Philosophorum lcsapientum placitis, continentur. Qui puram persectamque religionem suscepit, non potest non a corporis obsequio indulgentiaque discedere:& voluptatem , ac dolorem,scut labem aliquam dedecoris, una cum tota carnis societate ,eij cere. Qui sc est affectus aduersus totum genus humanum, ut non alios coniunctos & populares, alios peregrinos & ignotos ducat, sed omnes aequaliter pro fratribus ac germanis colat: is nunquam committet, Vt vel
46쪽
ut vel superbi is se gerat, vel alijs preponat, vel aliud denique quid agat, quod contra boni viri officium, dc como ruri munem vitae tranquillitate & conuictum esseq videatur. Quid multis ' non peccabit via qua in ullam partem,nec in ullo ossicio claudicabit, qui hil ce duobus muneribus subornatus,in vita deget: non indigebit alijs virtutu Scvitiorum pret ceptis, quibus ad omnes vitet vitis & partes sbi prospiciat. Hisce enim duob',omnia inclusa & inscripta sunt, quae tota passim natura, vel inueniri, vel etiam excogitari possunt. Sed quonia tamen, tanta est humani iudicii corruptio Sc caligo, ut omnia quae rebus insunt, ingenij sui acie peruadere, & in luetem eruere sua sponteno possit: facturus mihi videor operaepretiu,s ipsius Dei ς meretrices praescriptione in Decalogo sequutus, paucis exposuero im' '' quinque illa praecepta, quae ex primo a nobis proposito principio,& item altera quinque, quae ex secundo proficiscantur. Ad Dei amore in animis noliris cociliandum,
primum onus est ut eum agnoscamus: deinde, ut verum eius cultum teneamus : tertio ut eos, quos diuinis honoriuus ici 'Uluir quTlii; tanquam vicarios libi costituit, Iio ignoremus. Quantum ad primu attinet, illud omniumentibus, qui modo no immanes sunt,& homine ex hos I.vterga. F. de mine exuer ut, infixum,& quasi inscriptum est esse ali-ὲHi erv r. que coeli S terrae Regem, qui suo nutu solus cuncta ratis ordinibus toruueat cuiusd; vi natura, ratione potestate.
numine, bona omnia procurentur ac trant. Atque De praescriptio tam est illustris , tamque clare micat in animis nostris,ut nulla unquam gens, neque tam sera, neq; tam barbara fuerit, quae non eius admonitu, ad religionem ,si non perfecta, saltem aliquam,semper sit commota. Et sane si veri rerum ponderatores ac testimatores ense velimus, legum omnium & rerum publicarum fundamentum, in eo solum g consilit, ut putemus senTer no-g r. inter et ru. bis praesentem Deum, qui omnium nodi arum no solii mc ςD Ttionum, veru metiam cossi rationu. tellis sit & arbiter.
M. Nau quis sortet talia reperiatur, qui Vel propter Imma -
47쪽
nitate, Cyclopii more,vel sua sapientia consus,Gyganteta quadam audacia, religionem omne respuat,dc non ipsius numinis arbitratu sed co dc fortuito casu, omnia volui&ferti existimet: no potest fieri,ut no is,impunitate proposita,& sublato suppliciorum metu, si modo id fructuosum sibi fore putabit,leges omnes negligat,ac perrupat,& sui compendii lucrique gratia, tota communitatem S conitastione hominum peruertat. Pr terea, etiam si quis Deum aliquem esse quidem arbitretur, sed errore lapsus, eum pro Deo colat, qui non est: no poterit tamen euitare , quin in sumi nil rerum omnium periculum &discrimen ,deducatur. Na si, quemadmodum a sole,lunae oculorum haurim',sic ab uno solo Deo,veri videdi cognoscendique facultate accipi mus: quo tandem pacto,ad vera instituendae capessendeq; Reipublicet rationem ac normam perueniet ille, qui ingeni & metis aciem idiuinis illis M ternis radi js non habet illustratamumbueris per cotra rium, neces artu est ut altissimis inscitiς tenebris circula sus,nunc his, nunc illis opinionu vanitatibus impleatur, Sc qiei cosequens est ' omne gen'flagiti j turpitudinis, sceleris,libidinis, ut author est Diu Paul', dc ad miserri- nisi tande&certissimu interitu ,detrudatur. Vt ne igitur
huiusmodi quid accidat & animi nostri,certis propositis notis,& indiciis,liberari errore possint, & dijudicare qs reuera De'sit,qs non sit pulchrὸ dicitur initio decalogi: lEGo sVM IEHOVAH DEVI TV Vs, VI EDUXI TE DE TERRA AEGYPTI, D E Do Mo sER- iVITUTI s. NON HABEBIs Dros ALIENO si CORAM FACIE MEA. Ille quippe solus Deus est,qui icontra omnem ordinem & progreisum naturae,aquas in lsanguinem conuertere: fructus terrae, inductis ranis,uer-
rnibus, insectis & locustis,consumere: aerem fulguribus, ltonitrui de grandine turbare: ipsum solis lumen inuectis lienebris, eripere: omnia passim animalia,cum homini- lbus ipsis, vel ulceribus a siligere, vel morte multare po- ltest. Ide se dominum oc rerum omnium principem osten l
48쪽
dit, qui undas maris ad transitum praebendum sistere Min speciem murorum deducere,qui aquq amarorem iniecto ligno mitigare qui panem dc coturnices de caelo mit tere, qui de petra fontium scaturigines, & aquarum perennitates elicere , qui hostem numerosum exiguis, vel 'potius nullis copijs, fundere M fugare potest. Haec igitur sunt euidentissima, & ipsa meridiana luce clariora signa, tuibus ipsum Deu, Sc primum rerum architectum,agno .cere pollimus Ni primo loco diximus necessarium. Iam autem, quatum pertinet ad verum syncerumque cultum, tres sunt in uniuersum gradus, quibus totus continetur. Vnus est animi dc mentis: Alter oris-orationis: Vlti
mus vite A morum de quibusJni iesis liu ul; hi pro- csta praecepta. Ventis & coguationis proprium est, i diuinam substantiam Sc maiestatem suspicere , admira-l rique in ea, primas illas rerum adspectabilium species, quae Ideae siue sormae dicuntur, quaeq; longissime absunt
ab omni cotagio corporis,quemadmodum lc ipse Deus, quem omnes instinctu naturae scimus, non corporis,sed mentis tantum oculis cerni & coli posse. Atque hine . quidem ex contrario licet aestimare, quam long lateque aberrent a vero Dei cultu,quamq; grauiter aduersus eum ldelinquant illi, qui numen illud ineffabile , & quod ne linente quidem capi potest, in rebus hisce Dagilibus, ta Ih e. uintam. solos sensus commouentibus'', quaerunt. Vt igitur ab il- llo nobis cauea mus,& ad puram persectamq; diuinae ma- liestatis contemplationem erigamur, recte dicitur inde
que rei formae: Diuina , qualis est in homine animus, qui perpetuus & essentiae reuera particeps est: Humana, quale corpus, quod diuturnum, & ab omni essentia non
49쪽
omnino alienum : alsimulata , quaIis umbra siue ima isgo. quae momentanea est nullam , ne minimam quidem diuini ellentiae particulam possidet: si inquam hae . . tres sunt cuiusque rei figurae: quae potest quaelo maior i. iniuria osserri, quam si neglesto dc vltro repudiato animo, inanem umbram quis arripiat, &c t est in fabulis, nebulam pro Iunone colat. Non potest perfecto feri, ut non statim omnis religio in cotemptum abeat, maleque pactionum & iurisurandi fides conseruetur, apud eos, apud quos huiusmodi portenta, vel potius monstra deo rum recipiuntur. Ergo primum diuini cultus praece pium est, ut in veram Dei subitantiam inspicientes, toto eum, quod dicitur, pectore amplectamur, de ad intima diluuae maiestatis & essentiae penetralia contendamus. Iam autem secundum est, ut cuius mente sumus contemplati substantiam , eius ore & oratione sapientiam, nomenque lanctum celebremus, & in vulgus profiteamur.
Nam cum sermo nihil sit aliud , quam imago quaedam,& ut ita dicam , soboles mentis: non potest fieri , ut qui
animum habeat, diu marum coetitationum nectare . inebriatu :ἀon gelli alia exultet subinde gaudio, d In carmen aliquod diuinum .diuinumque sermonem prorumpat : qua re , non dico in terris , sed nec in omni coelo , forentius quidquam aut praestabilius, aut etiam magni fi 'centius inueniri potest. In hoc tam diuinum prςceptum, di recto peccant illi, qui sanctissimum Dei nomen. et ore scelerato execrantur, vel periuriis suis ac mendacijs an Iiisque impiis falsis, ac futilisus resus pro sanant. mam ltantum inest rei sua bonte scelus, ut animus vel lola ta
Ilum hominum mentione cohorreat, dc natura non tantum prolationem,uerumetiam auditionem resormidet.
Ne igitur tale qd committatur , sed omni potius laudum
Lenere nomen Dei cumuletur , ordine ponitur in deca logo : NON Assvra Es NOMEN DOMINI DErτ VI IN VANUM, quod quidem praeceptum sequuti nostri legumlatores sanctissime, & ad Rempulicam sta-D bilien -
50쪽
biliendam saluberrime sanciuerunt: poenis omnibus, scsupplici js obligari eos , qui vel pertur ijs et magicisi susurris, vel ludicris,vel fabulosis,uel alijs denique vanis dc inanibus rebus, mentionem Dei optimi Maximi,adiungunt. At θ; haec secunda lex. de diuini ossicij cultusq;
ratione. Nunc vero tertia porro eli,ut cuius substantiam mente venerati fumus, cuiusque sapientiam verbis collaudauimus: eius virtutem insuper dc bonitatem,admiremur, Sc quod vere amantis est, quoad eius fieri potest, re ac factis imitemur. Hoc enim illud ipsum est, quod absolutum persectimul, cultum efficit, quodq; contummato fere oneri apicem Sc eXtremam manum imponit. Illum autem reuera dicimus diuinarum rerum,aamiratione comoueri, qui ab alijs omnibus feriatus in earum tantummodo contempsatione defigitur. Illum vero ἰmitatore diuinae virtutis A bonitatis,qxii subinde in actione Sc negotiosum diuino, tum humano vertatui subinde in umbra de otio diuin et tranquillitatis dc quietis delitescit.Nam quemadmodum Deus, caelum ac terras f bricatus, postmodum interquieuit: ita etia nos, certo laborum dimenso ac munere peracto, otiu capessere, dc ad diuinet machinae considerationem,cum gratiarum actione,nos conuertere,debemus. Ad eam utiq; rem, datς sunt a natura,requietis Sc laboris, somni& vigiliarum, vicis . tudines: indeq; prosectum ell,ut certis seliis ac serijs costitutis, intermissiones laboru& quasi pausae quaeda, siue respirationes sint inductae hoc , ipsum tandem est,quod praescribit decalogus . MEMENTO UT DIEM SABBATI fANCTIFICE s. SEX DIE B Vs OPERABE RIs, ET FACIE s OMNIA OPERA T V A, SEPTIMO AUTEM DIE, SABBATUM DOMINI
DEI TUI Bs T. Violant aute graui is me praeceptum illud ,qui omnino se remouet a negotiis, Sc ad otiu persugiunt, nihil curantes nec diuini nec humani, nihilque in comune conserentes, nec stud ij, nec operae, nec facultatum. Praeterea, qui non otia persequuntur quide,sed tur-