Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

51쪽

leuitatis mullium perdat, gamorq re efficiatur, leductis nimirum spiritibus aquam leuiorem ree. dentibus, quibus amissis ponderosiores cadaue. srique si miliores effici n cesse est. Decedit etiam quantitati aquae, nam vase optimo obturato. nec ulla gutta dilabente, si fons hic alio transferatur, sminuitur, quia spiritu turgentia, plus loci, quam seo priuata occupare amant. Frambesarius dricius

Christianis imi Regis medicus, scribit se bidui

itinere absentem, S. lagenas Poulioniij, Ir. Saue. lnirii afferendas curasse, illas acidissimas se giu sctasse, has vero nihil 1 communibus discrepasse, lcum illae plenissimae essent, hae non item, ut quibus si ngulis aquae vitrum decesserat, cum tamen utraeque apud suum fontem, & eodem modo, ab eodem homine picatae & subere obseratae fuissent. Haec hactenus maximis viris credita & scripta, quia priori editione publici iuris feceram,hic repetenda duxi. Caeterum toto hoc sexennio contrarium mihi videre contigit. Et norunt multi Sedanenses qui Bullonio Duci ex Sauentrio plurimas quot annis lagenas hauriunt; integerrimas eo deferri. Hoc biennio principes steminae alsiantibus mecum Dominis Hartem, & de Brie doctis Medicis, ad lectum Sauenirium deserricurantes, negabant quicquam illi aciditatis docessisse; eundemque quem ipsa habet in scaturi.gine, saporem constanter retinere: etiam nos alserebamus. Quo fit ut iam plerique Leodienses aquas ex solo Saventrio petant, quas tota hyeme bibant,

52쪽

simos. testes laudabo. Ita ut optimo frambesario .s ijsque ab infidis baiulis impositum putem. Pol hontium quouis transferri cuiuis constat. Ego sane ante ipsos sedecim annos. ducentas exeunte Aprili impleui lagenas ex Poli hontio, quarum iri Angliam illustrissimo Christophoro 'Hulaeo Comiti Belle montio, Christianissimi Regis ad Iacobum magnae Britanni e Regem Leeato detuli, easque nihilo deteriores, quam in ipio sonte cum praelibarem Domino poculum, ( eram enim

ipsi Medicus domesticus) inueni Gelonii et hitie

operis celeritate nil cediti imo in multis siperat, inam& inter bibendum saepe secundo, tertioque haustu, ventriculum vomitu deplet, multo ipsum tenacique Regmate leuat. Saepe intestina pondere suo liberat, saepius etiam urinam quibusdam ciet, qui ad vomitum tardiores sint, eos sudore non molesto, ab egetendi scilicet conatu,persun-dit Et hic quia transferri commode potest, minimdmque virium amittit ; plurimum substantiae metallorum secum trahit. I ubotitius mine alium & ipse plerorumque particeps, sed

magis terrestrium, clim alias in monti uiti cac mine positis vallem occupet, ideoque utrique leuitatis palmam relinquere creditur pigriusque potentiam suam. ut nunc sumitur exerere . etsi deuic quia salis petrosi plus continet, intestina Sauem atrio citius, tardius Geronstro. stimulat. Certo

uiuen scio quod si ad Pouhontium tam exerci- D talo.

53쪽

t to, quam ad alios supradictos veniretur torp6. reseum nihilo segnius Saventrio aquas moturum quod& in me & in aliis consilio meo usis, qui lipsum post horarium exercitium bibebant, excpertus sum. Quae caussa est cur nunc plurimi, Si uentrio neglecto unius Pouhonti j aquas utilissi. line bibant. Tonneletius minus praedictis vitrioli ldi sulphuris, plus salis nitri (quem cum sale petrae sidem esse dicit, post multos alios, qui primus de his sontibus scripsit Gilbertus Lymborch) nam lpleraque alia communia c*teris habet hic fons,etsi longe impi sectius; tum quia natiua uligine&caeno, facisse sordescit, tum quia omnes imbris momento, capacissimo vase ligneo, & nulla re obsistente, combibit. Hunc tamen fontem excellentissimus Andraeas Trevisius Archiducis Al. herii Medicus, muro bipedali sepsit,eumque multis commenda uix, cuius rationes,quido sub praelo librum eius esse audio, cum viderimus, vimice ex pendemus. Hicquod in priori editione omissum serio duo monendus mihi lector. Primum: Cum leuitatis aquarum discrimen inimus, ne quis erret,

aut magni ponderis interuallo distare aquas puter, Libravi aquas Savenirij & cum semetipsis disti l lxtione sublimatis, & cum ex prope fluente rivulo petitis, & sere grano distare reperi, mini i numque aut nihil omnino interesse inter aquas ex Sauentrio distillatas, & naturales ex riuulo petitas ; etiam si Columellae praescripto adulta aeuate periculum fecerim: tunc enim quia pluuia

54쪽

admixtionem non timent sincerisime sunt aqtit. Idem feci in Antentaco, eodem omnino euentu, ut vere post alios dicere possim, incertum, nulliusque artis hoc examen aquarum esse, quodque industriam medici etiam diligentissime munus suum obeuntis eludat, adstantiumque sipem seustretur. Docet hoc & Plinius lib. 3 i. cap. s. dum ait:

cuidam iudicant statera de salubritate , frustranre diligentia, quando perrarum est, Vt leuior A aliqua, nullo paene mometoponderis aquis inter se difflatibus. Expedit ergo doctoribus qui ex Arabum doctrina aliam excogitarunt rationem, aurem praebere. Hi nos iubent duos pannos laneos lineosque accipere exmquisitissime eiusdem ponderis, aut certe gossibii duo p5dera accurate paria quae aquis quarum i uitas, in dubium vocatur eodem temporii momento madescant, dein sollicite simul extracta nullo loci temporisue discrimine, ad siccandum reponantur,eique leuitatis palmam deberi, cuius pannus aut gossybium, prius exsiccatum fuerit. Hoc enim maioris tenuitatis & que tenuitatem sequitur leuitatis, esse argumentum utpote quae citius evaporari potuerit. Quod & si hos pannos deinde staterae imposueris in hii ponderum modimenta considerata dubium leuitatis expedient. loubertus deca dis primae paradoxo quinto,c lin dro ligneo aquis iniecto certissimum earum leuitatis iudicium sumi probat hoc argumento: quia tuo leuior aqua est, hoc & tenuior, ideoque in-uctum corpus facilius ipsam permeat;Grauiorem

, o et efficit

55쪽

efficit crassities,ut marinam quq hoc nomine hac stisi ima sustinet pondera. Hoe de lacu pulcstin,

Asphaltite siue Sodomeno a circumstantibus Isaias num montibus,quos sodoma vocari ait Galenus

lib. quarto simpl. post Aristotelem, Iosephum &Plinium; qui & teilantur, hominem ligatis etiam

manibus & pedibus in eum coniectum, non meris gi. Nos in horum fontium mentione cum Ga leno leuissimam vocamus aquam, qu SHypochom sdria non grauat citoqu e permeat: quod sine du. shio aqua cuius substantia tenuassima est,cum qualitates contrarias facile admittat, praestabit. i Al- sterum quod monitum serio hydropotam meum luelim: His anni, tam in Saventrio quam in ton- sneletio nouus sons prodiit; & quidem in tonne, letio, quem iuia vase ligneo minus capaci excipitur minor em tonne letium vocant, sons est priore multo acrior, vehementiusque aluitias,vesicaeque

sordes deturbans: etsi vix sesquipede a priore distet: quod quotquot gustarunt ingenue fassi sunt. In Saventrio . octauo a priori pede, hoc biennio

alius erupit in arboris trunco, priore quadruplo capacior, caeterum eiusdem omnino saporis &efficaciae, quod qui linguae ma operationibus qui aquam potam sequentibus non credit; oculis suis saltem fidem habeat; certe videbit eadem rubrica serugine, alij, mineralium coloribus, huius ligneum , lapideum alterius alueum undiquaque

obduci, ut iam plerisque in consesso sit iisdem aet-neralibus 'trumque tingi, nihilque inter illos esse discrimini

56쪽

discriminis, quia tamen veteres alitas de corde reuellere difficillimum est, multi horas totas &am pilus, prioris sauenirij aquas exspectare malunt, sepius enim in horas siccatur & affluxus novae aquae expectandus est; quam ex nouo nihilo deteriorem eiusdemque acoris & virtutis potum

pexere.

Vnde acorem habeant hi fontes C a P. VI LACidos esse Spadanos sontes, dicunt omnes,

scribunt multi; caeterum qui acoris huius eaussam redderet ad hanc diem vidi neminem. Age ergo multis intricatam tricis quaestionem quantum praesentis instituti fert breuitas, hoc capite extricemus. Plerique veterum duabus det causis acessere res asserunt, primam aiunt esse putredinem, probant exemplo vini in acetum deg nerantis et hoc enim per putredinem fieri, cum grauissimorum auctorum testimonio, tum Cal. in lib.de Simp. med.Fac. auctoritate patet: Aliam

causam, caloris imbecillitatem assignant, . quo diuersarum substantiarum partes perseeth neque- aut concoqui, ut in fructibus acidis videre est.

Ceterum neutra harum causarum aquis nostris aciditatem conciliat, cum iam per tot secula maneant acidae,in corruptae tamen,lympidae, illimes,

i hynserae, putredinis expertes, nec est assignaret D s tempus

57쪽

tempus quo in sonte corsu inpi incipiant, atque 3 sua illa puritate acida deflectant, quae omnia in alijs rebus putridis, minime solent contingere.

Imo, quod obseruabile, si quando in penuat iis

male obseratae piatiscunt, acorem omnem, contra quam solet vinum, cereuisia, S talia deponunt; saporemque aquae communis induunt, &rus o colore tinguntur. Non etiam cruditas&indigestio acescere illas cogit; qui enim caloris imbecillitatem imaginemur in re, quae sua natura caloris omnis actualis expers dicitur. Addenda e go veteribus causa tertia, acidae videlicet rei permixtio, quam&si Aristoteles silentio inusiluisse ut alia videatur multa, tamen eam salsi expressit, cum aquam ex accidenti acescere dixit. An non id quod aquae naturam adulterat, corrumpitque, ex accidenti esti omni carere aqua sapore debet, omnique calore, cum natura eam frigidam humidamque finxerit. Vitruvius paulo exactius rem docet, cum ait succum natura acidum,in ter ris concorporatum , in ipsis aquis aciditatem facere, caeterum huius succi, nec nomen, nec ope

randi modum exprimit: Fallop, vir doctis imus 1 quo qui thermas describunt, plerumque decur runt , etsi de fontibus paucissima scripserit, hos

tamen fontes adumbrare tribus verbis videtuliquando fontium meminit, quos corruptis,imo homine Sipalia nominat, eosque acescere dicit quod in se habeant chalcantum, aliqua ex parte l

assiitum, aut quia vehant aluminis quid parvae

exusti, l

58쪽

exusti. si quis meae coniecturae locus est, putauiniim plerumque ex chalcanti commixtione, acorem aquis conciliari: quanquam& ferrum &antimonium, & argentum vivum, saporem hanc vel quadamtenus inducerer vel inductum augere possint. Saepe enim expertas sum, butyrum Antimonii, quod est oleum, ex pari quantitate antrum

monii & sublimati distillatum, paucis guttis cuis uis liquori acorem conciliare, vel parem vel ma- iorem, quam ab oleo vitrioli expectare possis.

Fontium tamen nostrorum saporem' acidum, vel soli, vel praecipue chalcanto deberi coniicio. Coniecturam hanc duae rationes firmant, Vtramque ni fallor euidentissima, una est, quod ubi ii ueniuntur acidae, ibidem aut certe locis conteraminis chalcanti fodinas reperire est. Altera quod chalcantum saporis sit acidissimi quod norunt omnes chimista', qui uel chalcanto, vel eius oleo, aut spiritu, quo nihil acidius, dicto citius tincturam rosarum, acore iucundissimo cum febribus calentisiimis, ipsaque peste pugnantem, concin-s nant. Certus sum quemlibet cui pituiti nassim

non obstruxerit, huic coniecturae su sfragaturuin, ceterum quomodo chalcantum seu vitriolum aquis se, aut acorem suum communicet, non est: cuiuis obuium capere. Tres omnino modi sunt

quibus id fieri solet, unus quando ipsa aquae scaturigo seu vena, mineram adlambens, secum ramenta ducit seu migerae excrementa, quo spectati illud Arist. in lib. defensu & sensilli.Tales sunt aqua

59쪽

crumalis eli natura eoru n per M trosunt; quod long fusius non uno loco secundo sublimium ante do acuerat. Hunc plerisque quos legerim receptum modum , imo ipso Galeno i. de Simpl. Med. inc.ubi ait Qua exacte ac lacere aqua est si per bitumi sola, Alphurosa loca discurrens, substantia eius aliquid ii

absterserit secumque traxerit,dc quae sequuntur: re. l1jcit Taberne montanus, inquiens hoc modo non fontes tantum, sed S: tota flumina medicamenta letosa fore: cum Rhenin, Albis, Tagus, nop tan- ltum auri mineram ad I mbant, sed & aurum se- i cum vectent,ea copia, utS nummis cudendis,qui seriam inde nomen trahunt , sufficiant, multique sillo colligendo occupati, se suosque alant: Addit stant am tib( sse ut aurei, argenteique nummi vir- tutem ut ullam aquae sui iniiciuntur communi- lcent, ut etiam aliis citius aquae metallis istis me)i-, scatae putiscant. Respondeo per mineram nos non

intelligere perfectam & omnibus numeris abso-

Iutam, & tam solidam, ut & ardentissimarum fornacum vim eludat: sed crudam, inchoatam, S longa die nisi ab aquis rapiatur, in solidum metallum vi solis concreturam. Deinde et si quae nominat flumina etiam hanc nouitiam secum raptarent mineram, tam vasto tamen alueo, tantisque

aquarum gurgitibus ita obruerent, exigua in eiu quae paruis sat est fontibus quantitatem, ut nihil inde mutari viderentur .caeteroqui scimus aurum vel argentum quod septima flamma recoxerit ut loquuntur Psalmorum interrietes, parrumin yetniet.

60쪽

i hil virium aquae daturum, si quis ipsum vel synis

cerum, vel candefactum, ut vulgo fit, iniecerit. Alter modus est, cum vapor chalcantinus h nii-nera surgens praeter labentibus, vel vicinis, mist tur aquis, vapores enim retinere saporem rerum unde eleuantur , docet in s sublimium Aristotet, quo fit vi & aquae ex 's concretae, iisdem qualitatibus imbuantur, duleoremque aut acorem aqui- bus exhalarunt, sibi erraneorum retineant . U- stremus cum idem vapor su perne genitus, ex 3m bientis cogitur terrae frigore, & in aquam acidami n utatur, quae demum fonti vicino mixta, totum fontem aciditate gratissima, &quae palatum asia suetum parum feriat, imbuit: & haec sane acid rum omnium praestantissima, lympida,argentha, syncera, minimum ab aqua vulgari, si aciditatemi auferas differens. Quaerat quis quo nam horum

si modorum spadanae acescant. Hoc sane facile comgnoscet qui leuiter philosophia tinctus, solis hos

fontes libarit oculis: nam Sauepirius maxime pellucidus, syncerus, tot saecula incorruptus manens. cui ingenios sisimi illud poetae quadret. nsem illimis nitidis argenteus undis,certe chalcanti mineram secum non rapit, crassiorem enim haberet substantiam, ipsiusque minerae odor, nasiam vapore, non lucondo feriret, nunc autem substantia tenui, odore saporeque per lucondo se omnibus commendat, accedit quod cum substantia mine

ratium frassior, fontibus se miscet, ut plurimum circa sontis scaturisinem lapidibus vel tophis haerendo