장음표시 사용
491쪽
fornacis quadam fauilla ascendente, que duni colligitur est pompholyx, spadium Nam quod reflectens in pauimentum recidit,nominatur spodium,cui uideseg tur similem habere secultatem,quod antis podium appellant. At ego sillo Galenus usus sum Iauquam,quum large mihi semper pompholyx stippeteret. Nec 'φ'qμμ' enim quisquam ubi haec adsit,spodi' uti uesti,nedum antispo o palati
pompholyx medicamentum prope omnium quae citra in ' qm accli
tentus pothplete Anti sto dium
si elota fuerit, praestantissimum -- , Quamobrem ad ulcera Sanc qq est,& ad omnia maligna. Itaque inditur collyriis quae ad oculorum im se nuntur fluxiones,qusque b ullas in eis natas curant, praeterea ad*udeli irum & sedis ulcera,optimum est remedium. fit podo. mi uti l l liginc ilAEnarratio. I. AN T I spodium,ac dixeris pro spodio, uel uice spodii quia igitur antiquitus,spodium non sic facile habeb tur,illius loco multa antiqui eraeo gitarunt, quae cum spodio uires pares haberet,qualia sunt a Dioscoride luccitata,quae tu per otiu cognosces,quibus tu addas,ex harudinis cuiusdara .. h.. Avicennae mentem confectum,ut praecedenti capite dixi: non mi-5hia. . nusque ex elephanti osse combusto concinnatum,ut alia praeteream. De Cremto. Enarratio. c. A ei ustum e Aes ustum ubique pyratum habetur,de quo Galenus libro nono es culta. simplicium medicamen . ita tradit ; Chalcos cecaumenos , id est, ac ustum,habet & acrimoniam quandam,sed &astrictionis est particeps,preinde si lauetur,pulcherrimum est medicamen cicatrici inducenda que stque idem Galenus libro quinto eiusdem uoluminis praedixerat,capite, e cimo quarto,prope finem.
Enarratio. g T sto, aeri, FLOS Aeris,non est ut multi putant,viride aeris, Est igitur Di R inon est uiri pars quaedam subtilis granulosa qMe exme ignito, aqua F
492쪽
De O quam aeret Enarratio g8. SET AMA aeris,pars illa aeris est,qui quum percutitur exilit, & il- sim alius lauaturam exacte Dioscorides docet. Rr
STOMOMA Grecis id in est Latinis , liuod ensis uel cultri acies stomoma. quo scinditur , unde credendum est, quod squama stomomatis, squama
chalybis sit,ii 'die aEasi dicti ; Nec est quod quis obiiciat Dioscoridem; quum Diostondsi istoria per Marcellu descripta corrupte legatur, ubi
inquiqHabet & squama aeris,quam stomoma dicunt,easdem uires,nam reuerasquan luama est,ut ex Galeno quoque perrecipi potest libro nono de facul. simp .med quum dicat: Squama, alia est aeris,medicamen multo utilissimum; Alia ferri,& stomomatis,alia denique quam nonnulli uocant helitin; Atque omnes sane uehementer siccat ; csserum,helites principem in desiccando locum obtinet, nam subtilissimae omnium substantis est,nimirum quae aeruginis non nihil assumpserit; maiorem obtinet astrictionem squama ferri, & hac etiam maiorem stomomatis,quam ob rem ad contumacia ulcera meliores sunt, quam squama aeris,& hac etiam ualentius helitis . Omnes autem squamae non instrenue modidaces sunt,quare essentia ipsarum non est admodum tenuis,siquidem inter ei thiae parem itim possident,minus est mordax quod est tenuius .hec Galenus . Ex quibus satis clare percipitur, quod squama stomomatis Ru ma aeris non fib sed potius ut ducimus chalybis,quae ex chalybe in incude percussa,vel in mota quum acuitu(cadit.
De vili ore me, uam ride aeris Uca t. De Mertigines ria, id eri uermiculari aera me . t
R A S A siue rasilis aerogo,hodie ossicinis uiride aeris appellatur, quod viride
Hispani uerdet*q cardanilium,aut aeris ortu uocat; aris. Itali uero sua uocessiexdexame uocitant,ex quo Lamphracus insignis Chirurgus aquam Parare docer,pro uirgae curassis ulceribus Scoletia very aeria in ule.. go uue uermicularis dicta, ha,nus a me no est uisa, e cuius uiribus Gal. Ab . lib.3.de Fac. sim medata tradit; Gustantibus acrem exh At qualitate digerens,detrahens,& liquans non teneram modo,sed & duram carne .Hallucinanturigitur qui talia medicamenta,epulo tica appellat: hoc est, quq cich
493쪽
8x AMATI Lusi TANI,co MMlNT. tricena inducant, quum nimirum epulotica pharmaca contrahant, consti pent,& in calli morem ipsam carnem indurent, Quin & gustam mordicat erugo, non tantum ulcera, quod si pauculum eius cerato non pauco admisceas, id quod ex ambobus mistum est,citra morsum exterget.
De Ferri rubigine. Dd Scoria freti.
O TZ Enarratio. SL, S 'IN E ST ferto ueteri rubigo,de qua hic agit Dioscorides;caeterum sitrum igne candens, in aqua uel uino extinguitur, & contra uentris prostin uium, ac choleram morbum, & lienis affectiones, utiliter aqua uel ianuae ipsum conceditur:Verum scoria ferri nota est,que sic ab Hispanis Scotuquoque appellatur, ab Italis uero loppa,uel ferri spuma, aut stercus seri Latiniores uero, ferri recrementum eam dicunt: manet enim scoria serti haec, in fabrorum ferrariorum fornacibus tanquam spongia, quae postea nullatenus ferruminari aut in ferrum uerti potest ;De qua Galenus libio nono de Fac.sim .med. ita dixit:&oria omnis resiccatorium est medicame, potissimum autem ferri, Siquidem ad leuorem redigens ipsam' in aceto quam acerrimo, posteaq; decoquens, ad aures iampridem fluentes pur ea utor pro medicamento maxime inlccatorio. Caeterum hodie ex sibria ferri, electuarium quoddam in officinis paratur,apprime constringeni&desiccans.
De Lotura plumbi, et eloto plumbo De Coctura umbi, et crematopim et
Enarratio. s . Is V RIT V R & Iauatur plumbum hodie frequentissime in ossicinis, quod S in laminas subtilissimas redactu,pharmacopolae quoque habeat, quas medici, pluribus foraminibus perforatas, supra calidos renes apponi iubent, hon minus quoq; ervsipelatis ac membris nimio feruoreaccensis, eas superponunt, pro quibus complendis rebus, ac ulceribus curandis,uinguentum quoq; ex plumbo dictum myropolae paratum habent. Vocant autem Hispani plumbum ustum, Barbarorum Maurorum uoce, agarce
De Scori me recremento plumbi.
TAMETSI pars haec plumbi,scoria siue plumbi recrementum uin
494쪽
i o s c o R I D. LIB. Qv I N T v M. 83 cetur.non est tamen pars subsidens,ut in ferro,sed potius tanquam spuma, quum percolatur manens, denti,dura,& tanquam uitrum translucens, ad ruborem inclinans,De natura plumbi ita refert Galenus libro nono de facultat.simpl.med.Molibdos,id est plumbum, facultatis est refrigeratoriae: Si qu dem non modo multam habet substantiam humidam a frigore com gelatam,sed di aeriam paucam autem terream.lgitur quod plurimum habeat essentiae huminei coactae a frigore, indicium tibi esto, quod ubi ad m, tuta est igni celeriter funditur fluitq;. Quod uero & aeriae sit particeps,hoc
habeto signum, Omnium quae nouimus unicum pliimbu tum mole ipsa, tum pondere augetur, si condatur in aedibus subterraneis, aerem habent, bus turbidum, ita ut quaecunq illic ponantur, celeriter situm contrahant, Iam uero si in mortario plumbeo:liquorem quemlibet plumbeo pistillo contriueris, ita iit ex pistillo ipso, atque etiam mortario exprimatur etiam
aliquis succus,id quod eR utroq; conflabitur, in illo erit frigidius, quam liquor infusus fuerat:caeterum,fiuis magi&refrigeratorium medicamen efficere,oleum omphacilitum,aut rosa, eum , aut mellintim, aut myrtintim,sit
liquor is quem infundesieritq; remedium optimum ad sedis phlegmonascum ulcere aut rugis, & ad eas quae in pudendis, testibus,uberibusq; cons stunt, similiter aduersus caeteras alias fluxiones quae articulis accidunt, sed& ulceribus rebellibus etiam utile est: Nam ad cancros eci utens, uirilitem medicamenti miraberis. Quod si celeriter multum succi plumbei uelis colligere, conare in Sole terere ,aut quocunque certe modo aere excalfac to, Multo autem utilissimum habebis medicamentum,si assula refrigeratium succorum aliquo teras,ut semperuiui, cotyledonis,in bi,lactuce,condrilles,pfilii j,omphacis portulac* In laminam etiam diductum. plubum, lumbisq; admotum,pollutionem per insomnia coercet,nimirum haud obscure
refrigeransised & bractea tenuis probe ganglio illigata,ipsum dissipat.Illis gabit autem probe quisquis ab Hippocrate didicerit in ipsam noxam pomaius firmandum,quam hinc uel inde,porro plumbum ustum, ac dein ablum refrigerat,confertq; ad implenda ulcera,eademq; cicatrice obducendas conuenit & chironiis dictis, & omnibus cancrosis ulceribus, Ante lotio, nem autem,ulceribus pertinacibus etiam auxilio est.
M O LI B D OID E S, idest lapis plumbarius,in fodinis plumbi rem bis uia. 'peritur,quem aliqui plumbi matrem,aliqui uero uenam plumbi, uel lapi- dem plumbi appellant,nonnulli uero marchasite genus plumbarium lapidem esse dictitant,qui a prioribus in nihilo disserundi .
495쪽
n um est uel alcohol Mobbdaea nafactitia Galena ist
S TIM MI, uel stibium,a seplasiariis hoc tempore, antimonium dicitur,ab Arabibus uero & Hispanis alcohol,quod mulieribus &chymicis satis notum est,Ex eo enim chymistae oleum parant, quo argentum ad aut, colorem redigere conantur,& ex illo quoque multi oleum pro malignis curandis ulceribus praestantissimum parant. Verum,qui antimonium non fundi contendunt,omnino errant, quum reuera, non minus antimonium quam plumbum fundi nouerimus,ut quisque conscius euadet,si querat ab iis qui stannum tractant,&aes pro cymbalis di bombardis findunt eliquat unde quo Plinius lib. 3 3 .capite sexto sermonem habet, dicens: Vis suis Astringere ac refrigerare,principalis autem circa oculos, nanque ideo niari platrophthalmum id appellavere,quoniam in collyriis mulierumq; ep, phoris dilatet oculos, ct fluctiones inhibeat oculorum, exulcerationes que,& caetera,& ut tradit Galenus libro nono de Fac. sinapi med. cuinibcultate desiccatoria habet astrictionem adiunctam,quamobrem & oculiubiis medicamentis miscetur.
De Nodbdaeva artificiali Galena dicta . De Mol Hena fossi flue naturali dicta.
Factitiam & fossilem molybdinam,inpraesenti Dioscorides describit, factitiam Plinius galenam uocatiquae aliud nihil est , qpumbium nigrum fundo fornacis ubi excoctum filii aurum,uel argentum,subsidens, ut fac, Ie quis molybdenam hanc lithargyrium appellare possit.Solent enim metallarii artifices, quum glebas apri aut argenti finderem uhhis quibuοι tantum plumbi, ut fundi possint,reperitur, illis plumbu, uel uena plimabadiungere,ex qua mixtione plumbu post aurum uel argentu excolatiimi, in ima fornacis parte manens,molybdena haec factitia dicitur, ae easdemcu lythargyrio uires obtinet,ut quoq; meminit Galenus. De hac uero R, nius lib. 3 . cap. 16. ita diNit: Plumbi nigri origo duplex est, aut enim sua prouenit uena, nec quicquam aliud ex se parit, aut cum argento nascitur, mixtisque uenis conflatur Eius qui primus fluit in fornacibus liquor, stannum appellatur et qui secundus, argentum; qui remansit in fornacibus,ga lena, quae portio est tertia addita uehae r haec rursus conflata dat nigrum plumbum deductis partibus duabus, Naturalis uero Suefossilis molybdsna,plumbi est uena, siue plumbarius lapis, quanquam laimen proeprie , colore, a lapide plumbario disserat, quum molybdena flavescit Ssplender, molybdoides uero id est lapis plumbariusi, plumbeum insem
496쪽
mittacdId nebenim de hoc mirari est, quia ut rectegadnotat Georgius cumu/Agricola, in suo dialogo de Metallicis, cui titulus est Bermanus, Vena ista Agrica .& si frequenter plumbei quasi,& splendidi sit coloris,reperitur interdum
quoque nigra,interdum caerulea, interdum etiam iocinoris colore infecta, quam ad Plinii mentem idem Agricola,in uniuersum, galenam uocat, ita enim de ea Plinius memoriam fuit,lib.s .capite i 8.diuens:Est& molib-daena,quam alibi galenam uocauimus,plumbi:& argenti uena communis ;& ut tradit, capeg. eiusdem libri, Vena siue terra argenti excoqui non portest, nisi cum plumbo nigro, aut cum uena plumbi,quam Galenam uocat Caeterumhic non est immorari, cur Galena dicatur.Nam Marcellus Vir. Ja 'a 'giliuidatenam Galitia,Hispaniarum prouincia,denominationem traxis se,ubi multa reperitur,contendit; quem merito Georgius Agricola, uir doctissimus,& eloquentissimus,redarguit.Dicitur igitur, ut ipse puto, terra siue uena ista,Galena, corrupte a uoce Hispanica Galana,quae uox pulchritudinem refert. Quia igitur uena ista aspectu pulchra est, ea de causa Hispani apud quos in copia reperitur,Galenam siue Galanam appellarunt Porro utcunque se res habet, ita de molybdaena tradit Galenus libro nono de Molligaba Facuic simpi medic.Molybdaena,idest plumbago,similem lithargyro uim possidet tantum a media temperie ad frigidius paulum quid recedens ,sed neque abstergentis facultatis est particeps utrunque autem medicamentum liquari potest,celerrimeque,ubi oleo non nihil aceti est additu, nimii vir tame etiam admista aqua,sed coctione longissima. Vidi equidem molibdaenam proiectam plurimum cum multis aliis lapidibus in ea uia quae ad ergasteria ducit a Pergamo.
I Enarratio. cI.S M A Graecis,Romanis,argenti retrimentu dicitur: quod Aet hia ubi argentum funditur in magna cernitur copia, & Itali argenti typpany sevria. Hispani uero argenti storiam uocant quam uarii coloris cereui,piscipue nigri ad cyaneum inclinantis:de qua Galen.libro nono praedicto,capite de Scoria ita inquit et Porro argenti scoriam proprie helaysma appellant, u rum emplastris quibusdam resiccatoriae facultatis commiscetur
De Lissa diro, erissuma argenti.
A RGY R V M, auri& argenti hodie pharmacopolae indi
cant, quum tamen ex argento soldm colligatur.Est enim lithargyros, spuma quaedam, ex plumbo aere & argento conflata. quae in argento Nuum
purificatur Spernatat: Si enim spuma haec, pilumbi magis habear,ut inde sis eues arsenticolorem ducat, argenti lithargyrum dicitur et Si ueto plus aeria do, ca--
497쪽
i, AMATI LusITANI co MMsNT. h ipii , minetur,lithargyrum auri, tiri chrystis appellabitur, de cilius uitibus ita tradit Gai .lib. 3 ide Facult.fimpl.mediaithargyros desiccat quidem, sed
omnium moderatissime:&secundum alias tuin qualitatesitum lac i tates, quodam modo in medio consistit,modica tamen ailringendi absterge diq; facultas ei inest.Caeterum ad intertrigines femorum utilis medela est, ilire itaque medii oldinis in metallicis habebitur, proinde frequenter Atinmur lithargyro ceu aliorum materia:sicuti in liqitescentibus ad pleraque medicamenta adhibemus ceram,tanquam materiam mediam esernm aeualentem possident facultatem.
Graece, ubi ai: Latine, miminthium,cerussa: Hi tam ce , aluoalde: Italice , lauta : Gallice , cerast: Germastice i
em p. C E R V S S A ubique paratur,praecipue ex aceto &plumbo At Sansand)x ce dyx cerussa usta est,quam sandaracham, nonnulli uero minium appellant, isti de quibus Galenus lib. b.de Facuit .simpl.med .ita inquit: Cerussa si ex acilaceto soluatur, gustu tamen neque acre erit neque mordax, sed emplast, cum & refrigeratorium .Cerussa adusta,in sandyca transit,medicamentum seipso tenuius,non tamen excalfacient,phycos autem seruata cerussae hirgiditate,tenuitatem assumpsit.
Graece ,-: Latice , chrdi colla, auricolla, bo rax: Hispanice , attiacar: Italice , borare: Gallice , Ger
CHRY SO COLLA, id est auricolla, hodie officinis borax di
tur, Hispanis uero, Arabica,ut plerunque fieri solet,uoce, attincar, quae a naturalis & artificialis comperitur: utraque uero mulieribus pro decoranda facie,& auri fabris,ac pannorum infectoribus,nota est . ex India autem fossilis hodie in Lusitaniam optima utpote uiridis coloris aduehitur,de cuius uiribus ita tradit Gai .lib. '. de Facult. simpl. medic. Chrysicolla calinem liquat,non tamen ualenter mordicat, quanquam sit facultate admodum digerente,exiccanteque et praeparare autem hanc ch lacollam debes tempore aestiuo,aut aEre prorsus calidor urinam pueri, mortario & pistil
498쪽
i N Di os colli P. II 3. Qv IN Tu M. ulceribus coritumacibus, tum per se, tum aliis mistum. Nam quanto plus quam chrysocolla metallica desiccat citra morsum, tanto etiam ipsam exiscellit tenuitate. ec Gai. Hanc uero fictilia chrysocollam, quidam mercam tores olyssipponeses olyssippon pararunt onge alio ordine ab hoc Dioscor.citato,in qua neoparabilem quaestu sibi copararui, ut perfecte nouit Manuel Reinelius,uir medicus doctus,qui hodie apud Anthuerpieses agit.
VI A ex Armenia lapis iste aduehi solebat, Armenius dicitur: ho- Lapta Ar die tamen ex Germania non minoris notae quam Armeniacus,& eiusdem fere cqloris cum chrysocolla ad nos affertur,ex quo color uiridis, ad caeruleum tendens paratiir.Lapis hic atram bilem unice purgat , ut Alexander Trallianus uir Graecus doctissimus,primo dixit, & Arabes omnes affire ''marunt,quibus nunc practici fere omnes fidem habet imo Manardus Ferrariesis hoc lapide Armenio,morbos ab atra bile orto magna cum gloria curasse testatur: Lauatur autem lapis iste,ut caeteri lapides,de quo Gai tib o.
de Faculd.simpl.med.ita tradite Armeniacum uim habet extetrante cum levicula tum acrimonia, tum astrictione,unde merito miscetur ocularibus facultatibus:praeterea ipso per se redacto in pollinem,atque sicco, utuntur ad pilorum in superciliis inerementum,ubi prae humorum acrimonia part excidunt,partim nec crescunt,nec nutricaentur.Caeterum huius purgam toria uim,Galenus non nouit,nec Dioscorides,quia ut dixi,in Graeeis Alexander Trallianus,primo lapidem istum purgatorium esse,expertus fuit.
Graece hor. t Iudis : Larine Apis Omeus, lapis caeruleus, lapis laetuli: lapis Iaetuli. . b
LAPIS cyaneus, Romanis caeruleus dicisur, que hodie seplasiarii la L ii vetpidem laEuli appellat,& illum optimu dicunt,que multis auri scintillis or e ita,
nari uidennex quo,hodiernae officinae,pitulas pro depellenda atra bile co lapi, lai ponunt. Abluitur uero lapis iste ueluti Armeniacus,cui Galaaires detrahedi siue deponendi concedit, & ut Arabes addunt,atram bilem, quod ueruesse,experientia indicairnec Fuchsius in suis Paradoxii audiendus est, qui suevis, is contra Arabas insulse admodum contendit quod lapis cyaneus atram bi- rat. Iem non deponat,argumentum desumens mere ficulneum,quod nec Di scorides,nec Galenus,aut Paulus,uiri Graeci unquam illi facultatem deponendi atram bilem dederunt, ignorans ille, uir alioqui doctus,multa Ara
bas post Galenum di Graecos, inuenisse, quorum Graec nullam Prorsus
499쪽
AMAT i t v si TANai co MMEN Tiflotitiam habuerunt, ct eo magis, quia Galenus huic lapidi facultatem de. trahendi tribuit,& tit experientia indicat,atram bilem.Caeterum, lapide isto cyaneo siue lagulo dicto,color paratur caeruleus, quem ultramarinum pictores appellant,quia forsan,inai is aquae colorem superat,illum uerohodie tam piitissimum,ac saturum, Nicolaus Nicolutius pharmacopola set rarsensis,parat,ut aliquando unciam,centum aureis sciitatis uendat De hoc uero lapide ita tradit Gai .lib. Ade Facultisimpi med.Cyanos,id est caeri leus lapis, acrem possidet facultatem, ac tum aetrahendi, tum digerendi quam cinnabari potentiorem:inest quoque ei nonnulla astrictiq. t
Enarratio. 6 . u: die giodieum. IMPROPRIE lapis dicitur. propterea indicum appellari me lius est,qu o infectores lanarum potissimum utuntur, & eum in lotio Moluunt .Est enim indicum hoc,succus desecatissimus istalidis herbae: concrettus,ac inspissatus, nam naturale indicum tanquam spuma ex harundinis, erumpens hucusque a nostris compertum non est: Plinius uero utriusque nullam fecit notitiam, ut ex illo facileicomprehendi potest libro trigessimoquinto, capite sexto; si
Enarratio. 68. oebra tera OCHRA, terraTubra & lapidis modo concreta est, qua pigmenta rq -bm riae ossicinae fere omnes abundant,& ea pictores pro colore utuntur,ueluti sarcinatores pro signandis pannorum incisionibus.
500쪽
Cinnabrium artissis ,mmium artificiale ITH lce beris methon arti dies: Italice minio.
Enarratio. cf.LONGAS hic moliuntur authores digressiones, quas nos subiice- Cimila, bimus , rem paucis concludentes , & eo magis quum de re clara & nobis /,A Tm obui ermonem habeamus. Agit igitur in praesenti Dioscorides de Cinna ''bari, idest sanguine draconis,pro quo scire licet,quod arbor quaedam procera apud Hispanos praecipue in insulis Maderiae & Cannariae nascitur, quam illi praecipue Lusitani draconem, siue draconarium uocant, ex qua lachryma quaedam lucida & rubricans defluit,quam si fricti eris & ea lineas duxeris colorem profundissimum ac sanguinis oriri conspicies. Qua de
causa,nomen huic lachrymae sanguis draconis, inditum est . Ridiculosum s anguis profecto est asserere ; ut testatur Dioscorides,cinnabrim draconis anima- siconis lis sanguinem esse, in quem err ore Plinium labi animaduertimus, ut apud ipsum uidere est,libro trigesimo tertio,capite septimo Caeterum, explosiae sunt iam hodie rotulae: quaedam,in officinis pendentes, quas sanguine draconis appellabant,& eas pro eo uendebant: componebant uero eas falla,ces pharmacopolae,qui nihil praeter nigrum pro albo uendere semper solent,in sanguine hircino,sorbis, ac laterum puluere, in unum redactis, uel potius ex rubia tinctoru,bolo armenogeseno, ac dragacatho simul mixtis. Est porro in officinis cinnabrium, minium dictum, quod naturale & Ciunat . artificiale comperiturinaturale Hispanis,& Germanis freques, apud quos uomica argenti uiui scaturi , quum in argenti uiui fodinis potissimum n statur: lapis rubricans, grauissimus,non admodum durus, qui plerianque argento uiuo plenus conspicitur,corrosillus, putrefactivus,ac lethalis . Artisiciale uero,ex argento uiuo & sulphure in igne conflatur: magni ualoris& pretii apud Indos,& ea de cause,in Lufitania, in Indiam non nisi regis consensu portari potest, paratur uero apud Anthuer enses magna copia, ex quo ceram rubram inficiunt, qua literas sigillamus,& de illis Plinius c, lato loco loquutus est quem legere ne pigeat.