장음표시 사용
301쪽
Praeflag. forpio , Borasio, epelio , de Wies, aliisque edita de quibus ta' x Iv.sqq. naen quid sentiendum,' quomodo non nisi pro meris fragmentis, ac satis quidem imperfectis, habenda sint, in praesentis libri praefatione latius ostenditur. Iustam certe viri celeberrimi Biographiam qui contexeret, hactenus nondum comparuit quamviso Morho Polyhist. L. r. c. V pag. 317 conjecerit, id factum esse a Chanuto, Gallico apud Suecos quondam Legato intimo
Cartesii amico, huic utique rei, nisi defuisset otium, aptissimo in ut hine non exiguae Aurori nostra, quem Basilitum esse fama fert, gratiae debeantur, quod laborem hunc rogatus a pluribus, in se suscipere, eoque pro more suo, hoc est , dexterrime defungi voluerit. Icilicet non in eo solum boni historici ossicium implevit, quod gesta fideliterin secundum omnes circumstantias, ut maxime minutae cuipiam raevκulae videri posse nr, recensuit; sed ne naevos quidem ac defectus in persona a se delineata conspicuos celavit ut hine tanto minus de ingenua relationis verbrate dubitare liceat. Praeterea vero gratissimum lectori ossiciun praestitit, dum occasione Cartesii passim excurrit in historiam literariam illorum temporum , atque sic de aliis quoque viris doetis isti familiaribus, aut saltem emeris, eorumque vita, fatis ac obitu plurima commemorat cognitu dignissima. meque fonte retiscuit, unde scriptionis hujus universam hauserit materiam, sed sui. gulis in paginis autores pariter ac alia documenta, quorum veta P stigia fuerit secutus, ad marginem sedulo allegavit Nimirum eo gessit opus hocce suum partim e variis variorum , etiam hi
sophi sui adversariorum libris; partim totissimum ex ipsius Cartesii operibus, ae epistolis maxime,lam impressiis, quam manuscriptis, quae ut hinc inde sibi ab amicis& possetaribus, quos singulas in praefatione nominatim lautar, communicarentur, impetravit isti tamen, se plura hujus generis sibi promisisse ex Hol Iandia, tanquam loco mansionis desumst plusquam vicennalis astpxm spe sua magnam partem excidisse, postquam Dominus de Raeri
sthedas Cartesii apud se extantes ut inspiciendas commodaret, rogatus, id recusasset, causatus eas perpaucas esse is ullius momenti indicata tamen simul hauά obscure amico isthaec sollicitanti
repulsae suae ratione his urbis : Vita Carus es res simplicii AE,
302쪽
s Galli eam corrumperent e quo nomine Autor noster ipsumis ingratitudinis in magistrum quondam suum is invidae inossiciositatis erga Rempublicam literariam , c injuriae tandem in Galli. eam nationem commissae postulat, acerbe perstringit. Caeterum cuncta hoc in opere ordine perquam concinno digesta cominparent, uti e Syllabo librorum & capitum , qui utrique ejus To. mo assigitur, videre est unde cum quis contenta universa exiguo labore perdiscere valeat, non opus erit, ut iis sigillatim recensendis hie vacemus. Quin potius in gratiam eorum, quibus librum hunc aut videre aut saltem perlegere non erit integrum , praecipua biographiae hujus puncta brevissime desibabimus, & ex locuplete congestarum hic rerum nntabilium cumulo, aliquas specimi nis loeo excerptas communicabimus Nimirum prognatus er Torrutur Renatus Carte τὰ perantiqua apud Turones familia nobili, uiri ipatre Ioachimo escartes, Petri filio,in matre Ciaudia errandae suorum utriusque prosapia diffusus enarratur. Patriam, de qua hactenus non minus fer ac Homeri quondam, disceptatum est,
habuisse dicitur Haga oppidulum, inter Turonum Pictonumqui provincias situm natalem vero diem ultimum Martii, anni l 96 p. t. quem quidem ipse sedulo concelasse perhibetur, ne Astrologici suum horoscopum inquirendi ansam praeberet Nomen ejus
quod attinet, Renatu vocari meruit, ab altero sese torum baptismalium, Renato nempe Brocharis Domino des Fontaines, Prae ii tore Pictaviensit cognomen vero, more apud Gallos consueto, ad distinctionem a fratre natu majore, Petro Desicaries, Regis in Partamento Britanniae consiliario ipsi primo inditum fuit duisemroni a modico quodam hujus nominis districtu , qui ipsi in P tem cessit. Eo tamen brevi tempore usus est, dum mox, postquam paternam familiam reliquit, majorum exemplo Desiarte iterum cognominari maluit. Graviter autem tulisse primo narratur, cum ab exteris nomen hocce suum in Cartes vocem, gentilitio nem rpe titulo nimis abhorrentem, transsemari ae detorqueri inaudireti
praesertim cum juxta orthographiam , antiquitus adhibitam de a arte majores suos appellatos fuisse nosset, sive a Martis, restantibus id plusculis instrumentis e seculo XIV supe stitibus: ut hinc pateat, insulsam satis esse allusionem, dum ab uno
303쪽
asteroque suorum malevolorum salutatus filii Philosophe de γ 8,a6 seu CB.trt..cein Philosophψ Octennis puer Collegio Iesultarum utum noviter Flexiae erecto concreditus , ibidemque studiis hum nioribus ae Philosophiae imbutus fuit ad annum usque tora quo. post edita interim quamplurima ingenii, industriae,judiciique haudquaquam vulgaris specimina, relicta schola, patriaque repetita v riis exercitiis Nobilitati familiaribus impendere se, ac latius in mun-- danas conversationes exspatiari coepit Fertur vero circa hoe tempus sibimet proposuisse studiis penitus renunciare, sive a sed libus eli coaetaneis otii ad illecebras seductus, sive, quod Autor mavult, expensa cunctarum pene scientiarum summa imperias' tiane , ,
in fastidium ac desperationem quasi philosophicam abreptus Ce
te ab anno ioi , ad annum usque i 628, vitam habuit parum sederistariam, dum gratuitus modo miles jam Batavorum, jam avaro- η 84 r. rum, jam Hungarorum , jam Gallorum eastra secutus eae modo peregrinationibus per Germaniam, Bohemiam, Italiam , Helvetiam vacavit. Exacta sic , inter eontinuas sere inquietudinesac propositi de eligendo certo vitae genere incertitudinem, meliori aetatis parte, qua decurrente tamen non omisi per intervalla do- istis meditationibus insstere , subinde etiam data occasione amieis ingenii acumen, quaestionibus dissicilioribus, Mathematicis praesertatim, promte resolutis, approbare; demum quo desiderium, diu ansemo agitatum, Philosophiae certiora , quam hactenus factum, in damenta aciendi, commodius exequeretur, abdicato mundanae turbae strepitu secessum quaerere statuit quem cum in patria ne vix quidem satis quietum , nimis quippe omnibus notus, Tamis harium jugiter se invisentium interpelliitioni expositus, reperire se
Id8 posse judicaret, ea relicta Hollandiam sibi sedem elegit. Neque
vero Ochic fixa sede per vicennium quod in provincia hac exegit, usus est, sed subinde eloco uno in alium suam transtulit mansionem, eo maxime fine, ne diuturna nimis eodem in oppido commoratione hominum notitiae proditus, ab amicorum se visitantium aut per literas frequentius compellantium coetu temporis nimiam pateretur rapinam: quam eandem ob rationem quoque, ut nempe melius latitaret, in suburbiis o hortis circumjacentibus majorum
enuatum, duam intra earum nruenia si contiaci maluit quin
304쪽
epistolas non facile recto itinere ad se dirigi passus est, sed peram. bages potius adsitarum urbium, ne vel hinc rescirent alii, ubinania ipse degeret singularum vero, quas per annos hosce ea in provincia habuerit, stationum catalogum,4 temporis ordinem, non , 76. absque labore hinc inde conquisium Autor communicat. Iahoe ergo otio literario, postquam totos novem annos praecedenates eradicandis exanimo praejudiciis opinionum insumserat, disciplinisque sterilioribus d parum hae in vita proticuis quas inter speciatim Mathesin speculativam , nudisque numeris ac figuris lI1.22 ιrnere imaginariis occupatam recensuisse fertur,o renuntiaverat ,
totum sese solidior Philosophiae impendere sategit qua inci
quantos habuerit profectus, non aliunde melius, quam ex ingetiosissimis, quae per hoc tempus elaboravit, scriptis olligere est rquorum historiam, nec non singulorum aetatem ac fata Autori ster nuspiam non secundum annorum seriem accurate annotat atque deducit diffuse fimul exponens, quas isto annorum spatio eum variis adversariis desaemulis, speciatim eum Sermato,Maetram dio, metio, Schookio, Revio, Trigiandis aliisque controversias satis que acerbas subinde contentiones habuerit uti vicissim, quibus amicis ac familiaribus gavisus fuerit artesius, passim hoc in opere commemoratur: quos inter omnes haud parum eminuit Mersen is, ruι utpote quom solum continuo literarum commercio Philoso.
phus noster dignatus est solum quoque fere loci, ubinam gentian quovis tempore latitaret, conscium esse sivit, fidelem quippe secretorum ustodem Tametsi vero ita corpore tenus in ab illo manere laboraverit, fama nihilosecius de ejus doctrina ae scriptis longe lateque increbuit unde non modo anno 6 7 a Galliae rege annua ter mille librarum pensione, sponte ac praeter ullar 'o m. ID expectationem donatus est; sed is Christina, tum Sueciae regina, p. 3πὲ variae nempe eruditionis impense cupida , anxie pro magistro e. petitus cujus solicitatior ibus, per Cha nutum, Gallicum in Deciata 386 seqs Legatum plus vice simplici factis, tandem invitus scet assurrexit.
accirineri, ineunte autumno anni Is 9, semet accinxit , proximo tamen vere in Hollandiam se reversurum considens. Postquam ita Holmiam circa initium Octobris appulit, a Regina honorifice e
cerus, moxque jussus est ipsam quotidie hora quinta matutina
305쪽
Bibliotheca sua invisere, ac Philosephiam edocere quod officium etiam, cum honeste recusare non posset, ad mortem usque suam quae tamen brevi post insecuta est , explevit. Nimirum anno ivi proximo Isso, ipsis Calendis Februarii, morbo acuto, quem pleuritidem notham judicarunt medici, correptus, decimo post die, sua mo cum Reginae, nonnctis ejus obitum lacrymis dignatae, dolor
413. expiravit anno natu S. 3, cum Io mensibus i. diebus. De cau- 13. a morbi mortisque insecutae varius, ut fieri amat, rumor tum parissus aliis fabulantibus, ipsum ex animi moerore occubuisse, eo quod
expectatione sua inclementius haberi se ae despici a Regina vidi linia, aliis causantibus, eum ex podagra aqua tamen semper liberum mansiue constat incaute,licet principiisCartesianae philosophiae convenienter, tractata obiisse; aliis,nil quidquam obstante insigni in victu moderatione, non erubescentibus evulgare, ipsum aibmio vini Hispanici haustu extinctum aliis denique ex immodico la-hore ac lucubrationibus, aliis senectute ab itineris suscepti molestiis 3 p. nimis labefactata, aliis ex propinato ab aemulis veneno defunctum dicentibus. Genuina decubitus causa tate imprimis fuisse traditur, quod Reginae praeceptor factus, repentina nimis diaetae hactenus usi istatae mutatione vim naturae luat facere opus habuerit. Nimirum non
modo borealis climatis inclementia ipsum valde afflixit, dum nihil unquam complexioni suae magis inimicum aere frigido expertus est: sedin maxime nocuit imposita sic necessitas summo mane quotidie surgendi discipulamque invisendi cum alioquin ab ipsa juventute consilio P. Charieti, in Colle io Flexiensi Rectoris,magistri quo
T. t. p. 28 dam sui ad hoe inductus, evinet, meliorem horarum matutinarum partem in lectulo terere, ae suis ita meditationibus vacare sicuti dc T. 2.p.4in pleraque suorum operum sic decumbens concepisse pariter ac peperisse narratur Morbi vero ita sensim contracti periculum inde cumprimis auctum perhibetur, quod febricula praevia mox cerebrum aegroti ita turbarit, ut salutaribus amicorum consiliis maturam Vena sectionem suadentibus, auscultare omnino renueret, subinde inge-4ao minans, parcite quaeso, dominit, sanguimnastico risum tamen deinde, malo ingravescente, cum liberiorem rationis ac mentis usumi deptus esset, sponte sed sero nimis venam sibi semel iterumque fece-
'I9. rit aperiri, ubi sanguis oleo non absimilis effutit,aestu fibrili nihil re
306쪽
mittente. Caeterum lieet, uti dictum, morbi initio haud obscuram animi emotionem passus fuerit, ea tamen imbecillitate durante non aliis de rebus, quam quae pietatem humanaeque sortis miseriam eo cernerent, utcunque vagante discursu mentionem secura dicitur; tametsi omnes expectanent, Philosophicaso Mathematicas speculationes, quibus magnam vitae partem insumserat, ejus imaginationitum obversituras ante alia fore. Defuncti corpus,quamvis Regina in templo Regum praedecessorum sepulcris superbient terrae manda re ae splendido morare monumento decrevisset tamen ad inflanistiam supra memorati Legati Gallici, cujus amicitia pariter ac patrocinio hospitioque Cartesius usus eo usque sierat, absque pompa,
comitantibus modo paucis Romano-catholicis, in coemeterio Ο
phanotrophii, ubi nunc S. olat fanum est , inter alios ejus religi nis consortes sepultum fuit locoque mamore Mausolei, quod Regina ipsi destinaverat non nisi simpIex cippus caementitio ope-
Te erectus inmemoriam defuncti, cujus quatuor Iateribus adpositae inscriptiones fidelitet ab Autore communicanturi perinde ac ecty Pus nummi nem ne uti ei ipsius in honorem in Hollandia exeusiemgiemque exhibentis Plusquam tribus dein lustris ab ejus obitu am exactis, annσnempe 666, Atiiartu generalis FranciaeThe curarius, veteris amicitiae memor, veniam impetravit sacrum illud depositum Suecta in Galliarn transportandi unde solennibus ceremoniis cartesii cinere ae ossam praesentia Gallici tunc Legatiaeersoni qui reac occasione ex manus, tot egregiis scriptis inclyta, ossiculis unum, resigiose a se adservandum ut concederetur sibi, impetravit, effossa cupreoque sarcophago inclusa fuere ac postmodum, eum ineunte anno i66 Lutetiam delata essent, magna cum pompa sequenti diei Iunii in Basilicari Genovesae de Monte sepuIturae tradita mediam tamen inter hanc soIennitatem fu- net rem, mandatum ab aula regia adveni vetans, ne parentatoria
oratio ad quam P. f Aleman , CaneelIarius Universitatis diu se praeparaverar, publice proruinciaretur dum suspicio fuit, ne qui
fortean, inter reliquos auditores, malevoli censores inde unum al- rerumque iniquius interpretandum arriperent Marmoreurria
quoque epitaphium eodem in templo eleetum fuit, Cartes eta nominaribens cum duplici inscriptione quarum utraque, ait a quidem
307쪽
quidem Gallica ligato, altera Latina quae Petrum Λ libertum. Huseripium iamicum violatorem nominat, xsoluto sermone concepta, plene a nostro recensetur Indicat hucusque potiora Biographiae Cartesianae capita si quis uno obtutu secundum tempnaris ordinem consignata ac diffusius enumerat videre gestit, consulere poterit Tabellam Chronologicam, quae in fronte Tomi Listitur, ubi singulis actibus hujus curriculi vitae annus non modo attatis Cartesii, Eratq; Christianae sedo plerumque mensis ipse adscribitur, subjuncta simul allegatione paginae, ubi fusius pertractentur hoc in Libro. Caeterum praeter gesta hactenus commemoratallurima alia communicantur, Philosophi personam mores, victum, rem familiarem,& conversiationem concernentia. Sic fertur exiliori statura fuisse, eapite tamen proportione corporis majusculo, oculis e nigro & cinereo colore compositis quibus veluti scintillantibus recens a somno expergefactus subinde objecta viciniora T.I. p. a. per medias spinstare tenebras valuit prima mox juventui pulmonarius fuit Ic infirmioris valetudinis indeque eum peruae II p. 33. suasum haberet, sanitatem inter bona hujus vitae summum, si viri tem excipias, locum obtinere, fassus est, ejus conservationem praeincipuum omni tempore studiorum suorum scopum fuisse, confisus multa hac in re per quotidianam observari experientiam Oll asumme utilia, quae tamen vulgo ignorentur adeoque cum Tibetorio sere consentiens, quem sciliet Suetonius statuisse reseri, hominem triginta annos natum sussicientem jam noxiarum sibi aut proin ficuarum retum cognitionem habere posse solius experientiae benescio, vi sui ipsius medicus esse utiliter queat Temperantissima 448.
proinde diaeta usus est, ac speciatim a cibis nimium nutrimentum largientibus, quantum pote abstinuit & licet arbitratus fuerit , summopere conducere, ut continua stomacho occupatio suffri tur, hanc tamen in rem adhibendos maxime ratus est cibos parcius nutrientes, radices, legumina, herbas, fructus horatos rimi-
lia, utpote quae vitae prolongandae magis proficua carnibus anu4 9 malium credidit. Inter alios vero cibos, quod mireris, valdopem desectatus fertur placenta ex ovis ama vel ro dierum incubatione subactis parata ocum e diverso si aut Ipngior aut brevior incubationis terminus fuisse non nisi dotata lis saporis ferculum indo
308쪽
fieri eompererit. Id quoque in victu quotidiano annotavit, oefamem, somnum, sibi asaudio serte oblato tantum non penitus
tollit utrumque vero eorum augeri a praeVi moerore aut metu periculi obvenientis Venaesectionem, statis maxime tempestatibus 1i repeti solitam, non parum abbreviare vitam autumavit imo vix alio eam casu probavit quam ad reprimendam narium haemorrha-giam obstinatiorem tum enim aliis scilicet remediis, cum prinus abstinentia a sortioribus corporis animive motibus, vino item, aceto, sinapi, sale, aromatibus, maxime vero a croco, incassum prius tentatis, non aliud magis praesiqns auxiliun malo huic averruncando esse putavit, quam venae sectionem in pede aliquoties iteratam, ita quidem ut uno tantum alterove cochleari qualibet vice ex-vacto, intra bihorium circiter duae aut tres sanguinis unciae emittantur. Rem Cartesii familiarem quod concernit, constat ipsum paucis contentum, nunquam opibus accumulandis studuitae, imo saepe occasiones iis potiundi consulto neglexisses unde orari quando
que solitus est, credere se fortunam offensam sibi esse, quod nihil
unquam expectare ab ea aut optare dignatus, semper vitam suam taliter instituerit, ut quam minimam ipsa in se potestatem haberet: seuti in defuncti bonis reperta Σoo thalerorum pretium nor 437. transcenderunt. Ac sane facilius iis carere potuit, dum uxor
liberisque destitutus, non habuit eui de victi prospiceret, nisi sibi. 438. met ac famulis, quorum ipsorum etiam catalogum texere noster Biographus non omisit p. π.ὴρ nutricem tamen quondam suam quoque, praebita ad mortem usque pensione vitalitia,grato exanimo aluisse traditur. Caeterum quamvis Cartesius foeminarum conversationem non penitus abhorruerit, dum Madolescens adhue
puellam quandam lusciosam dilexisse, unde postmodum secreta quadam naturali quasi assectione strabonibus cunctis avere visus est provectiori dein aetate, suorum magis suasu, quam proprio motu, virginem nobilem Dominam de Ilusu aliquando ambiisse perhibetur, quae ipsi dehinc non semel jactavit, solam se inter foeminas esse, quam Philosophus noster adamare dignatus fuerit conjugio tamen se nunquam mancipavit . majores nempe tria Philosophia ac veritatis indagatione, quam sexus hujusce consuetudine,delicias persentisceret solitus Filiolam nihilominus, nomine
309쪽
Francinam, incertum ex qua matre, genuit in Belgio degens eircannum im quod ipsum forsitan nesciretur, nisi ejus meon ptionis lativitatis diem ipsemet in libri cujusdam sui involuceuriose annotasset, ae infantis, dum vixit, educandae curam pro de suscepisset, defunctamque anno is o acerbissime deflevisset Conjunctionem quidem, ex qua haec suscepta, matrimomum cicdestinum vocitat Noster, fassus tamen ipse, illud a concubinatu ne vix quidem distingui posse excusare interim lapsum hac in partita admissum eo praetextu nititur quodammodo, quod Cartesio An romicis experimentis avidius inhianti, impossibile fuerit coelibatus regulas ita stricte servare quod suo loco relinqvrmus. Restat ut de studiis Philosophi nostri pauca adjiciamus, quorum summari eo potissimum fuit, ut Naturam ex se ipsa eognosceret, veritatermque indagaret, semotis praejudiciis,in posthabita eorum, qui antra UD se scripsissent, autoritate atque hinc non nisi perpaucos legine li-hros sertur, quotquot in defuncti Bibliotheca reperti sunt, feretis amicorum donaria fuerunt ac saepe contestatus dicitur, se si vel mavi TI . xime a patre studiis dicatus haud fuisset, non ideo minus easdem, meliores forsitan meditationes editurum fuisse, atque nunc literis ob imbutus fecisset. Ad scribendum vero mulio adhuc segniorem se ostendisse traditur . dum non modo amicorum epistolis resipon derellarumque ad ultimam usque horam distulerit, sedin ad mele-temata sua in chartam conjicienda vix aliter, quam cum repugnantia quadam inductus fuerit. Certe nil minus ei cordi fuit, quam ειε scriptis per orbem innotescere, id quod satis testatur ejus symbolum, tum Ovidianum istud, quo primitus usus est Bene qui Diale bene vixis; tum quod ultimis vitae annis adoptavit ex Seneca Tragico Ilii
mors gravis incusat, qui notu nimis omnibuου, gnotus moritur δεδα
Patet hinc, quam parum de discipulis sibi conciliandis laboraverit: quos tamen vel invito fama undique adduxi δε veluti obtrusit: equorum numero non nisi tres hie memorare iuvat,nativitatis nempe conditione prae aliis quid praecipui habentes. Et unam qui 33 dem jam supra indieavimus Chrisinam uectae Reginam, apud
quam quippe tantum ejus verba valuere, ut post factum dein ad Ponistificiam religionem transitum non dubitaverit publice privatimque titeri, Canesum adiuvi, am putabat, conversionem haud exiguum
310쪽
momentum contulisse. Alteram exhibemus Elisaistham, Diderici Mo. seqq. U. Electoris quondam Palatiniin electi Bohemorum Regis filiam, tanta Philosophiae Cartesianaedulaedi ne eaptam, ut vel ideo, quo liberius ei vacaret, Regis Poloniae matrimonium sprevisse feratur . De qua praeter alia complura ejus fata' vitam concernentia, id ε quoque perhibetur, quod gravi morbo decumbens validum ad pan. gendos versus instinetum apud se senseries; quale quid de Socrate incarcerato Plato testatus et i cuius rationem dein ipsa a magistro suo Cartesio hanc accepit oriri nempe eam propensionem a fortiori spirituum animalium agitatione, quae siquidem cerebro noni intia valido obveniat, turbare imaginationem ae in deliria rapere soleat robustiores vero tantum excalefaciatin ad poesin disponat. Tertio loco nominare liceat Duteritum Rembνanta, rusticum,pagios Mero in Hollandia septentrionali incolam, professione sutorem, qui innato quodam ad Mathesin amore duc is, Cartesium saepius invisisse avidisque doctrinam ejus auribus hausisse narratur: tales sane isto in studio profectus fecit, ut sequentibus annis uno altercique scripto vernacula lingua in publicum edito inesaruerit. Suis peresset ut de Cartesii ipsius seriptis jam dissereremus, de quibus nempe tam editis, quam manuscriptis post mortem ejus repertis, plurima hoc in libro passim commemorantur specialia scituque dignissima : sed cum jam nimis fere prolixi fuerimus, merito hic deo sinimus: id tameti Lectorem latere nolentes quod in Praefatione hujus scripti perhibeatur, generalem cunctorum Cartesii operurria editionem nunc de novo apparari quae cum lucem adspextritis
sius4 commodius de iis discurrendi occasio dabitur.
m Ixdum submiseram Editoribus Actorum nuperam speees tionem de Cyiloidalibus caeterisque curvis, cum postridie ae r/tre Parisiis literas acciperem, in quibus nonnulla egregiata