장음표시 사용
381쪽
naui, anchoram mandatam esse. Personae quae in naut' versantur, &quaru in iure ratio habeatur, e sunt. Exer- citor, Magister, Nautae, vectores. Exercitor est , ad quem obuentiones,lc reditus omnes perueniun t, siue is dominus nauis sit, siue a domino, nauem per aduersonem coaduxit, vel ad tempus,vel in perpetuum mec magni resert' qui exercet, masculus sit,an mulier,sui iuris, an alieni.Ma gistrum nauis accipimus eu, cui totius nauis anchora curaue mandata est, qui & nauta subinde nominatur, nec . interest, utrum liber, an seruus sit,exerci toris, an alieni, . minoris aetatis, an maioris, sibi imputaturo,qui praeposuit. Imponuntur autem magistri vel locandis nauibus, vel ad merces,vel vectoribus conducendis, armamenti iaue emendis. Praeterea magisterest, non solum quem exercitor praeposuit,sed etiam quem magistermani qur scit aliquem magisterio fungi,& patitur,ipse eum imposuisse videtur. Nautae generali nomine sunt omnes, qui nauis nauigandae causa, in naui sunt, quamquam in edictis pretiorum,vel exercitor ipsi vel magister nauta subinde,
aut nauicularius, aut nauclerus inauarchdsue vocetur.
Sunt aute nauti hi j remiges,gubernatores, celiustet,pr . retae, helciari inauphilaces, metari), siue potius directarii, qui omnes uno nomine mesonautae apud Vlpianum appellantur. Vectores sunt qui ad hoc in naui sunt,ut vel
soli, vel cum suis mercibus vehantur ac transportentur.
His seneraliter pret missis videumus paucis de legibus,ad
rem nauticam pertinentibus, nam vel quaeritur, de eo, quod cum nautis contractum est,uel de iactu in tempesta te. De contractu cum agistro nauis habito,ae edicto ea Acrio NE. de re facto, sic habet Vlpianus.utilitatem huius edicti potere nemo est qui ignoret. Na cum interdit ignari,cuius sint conditionis vel quales, cum magistris propter nauigandi necessitatem contrahamus, quu fuit eum qui magistrum naui imposuit teneri, ut tenetur qui institorem tabernet vel negotio pr posuit, cum si maior necessitas
contrahendi cum magistro, quina cum institore, quippa
382쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 3 3
res patitur, ut de coditione institoris dispiciat te sic contrahat, in nauis magistro non ita, nam interdum locus vel tempus non patitur plenius deliberandi conlilium. Etenim si eum quolibet nautarum sit contractum , non datur actio in exercitorem: quam qnam ex delicto cuiusa uis eorum , qui nauis nauigandae causa in naue sint, deis tur actio in exercitorem. Ania enim est cotrahendi causa, alia delinquendi: squidem qui magistrum pr ponit,contrahi cum eo permittit: qui nautas habet, non contrahi eu eis pmittit,sed culpa & dolo carere eos, curare debet. Pret terea no ex omni causa prstor dat in exercitore actio ',sed eius rei nomine cuius ibi prs positus fuerit,id est, in ea re,cui pr postus fuit,ut puta si ad onus vehendu lo eatu sit , aut aliquas res emerit utiles nauigati vel f quid reficiendet nauis causa contractu, vel impensum est,uel si quid na liae operaru nomine peterent. Igitur pr postio
certa legem dat contrahentibus. Quare si eunt praeposui enaui,ad hoc inlum ut vecturas exigat, non ut locet,quod sorte ipse locauerat non tenebitur exercitor, si magister Iocauerit: vel si ad locandum tantum, non ad exigendu, idem erit dicendum : aut si ad hoc ut vectoribus locet,no ut mercibus nauem praestet, vel contra, Nodu egressus, non obligabit exercitore.Sed de si ut certis mercibus ea locet praepost' est, puta legumini,canabi: & ille marmoribusvel alii materiae locauerit, dicendum erit exercitorem non teneri. Daedam enim naues Onerariae, quε-dam ut ipsi dicunt turicατηγο i sunt. Et plerosque mandare costat, ne vectores recipiat:& sicut certa regione, de certo mari negotientur ut ecce sunt naues quet Brundu sum , vel a Capua, vel a Dyrachio vectores traijcut,ad onera inhabiles . Ite qa quaedam capaces ad flumina, ad mare no lassicientes. Si plures nauem exercet,cum quo'
libet eorum in solidum agi potest, ne in plures aduerarios distringatur, qui cum vno contraxerit, nisi sorte plures per se nauem exerceat, nam bii pro portionibus exercitionis couentu turi Deiactu e naui, qui propter vim
383쪽
pestatis,nauis leuadae caua fieri solet,utimur lege Rh
dia de iactu, qua cauetur, ut si leuandae nauis gratia iactus mercium factus sit, omnium contributione sarisciatur, quod pro omnibus datum est, nam hoc utique aequissimum est, commune detrimentum feri e rum, qui propter amissas res aliorum , consecuti sunt, ut merces suas saluas haberent. Et quidem cum in
eadem naue varia mercium genera complures mercatores coegi illant, praetereaque multi vectores serui liberique in ea nauigarent, tempestate graui orta,necessario iactura facta erat: quaesta deinde sunt haec:an omnes
iacturam praestare oporteat ' A si quidem tales me ea imposuissent, quibus nauis non oneraretur,veluti gemmas, margaritas: Sc quae portio pret standa est, & an ei am pro liberis capitibus drri oporteatl5c qua actione ea res expediri possiti Placuit, omnes,quorum quid interfui lset iacturam fieri conserre oportere: quia id tributum ob seruatas res deberent, itaque dominum etiam nauis pro portione obligatum est e. Iacturae summam pro recit precio distribui oportere.Corporum liberorum, etstim tionem nullam fieri posse. Ex conducto dominos rerum
amissarum cum nauta,id est cum magistro acturos. Inde agitatum est,inquitVlp. an etia vestimentora cuiusq;,Mannulorum aestimationem fert op eat φ Et omnium
visum est, nisi siqua consumendi causa imposita. forent: quo in numero essent cibaria, eo magis, quodsi quando ea descerent in nauigatione, quod quisque haberet, incommune conferret. Enimuero si res quae iactae sunt apparuerint,exoneratur collatio , nam qui leuandae nauis gratia res aliquas proijesunt: non hanc mentem habent,
ut eas pro derelicto habeant: quippe, si inuenirint eas , ablaturi:& s suspicati fuerint in quem locum iactae sunt, requisituri: ut perinde sit, ac si quis onere pressus in vi
am rem abiecerit, mox cum aliis reuersiirus, ut eandem auferret. Praeterea si conseruatis mercibus deterior facta sit nauis. aut si quid exarmauerit, nulla facienda pacollatio;
384쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 3 γ
eollatio: quia dissimilis earum rerum causa sit, quae nauis gratia parentur, & earum pro quibus mercedem aliquis acceperit. Nam Sc si faber incudem, aut malleum ire- gerit, non imputaretur ei qui locauerit opus. Sed si voluntate vectorii, vel propter aliquem metu id detrimentum factum sit: hoc ipsum sarciri oportet. Nam cum aut
arbor,aut aliud nauis instrumentum , remouendi communis periculi causa deiectum est, contributio debetur. Quae terra exercetur mercatura,ea vel per ipsos negotiatores exercetur, vel per institores, vultque Plato huic rei
adhiberi no generosos Se pretitates in Republi. homines ac ciues, sed viles & peregrinos, in quibus non multum est iacturae, si fortasse contingat eos labe aliqua corrum pi vel aspergi: non quidem quod vir ille mercaturam ta- er se turpem damnandam Sc eijciendam e Repuisia tiat, sed quod nullam putet esse artem , quae
facilius animos nostros a virtute detorqueat lc ad omne genus fraudis ac luxus invitet ac impellat, quam mercatura, maxime si venalitiaria sit, de circa res minutatim distrahendas vertatur. E st autem appellatus institor exeo,quod negotio gerendo instet,nec multum facit, tabernae sit praepositus , an cuilibet alii negotiationi: cum interdum etiam ad homines honestos asserant merces ,& ibi vendant. Nec mutant causam actionis locus ven dedi .emendiue: cum utroque modo verum sit,institorem
emisse, aut vendidisse. Cuicunque igitur negotio pret-liositus sit, institor recte appellabitur. Nam de Seruius ibro primo ad Brutum ait, si quide cum insulario gestust,vel cum eo quem quis aedificio preposuit,vel stumento emedo insolidu eu teneri. Ad haec parui refert, quis sit institor, masculus an formina, liber an seruup, proprius an alienus, item quis,quque praeposuit. Nam etsi mulier pretinposuit competit institoria actio: exemplo exercitoriae a. ctionis. Etsi mulier se praeposita tenebitur etiam ipsa.
Sed etsi filia familias sit, vel ancilla praeposta, competie institoria actio. Pupillus autom institor, obligat eum,qui
385쪽
3 3 IOACH. HOPP. PHRIS. IURE C.
eum praeposuit, institoria actione : quoniam sibi imputare debet qui eum praeposuit. Nam &plerique pueros puellasque tabernis prSponunt . Et generaliter institor is est, qui tabernae, loco ue, ad emendum , vendendumve praeponitur, quique sine loco ad eundem actum praeponitur. Circa id autem quod per institorem con tractum est , aequum praetori visum est, sicut commoda sentimus ex actu institorum , ita etiam obligari nos, ex contractibus ipsorum & conueniri, sed hoc ita, ut conditio praepositionis obseruetur : nam si certa lege,vel interuentu cuiusdam personae,vel sub pignore, voluit cum eo contrahi, vel ad certam rem,aequillimum erit id seruari,in quod pret postus est . Nam Sc si .denunciauit cui
dominus , ne cum eo contraheret,no debet institoria te- DE TRIBU neri. Iam aute si seruus per se negotietur, non in patri-τOR I A AG monio quide aut merce domini, vel maritima, vel terre-τι Q stri, sed in peculiari, resert ignorate domino id fiat an sciente Si ignorante, nihil amplius competit aduersum eu,q actio de peculio,in qua receptu est, secundu quod paulo post probabimus , ut dominus,deducto eo , quod sibi debetur, id quod superest de peculio, creditoribus cedat: si sciente, datur illa actio, quae a cotribuendo, tributoria nominatur. In hac illud receptum est,ut non solidum debitu, quod sibi a l eruo debetur, prius deducat do minus, sed
ut velut extraneus creditor, cum reliquis creditoribus, in tributum vocetur, videlicet, ne scienter ac prudenter permittens seruum in peculiari merce negotiari, ac cum
multis cotrahere, reliquos in fraudem illiciat dum suum debitum integrum teruare cupit. Fit autem tributio prorata eius quod cuique debetur, & ideo, si unus creditor veniat, de syderas tribui, integram portionem consequitur: sed quonia fieri potest, ut alius quoq; vel alii existant peculiaris mercis creditores, cauere debet creditor iste, pro rata se resusurum, si forte alii emerserint creditores: non enim haec actio, sicut de peculio, occupantis meliorem conditionem iacit, sed squalem conditionem, nam hoc
386쪽
hoc profiteri videtur, qui primus agi 0 quadocunq; agentium. Praeterea illud quoq; cauere debet, si quod almae domini debitu emerserit, refusuru se ei pro rata: finge ei imeo ditioale debitu imminere,vel in occulto esse, hoc quoque admitted uestina iniuria domi pati no debet, licet in tributu vocatur. Et si dominus spie tribuere nolit, nec illam molestiam sulcipere, plerumque arbitrum in hanc
re dat Pretior, cuius interuentu tribuantur merces peculiares. Plane licet mere is appellatio angustior sit,ut neq; ad seruos, fullones, vel sarcinatores, vel textores, vel venalitiarios pertineat: tame ad omnes negotiatione sporrigi
tur hoc edictu. Item scientia in domino hic accipimus, novoluntatem, sed patientiam, non enim velle debet dominus, sed non nolle:& ideo si scit.& non protestatur,& n5 contradicit, tenebitur actione tributoria. Si non seruus
sed illius familias qui patri et potestati subditus est, contra.
hat, postquam exivit de patria potestate manet nihilo mi nus obligitus ma tam ex contractibus, quam ex delictis, in filium familias competit actio: sed si contingat eum vel vivo patre emancipari, vel post mortem patris, aut exhqredatum reperiri , aut abstentum ab haereditate paterna, aequum visum est non in solidu eum conueniri,de ea ob
ligatione,cuius utili tas, at ien i s, hoc est paternis ratio ibus applicata est, sed in quantum facere potest: nimirum vehoc temperamento, creditori sua actio conseruetur aduersus eum, cum quo contraxit & ab eo qui nullo ex eo contractu lucro allectus est,nim tu damnum auertatur. Verba verδ Pr toris haec sunt: In eu qui emacipatus aut te exii delatus erit, quiue abstinuit se hqreditate eius,cuius talia potestate cu moritur suerit,eius rei nomine, quae cum is eo contracta erit,cu is in potestate esset, sue sua volunt cetate, sue iussu eius, in cuius potestate erat cotraxerit, siue Min peculium ipsus,siue in patrimonium eius,cuius in po citestate suerit, ea res redacta suerit, actionem causa cogni . ceta dabo, in quod sacere potest. Sed & si citra emancipa - tionem sui iuris factus sit, vel in adoptionem datus dein σ
387쪽
' de pater naturalis decesserit item si quis ex minima par D te si haeres institutus, quissimum est,causa cognita,etia in t e dari actione,in id quod facere potest. Enimve ro, si quis mutuam pecuniam numeratam det filiolami-h P. oc lias non est locus E edicto: nam etiare post morte qui xv M MAcet dem patris,ulla aes et itioque datur, propter Senatus.
DoNIANV. consultum Macedonianum quod preter communem rationem reliquorum senatusconsultorum, quibus ab ipsis authoribus nomina imponi solent, nomen suum accepit ab eo foeneratore, qui illi causam dedit. Verba aute eius x se habet : Cum inter ceteras sceleris causas Macedo,quas D illi natura administrabat,etiamss alienu adhibuisset, M saepe materiam peccandi, malis moribus pristaret: quod pecuniam, ne quid amplius diceretur, incertis nomini- 3 bus crederet: placere,ne cui qui filio familias mutuam ρου cuniam dedisset etiam post mortem parentis eius, cuius inpotestate fuisset, actio petitioque daretur, ut sciret qui pei simo exemplo faeneraret, nullius posse fiij familias bonum nomen ,expectata patris morte fieri. Ac est quide incertis nomini ous credere,.cum solii nome debitoris ealendario,vel libro rationu inseritur,ipsa verbcausa debiti, vel usus, ad que mutuu datur, queadmodum author est Demosthenes non exprimitur. Enimuero is solusos,sendit senatusconsultum,qui mutuam pecuniam filiosa- milias dedit,no qui alias cotraxit, puta,quia vendidit,locauit,vel alio modo contraxi tmam pecuniae datio, perniciosa parentibus eoru visa est non alius ali ciuis cotractias, nili si sorte fraus adhibeatur senatusconsulto, colore qu sito : nam si frumentia,vel oleum vel quid simile de tur,ut his distractis pecunia utatur, subueniendum est filio familias. Post expositas actiones, qbus quis in solidu, ex cotractu alterius,que in potestate habet,couenitur,ordinariu est, ut ad eas perueniamus quibus de peculio agitur: na omnia proconsul agit,inquit Caius, ut qui cotra Xerit cum eo,qui in aliena potestate sit etiasi deficiant superiores actiones, nihilominus tame in quantu ex bono
388쪽
& arqixo res patitur,seum consequatur. Est igitur hoc aedictum triplex:Aut enim de peculio,aut de in rem verso, aut quod iussu hinc oritur actio. Peculium dictu est,in - quit Vlpianus, quasi pusilla pecunia,ducto nominea rico DE P E cv re, secundum Marcum Terentium Varronem, a quo de Lia pecunia appellata est, quae est nobilium: nam pecunia sacrificium heri dicebatur,cum fruges,seuctusq; offerebantur, quia ex his rebus constat,quam nunc pecuniam dici'
mus, inquit Festus & peculium,quod est seruorum A si iliorum familias, qui ad instar seruorum in multis iuris articulis obtinent. Atque hinc quidem pecuniam illam,quq prqsdij causa, bellis ingruetibus, reponeretur,peculiuveteres rustici vocare solebant,dictitantes pecuniam sine. . 'peculio fragilem esse. Esti serὸ hinc nata origo peculij,
quod serui de dimenso suo,qlerat quaternoru modio Iustumenti in mensem,pauxillatim aliquid conparcentes
Voluntate domini reponerent. nam peculium, inquit Flo
rentinus, Sc ex eo consistit, quod parsimonia sua quisque parauerit,uel officio meruerit,a quolibet sibi donari,idq; , velut proprium patrimoni ii seruum s liabere quis voluerit. Desinitur aute secundum Tuberone in hunc modii:
peculiuest, quod seruus domini permissu separatim a rationibus dominici salabet, deducto inde , siquid domino debetur. Domini permissum accipe cum est esu , na non id cuius seruus seorsum a domino ratione habuerit peculiu est Ged quod dominus ipse separauerit,sua substantiam, a serui ratione discernens,idq; no nuda voluntate, sed traditione vel quasi . Ideo aute deducto eo , se domino debetur peculiu copulatur, quia praeuenisse dominus δίω seruo egisse creditur. Possunt aute in peculio esse oes res & mobiles & soli. Natura eius est,ut nascatur,crescat, decrescat iam oriatur,& ideo elegater Papyrius Froto dicebat peculiu simile esse homini. Nascitur aute si id acq-suit seruus, quod dominus necesse no habet ei praestare: crescit cum auctum fuerit:decrescit cum servi vicarij moTiuntur, res intercidunt:moritur cum ademptum st.
389쪽
Iam autem de actione, quae pro peculio competitse aiePraetor: inod cum eo, qui in alterius potestate esset, ne γ' gotium gestum erit, de eo, contra dominum, duntaxat ' de peculio , Sc si quid dolo malo domini captus , frau- datusque actor elliquo minus peculii sit, iudiciuio dabo. Haec actio, quamdiu seruus vel filius in potestate est, perpetua est,post mortem aut eius,vel postquam emancipatus manum illas alienatusve fuerit, teporalis esse incipiehoe est annalis, siue anni utilis. Na cum morte vel alienatione extinsuitur peculium, sufficit usq; ad annum pro- ,, duci obligatione. verba aut Pretioris, sic dicite: Post moris tem eius, qui in alterius potestate fuerit, pinetae quamis is emacipatus, manumissus,alienatusve fuerit, duntaxae
si de peculio, & si quid dolo malo eius , in cuius potestateri est actiim erit, quo minus peculii esset,in anno, quo pri DF mu de ea re expertudi potestas erit , iudiciu dabo. Atq;VῆR Q ste quidem si serui aut filij familia tu habeant peculiii. Si - nihil habeat in peculio,in solidum tamen tenentur, qui eos habet in potestate,si in rem eorum, quod acceptum est,eonuersum sit,quas cum ipsis potius contra tum videatur. Nec videtur frustra de in rem actio promissa, ruas sufficeret de peculio: rectissime enim Labeo dicit, eriposse,ut 8c in re versum se,& cosset de peculio actio: quid enim si dominus peculium ademit, sine dolo malo: quid si morte serui extinctum est peculium,&annus utilis praeterijt' de in rem verso namque actio, perpetua est, α locum habet,sive ademit, sine dolo malo, sue actio de
eulio anno finita est . In rem aute versum videtur sue id ipsumiquod seruus accepit, in rem domini couertit, veluti si triticum acceperit,& idipsum in familiam domini cibariorum nomine consumpserit , aut si pecuniam , creditore acceptam,dominico creditori solitie. Et regulariter dicimus, toties de in rem verso esse actionem,
quibus casibus procurator madati, vel qui negotia gestiet negotiorum gestorum haberet actionem,quotieque aliquid cosumpsit seruus, ut aut meliorem rem dominus haebuerit
390쪽
AD PANDE. IVR. CIvI. LIB. IIII. m
buerit, aut no deteriorem,s modo no id factum sit, quod iple dominus, facturus non fuisset, nam non debet ex eo onerari dominus. Illud quoq in rem domini versum Labeo ait: quod mutuatus seruus,domino emit volenti,ad luxuriet materiam, unauenta forte vel si quid ad delitias, vel si quid ad turpes sumptus subministraui t, neque enim spectamus,an bono domini accesserit,quod cosumptum est,sed an in negotium domini. Nam ut cognoscamu virum quid in rem domini versum sit, nec ne, duo sunt propositi fines ac termini, utilitas videlicet domini, qua nec ipse aspernaretur,& voluntas,cum eo volente seruus res alienu contrahit. A qua quidem specie, non longe abest id quod ius Iu domini, cum seruo eius geritur, nivquod in actione de in rem verso, mandatum ipsi seruo lais tum spectemus: in quod iussu ussum factum ei, qui eum seruo contrahit. Ait itam Vlpianus in hune modum: Merito ex iussu do mini vel patris in solidum aduersus eum
iudicium datur, nam quodammodo cum eo contrahiatur qui iubet. iussum autem accipiendum est, sue testato suis,sive per epistolam,sue vernis,aut per nuncium,sue specialiter in uno contractu iusserit, siue generaliter: de ideo si sic contestatus sit, quod voles , eum Sticho seruo meo negotium gerere, periculo meo: videtur ad omnia iussise, nisi certa lex aliud prohibeat. oniam aute ista obligatio, no omnino alienaeli, fideiussione vel saltem cognatione aliqua cum ea coniungitur, vix est, ut ex ea mulier conueniri possit.Nam senatusconsulto Velleiano plenissime comprehensum est, ne pro ullo scem in s inter cedant ictam primo temporibus diui Augusti mox deinde Claudii edictis eorum erat interdictu, ne steminet pro viris suis,a quibus facile delinimentis& maritalibus illecebris ad hoc pellicerentur, intercederent. verba senatusconsulti haec sunt: Quod Marcus Syllanus& Vellei - αus tutor consules,verba fecerut,de obligationibus scemixtra arum, quae pro ali is reaeserent, quid de ea re fieri opor- tet,de ea re ita cc Iuluerui. Quod ad fideiussioes & mutui