장음표시 사용
351쪽
Et ideo, si in rem attinus sm,quq eum rebus tuis sit eo nfusa: veluti si gemma mea inclusa sit tuo auro,si rota mea tuo vehiculo aptaueris,s armario, vel naui tabula meam vel ansam schypho iniunxeris, vel emblemata phiolet,vel purpuram vellimento intexueris, vel brachiu statuq per
applumbatura, no per serruminatione, coadunaueris, niscalibus inqua,quoniam rectavia no consistit vendicatio,
villis est actio ad exhibendum videlicet,ut re per hac actione separata, post deinde rei vendicatio proponatur.
Nam etsi serui optio mihi relicta sit, vel si noxali iudicio experiri velim , pari ratione ad exhibendum agere pos.sem. Quid enim si dominus quidem paratus sit defendere ,actor eris designare non possit, nisi ex praesentibus,
quia aut seruum non recognoscit, aut nomen non tenet:
nonne aequum est ei familiam exhiberi, ut noxium sertium agnoscat i Interest enim illius hoe ita fieri, & ad
exhibendum agere possunt omnes, quorum re vera, oinquit Paulus cap. ap. interest, idque aduersus quem uis
possessorem, siue is ciuiliter possideae, sue naturaliter Incumbat possessioni, siue deniq; dolo desierit possidere. Est autem exhibere, quantum ad hane actionem attinet, in eadem causa praestare in qua fuit,chm iudiciu acciperetur, ut quis copiam rei habens, possit exequi actione, quod destinauit,in nullo causa quam intendit Issa .Plan εs quis extra haeredem tabulas testamenti,vel eodicillos, vel quid aliud ad testamentum pertinens exhiberi velit:
dicendum est per hane actionem agendum non esse,cum sufficiunt sibi interdicta in hane rem competentia: & ita Pomponius. Transeamus nunc ad ea iudicia mixta, quae non a contractu,vel delicto quidem sed a facto tamealiquo personae magis,quam a rebus oriuntur: quq quidem vel in rebus existunt humanis, tam iudicialibus, ves quis ex interrogatione sua,in iure facta, conueniatur, aut ad eundem cum aliis iudice intrare copellatur: q priuatis, ut si alienum quis seruum corrumpat, aut fugitiuum celet, aut aleatores recipiat, aut mensor fanum
352쪽
modum dicat, vel in rebus rei igiosis, ec ad funera s pulchraque pertinentibus. Quantum ad interrogationes, quae in iure fiunt, earum diuerse olim ratio habebatur , quam hodie. Etenim ante iudicium ullum acceptum, moris erat, aduersarium interrogationibus quibusdam propositis premere , dc ex ijs , quae forte respondit Iet, ipsam actionem , quam interrogatoriam vocabant landare : sed posterioribus temporibus, po quam iniquu visum est,cogi que ante iudiciu ,de suo iure aliquid respondere, actorem , non ipsum paratu venire, sed a confessione aduersarii auspicari: paulatim effectum est,ut interrogatoriae illae actiones, minus frequentari coeperint,lcin desuetudinem abierint. Et ideo interrogationes quae hodie sunt, non pariunt quidem actionem, sed si quet erint ab aduersa parte, apud iudices expressae, eae tantummodo ad probationes litigatori, bus sufficiunt. Eli auteminterrogatio in iure toties necessaria . quoties dubitat actor, qua ex parte, is cum quo agere velit, hetres sit, ne dum hoc ignorat,interdum plus petendo, aliquid damni sentiat.. Tantundem receptum e st Sc de ijs qui interrogantur, an seruus qui noxam nocuit, quadrupes quq pauperiem secit, sedes ex quibus damnu timetur, ipsorum sit: item an fundum quem quis potere velit possideat,cuitisue aetatis sint, nam & hi omnes respondere coguntur . Et gen liter ubicunque iudicem aequitas mouerit, et que oportere fieri interrogationem,dubium non est. Iam autem interrogatione facta, qui interrogatus respodit,si modo id quod in consessonem venit,tus & natura recipere potest,sic tenetur,quasi ex contractu obligatus, pro quo puliabatur dum ab aduersario interrogaretur. Et ideo etiam qui seruum alienum responderit suum esse, si noxali iudicio conuentus. sit, dominum liberat : aliter atque si consessus sit, occidisse seruum, quem alius oecidit,vel si quis responderit, se haerede . Nam his duob casibus, no liberatur qui fecit,
ne impunitum sit delictum eius qui iecerit, propter eum
353쪽
AD PAN DE. IVR. CIVI. LIB. III. 3 s
qui responderit : nec qui haeres est, nam qui consessus
est, non tam ex persona alterius . quemadmodum se in iudicio nox ali, quam ex suo quasi contractu obligatur. Si cum esset quis ex semisse haeres dixerit se ex quadrante , mendacii hanc poenam fert, quod in solidum conuenitur,nili forte vel iustus error interuenerit,uel poeni intentia. Qui tacuit apud praetorem, vel omnino ad interrogatum non ret: pondit, vel obscure: in ea causa est, ut insituta actione, in solidum conueniatur, quasi negauerit se haeredem esse nam qui omnino non responderit, contumax est,& pretiorem contenere videtur. De quibus rebus ad eunde iudicem, a pluribus qui diuersis territorijs subiecti sunt, eatur: sic ait Poponius: Si inter plures familiet herciscudet agetur, & inter eosde comuni diuidu- .ido, aut finium regudorum: eundem iudicem sumendum. Praeterea quo facilius coire cohaeredes vel socii possunt, in eundem locum omnium praesentia fieri potest. Papinianus . Cum ex pluribus tutoribus unus,quod laeteri non sint idonei, conuenitur, postulante eo, omnes ad ce eundem iudicem mittuntur, dc hoc rescriptis princi- . pum continetur. De seruo corrupto, ait Praetor: Qui . seruum seruam,alienum alienam recepisse, persuasileue ii
quid ei dicetur, dolo malo , quo eum Oam deteriorem ει faceret, in eum, quanti ea res erit, in duplum iudici- . um dabo. Defugitivis. Qui fugitiuum, inquit Vl- planus, celauit, fur est. Senatus censuit, ne fugitivi αadmittantur in saltus, neque protegantur a villicis, vel ιι procuratoribus possessorum : & multam statuit. His αautem , qui intra viginti dies fugitiuos, vel dominis iareddidi illant, vel apud magistratus exhibuit seni: veni- ιι am in anteactum dedit. Sed dc deinceps eodem Sena- ι etusconsulto impunitas datur ei, qui intra praestituta tem cepora , quam reperit fugitiuos in agro suo, domino, vel et magistratibus tradidit. Hoc etiam Senatusconsultum, ieaditum etiam dedit militi, vel pagano ad inuestigandum te fugitiuum, in praedia, vel senatorum , vel paganorum. cc
354쪽
Cui rei etiam lex Flauia prospexit &Senatusconsultum
Modesto consule factum,ut fugi es uos inquirere volentibus, literae ad magistratus dentur : multa etiam centum solidorum in magistratus statuta,si literis acceptis,in quia .rentes non adiuuent. Sed & in eum , qui quaeri apud se prohibuit, eadem poena statuta est. Est Sc generalis epistola diuorum, Marci de Comodi,qua declaratur, ic pret-sdes, & magistratus, & milites stationarios, dominos. adiuuare debere,in inquirendis fugitivis: & ut inuentos reddat: Sc ut i ,apud quos delitescant, puniantur,si crimine contingantur. Aleam tanquam prodigalitatis maximum instrumentum, legibus semper vetita fuisse etiam Horatius Flaccus prodidit adeo quidem,ut aleae conuicti, quadrupli damnari soleant, secundum Asconium Pedianum . Et quidem quoniam valde prouidendum est, ne re sua quis male utatur, neue quis ad profusionem ipecuniarum adiutor, & author cui sit: recte subtra-nit auxilium suum Praetorijs, qui aleatores ad se recipiunt . Ait itaque Pr tor. Si quis eum, apud que alea lusum esse dicetur,verberauerit,damn simile ei dederit: siue quid . eo tempore,dolo eius subtractum erit: iudicium non dabo. In eum, qui aleae ludendae causa vim lutulerit, viii
quaeque res erit,animaduertam. Praeterea senatusconsultum simpliciter vetuit in pecuniam ludere, praeterqua is quis certet hasta,vel pilo iaciedo,vel curredo, sali edo, luctado, pugnado: quod virtutis causa sat, in quib' rebus ex lege Titia & Publia,& Cornelia etia spontione facere
licet: sed ex aliis , ubi pro virtute certamen non fit, non licet. od in conuiuio vescendi causa ponitur, in eam rem familia ludere permittitur. Aduersus mensorem agrorum,Praetor in factum actione proposuit: a quo saltiis nos no oportet. Nam interest nostra ne fallamur in mois di renunciatione,si sorte,vel de finibus contentio sit,uelis emptor scire velit, vel venditor, cuiusmodi ager veneat. ,, Ideo autem hanc actionem proposuit, quia non credide- ,, runt veteres, intor tales personas locationem & conductionem.
355쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB.III. μν
ctionem esse, sed magis operam benisicio loco praeberi: ie& id quod datur ei, ad remunerandum dari, & inde ho- iano ramum appellari. Hoc iudicium inquit Vlpianus la- iatius praetor porrexit. Nam Sc si cuius alterius rei mensu i. ram fallam renunclauisse dicetur, haec actio competit. ιι Proinde si in aedificis mensura fefellit,uel in seu meti, vel iain vini, siue de itineris latitudine, siue de seruitute immit . tendi, pro ijciendique quaeratur, sue aream, vel tignum, ιι vel lapidem metiendo mentitus fuerit, vel cuius alteri- reus rei, tenebitur. Et si mentor machinarius sesellerit: hete iaactio dabitur. Nec non illud quoq; Pomponius dicit:eti- ream in eum qui mensor non iuit,fefellit tamen in modo .e competere hanc actionem .hoc exemplo etiam aduersus rearchitectum,& redemptorem actio dari debet, qui sesel- ielit,ic aduersus tabularium, sui in computatione sesellit. κιSciendum autem est, mensorum officium, non in nuda solum opera, verum etiam in iudicando veteribus con stitisse & ideo Iulius Frontinus, & eius interpres Aggenius Vrbicus accurate distinguunt, quibus locis ordinario iure nam vocant ordinarium ius omne id ,quod non pertinet ad mensorem ) res finiri debeat, quibus locis . mensurarum ratione. Describit aute officium mensoris in iudicando Aggenius Vrbicus his verbis. In iudicando autem Mensor bonus vir & ius has agere debet: nulla am- bitione aut sordibus moueri: seruare opinionem & arte M& moribus:omnis illi artificu veritas custodieda est, ex- sesu sis illis similitudinibus, quae falsie pro veris subiiciun tur: quidam enim per imperitiam, quidam per impuden
tiam peccant. Totum autem iudicandi ossicium , homi- nem bonum, iustum, sobrium, castum, modestum, Sc ar- tificem egregium exigit. Hoc autem possessores aequo animo serre non postunt. Nam cum his veritas expo- sita fuerit, aduersus synceritatem artis facere cogunt. Multa sunt enim in possessione, quae generaliter pro ve- ris offerantur, multa quae specialiter , quaedam quae ar- Sumentaliter, quaedam coniecturaliter etiam mentiri
356쪽
artifices coguntur. Hactenus Vrbicus. De religiosis& sumptibus funerum quorum curam non solum ponti sex, verum etiam princeps apud veteres tullinebat, priis mam sic ait Praetor. Si homo mortuus , ossaue homiis nis mortui, in locum purum alterius,aut in id sepulchrii,
is in quo ius non fuerit, illata esse dicentur, qui hoc secerit, ,, in factum acti He tenetur,& poetae pecuniariet subi j cietur. Purus autem locus dicitur, qui neque sacer, neq; sanctus, neque religiosus, sed ab omnibus huiusmodi nominibus
vacare videtur. Sepulchrum est, ubi corpus ossaue hominis condita sunt. Celsus autem ait: Non totus qui sepuIturae destinatus est locus, religiosus fit sed quatenus corpus humatum est. Monumentum est, quod memoriae seruandae gratia existat , ductum a monendo, secundum Varronem, quanquam nonnunquam pro eo, secundum Macrum accipiatur, quδd monumenti, id est, causa muniendi eius loci factum sit, in quo corpus impositum sit. Familiaria sepulchra dicuntur, quae quis sibi familiaeque
constituit. Haereditaria aute quae quis sibi haeredibusque suis colli tui e , vel quae paterfamilias iure haereditario acquisjt. Senatuscos ulto cauetur,ne usus sepulchoru permutationibus polluatur, id est, ne sepulchrum aliae conuersationis usum accipiat. Item Praetor ait: Qui fu-M neris causa sumptus factus erit: eius reciperandi nomine, at in eum, ad quem ea res pertinet iudicium dabo. Funeris D sumptus accipitur, quicqd corporis causa, veluti unguetorum,erogatu est,ic preci u loci in quo destinctus humatus est:& si qua vehigalia sunt, vel sarcophagi Sc vectura,& quicqd corporis causa, anteq sepeliatur,cosumptu est: Arbitrantur aut sumptus seneris, pro facultatibus vel di
nitate defuncti. Iam aute ne corpora aut ossa mortuoruetinerentur,aut vexarentur, neue prohiberentur , quominus via publica transferentur , aut quo minus sepelirentur praesidis prouinciae officiu est. Adhaec diui fratres edicto admonuerunt, ne iust sepulturae traditum, id est terra conditu corpus inquietetur: videtur aut in terra co
357쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. III. 349
ditu Sc si in arca conditu hoc animo sit, ut no alibi trasia feratur, sed arculam ipsam si res exigat, in locum commodiorem licere transferre, non est denegandu . Item Praetor ait .inioqusue illi mortuum inserre inuito te ius est: quo minus illi eo eave mortuum inferre ,& ibi sepilire . liceat, vim fieri veto. Iteru Praetor ait. Quo illi ius est, .. RENDO Erinuito te mortuum in serre, Quo minus illi in eo loco, se- . sEPVL. pulchrum sine dolo malo aedificare liceat,Vim fieri veto. ia
discare videtur prohibere, M qui prohibet ea materia ia couehi, que aedificio necessaria sit: proinde etsi operi ne- ..cessarios prohibuit quis venire, interdictum locu habet. De hisce iuribus sepulchrorum, multa fuit mentio in lepibus Solonis, Se duodecim tabularum,a quibus lige accepta sunt. Meminit earu legum, Marcus Cicero, in extremo libro lecundo de legibus. Plato in duodecimo de
Iezibus, vetat ex agro culto, eoue qui coli possit, ullam . partem sumi sepulchro : sed quae natura agri tantummodo efficere possit, ut mortuorum corpora fine detrimento vivorum recipiat,ea potissimum Vt compleatur. quet autem terra fruges serre ,&ut mater cibos suppeditare possit eam ne quis nobis minuat neue Vluus, neue mortuus. Extrui autem vetat sepulchrum altius,quam quod quinque diebus, homines v.absoluerint: nec e lapide excitari plus, nec imponi,quam quod capiat laudem mor tui incisam, ne plus quatuor herois versibus , quos longos appellat Ennius. Atque hucusque quidu de Iudiciis.
358쪽
tis &commercijs e re est priusquam ad singula perueniamus,pauca de significatione ipsius tituli referre.Quoniam igitur multa ad contractus varios pertin isti- tia iura,sub hoc titulo Praetor inseruit: ideo rerum creditarum titulum Pretmisit. Omnes enim contractus,quos alienam fidem secuti iustituimus,comis
plectitur. Nam ut libro primo qu stionum Celsus ait credendi generalis appellatio est: ideo sub hoc titulo pretior & de commodato,& de pignore edixit.Nam cuicunque rei assentiamur alienam fidem secuti, mox recepturi quid ex hoc cotractu, credere dicimur. Rei quoque verbu, ut genetale,Praetor elegit. in ta verti in rerum creditaruactionibus,nonnullae sunt,quq Principales dicuntur,no- nullς, qui accessionis vicem obtinent, cuiusmodi sunt pignora,redhibitiones, euictiones, usurae, cum quibusdaalijs,quet ad eandem smilitudinem redisuntur: prius est vi de Principalibus explicemus, post deinde de Accessorijs. Et Principalium autem omnium,quq quidem in ordinariam iuris formam cadunt: nam de extraordinariis post dicemus, quaedam re contrahuntur, quςdam verbconsensu. Re contrahi dicuntur illa negotia, hoc in loco,que vel interuentu rei constituuntur, veluti cum id agitur, ut eadem res in senere, aut in specie restituatur,
359쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII.
ut mutuit,commodatu,pignus,depositum,vel qui intercedente negociatione perlonae alicuius, qui nos obstringat,inducuntur :vt exercitoria actio, institoria,de peculio cum similibus. Consensu consistun t illae obligationes,quet neque verborum ac literarum figuris astringuntur, qu et quoniam actum potius iudicialem, si negociationem, qua de hic agimus, continent, in alium locumretjciuntur : neque interuentum aliquem, aut intercessionem rei, ac personae requirunt, quae quidem re contrahi dicuntur: sed nuda meraque contrahentium voluntate costituuntur,ut emptio,veditio, locatio,coductio, societas, mandatu . Et quidem,cum omnis mercatus & negociationis,variae sint partes ac formae, nullum puto planὲ genus eius exstare, cuius non mentio aliqua, sub hoc titulo habeatur. Quia enim omnis mercat', vel terra eXercetur,vel mari,vel per nos,vel per alios, vel rebus perinmutandis, vel scenerandis. De maritima negociatione habes,sub tit.de exercitoria actione, ad legem Rodia de iactu de nautico scenore: de ijs per quos exercemus negociationem , sub titulo de institoria actione , mandati, pro socio :de mutuo ac foenore,sub titulo de rebus creditis,si certum petatur, de usuris, cum alijs eiusdem modi. Trachadum autem est, priusquam ad contractus quae conis sensu constant,perueniamus de his negotiis,qui re sunt, in quibus quidem, vel genus vertitur,veluti cum de eo agitur,quod numero, pondere, menta4ue cotinetur,vel species, ut cum de eadem re restituenda actio proponitur , Vel utrumque, tam genus quam species, veluti cum indifferenter, tam corpus, quam quantitas siue pecunia, in indiciu deductis
360쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. UB. IIII.
non cauimus, ut aeque bonum nobis reddatur,non licet debitori deteriorem rem, quae ex eodem genere sit, reddere, veluti vinum nouum , pro veteri.Nam in contrahendo quod agitur, pro cauto habendum est. Id autem agi inte)ligitur, ut eiusdem generis , & eadem bonitate
soluatur, quod datum sit. Iam vero quod eadem etiam quantitas praestanda venit, hinc profectum est, quoniam in omnibus contractibus ac commercijs,illud etiam atq; etiam diligenter ad eorum aeternitatem custodiendum est,ut qualitas conseruetur, quod equidem haud alia ratione fieri potest, quam si id quod nullam yer se specie in
habet,vel ad nullae ru, vel ad pondus, vel ad mesuram reuocetur , & secundum eundem modum ultro citroque praestetur: atque hoc est quod dicit Paulus : Mutui datio, consistit in iis rebus, quae pondere, numero, mensu raue consistunt,quoniam cum mutuum illarum tantummodo rerum sit, quarum dominium transferri debeat, earum datione siue domini j transsatione,recte possumus in creditum ire: quia manete eodem genere, recipiunt in genere suo functionem ,hoe est, quale hinc inde unius in locum alterius pr stationem idque non tam formae suae
siue speciei ratione, qua aliqua sed inde habet, ut pecunia publica forma percussa,quam ipsius ab utraque parte solationis siue dationis, qui fit per pondus, numerum tamensuram. Atque ideo in citeris rebus , propterea earum datione in creditum ire non possumus,quia cum in ijs non solum genus ipsum ac bonitatem,quantitatem que spectemus , verum etiam figuram ipsam ac speciem: quq quidem species tam varia estae multiformis, ut si ad eam respicias, nunquam dici possit haec res eadem esse cum illa : duoru alteru contingeret, vel ut aliud pro alio inuito creditore solueretur, quod quidem neque ciuilis, neq; naturalis ratio patitur, vel ut rixantibus ijs,qui co-
traxissent, de rei soluendet eum ea quet data esset y'u Iitate,nullus nego iij exitus inueniretur , qudd quidem