Antoni Neri Florentini, De arte vitraria libri septem, & in eosdem Christoph. Merretti med.D. & Societ. Regiæ Socii. Observationes & notæ. In quibus omne gemmarum artificialium, encaustorum & laccarum artificium explicatur.

341쪽

& fixum, quod gustu acre &causticum sit, & pinguedinis parum habeat, qua nitrum & sal fossile abundant, ideoque maximam partem in sal alcati resolvuntur, cui nitrum gustu & pinguedine assine est. At vero Agricola aliique male mihi Plinium coepisse videntur, qui nitrum huic alcolis a totali praeponunt: ita enim lib. 3I. c. I Osuercu cremata nunquam multum nitrumfamiatum est: & Virgilius eodem ut videtur sensu priore Geor'icorum: DSemiva vidi equidem multos medicare serentes Et nitro prius, nigra perfundere am

Quod genus age culturae antea CX- pressit, inquiens: Arida tantum

Ne saturare Fmo pingui pudeat sola:

saetos cinerem immundum ja Iare per

agros.

Et ultimi quidem hi versus manife-O G est

342쪽

Re evincunt, sale stercorari agros; ideoque nitri vox in priore versu necessario denotat vel sal extractum ex cineribus, vel cineres ipsos, in quibus sal latet: eodemque respiciunt hi versus in eodem libro: Saepe etiam perales incendere profuit

agros,

Atque voem stipulam crepitantibus urere flammis. Qua combustione stipulae praeter fit nihil producitur, cujus natura est destruere inutiles herbas, quae diu de

altius radicatae recens satis omne nutrimentum adimunt, solumque reddunt sterile, & semen absumunt: ut taceam sale & cineribus vermes necari, qui grana frumenti depascunt. At nitri frigiditas,assirmante Dn. Eacone, satis omnibus inimica est. Praeterea eruditus Caesalpinus lib. s. c. 23. de metall. cineres Nati, genus quoddam nitri vocat. His adde in partiabus Angliae occidentalioribus algas

haste , ex quibus Ubi vel Ru p con-

343쪽

N O T giet stat, inservire agricolis ad stercorandum agrum, id quod Ferr. Imperato teste apud illos qui mediterranea inhabitant frequens est. Nitrum tamen ex aqua marina,nec non quibusdam vegetabilibus extrahi potest , sed in sornacem missum maxima sui parte in sal alhali resolvitur.

C A P. VI. Sal ex ea e muraria. Apud nos in usu non est, sed nonnunquam in vetustis muris reperitur ideoque paretonium vocatur , & multo quam sal ordinarium acrius est. Non exiguum ejusdem frustum inter cimelia mea asservo, plane diaphanum , &alumini simili mum, nec non gustu ut sal acre. Ferr. Imperatus sit commendat factum ex crustaceis, testac-ceisque, ut sunt ostrea, & cancri, ex quibus sal optimum in usus vitri extrahitur : & experientia didici, calcem , qua caementarii in Hollandia utuntur acerrimi salis plurimum continem

344쪽

gis N O Ttinere. Cceterum , hoc sal, ut ut vitrum reddat plane candidum, minus

tamen quam illud quod ex Cali fit pellucidum est, & maximam partem in sal alhali abit.

C A P. VIII. Hirtam Fritia videtur derivari a

Frittare, quod idem est: quod Frigere: m enim nihil aliud est, quam sal,

cineresve cum arena frigendo conis

creti, quam etiam ob causam Angli totam illam massam , quae ex fornace calcaria educitur, a balch, id est frictum vocant. Et secundo, Fritia ubi liquescere coeperit, in mas m frictillarum instar coit, quas Itali Frit tedi, Angli buse stiis vocant. Antiquitusa nonnullis Hammonitrum, ab aliis commodiore etymologia Ammonitrum Vocabatur , Voce composita ab arma , & r cp vitrum: ita

enim Plinius lib. 36. cap. 26. Arena alba in Vulturno mari nascens , misce tur tribus partibus nitri, pondere vel

345쪽

N O T 3 io mensura . ac liquata in alias fornaces transfunditur. Ibist massa, quae vocatur Ammonitrum: atque haec recraquitur,ue fit vitrum purum, ac massa vitri candidi. Et expresse magis Caesalpinus: Exarena Ed nitro fit massa. quam Plinius Hammonitrum appetat; hodie Fritia dicitur. Atque haec frittas faciendi ratio id efficit, ut ingredientia optime commisceantur, &supervacuus humor, si quis adsit,

evaporando consumatur. Fritia vitri comm Unis, quae materiam habet minus politam , pro ratione bonitatis &teneritudinis cinerum & arenae , decem vel duodecim plus minusve lio. ris absolvitur. Nobis tres frittarum

species in usu sunt: Primo cristasii ad opera crystallina, ex sale pulvisculi

ris pulvisculi vel Sodae cineribus, nulla salis extractione praevia facta. Tertio e mmunis, in usum vitri viridis, quae ex promiscuis cineribus, sine

omni praeparatione sit: vel cineribus in

346쪽

in pulverem tenuiorem redactis adsditur arena duriuscula a ramo mira Cantu petita. Materialia in tenuissimum pulverem rediguntur, lavantur, cribrantur, commiscentur, & in ignem calcariae fornacis misi , exacte & per minimas particulas minutissimosque atomos uniuntur. Secus si fieret, sal &arena, dum liquantur, diversa corpora constituerent, id quod etiam servatis his regulis facilinae contingeret, nisi rutabulo frequenter agitarentur. In mortario lapideo. Magis expedita ratio est, qua nunc utuntur. Massam cinerum duriorem , nec non

magnesiam & Eafferam calcinatas; argillam item, &sal mola terunt, quam jumenta versant, quae lapidem molarem marmoreum habet, latum novem vel decem pollices, & septem vel octo pedes in diametro profundam, circumagiturque in pavimento aeque marmoreo, in quod comminuenda quaeque deponuntur: atque hac te-

347쪽

rendi ratione unius diei spatio plusessicitur, quam viginti homines tundendo effecturi essent. Nos fritiam aqua non perfundimus, nec lixivio irroramus, sed , si quidem ita res serat, Opus intra paucos dies in olla absolvimus: Irrorationem tamen illam ad puritatem vitri multum conferre necesse est . C A P. IX. Tantum magne' . In causa est diversa colorum qualitas, quorum alii

pleni, alii dilutiores sunt. Jam magnesia & Eaffera tantum bonitate di ferunt , ut haec paupercula , illa dives

admodum ; alia inter utramque media sit, id quod nec a vitrariis nec figulis, utut in sua arte exercitatissimis nisi examine fornacis praevio diiudicari ulla ratione potest. Praetermea, quae ex iisdem ingredientibus uno eodemque procedendi modo praeparantur metalla, colores mutant, pro ratione ollarum , in quibus exco

348쪽

3ret N O Tquuntur. Quam ob causiam vitrarius colores suos non pondere nec mensura, sed sensim & per intervalla admiscens, metallum subinde commovet , & experimento facto de qualitate coloris oculi judicium sequitur,& siquidem nimis dilutus sit, quod visum est addit, usque dum id quod

intendit assequatur. Fornax lignum requirit aridum. Autor noster perpetuo qUerc Um comes mendat, ut quae ignem alat vehementem & flammam durabilem. Ferr. Imperatus lib. I q. cap. I 6. ait, , mirarium, dum in opere est, quia vidi ,

dam magis substantialem, quam in gentem flammam amat, Fraxini truncis luti , quorum flamma in vorticem for- naco recta pertingens, vim suam ossis ivss communicet. Fraxinus certe ignem lpraebet luculentissimum , sed qui cito ldeficit,& nisi assidue instauret Ur, me ltallum nec liquatur, nec operi aprum lest. Camerarius in horto non sine icausa juniperum commendat, si mo-

349쪽

do copia ejusdem daretur. Haud satis capio, quid Plinius sibi velit, in-l quiens: Levibus vitrum aridissue Dignis coquitur: nec quomodo Plutarchus audeat dicere, tamaricen vitro formando aptis imam esse: neque enim lm nis istiusmodi, qualem vitrum dei siderat, istiusmodi lignis excitat Ur.l Temperare mihi nequeo, quin adducam effectum ignis, memoratum abi Arabibus Physicis, eorumque lecto- tribus : nimirum vitrum ustum , sit spongiam calcinatam admisceas, fransgere calculum vesicae & renum , nec

non externa ulcera sanare. At vero

modus urendi vitrum , qualem ipsi describunt, plane ineptus est, cum satis constet, ignem vel validissimum, i & maxime perennem , id quidem est ficere, ut in fluxu permaneat vitrum, lut vero in pulverem redigatur ne-l quaquam.

Sal e Fuat. Sal Athali, Gallis Suin de verre, id 'pinguedo vitri, & An- glice per contractionem Andever dicitum.

350쪽

3il N O T AE. Stum. Plane candidum hoc sal est &gustu nitrum refert, & ab aere ac hu miditate loci facillime dissolvitur. Nostrates vitrarii metallum in a , quam non projiciunt, ut sal ab eodem

separetur, sed ligula illud excipiunt, cum in superficie metalli natet. Nisi enim despumando separetur, vitrum soperi minus aptum, & maxime fragile, minusque lentum redditur. Olla icontinens libras bis centum metalli optimi, salis alcati pondo quinquaginta reddet; quantoque sal magis lignavum, magisque languidi cinerest sunt, tanto salis alcati copia majori prodibit, ita ut metallum aliud ab alio quinta vel sexta parte superetur, & si vitrum commune & cineres pravi sint, vitrarii ob nimiam salis alcati copiam quinquies vel sexies ollam ci-lneribus impleant necesse est, ut tan dem metallo adimpleatur, ac dum sa-llis alcati quidquam in olla reliquum est, vitrariis non licet frigidam suffunddere, ut ebullitionem vitri impediant