장음표시 사용
51쪽
pibus,auaris,ic ambitiosis stud ijs inuolutitur,quiq; adeo tmultis occupantur , ut nullas a rebus is ferias,aut intermissiones facere possint:cum eadem iniustitia confiictantur .Nam illa res usq; eb progreditur, ut suis assidubsordibus inhaerescetes, nec somni quidem tepus, quod naturaliter ad resectione animi est indultu iliberum 8c tran
quillum habeant,nihilq; unqua,quod diuinum, magnis. . cum,& amplum sit,admirsa tur ac agant. Usibus rebus ist. Neraci passum de hapta es torporis abiecti, seri Scimmanes evadant :vel sua falsa futiliq; sapientia elati id i- luinorum operum & munerum fiant conleptores. Quod i quidem peccatum , cum in apertam & manifestam Dei lvirtutem committatur: extremum est in malis , Sc tam alte in omni sensu,& tanquam venis medulisque animi implicatum insidet, ut nec ignibus unquam exuri, nec ulla temporis diuturnitate expurgari,aut elui possit: ad fertque tantam cladem Rebuspublicis,ut omnem earum lstatum & firmitudinem ab iplis iundamentis confestim leuertat: & Ieges omnes ac sanctiones,suaesitumacia de- . mergat. Haec de aetnitione Sc vero Dei cultu. Vt autem lquod tertium ess, non ignoremus eos , ad quos diuinos honores dhiberi Deus voluit, quoq; sibi quasi vicarios in rebus humanis collituit: ire oportet, hominem partim aeterna Sc immortali quadam natura , partim vero fragili Sc in casu posita, praeditum esse. Priorem autem aB illo Eaulit Se arripuit,qui summa & princeps causa est omnium. Posteriorem ab eodem quide, sed administris minoribus,ut loquitur Plato,dijs ac det monibus tanqua snaturalibus Sc med ijs interiectis causis. Hi sunt pater Scmater, qui nos in hanc lucem ediderunt: sunt patria Scpatriae leges, que nos exceperunt: sunt magistri bc docto Ies,qui nos erudierui: suntq; alij permulti, qui uno communi nomine parentes appellantur. Hos autem omnes coli M obseruari, ideo Des volui t:quia cum ortus nostri aliqua sibi partem vendicent,cumo; malis depelledis, Scbonis adiiciendis Du nobis otatu exhibeat: conuenies Dij est do
52쪽
est, Ct ad grat i animi officium pertinens ut pro benesciis acceptis, aliquid recipiant, & in minorum, & tanquam
corporatorum deorum numerum a nobis reponantur.
Nam quemadmodum summo illi Principi qui sempiter,na Sc immortalia nobis conseri,immortales: ita illis, qui caduca & mortalia largiuntur,mortales illae quidem .sed magnae tamen gratiae ' debentur. Adque hoc est quod in extremo prioris tabulae decalogi praecipitur : Ho No-RA PATREM TUUM ET MATREM TUAM ,:VΥs Is LONGAEVUs s VPER TERR AM : Nam etsi primi parentis , hoc est Dei respectu omnes inter nos aequales Sc fratres sumas attamen intuitu ortus δc occasus, alij alijslunt superiores:&necessarium est, ut ad eos si non diuinos , saltem quali diuinos honores adhibeamus ' . Nee potest fieri, ut vel ad ipsius Dei, qui viderino potest, religionem excitentur: vel in ullo vitae officio diu permaneant: qui eos, quos oculorum sensu quotidiae comprehedunt,quosq; omnium actionu suarum & negotiorum rectores liabent,aspernantur. Plato e Titanum genere statuit eos, qui que ad modia illi Ioui: ita maioribu suis, quales sunt paretes domini, magistri Aniores,nobi Iiores. potetiores, & sorte in magistrat electi, arma mouere ac cotra ferre n5 veretur. Verum de ijs quinq; praeceptis, quet ab illo principio, quod de Deo est, oriuntur, hactenus. Nunc utum ad illa, qui ab eo, quod de rebus humanis est profluunt M altera apud Mosen tabula continentur , ante omnia primonendum est,tanta homines coniunctione seu potius cognatione' inter se teneri: Vt nihil tota natura exstet copulatius:& adeo quide,Vt non solum alterii alteri insidiari si nefas, veruetiam ut unus
aliquis per se saluus esse non possit, nisi omnes simul sine salui, qui mutuis vltrhcitroq; beneficiis dadis S accipie- dis iuuentur. Atq; id quid S cu ita sit cosequitur porro, ni hil op' esse,separatim de offici js aduersus alios, Sc separatim de his, quet quis apud se pr stare debet, precepta proponere. Na una dc eade plane est utilitas uniuscuius , Sc
53쪽
uniuersorum : unum & idem debemus aliis, & nobis,plas. Caeterum, cum in eam partem magis quGallum.
tiam quae nosipsos attingit. peccare videarmir: commotus Sc utilius eli. ad illa officia, quae alijs, quam quae nobis exhibere debemus sermonem dirigere. Constat ergo tota horum officiorum rati', tribus in uniuersum ordinibus. Vno, rerum exterauci in vita, quantum quidem ad comunem & popularem vitam attinet: Altero, rationis Sc orationis quantum ad ciuile .Teristio denia; mentis & cogitationis. quantum ad diuinam& persectam. Nam quemadmodum in lupradictis praeceptis paulatim fit progressio a diuinis ad humana : ita
per cotrarium, in his adscenditur pedetentim ab humanis ad diuina: ut scilicet sic fiat mutua vitro citroque connexio,&diuinorum cum humanis,& humanorum cum diuinis eolligatio. In vita comuni & populari summum i& maximu est, ut nos communitatemque no liram viis luere ac superesse velimus: ad eamque rem, omnem ope- lxam ac laborem nostrum referamus. Nam qui sic se in- lstituunt, ut pestem aliquam Reipublicae adferant, pa-ltriamque suam omni scelere lacerent legem omnem humani generis produnt, fiuntque ad eorum coortionem,
omnia legis Iulia P, Pompeiae R Corneliae , & aliarum P f. ad L Ba. infinitarum legum iudicia excogitata: hocque est, quodlin secundae tabulae principio edicitur: NON occi l si 'ad LP N DE s. quasi scilicet osores sint tum ipsus Dei, tum na-l op 'turae,qui vel se,uel alios perditos volunt: qui'; non po- tius omni bila semper curis & cogitationibus in hoc incumbunt,ut quemadmodum prima naturae data praecipiunt,viani inueniant, qua seruare mortales.& omnibus vitae praesidiis augere possint. Hoc ergo primum. Secundum autem, in eodem ordine est, ut non solum nos veli mus esse, veru metiam in perpetuum superesse: estque ea appetitio, naturaliter coniuncta cum superiore. Nam id
reapte vix esse dicitur, quod aliquem sui finem & terminum exspectat. Sed quoniam hisce rebus inferioribus D iii dene
54쪽
denegatum est, in eodem semper statu & loco perdurarer procuratum est a summo Deo, ut maris & sceminae coniunctione constituta,& propagandae sobolis cupiditate iniecta,eer liberorum succemonem, quaedam quali aeternitatis 1pecies adumbretur. Vt igitur liqc ipsa procreatio& educatio prolis, recte Sc ordine procedat, neue totum senus humanum, una cum ipsis hominibus intercidat, propoli tum est praeceptum: NON MECHABERI s: Ee meri id quidem quia nisi vagus concubitus refrenetur, tacerta nuptiarum matrimoniorumq; iura describantur, non potest fieri, ut ullus omnino scelus aut partus, propter confusiouem proferatur: videnturq; praesente tum sibi, tu Reipub. occasum machinari, qui in huiul modi tafoedas, tamq; spurcas libidines proni ruentes,a nullis porro generibus turpitudinum se reuocant. Atque hoc de se cundo praecepto. rtium autem dcvltimum est,ut quoniam nos,nostramque s solem conseruari, natura iubet& imperat, ea insuper paremus Sc conquiramus nobis, quae ad eam rem destinata sunt a natura, & hominum
generi tributa . Nisi enim pastum, cultum, latibula, suis pellectilem, & alia similia habeamus, eaque sic possideamus, ut ab aliorum iniurijs & rapinis tuta tata non potest fieri, ut non in dubio si,vel Ibcietatis nostrae communitas, vel etiam ipsa vita. Et hoc est ad quod tendie praeceptum: NON FURTUM FACIE s: Nam qui ad eum vitae modum se componunt, ut ex aliorum spolijssuum lucrum Sc compendium quetrant,utque alienas facultates Sc copias, quae ad hominum vitam, turae saeta profunduntur, ad se per dolum malum derivent: non
minori odio digni sunt , quam qui suprascriptis duobus
modis delinquunt: Si enim communis vitae ratio, partim coniunctione maris id sceminae. partim concordi d amico conuictu, partim rerum distinctione & commercio, continetur : cui dubium elle potest, quin rerum Acommerciorum perturbatio,non in minorem reprehensionem luam conuictus, di nutetimoniorum, incurreret
55쪽
debeat ' i sed lite sufficiat dixisse de illis tribus princi- t Hue permutantis humanis, quae popularem hanc, & in seriorem vi- ltam instruunt, quaeque irarum , libidinum, di auaritia: l .usis indomitas cupiditates & flammas restinguunt. Nunc ltequitur de illo consoriij humani vinculo, quod propius naturam attingit humanam , quodque consistit in orationis Sc sermonis diuina facultate. Hanc contat ad nullam aIsam ren , mortalium generi collatam esse, quam ad ciuilis societatis. & communem omnium e hominum V salutem , idque siue sensum & conceptum Gadis, tuo animi nostri simpliciter explicemus, quemadmodum in insia communi conuictu fieri aliolet: siue via quadam & ratione doceamus, veluti cum vel veras opiniones in animos auditorum infundimus, vel contra, prauas, interrogationum quasi facibus admotis exurimus : siue deis
nique in permovendis & flectendis in omne partem animis versemur, ut puta clim fusa latius perpetua oratione , vel totum aliquem populum regimus,vel leges stabilimus, vel castigamus improbos, vel tuemur bono , vel adhortamur ad decus, vel reuocamus a flagitio, ves acta denique ac consulta fortium, & sapientum hominum, cum Improborum ignominia, sempiternis sui in inquit ille) monumentis prodimus . Mirum prosecto dictu est,quanta orationis vis sit & potestas, quantumque Iin regenda ciuitate, honoris illi,& dipnitatis tribuatur. Sed quanto melior & praestantior est integra, tanto perniciosior Sc detestabilior est corrupta,estq; nihil in omni
vita pestilentius, quam si sermo hominum, & maxim. eis. iaquidem in iudicijs, in quibus potissimum veritas ex- c I Q. uis.
quiritur ue, cum vanitate ac mendacio sit coniuncta . Et, eo quidem pertinet praeceptum illud: NON LOQUE- η Inse etes
τε sTIMONIUM. Na si fides, id est dicto ru eonueto-l 'rumi costantia & veritas,fundamentu est naturaliter o mnis Iuris Υ & iudicioru,nee quicqua est quod vehemen' P. GDς. M.tius ciuitatem contineat; necessarium est,ut eo subtra-
56쪽
cto, omnis statim iusticia concidat, ic totam deinceps
totius Reipublicae ruinam secum trahat . Superest ea pars uuae intima dc in abditissimo recessu mentis collocata eii Nam parii eli populares virtutes α ciuiles obtinuisse, nili Philosophicet quoque accedant,quae ad arcem ipsam rationis ac intelligenti et pervadunt. Summum igitur Rabsolutissimum,& ad Rempublicam moderadam, ante omnia ivt probat Plato, necessarium pretceptum est: ut ad sui ipsius cognitionem quisq; accedat,nihil omnino appetens eorum,quq aliorum vel naturis, vel facultatibus sunt apposita. Nam qui sic se componunt, ut se suamque naturam penitus explorent, necessaria quadam rerum serie, qua alia ex alijs nectuntur , eo tandem perueniunt, ut videant nos eodem patre prognatos,omnes pares A similes esse, Sc non tam rebus ipsis, quam stationum quibusdam interuallis , in hoc vitae quasi praesidio differre: quibus perspectis, Sc illud porro attendit, non solum contra ossicium, verum etiam cotra naturam facere
eum,qui maiore seipsum charitate, quam fratrem tuum, cum quo unus Sc idem est,comprehendat: quiq; propria statione, quam communis Pater Sc Imperator assignauit,derelicta, in eas quq aliorum sunt, inuadat, & nun uuam tuo se pede duod dici solet metiatur . Atque hoceli quod vult decalogus dum dicit: NON CONCV
Quasi scilicet signum sit intemperantis animi, Sc non
satis nec totam hominis naturam , nec se suumque ingenium intelligentis , assectare ea, quae alijs sunt attributa , dc a propria tum natura, tum facultate seiuncta. Nam per contrarium , qui primum uniuersam hominis, deinde suam naturam pertentauit , ad omnia vitae genera idoneus est Sc accommodus. Quia enim totam nominis naturam cognouit, utique intelligit, qua rationa
57쪽
DE IVRIs ARTE, LIBER I. ψεtione homines priuatim publiceue tractari, & pari semper pietate coli,debeant. Quia id, quod sibi & alijs speci
aliter collatum est,animaduertit: non appetit, nec errore, nec cupiditate, aliena: sed suis contentus, & totus aptus ex se, suam ut aiunt)Spartam colere & ornare nititur. Atque his rebus , cum non dico potissimum , sed solum constet Respublica R : efficitur , ut hoc praeceptum , quo nos ipsos noscere iubemur , non solii in intimum in homine , sed & in omni Republica perfectissimum euadat. Vnde factum est, ut non nomini alicui, sed Apollini Pythio sit adlcriptum. Praeterea, clim noscere seipsum nemo possit, nisi qui ad ipsius Dei, cuius homo circunserti maginem , agnitionem adscendat: recte quoque possumus dicere, praeceptum istud , tum conclusionem , tum nodum omnium prςceptorum esse: utpote quod perpetuo quodam dc indissolubili vinculo, humana cum diuinis, &rursum diuina cum humanis connectat, & cunctarum virtutum, quibus Reipublicae rectio continetur, quasi carmen efficiat. De diuinis igitur siue moralibus praeceptis, hactenus.
Aturalium siue humanorum principio rum ratio latissime quoque patet: narii quemadmodum ex superioribus dijudi- camus , quid in quaque re bonum, quid malum, quid utile, quid inutile sit: ita existis intelligimus, quid in rebus possibile quid impossibile, quis facile, quid dissiciIe set Non esse alteri per alterum iniquam conditionem osserendam non esse arma in acie abi jcienda h, non et se libidinose de incontinenter vivendum, per moralis quidem philosophiae principia probatur: Caeterum, quod duo eandem rem insolidum possidetre non possunt , quθd vini, olei, tritici
cepta.in verbis suu cuique triabuere. Inst. iu'. iur .ult. Inst. de his
58쪽
de adopt. ι δε merces. vir maior. E.
tici non est ususfructus', quod illa res eadem permanet, quae antiqua seruata specie, minimas suas particulas tantummodo mutat' , quod incorporalium non est possesso multa alia, quam naturae norma ac regula dignosci potest. Ei:que horum principioru tam magnus & frequens in iure usus, ut nullo modo persecti iureconlulti nomen sustinere possit, qui eorum cognitione non si instructus. Nam quid ego nunc de Pericle dicam 'qui quantum ex hisce studiis ad regendam tenendamque rempublicam,in forum attulerit, vulgh notius est, quam ut hic pluribus commemorari debeat 'Plerique quidem omnes ab ijs deterrentur, partim quia lpinosa, partim quia longiuscule a communi iuris Sc rerum forentium usu recedere videntur : sed nos pluribus exemplis ex omni pases m iure ciuili petitis partim id quod absconditum in ijs est& obscurum, illustrabimus: partim id quod remotum dc longe positum videtur, propius adducemus , &quod praecipue quq rimus, ad iuris apices & subtilitates valde pertinere docebimus , interiorem de rebus naturalibus tractationem, ipsis ut oportet Physicis, maiore ex parte relinquentes. Diuidam autem principia naturalia,s prius aliquid dixero, tum de ipsa natura, tum de principi rerum naturalium, & causisT L st autem natura nilia a- Iiua, quam ordinarius reru cursus, qui a primo motore Deo,ratis Sc certis ordinibus cietur, cuique omnes parEre & obedire necessario debemus. Veluti cum dicimus , Secundum' naturam esse, commoda cuiusque rei sectui eum quem sequuturin aumata Naturalem rationem,authoritate seliatus mutari non posseri Naturam non pati,ut tu stare videare in eo loco. in quo eao sto . Per rerum naturam heri non posse,ut filius patrem aetate antecedat, & s qua sunt similia, qui communi rerum progressu incedunt. Cettertim si qua sunt, quae praeter illum ordinem & communem seriem accidunt: ea inter naturalia censeri non debent: sunt enim vel di
uina , vel monstra, ves ostenta , ver portenta, ver
59쪽
fortuita, vel miracula, vel necessaria, vel satalia m, vel '' voluntaria, vel artificialia , vel alia denique de genere leodem, in quibus longe alia habetur iuris ratio quam
in naturalibus. Aliud enim est vi maiore, vel casmate irem amittere : aliud naturali interitu R: Aliud monstrum edere : aliud integrum partum. Alix: Monditi insualis : alia potestat tua: Aliud fortuito casuv vel compulsu P neces litatis occidere : aliud dolo malo : Aliud aus patriae potestatis in naturali stio : aliud in adoptiuo : Aliud denique in omnibus non naturalibus: aliud in ijs, quae secundum certum naturae ordinem & progressum accidunt, quod & diligenter annotandum est. Principia rerum naturalium, in duas res diuiduntur et Altera efficiens dicitur , nostri formam vocant: Altera quali huic se praebens, ex qua edicitur aliquid, quae vulgo materia vocatur. Illi, quoniam vis quaedam inest mouendi Sc efficiendi: patris nomen est impositum a Platone : huic, quoniam materia, quae accipiendi M'uasi patiendi naturam habet, matris. Atque ex his duobus initiis constituuntur omnia, quae vel corpora, vel qualitates quaedam nominantur. Nam neque materia sua sponte cohaerere , aut in certam figuram coalescere potest, nili vi aliqua contineatur, a qua sormam accipiat: neque etiam vis ipsa esse potest, nisi in materia lit, in qua tanquam in subiecto haereat. Enim uerbab his oriuntur multae & variae in iure disputationes, quae sunt tum de sorma & solennitate , in testamentis condendis, in nuptijs contrahendis, in actionum &stipulationu formulis concipiendis,in sacris: tum de materia & re subiecta,in mutuis' pecunijs , in usu fructu', in acquilutionibus dominiorum in iudicijs: tum de substantia, & ijs quae adminiculantia sunt, in emptionibus Mvenditionibus , in nudis pactis,in ultimis voluntatibus, in accepti lationibus : tum denique de ortu & occasu Munius speciei in aliam transfusione, in stipulationibus perperam conceptis , in codicillis, in negotiis coni ra
V l. an inutilis. fide acceptit.
60쪽
hendis, in pactis de non petendo, Sc alijs smilibus. Nani
tota haec ratio tam late patet per uniuersum ius ciuile,venulla sit eius pars, quae illa vacare, dc sine eius cognitione perspici possit. Causae rerum naturalium varias habent differentias & figuras. Primum: Aliae rem effEjun quemadmodum testator, Sc lex μή tutores: Aliς finem cossi tinent, ut persecutio eius quod intereti, obligationis verborumh: Aliae materiam praeben tot in mutuo res fungibiles : Aliae formam circumiiciunt,ut conceptiones verborum stipulationibus4. Praeterea. Alie sunt generales. quae multis speciebus accommodari possunt: Aliet speciales, quq uni tantum. Nam quod mulier nullum osticium publicum gerere potest, excludit illam non solum a magistratu, veru metiam a iudicijs, intercessionibus, & alijssimilibusq. Verum qu bd sine fraude filio familias mutuum dari non potest nihil aliud quam Macedonianum beneficium sub se cludit. Quin etiam, Aliet sunt, quq remotiores & longius positet dicuntur: Aliet propinquet. Nam actiois ex empto. propinqua causa est obligatio ,remotior, contractus, Praeterea, Aliae propris sunt & ad suum effectum destinat : Alis impropriae Sc ad aliud destinat . Condictio certi in mutuo, propriam 8d ad hoc directan hil, et causam: Conditato indebiti, non propriam: nam qui dissoluedi debiti gratia dat ex accidenti & prq-ter opinionem acquirit sibi obligationem g. Iam verb, Aliae sunt quae opere persecto cessant: Aliς perpetud adhaerent rei quam efficiunt. Commodato semel co tracto, nihil mutat contraria voluntas ': in precario dc societate, mutati: Nam commodatum dans architecto, precari-rium Musico secundum analogiam est smilis: Porro . et causae sunt qui lant Sc impellunt: iae quq cogunt Mnece istatem ingerunt. Prioris generis est improbitas Carfaniae, quae causam dedit Edicto de sublatis pollitiationibus mulierum . Posterioris imbecillitas sexus muliebris, ex qua natum est' S C. Velleianum. Ad haec, mig
sunt principales, quae proprie vereque rem eniciunt, Iede pretio