장음표시 사용
471쪽
co AM A et tollet A Ni co MMlNT. Nos ueto ne in hac re a testibus contra testes discurramus, talem regiam uiam sequentes,quantum ab harum plantarum odor sapore,& ipsis operationibus uenire possumus,inuenimus,eas potius ad caliditatem declina.re,quam frigiditatem. At quia caliditas,primum ordinem non superat, pro quo inueniendo opus est ratiocination nonulli fiigidas esse dixerunt, sed quo d ita se res habeat,attestatur Galenus libro sexto de Facultatibus fimplicium medicament.dicens: Vtraque potentiam habet &desiccandi se conglutinandi,nec non digerendi modicum: in iis enim ultimis uerbis, Galenum illis modicam tribuisse caliditatem, quum dicat digerendi moescum potentiam habet, satis claret. Nec enim Avicenna nobis in hac reco.trariatur.quum citato loco bi mea fert sententia non de sebuco hoc agit, sed potius de sambac; hoc est hiasmino, uel ut uerius dicam , deuiolis, quas heiri Arabes appellant, ut ex suis uerbis, facile percipere qui3 poterit,in passivis uero qualitatibus, potenter plantas istas exiccandi faculta,
PIC NO COMON & si suis linea metis &coloribus ex e Dioscorides depingat,quae tamen illa sit herba ignoratur.
pio herba Graece, um: Latine, nudo uestris,apsos: Histallice, una suerte de naeva nos uerire: Gallice , me nuue suasse:
Enarratio. I c. Ah ., h. A PIO S herba sic dicitur,quia similem pyro radicem habet, nasi, dix(lura tur autem inter hordeum exacte Dioscoridis historiae respondens, qua ia Gallia rustici famis tempore,ut testatur Ruellius, uescuntur.
Enarratio. I . co edim COLO CYNTHIS, corrupte coloquintida hodie appellatur,os hi ficinis satis familiaris, cuius uires ac earum correctionem legito apud Me
472쪽
snem in suis Simplicibus, Ex illa tamen trochisci parati in ossicinis haben
tur,quos Alandacii appellamus,quibus in clysteribus, contra colicos a fleactus,& rebelles dolores passim utimur, magno profecto iuvamento . De colocynthide ita refert Galenus libro septimo de Fac. sim. med. Gustu amara est,uehementerque purgatoria facultate prsdita: Ipsus uirentis sucucus intritus ischiadicis prodest.
De Epithmo. Graece, i nctum: Latine, epithoemum's thin: H panice, tabellos , Ares dei thomisso: Italice , epichimo: Gallice,
e thim De altero Epiis mou Graece, ox : Latine, cuscula, cassuta , podagra lini, imodera, amplexi cantis, herba capillaris: Hispanice, strue
go de rapose, rabo de rapos: Ita ice , la custula: Gallice,
SOLENT hic herbarum inqiuisitores,longas componere disceptam tiones, quas nos pretermittimus,rem paucis,ut solemus,absoluentes. Est igitur epithymon,siue epithymus,crinis tanquam palliolum,thymum ames biens,uel potius flores thymi Nascuntur autem potissimum capilli isti,tanquam inuolucrum super thymo qui easdem cum floribus thymi uires habent,& ea de causa,authores nonnunquam per epithymum flores thymi intelligunt,nonnunquam uero crines supercrescentes in thymo cum suis floribus.Nascitur epithymus iste Salmanti. ut ceteros sileam locos ad ripas fluminis Thormidis,& si recte memini,prope sacellum Sanct* Mariae ne dicatum ; Verum,& si potissimum epithymus super thymo nascatur, di ea de causa epithymus quasi in thymo dicatur; super aliis tamen herbis nascitur,ut tradit Actuarius uir Gricus doctissimus; nascitur autem in satureia,& stoeba herbis,epithymbrum inde dictum, cum reliquo easdem famcultates habens,infirmiores tameinde quo Galenus lib.6. de Fatafimp. me. inquit ;Epithymum thymi facultatem habet,ad omnia efficacius: exiccat& calfacit interito gradu.Mesue uero tractatu suo de Simplicibus, pomquam de eo multa secundum Galeni doctrinam dixit,ita quoque de illius uitibus tradidit,inquiens: Pr rogatiuam habet educere super omnibus solutione educentibus meIancholiam, educit enim sine molestia & facile,
473쪽
c. AMATI Lusi TANI co MMINT. curat melancholiam morbum,epilepsam,& timorem, imo omnes modibos a melancholia ortum trahentes depellit,ut cancr lepraS,scabiei,quaristanas, splenis oppilationes,&huius generis alios. Dosis eius in decoctione est in potu a drachmis quinque,usque ad uiginti: &pulueris eius adradi. mis tribus, usq; ad septem: eius tamen usus in aestate, non adeo securus, ut in hieme est. Est & alius epithymus rubens, qui capilloru modo absq; radicibus crescit,& aliis obuoluitur circuligaturue plantis, praecipue lino,& ea de causa,podagratini appellatur, quam Plinius cassutam aliquando pominare non dub tauit;quanquam libro vigesimo sexto,cap. 8. illu quoque inter epithymi genera commemorat.Caeterum falluntur Eurit. codidus,Otho Brumphelsius,ac Manardus, credentes cusculam androticem esse .Est enim androsaces herbula super saxis & lapidibus nascens, quam semel apud Antonium Musam Bras auolam anno millesimo quingentesimo, quadragesimo quinto, die uero uigesimo Octobris uidi,quq a cuscula multum abest,& albissima ac tenuissima fila,ueluti capillos, super saxo habebat,ut suo diximus loco: Habet autem cuscuta easdem cum primo epi, thymo vires, lus quoq; iecoris obstructiones apit, & sanguine mudificat .
De C CISO . Graece, Rhymi : Latine, adpoti,alvia, tur et ad imitur, bit Orientasse: Hibo, turbis es Leuante.
A CT VARIVS libro de Compositis medicamentislubi de ita phera minori agit,inquit Alypum turbit album esse quod ex otietati plaga ad nos aduehitur,liabet enim huius semen,uim bilem atram purgangi radix uero pituitam,de qua Paulus Aegineta libro septimo suae medicine. ita dixit; Alypi semen bilem atram per inferiora purgat, pari epithymo
mensura sumptum cum sale &aceto,uerum tamen intestina leniter exubcerat.Item capite eo quo medicamenta atram bilem purgantia describit, inquit; Alypi semen inferius atram purgare bilem,pari epithymo mensura cum sale & aceto,dictum est,intestina uero si fidem Dioscoridi accommodamus, leuiter exulcerat. Est uero meo iudicio, quae nunc alypias uocautur:exhiberi debet in mulsa. I
Enarratio. t So.E Mpetri historiam tam succincte narrauit Dioscorides, ut quae illa stherba; difficile sit aediuinare; olim uero quum apud Anthue ienses age
474쪽
IN DIOS co RID. LIB. Qv ARTumbam,apud quos,magna diligentia,simplicia medicamenta inuestigabam, Cornelius medicus Anthuerpiensis mihi herbam cespitosam, sapore salis Cornelisae sim,prope mare nascentem,obtulit,quam empetrum esse cotendebat: Na& pastor qui illam ad eum attulerat,iure iurando affirmabat, oves quum male haberent,ad illam tanquam ad certum salutis asylum confugere; cu his esu munitae,morbum propulsabant,&immunes manebant: Interpositis uero postea nonnullis annis,eundem Cornelium huius herbae memouriam fecisse comperi, precipue,in quadam epistola qua comentariis Hieremiae Triuerit,Lotiantesis medici,uiri doctissimi super Aphor .asEXit,st de usi iis si, ea ita dixit Galenus, Ad solas purgationes esse uidetur commodum,bilem Triue tu, ac pituitam educens,iuuat tamen ad alia gustu salsum existens. sus, Apho, I . ris Arist.
DIC IT V R Vitis agrestis planta hec, ob id tantum quia racemo- vitis adsum fructum rubrum,uitis instar gerit,quum tamen figura & uiribus mul ' - tu ab agresti uite: disserat ;folia enim huic non uitis sed solani potius sunt, uires uero calidissime causticae ac depilatoriae,quibus de causis mulieres Italiae,& Hispaniaru huius plante fructu,pro rubrieandis genis maxime utun tur. At uera uitis sylvestrisJantum abest,ut solani folia habeat ut ea potius uitis sint,quibus non mustica aut adurens,depilatoriaue uis inest ; sed frigida portu s & constringens: de hac uero de qua agimus,lta refert Galenus limbro sexto de Faculta simplicium medicamentorum: Racemi eius extergedi uim possident,ac proinde cutis extimae ulcera purgare possunt Ad astris ctionem quandam sortiuntur extrema germina,quq & sale condiri assoler, Hec Galenus. Hodie uero Itali,pr sertim Anconstant, eius asparagis turi
vibus dictis maxime utuntur. . : . -
DICIT V R Vitis alba, a seplasiaras hodiernis, bryonia, cuius Boonia,
475쪽
o AMATl Lus ITA Ni eo MM1NT.:A Fescera radix crassa alba in usu medico est,de qua Melae tractatu de Simplicibus , his ei sub alsestera mentionem ficit,Galenus uero libro sexto de Facsimpl. mera' ' insita ta ea traditi Prima huius germina uete edi solent,edulium propter astrictionem uetriculo acceptum: Ctterum subamaram & modice acrem astrictionem possident ;quate & urinam modice cient: At radix & absingentem & desiccantem uim habet,& moderate calidam,quamobre&lidines induratos liquat epota, cum ficubum; posita foris, psoram ct lepram sanat. Porro fiuctus eius, racemi speciem pr*ferens, iis qui coria epulit
De mite nigra, Graece, et Myl Amra: Latine , ampelis melaena , vitis mgra, uua tamminia : Hispanice, Lusitanice, congorca: Italuce , tamaro: Gallice , espere de coleure , adiant les racilles sementet nomS: Germanaee, uua reben, oder ollest, oder teste.
Enarratio 183. T. 'I Ivlii, hi. HAEC illa planta est,cuius fructum,uuam taminiam appellamus,&g . . ex qua quoque cauliculi asparagorum modo,pro uictus usu colliguntur, - -Lusitani reliquiq; Hispani sua uoce,cogorcam,id est quasi uitem albbam appellant,uocant enim ut dixi,uitem albam, norcam,hac uero conor cam,& corrupte congorcam,quae omnia ad Galeni mente nominata sunt, ut mirer Lusitanos hucusque rerum nomina tam incorrupta & ad Gricorum & Romanorum mentem,reseruata habeant, ita enim Galenus citato loco tradite Vocatur a uicin haec uitis nigra,proprie bryonia, praedictae ad
omnia similis,nisi quod imbecillior.
476쪽
FILIX tam masculus,quam foemina,ubiq; crescunt, De quibus Gale pluvinus lib. octauo de Fac. sim p. med.ita tradit ; Radix eius latum lumbricum perimit,si in melicrato pondere drachmarum quatuor bibatur: Quare ipsam partum uiuum necar mortuum autem expellere,iro est mirum, si quidem amara existit,paulumq; astrictionis obtinet, unde ualide ulcera e siccat,citra morsum tamen, i similem uim habet Thelypteris.
NOTA Polypodii radix officinis est,cuius solia pennata, silicis modo sunt,& ea de causa,a Romanis filicula dicitur: nascitur autem optimu polypodium in quercubus, qua de causa,a medicis continuo quercinum, in suis compositionibus describitur:quod uero super lapides nascitur,non ita bonum est,humiditatem enim superfluam indigesta (ut Mesue tradit gignentem in corpore uentositatem,& subuersione, ac nauseam possidet; Imo de omni polypodio tradit idem Mesu corpora maXime eXtenuare, M.,. A, desiccare,ac ea ad nauseam & subuersionem trahere: ae Manardus Ferra '' nensis non feren contra Mesuem insurgit, dicens magis credendum esse Averroi dicenti potv podium esse securam medicinam,& epithymo meliorem, quam Melae uel Plinio,qui ab eo stomachum offendi affirmant. Est pol pol enim polypodium calidum in primo gradu ut eius indicat sapor . Cuius cssi tam meosis ad integram iunciam est,de quyGal. lib, 8. de Fac.sim.med ita inquit: ' Dulcem simul Si austeram uincetem obtinet qualitatem,ut facultatis sit citra morsum,admodum exiccantis,& ut tradit Mesu solutione educit choleram nigra,cum facilitate,& phlegma grossum,& mucilaginosum,& m terias iuncturarum,& confert colice secundum omnem modum adminis rationis eius,& duriciei splenis,& proprie cum epithymo,& sale Indico,& confert ad melancholicas febres, & proprie cum aqua mellis, S sanat scissuras,quae fiunt in manibus.
477쪽
Enarratio Is p. Dr apte, D R Y optetis,filix in quercubus nascens est,solio parum inciso,tadici. 3 bus implexis,hirsutis,dulcibus cum quadam acerbitat uel ut tradit Gale. nus,dulcis,acris,amara,& in radice etiam acerba existit; habet autem secubtatem putrefaciendi,proinde pilis glabram cutim efficit.
De Unico Groece, min: Latine,cmcos,cartamus,crocus diluestrae N panice, alacor, ac rali dei horto, cartam emente depapa aios: Italice, carramo, et fura no Saracine vi Gallice,
Enarratio. 188. candis., C A R T A MI semen,in usu medico habetur,& ex eo conditu quo, dam in rotulis ad mentem Guidonis,pharmacopoliorum seplasarii com C tami ponunt, de quo Galenus lib.).de Fac. fimp. med. ita inquit: Cnici seminei litin taxat ad purgationes utimur,estque tertii ordinis excalfacienti*fi quis foris eo uti uolet. Melae uero illum potius calidum in primo ordine constituit, siccum uero in secudo,& ut tradit solutione educit phlegma,per etrem & uomitum,& similiter aquositates,&ualet ad qgritudines ex e si cui est colica,& clysteriEatus ualet similiter,& mudificat pectus & pulmonem, & proprie lo hoc predictum,& alii modi administrationis eius,&clarificat uocem,& similiter oleum ipsius,& usus ipsius in spermate augmentum efficit. flos uero eius cum aqua mellis removet icteritiam, dosis eius adrachmis quatuor,usque ad aureos quinque,& floris eius, a drachma ulla, usque ad aureos duos. M in
De Mercuri L Graece, : Latine,linoetores, Mercurialis: Hispani
ce, mercoria S, Frua, urtigua muerta: Italice , mercorella:
Gallice , Mercuriale : Germanice , sequel praut , Nereis
Enarratio. rss. Me eurio Frequenti in usu clysteriorum, Mercurialis tam mascula quam foemi v. in hodie uenit,de qua Plinius abunde lib. 1 f. cap. s. dixit.Caeterum ano
478쪽
IN DIOS co RID. LIB. QVARTVM. crbis Priapus de succo mercurialis excogitatus est,quo bilem ex aquosos humores absque noxa ulla, quatuor unciarum ponder euacuamus. Fit quoque ex tenellis mercurialis cauliculis, pessulus, qui oris matrici admotus menses & secundas prouocat: familiare enim apud Hippocratem remediuest,ut libro de Natura muliebri,& de morbis muliebribus comprehenditur.Galenus,porro libro septimo,de Facul .simpl.medicamen.ita inquit,de linoEostide: Ea utuntur omnes ad subductiones alui duntaxat, quanquam etiam admota, ualenter digerit.
De G scram . Graece se: Latine, Odocrambe, canina brassica, mercurialis canina: Hi panice, verca perrulla: Da me , merue rella canista: Gallice, mercurielle du chien .
C Y N Ocrambe,id est canina brassica,ea est herba, quae mercurialis solia habet,& prope fossas,muros,& uias nascitur, altitudine duorum & triucubitorum. Quapropter errat Ruellius, quum cynocrambem, atriplicem sylvestrem esse credidit,quum Dioscorides capite de Atriplice, de domestica&bluestri sermonem habuit. Est praeterea alia herba atriplici sylvestri aequalis quae fricata semen genitale redolet,& ea de causa,spermaria herba appellatur.Huic quoque altera similis est herba,uuluaria dicta, quae fricata ac manibus tractata, Pelidum & putidum ex se expirat odorem,quale ex putidis piscibus salitis & inueteratis attolli nouimus.Soluut autem omnes istae herbae,& matrici auxiliantur male asse .
De Heliotropio malari. Graece, 3Mo nox pisDe : Latine, heliotropium maius, Herba cancri, solaris herba corpiurus iarba , uerrucaria maior: Hispanice, tornaso Frua de las uerrugas: Italice, herba de pori: Gallice, verructria.
De I Miotropis minori. Graece, MODUM 'D-: Latine , heliotropium minus , solaris minor, uerrucaria minor.
479쪽
QVI Chalen dubinheliotropium hoc esse credunt, miro comprehedutur et rore, quum chalendula (ut dixi chrysanthemum est, cuius flores caude scorpionis minime respondent. Dicitur uero heliotropium, herba cancri, ob duo: Primo quia florem similem caude cancri possidet: Secu do quia mirum in modum canctis, S ulceribus malignis,cancerosisve auxilium prestet:minor uero uerrucari alita dicta, quia semen uerrucarum si militudine habet. Prope lacus, & stagnantes aquas nascitur: quam simul cum prima, Anthuerpie mihi monstrauit,Christiornus Morciensis,singularis doctrinae uir,& qui Parthisis publice mathesin profitebatur: que nos, quum Anthuerpiam ueniret, ut inde in Daniam nauigaret,per quatuor meses remorati sumus,a quo multa & preclara didicimus,una cu Iodoco Valareo uiro Anthuerpiens trium linguarum peritissimo, & cuius industria hodie Quintus Calaber Latinus legitur, ut plura alia taceam opera, per hunc doctissimum uirum componia; aderat quoq; eo tempore nobisculaieronymus Lusitanus medicus, qui hodie apud Indos, regis Lustante mandato, magna cum gloria artem medicam exercet,simul enim praecibro uiro illi Christierno,discipuli facti summus.
De Scorpioide. Graece, erumpempsis: Latine, scorpioides .
Enarratio. Is ., t. h bi. SCO B pio idem quoque apud Belgas uidimus, folio minoris heliotro dei herba, pii, semine scorpionum caude persimili,unde nomen traxit.Non est scorpioides chalendula,ut multi putarui, sed de scorpioide ita tradit Galenus, libro octauo de Fac .simpl. medi. excalfacit ordine tertio,desiccat secundo.
Heliotro pium verrucaria Herba canCbr Riera
io locus vatareus. Hieronymus Lusi.
480쪽
DE MEDICA MATERIA, LIBRUM QVIN. TVM. ENARRATIONES DOCTORIS AMATI LUSITANI MEDICI IN ITALIA PRAESTANTISSIMI De mlevstitiem.
Enarratio Primi Capitis. ITIS planta,Baccho siue Libero,Noe patri dicto dicata, ubiq; uulgatissima est,in qua uuae pendent,& ex illis diuinus ille liquotiuinu dictuin paratur et frigida enim omni ex parte uitis est, cuius capreoli comesti stomacho calido magnum praebent oblectamentum,& ex illis,nos ante agrestae ortum, succum cum aqua rosacea extrahere fac, mus,quo pullos gallinaceos uice agrestae princi, pibus & dominis,comedant consulimus. Porro, aqua ex uite amputata,destillans,ueluti quoque cocretum gi immi, urinam cit.& faciem pulchram reddit. Vitem quoque siccam, sarmentum practici appellant,quo ignit cauterii uice,uerrucas extirpare solemus, & illius cinis,unguentis praecipue ad morbum Gallicum facientibus, non minus ac thamarisci miscetur.
CAPITE quint o sequenti lege de Oenanthe. oenanthe.
Enarratio. 3. RECENS uua collecta, ac roscido humore madefacta, & comesta, via. stomachum turbat, & aluum subducit,pensilis uero,in qua maior humoris sui pars exaruit, optima est, & in optimum uertitur nutrimentum; ab uva tamen nutrimentum acquisitum,facile evanescit, ut recte admodum meminit Galenus, exemplum a pinguibus uinearum custodibus desumens. Caeterum inter horaeos fructus, uua primatum obtinet iecundum