장음표시 사용
21쪽
. dditamentum. INter Ueteres Philosophos tot sere sen- Humana. Diuina, ut prudentiam , tem tentiae de summo Bono fuerunt, quot peratum animi habitum , iustitiam fortiis capita. Et quemadmodum Plautus ait in Stich. s Rex Ruitu placet, sua cuiqκe Syma spisse; ita unicaeque sementia. D.
Augustinus lib. I9. cap. I. M. Tarro, in
quit, in libro de Philos Plira tam multam gmatum varietatem diligenter 'btiliter scrucum aduertit, ut ad 288. sectas , non qua
iam ellem , sed qua esse possent, adhibetis quadam disserentiassacile pereuniret. Harum opinionum plurimas recenset Laetantius Ιib. 3. de Diuinis Institutionibus cap. I. Epicurus, inquit, Summum Breum in v Iusare animi esse censet s. hristippus in voluptate corporis. Calliphon & Dinomachus Honestatem cum νε aptate conium rut: Di dorus In pris me doloris summam Bonum postis: Hieron In rum dolendor Peripatetici In bonis animi , corpor h, o fortuna: Herilli Eummum botrum est scientia ; Zenonis Cum
Natura est xenter vivere: Urumdam
Stoicorum Virturem sequi; Aristoteles In honestate θ virtute stamiambminet collocauit.
Cicero in quaestionibus Academicis&libris quinque de Finibus plurimas & disi dentes Philosophorum opiniones passim
colligit. Eas quoque attingit Aristoteles lib. I .Eth. Diuersitatis huius origo a So crate est, cuius apud Platonem de bonorum generibus duplex es sententia. Is
nim dum subtilius Philosophatur, & in homine solius animi rationem habet, in
bonis ea solum numerat, quae animi sunt. Id ex Apologia videre licet. Vera, inquit, mala noctunt mors, paupertas, initudo, struitus, sed vocantur quidem asinis mala, bene autem utentibus bona sunt. Hanc sententiam arripuerunt Stoici, quorum tae sunt paradoxa --, id solam bonum. In quo Oirens, ei nihil deest ad bene vivendum. S ,
t sapiens est diues. Et quae alia huius generis lunt. Alibi velo ex hominum opinione disserens bona facit duplicia,Diuina &tudinem. Humana sinitatem, formam, vires corporas, diuitias. Hanc partem Peripatetici sibi propugnandam sumpseruiit. vitiusque sectae opiniones reipsa conuenire, ac verbis tantum discrepare Cicero
lib. . de Finibus profitetur. Porro omnes de summo Bono sententiae ad duas reuocari possunt, videlicet, Plebeiorum de Sapientum . Vulgus hominum loco sum mi Boni habet res manifestas & sensibus obuias, quales sunt voluptas, diuitiae, honor. Et quidem alij saepe aliud, neque raro ijdem diuersis temporibus diuersa, ut
aegrotus bonam valetudine, pauper Opulentiam , ignarus doctrinam. Sapientes vero summum bonum in ijs ponunt, quae a sensibus sunt remotiora ; ut Platonici in Idaea , quae causa sit, cur caetera sint bona omnia; Stoici in virtute. 3ce. Aristoteles . Eth. cap. S. Opinione , quae maioris sunt momenti, ad quatuor capita reuocat, aestimando beatitudinem in vitae generibus , Quod quale cuique vitae genus est, talem sibi finem proponat, Allies victoriam, Mercator diuitias, Asinistrarus pacem, Schesusticus eruditionem. Quanquam tria sunt praecipua vitae genera. Vnum voluptuariorum , quibus summum bonum est voluptas; alterum PoIiticorum seu gratiosorum hominum, quibus Honor; tium Theoreticorum seu Contemplatio rum, quibus rerum contemplatio. Addi
potest quaestuosum vitae genus, quod
est Auarorum , quibus diuitiae sumismum sunt bonum .Haec autem diuersi viis in genera homines sibi eligunt vel instin etia Naturae vel educationis iussu , vel aliorum & maxime maiorum exemplis Propertius lib. 3.
uiciatus ad pacem, hic calbensibus utilis
Naturasequitur semina qui quesua.
De Summo Bono Politico, seu huius Vitae.
summum Bonum fit in γoluptate.
Veentae octoginta octo de summo Bono opiniones olim exstite
Tunt,nec aliunde, quam ex tanta tot ingeniorum & hctionum varietate. Reuocari illae ad quatuor classes possunt. Prima eorum est, qui nullam, praeterquam voluptatis, curam terentesa
22쪽
ter . In ea summum hominis in hac vita Bonum constituerunt. Quorum Opinio non tam hominum, quam pecudum esse videtur. Quas vero Sa danapalus aliquis omnium libidinum ac voluptatum Charybdis felix esidpossit. Ita quidem Epicurus & Cerinthus senserunt. De illo Gelliu .de hoc Eusebius refert. Sed cum illa corporis voluptas propter sensuum delectationem . quam consequitur, homini cum belluis sit communis. summum tale Bonum sane non potest ι nec quispiam propter eam unquam est laudatus. Quam ob causam Marc. Cicero notum illud Sardanapali Epitaphiu. Haec habui quae edi, quae , exsaturata voluptas Hausit , at ista tacent multa re praesara relicta , rectius bonis, quam regis sepulchro inscribi oportuisse lib. 3. Tulcul. qua l. refert. Accedit quod cum summum Bonum summa in perfectione consistere debeat, ese in corporis voluptate non possit, in qua summa est ignominia. Vnde apud Homerum Achilles non
atrocius vesano dc ignavo regi conuitium obiicere potuit , quam ut eum temulentum appellaret. Praeterquam vero quod foeda corporis voluptas in hominem rationem extinguat, non raro mortem adsert, & vix unquam
sine miseria est. Balthasar Babyloniorum Rex in ipso mensae apparatu est confossus. Attila Rex in nouae sponsae amplexibus exspirauit. - que adeo nuda est sincera voluptas Sollicitum , aliquid latis interuenit. Si a Bacelio voluptas est, irritamentum erit Veneris, si a Venere , mortis erit praeludium. Quicquid autem a quacunque corporis voluptate est, helluinum est. Summum ergo huius vitae Bonum scit felicitas esse in spurca illa voluptate non potest, in qua sceditas est, infirmitas, pudenda calamitas. Vere Ouidius Impia sub dulci m ste venena latent. Sed verissime Diuus Hieronymus ad Damasum Pontificem , Semper ri,iatia voluptas famem Di h bet , se transacta non satiat. Eodemque sensu Asturia. Diuus Ambrosius. Nihil proditae satis est voluptati. Semper famem patitur sui, quae alimentis perpetuis nescit impleri. Maestitiam ipsa secum trahit. Qilippe Plauto teste.
Itia 'Lijs placitum voluptisti ut 1getaeror comes constequatur. Sed amplius Arellitas Tarentinus dicebat , nvictum pestem esse voIuptate capitaliorem , ex qua tanquam ex fonte , quicquid es in hominum vitaseelerum re calamitatum p=ouit. Quare ut cum Silio Italico omnes monea,& nullum hic bonum este ostendam. Inde aspice late. Florentes quandam luxus quas verterit urbes Iuippe nec ira Deum tautum, nec tela, nec hostes..utum sola noces animis ista a voluptas.
Additamentum. OLUPTATEs notantu hominicum bestijs sunt communes , sed in his ipsis maiores,&diu- - turniores. Superant enim nos bestiae sensium acumine& integritat v de hic versus: Nos aper amittu , nα vincit Armis. tactu,
Vincis odore Carus , si visiu, si a gustu. unde futurum esset, ut beatiores essent bestiae, quam homines, si summum bonum in voluptatibus positum esset, quasilia sine metu, periculo, pudore, consci tiae morsu, poenarum sensu quaerunt. Cic.
I. Parad. Cum tibi siue Deus, sui e mater reis rum omnium Natura dederit ammum, quo ni
hil prauatulus, nihil diuintis;μ te abjctesct prosternes, ut niuit inter te eb quadrupedem interes videatur λ Homerus in Od illaea fingit locios inissis apud Circe in porcos
Se bestias alias mutatos vi corporearum voluptatum. Cic. lib. a. de Finibus. Fluit
linqxit caulas paenitenia, quam recordanili. Et
pro M. coelio. amores O cuitia mature o
23쪽
celeriter de re crat. Huc petetinet illud Senecae de voluptatum de dolorum nexu: Nulla sors leua est; dolor'vesulas
Ludovicus Uiues lib.a. de Verit. sid. V Iuptatum molestias & miserias praeclare exprimit. Ipsim enim cometire, Inquit, O bibere, quam rei est molesta ' toties ct tamdiu repetenilum, O ubi finitum est, abit delectatis, relinquitur ructus, excreationes, me Dre, excernere, Prauitas somni, in quo nihil homo dissere ab arbore. Si minium ederis aut biberis natura parum congraentia, labor, in Isia, desor, morbus, mors. Horatius lib. a. Satyr. 2. -,Vides ut palludus omnis
hia desurgat dubia pΤritum prouerbium esse coepit Compositasercula compo hi morbi. Idem Horatius lib.
---- QEqn cerpas iniustum Hesternis est 3s animum quoi praegrauat misatque aspr hama disina particulam aura. Imo etiam per voluptates corporis virtus extinguitur, inprimisque iustitia , cui muriuptatis regno nihil Ioci reliquum est, ut ait Cie. in Catilinam. Per easdem Imperia florentissima euertuntur. Ideo Ctaesus apud Herodotum lib. I. Cyro, qui Sardes demoliri volebat , hoc consilium dat, Vt inbem desistis corrumpat ; quod sistat, loco
virorum breui muliercuivi latiturv. Et Hannibal Capuam viros disit, muIieres eduxit, quod nec ipse quidem di semulauit, ut resertinterius Max. lib. s. cap. I. Uem monet Aristoteles apud Laertium Voluptates sysectandas se non venientes,sed ale res. Et Au-1bnius apud Gellium lib. I 6. cap. I. Si Mid bonesti eum labore seceris, Iabor quidem abit, sed bos m manet: Si vero quid turpe
egeris cum voluptate , voluptas gasidem abit, turpitudo verὸ mimet Horat. Iib. I . Epist. 12. Sperne voluptates,nocet empta dolore viluptas.
Si voluptas ad se trahat, dicendum cst cum Demosthene, Tanti paenitere non emo, ut refert Gellius lib. I. cap. 3. Uidendus Aristoteles lib. I. Eth. c. II. & lib. IO.c. 3. inares i. An voluptas, quae virtutum actiones comitatur , summi boni loco sit habenda p Respondeo non esse, cum alio referatur,nec bonos faciat, sitque affectio, quae a summo bono abesse nunquam potest. Alexander Iib. q. nat. qq. p. 26. Non honestum ingratia voluptatis, sed voluptas ingratiam honesiti ponenda ct optanda, ct ab
honino voluptas recipit persectinem, non con tra honestism a voluptate. Q res a Quid de Epicuro sentiendum
sit Θ Respondeo, De Epicuri moribus α
doctrina dissentire Diogenem Laertiues,& Ciceronem. Laertius lib. I . scribit eum virum optimum fuisse,sobrie Philophantem, Deos colentem, patriae debitum persoluentem, pium in parentes, beneficii in fratres, mansuetum in seruos; qui vialissimis de simplicillimis cibis vixerit, aqua, pane cibario, & caseo. Constituerit autem summum hominis bonum non virtutem , quod ea sibi haud scisciat,& summis cum miserijs non raro confiinetur, sed voluptatem, ut neque doleamus, neque per turbemur. Per voluptate veto non intellexerit , inglu viem, luxuriam , libidinem , sed ut corpore sani, animo quieti, dc utroque bene assecti simus. Et quidem voluptatem duplicem secerit, unam stantem &stabilem, ut indolentiam de doloris priuationem: alteram mouentem seu dulcem voluptatis motum. Utramque hominis finem esse, de coniunctim& seorsima omittendam tamen illam, quae maiorem parit molestiam, dolores verti suscipiendos, qui plus voluptatis adserunt. ut Igitur animo corporique bene sit, colendam esse temperantiam Neij ciendas ex animo cupiditates seu perturbationes; nec iucunde vitam degi posse sine virtute; nec mortem metuendam, cum a malis iliaret. Haec Laertius de Epicuro, quem simili res tanti secerunt, ut eius imaginem non modo in tabulis, sed etiam in poculis δρannulis haberent, asserentes Unum vidiseverum , ct maxumis ab erroribus animos liberas bomisiam. Cicero varijs in locis, ut In
libris de Nat. Deorum, in qq. Tuscul. in libris de Finibus, tradit Epicurum hominem fuisse mollem , voluptuarium, sne arte, sine litteris, sine acumine, qui nihil oleat ex Lycaeo, nihil ex Academia, nihil ex puerilibus quidem disciplinis, qui metu Atheniensium urbis Deos sustulerit, cuius in hortis meretriculae Leontium , Boi dium, Hedera, Nicedium quotidie verinsitae fuerunt.Summum Bonum constituerit voluptateς corporis & animi, quarum illas ex his nasci docebat, eodemque re ferri. Quamuis autem voluptates intemdum extenuet,& ambitiose virtutem praedicet, idem tamen ait se ne quidem sus. picari posse, quid sit bonum praeter voluptatem. Ciceronem sequitur Plutarchus in libello, quo ostendit secundum Epicurum ne suauiter quidem vitam agi posse. Astipulant ut eidem Ciceroni omnes sch lae, & Horatius lib. I. Epist. ad Tibullum dum ait rase pingurct nitidum, beis cincta cute visa cum risere Misi Epicni de grege or M.
24쪽
SEcunda opinio est eorum, qui toti ad diuitiis & opes aspirantes. In ii
positam-summam selicitatem arbitrantur. Tales sunt Eucliones iaphylargyri, vera & execranda Plutonis mancipia. At vero eum sum. mum Bonum perficere debeat, & meliorem reddere,diuitiae ut plurimum deteriorem effciunt, nec nisi propter usum expetuntur. Imo diuitiae ab ho minibus etiam sceleratissimis , qui habere summum Bonum non possunt, possidentur. Quam ob causam Poetae Plutonem diuit larum Deum velocefingunt & caecum , simul etiam inulatum & claudum. Nam cum ad viros improbos, ut eos opibus φpleat, mittitur, velocissimὸ ac coeco impetu sertur . eum ad bonos. claudicat, adeoque raro venit, & perspicacissimo omnia intuetur, ut causam non benefaciendi inueniat. Diuitiae Croesum ad rogum . Midam ad extremam famem, Polycratem ad crucem perduxerunt. Nee aliud sunt aurum dc argentum , quam terrae pulueres & Naturae quaedam stercora , malorumque, ut Poeta appellat,irritamenta. In ijs ergo felicitas non est. Neminem unquam gemmae . aut pellucentes Inὸlci maris conchae beatum effecerunt. Epicurus, magister ille voluptatis, diuitias non in auro,argento, atque eiusmodi terrae purgamentis ponit, sed compositam ad naturae leges paupertatem esse ait, atque illum diuitem assirmat .eui cum paupertate Ae conuenit. Bias, Stobaeo teste. beatum illum esse dicebat ex vulgi opinione, qui opes ex animi sententia assequeretur; verum multis bea4tiorem . qui ne desideraret quidem. Diuitias Chilon thesaurum malorum, calamitatis viaticum . improbitatis suppeditationem appellabat. Diogenes fortunae vomitum. Possidonius causas malorum. Pulchre Lacon cum Lampes AEgineta multarum dominus nauium felix praedicari tur, Nihil, inquit, mororfelicitatem de funibus pendentem. Certo, turpe est. inquit Seneca, beatam vitam in auro argento reponere. sunt igitur maximae diuitiae, Δ Seneca λ Tiuitiin non desiderare. Quippe nemo alius es Deo dignioristiam qui opes contempsit. Cum autem sine virtute selicitas esse non possit. Virtus, inquit Horatius, - Regnum diadema tutumTOeLens uni , propriamque taurum,stu quis ingentes oculo irretorto
Nam , ut ad Pytocleam scribit Epicurus, si vis te diuitem & beatum sere. re, non pecuniae ad ij ciendum , sed cupititatibus aliquid est detrahendum. si quidem is ditissimus. inquit Socrates, videtur,.qui paucissimis est contentus. Vivitur ruo bene. Additamentum.
FElicitatem in diuitiis esse cum Philosophis omnibus negamus,quod pendeant a socium, quam Apelles sedentem pinxit, quia nunquam stetit. Plato lib. s. de Rep. negat hominem insiputer bonum diuitem pra ali)ι fieri pose. Cicero lib. v. Tuscul. qq. omitto diuitias, inquit, quascam quiuis, q muis indigmo, habere possi, in
bonismumranno. Quod enim botrum, Mimn uishabrea potest. Timandratas Spartanus
Mim post diuturnam peregrinationsi doc in revitata ima Lavi icin inultis parritibus auctam reperisset, Mastas , inquit, o fili, o Deos o familiares o hostire, semcria afecisti. Diuiti. exiita sunt de viles. Ideo
Socrates cum videre Alcibiadem ob dia uitias & agroru multitudinem superbire, adduxit eum ad locum, ubi tabula orbis ambitum complectens suspensa erat Og uitque, ut Atticam regionem quaereret, quam cum inuetiisset iussit, ut tuos in ea arios ostenderet,quos cdm ibi pictos non
esse diceret, Cur litur, inquit, horam possesam νε σοι, sata milia pari sunt tarra t
25쪽
ita AElianus lib.3.Sut instabit αδι incertet. Ideo lib. 3. Triit. Eleg. T. Nempe iat,o quodcutii liber fortiora,raphssi Irm is estpubito, qui modo Crasus erat.' Et Vat. Max. lib. s. cap. Io. Caducanimu ' . ct sta ilia puerilibus1 consentanea crep di δε ' qua vires at opes tam dicunturr luunt 'subito, ν' eiula tur, nullo in loco, trulla tu persma,stasilibus nixa radiidas consistunt, sed incertisenis Iti s sort- imc arseis acta, quos ia sublime exr.tirxnt, improviso recursu destitutos in prosundo cladium miserabiliter deis erginit. Itaque , neque debent existima ti neque dici bona, quae inflictorum malomm amaritudinem desiderio suo duplicant. Sunt causa multorum malorum. Vnde Ovidius I. Metam odiuntur opes irritamenta malorum. Crates siussiorum causa iturus Athenas
magnum auri pondus abiecit,Nιovisse posilirtutem ordiutias simul psidere. Iuuen.
Satyr. 6. i. π Prima peregrinos obscam pec la mores i. Intulit, cor turpi steterant facula saxu
Habent eurus 3: sellicitudi s. Inde Η rat. lib. 3 odis 16. Crescentem sequitur cura pacisum
Iuvenalis Satyr. I . Sed plures nimia coetesta pecunia cura Strangulat,o timcta exsuperans patrimo nia tensus.
Idem Satyr. q. Magnis parta malis, cura maiore metuque Seruantur ; misera est magni custodia cenisses. Et Democritus aiebat nem tu partasvraare aequistia pluris a re, amissu doloresti ad mediocres auferre , ut refert Max; Tyrius Serm I a.Eodem seviu d ixit Fiatn- cilcus Petrarcha loquens de diuiuis in libro a. de remediis utriusque fortunae diaIogo 33. Habes rem quasiliu discilem, custoduu amism, ami flebilem. Seneca Epist. is .ad Lucili u. Congeratur in te qui . quid matri locupletes possederint; ultra priua tum pecunia modum sertisa re mel at, as ro tegar purpura vestiat , ct eo delisiaram opumque pertiacar, in terram marmoribus a scondas ,'non tantum habere tibi liceat, sed calcare diuitias Acce ansatua Opicturae,ct quisci id ars et ira luxuria laborauit , maiora cupere ab his disices. Naturalia desideria festa sunt ; ex falsa opinione nascentia, uti desinant non habent. Nulis enim termitas salsio est. Via eunti allias enerum est 3 error immensas GIdem. refert quantum illi in arca,quantum in borreis iacear, b aliena in ster, fi non quaesita , sed quarenda , computet i Non enim: paver est, qui minus halet, sed qui plas cupit; i nec qui sui habet, sed qui mim cupri, duces.
Si ad naturam vivas , nu quam era paver ; si ad nunquam eru dives. Exegum n tura desiderat, opinio immensum.
summum Enia opinio est eorum, qui in honoribus, laoc est in dignitatum limaci, um his manarum fastigijs in purpura in Aularum splendore selicitatem de si in M- litescere crediderunt- Tales fuerunt Politici illi, quo Aristoteles gra-mrib u. tiosos appellat. Quod si, ut idem ait Ρhilosbphus, in honorante honor est. non in honorato. quomodo: tandem summum in eo Bonum constituemus Nihil aliud Hst honor quam opinionis nostrae de alicuius virtute seu pr bi ate essifieatio simis extemisaeclarata. Vel, secundum Diuum Augustinum, est iudicium bonorum bene de aliquibus hominibus sentientium. Seu consentiens bonorum laus. ut Quintilianus definit. Deinde cum honorisnum ac teli oratum sit virtutis, non propter se , sed propter illam ain petitur ac laudatur. Eius cupiditas praeclarae indolis signum aestimatur. Accedit , quod cum summum S una constans & immutabile sit. nihil honore mutabilius este videmus. Proficiscitur enim ex hominum voluntate Bropitis e. Vnde qui gaudet hodie summo bonorum privilegio, cras ignominioso eorumderer saepc dolet spolio. t Quam mutationem in regnantibus quidam . vi Granfimatich more per instexionem complecteretur, versum
hunc pronunciauit . . Regilabo ,. regno , regnaui , sum Cregno. Adeo etiam illa regnorum
ph; . ., selicitas id curia est statjonem non habra, voluitur ad metam, ad mortemii. dc quaedam est lubri- ωrtunae scala, unde Caesar cum pompa, Alexander'
26쪽
M o R A L I V M Lib. I. Tit. III.
eum sceptro cecidit. Philippus II. Hispaniariun & Indiariam Rex moti dirus filio & filiae suae . Aspicite , inquiebat, in hoc a in s corpusculo. quam tenui sis pendeantpompa re hiendor magnitudinis terrenae. Te mortali vita actum es ilicet sola Jepulchri cura resat. os ex me rerum hu manaνum instabilitatem, re miserrimam vitae conditionem animo reputate. Nimirum sceptra & diademata sepulchris inuoluuntur . & honorem fila vel sertunae . vel mortis falce icscinduntur. Imo sori a tantum est, quae omnia attollendo deprimendoque versati & versando consumit .&consumendo odisse iacit. . Unum esse illustre exemplum potest Ventidiunquem , ut ait Sabellicus, sortuna lusit, ad ludibrium usque mortalium . fle, itae ludibrium, Is puer bis ductus in triumphum, & quidem in matris sinuante cui tum Imperatoris Adolescens tergehdis mulis & vehiculis sordid/victum inuenit: inde Caesaris intem eius , mbit tribunus . V rbis tandem Praetor. Retrahente se fortuna hostis cum Animio iudicatus i eadem red unte Pontificatum & Consulatum est adeptusi tanto omnium risu, ut vulgo vijs vrbis hi versiculi perscriberentur: concurrite omnes Augures, Arus .pites portentum inusitatum consatum est recens; nam mulos qui fricabat confialfactus es. Ita in honoribus nulla selieitas est , ubi tanta est instabilitas. Vere Flauius Domitianus regnum fallax bonum appellauit. Est enim, ut inquit Euripides, specie quidem externa laetum ac iucundum . intus vero triste ae molestum. Illud Antigonus Rexesplendidamseruitutem: M Au- rel. magnam molestiam esse diectat.'Nihil verius illo Senecae dicto. - na fortuna magna seruitur es. Se dc inhabrieo stat haec sortuna. Lucretius lib. I.
-Esummo quasi fulmen deiicit ictos
Invidia, interdiam contemptim in Tartara terra. Visatius musto iam sit parere quietum,stuam regere imperio res veste, ἐπ' regna tenere. Dant poenas, qui in honoribus illis sublimibus iunt. Vnde Iocasta ad Polynicem de Eteocle se tre apud Senecam. Ne metue, poenas iste iam soluet gratus FRegnabit, hae estpoena. Adrianus sextus h Belgio nostro Pontifex Max. ut eius attestatur Epitaphiu. ωhilsbi infelicitu in vita diarit, quam quὲu imperaret .Ecce in apice dignitatum humanarum infelicem se dicit. Eam infelicitatem non ignorare Themistocles videbatur, qui, ut testis est Pluta chus, dicere solebat,Prius se ad infero s descessisum, quam ad Reipublicae tribunal honores ascensurum. De honoribus & humanis dignitatibus vere dicet quicunque cum Seneca dicet: ε' - . O Dilex bonum,2 antum malorum fronte quam blandis tegis
dditamentum. νA 8pud riterium Max. libro T. cap.
I. Rex quidam, quem Antigonum appellat Stobos serm. s. traditum sibi diadema aliquamdiu manu tenens&considerans tandem ait, o nobilem magis,qua felicem pannum, quem siqvis penitus cognoscat, quam multisset Iicitudinibus& periculis 3e miseriis sit resectus, ne humi quide iacentem vellet tollere. AEschi nea Dijs agebat gratias,quod a Rep. tan
peius, teste Plutarcho in eius vita, cum de auctis sibi honoribus certior fictus esset. percuta femore, Pes, , inquit, nunquam finienda peficula , quam satius erat obia curum nasci De his honoribus digitati-husque dictum est ab Horatio lib. a.
Sapius ventis amatur heres celsarrauiore casu Decidunt turres, fertumst, sum s
27쪽
Ie ostendimus contra. Stoicos seli- aliud , quam dormiat , & stirpis vitam Icitatem in virtutis habitu non esse Ideo S. Augustinus lib. I9.de Civit. cap. as .vocat superbam 8c inflatam Stoicorum sententiam. beatitudinein in sua virtute locantium, ex eoque reprehendit, quod virtuς teneat alio. Uirtutes, inquit, quas quis habere videtur,per quas imperat eorpori, & viiijs ad quodlibet adipiscenis dum vel tenendum, nisi ad Deum retuisierit , etiam ipse vitia sum potius, quam virtutes. Nam licet a quibusdam tunc verae& honestae putentur virtutes, cum ad seipsas reseruntur, nec propter aliud expetuntur, etiam tunc Inflatae ac super bae, sunt: Et ideo non virtutes, sed vi tia iudicandae sunt. Sicut enim non est a carne, sed super camem, quod carnem
finit vivere; sic non est ab homine, sed super hominem, quod hominem facit beate vivere. Lactantius lib. 3. Instit. cap. 8. Non est virtus ipsa summum bonum, sed edicax est & mater summi boni, quoniam perueniri ad illud sine virtute non potest. Plura ille ibidem ubi addit, ilii cum ignorarent, quid
reiceret virtus, aut quo tenderet, honestius, aut nihil reperirent, substiter o in ipsius virtutis nomine , quam nullo proposito emolumento appetendam esidixerunt, & bonum sibi constituerunt, quod bono indigeret. Aristoteles libro Io. cap. 6. Diximus autem non es le habitum; nam si ita esset; eius compos esse posset etiam is, qui in omni vita nihil degat, &qui maximis cala talibus as ficiatur. Idem lib. I. Eth. cap 9. Accl-cidere potest , ut habitus, qui insit, nihil boni essiciat, ut in eo, qui dormit, aut qui alio aliquo modo otiosus ac fetiatus est. De functiqne autem muneris idem . dici non potest: aget enim necessario,&recte aget. Queinadmodum autem in Iudis Olympicis non pulcherrimus aut valentissimus quisque corona donatur, sed qui certant ; ex his enim vincunt ali
qui ι sic & ea quae sunt in vita honesta re
bona assequuntur ii, qui recte faciunt. Pluta ille eodem in libro. Porro, ut hoc addamus, non immerito dubitant aliqui, an in solo de otiose virtutis habitu summum bonum Stoici constituerint. Seneca quidem de Beata Uita cap. 9.ait summum bonum in iudicio esse , 8c habitu opti ementis. Sed Stoici in Ethicis, veait Cicebo, maxime forti de virili rati ne utebamuri & vim virtutis mirifice trnebant prove absoluti & persesti. Nec quicquam diligentius, quam virtutum actiones suis inscriptis inagitant & inculcant. Videatur ille lib. I. Acad. qq.&3. .&3. de Finibus. Vix enim credi potest Stoicos per habitum mentis intellexisse, Virtutem otiosam, & desidem.
. Portassis id voluerunt Virtutem beatamessicere vitam etsi actionum edendarum occasonem non habeat, propter interiorem animi moderauonem.
siis bittendum sit de Platonis, Socratis, ac nonnullorum aliorum opinionibus. PLato summum Bonum Ideam constituit.Socrates scientiam,Bias sapi- ramo iaetu iam , Dion prudentiam, alij id , quod ipsis amplius arrisit. Quoci si niori.
Plato omnium ac singulorum bonorum communem quandam extitisse Ideam existimauit eamque ita extra Diuinam Mentear, ut ab illa quae- 'cunque sunt bona promanent, & in cuius contemplationo postum sit summum Bonum,ridicula sane & absurda est eius opinio. Quomodo enim tam . diuersorum in Natura bonoriam una esse Idea potestὸ Longa est contra Platonem Aristotelis pugna. Si vero per Ideam Deum ipsum intellexit,qui binnorum omnium est exemplar persectissimum & a quo origi irem habet qui equJd est bonum ut si in Deo diuinaque mente Ideam tanquam rerum Omnium exemplar residere putauit, atque homin m eius contemplatione felicitatem adipisci, non pugnare cum Aristotele videbituri sed cum hic politicam quandam felicitatem assignet coelestem demonstrare Plaeo vo luit, quin hic nulla esset, aut esset imperfecta. . interorum sententias sola bonorum istorum conditio resinat. Sit scientia, sit prudentia , supraeclara
illa rerum omnium cognitio seu sapientia , certe paulatim diciescit, des by Cooste
28쪽
fluit, praeterit, labitur, dum memoria vacillat, ingenium deflorescit pru dentia labascit, industria flaccescit. Angelus Politianus 3c Albertus magnu a omnium , sciuerunt , repentina quadam amnestia sunt obliti. Tam
multi alij viri apud homines sapientissimi. adeo iue ipse Salomon , de suae
nos incertos salute reliquerunt. Vt omni Do credere non possimus , felicita
tem eos sua in scientia vel sapientia reperisse ,
PLato per Idaeam boni, in qua suinmubonum collocat, nihil aliud intellexisse videtur,quam Deum. Id patet ex di
uersis eius sement ijs. lib. s. de leg. Beatitudinis humanae finem, ait, esse. Vt om nia consecuti bona immortales essiciamur.
lib. Vltimo de Rep. docet, puram sapientiam non alibi reperiri posio , quam cum ad Deum homo, unde profectus est, reuertatur. In Phaedro. Sic vitam, ait, in stituendam, ut minimum cum corpore sit
nobis commercij, ut puri & integri, cum Deus hinc nos migrare iusserit , in coelo cum similibus, hoc est cum puris & integris versemur. In Theaeteto, Vera, inquit, Dei ag fiitio, vera sapientia est& virtus
vera. Ignoratio vero Inscitia &.evidens
improbitas. Ibidem. QMe , inquit,enitendum est, ut hinc ad illa quam citii in e fugiamus. Haec autem fuga est Dei similitudo, quoad fieri potest. Similitudo
vel O iustum S sanctum & temperarmen seuadere. In Epinomide.Neminem uiuen tium, ait aut certe paucissimos dici posse, vel eile beatos , sed mortuis Ouinia contingere. lib. I a.de Leg. Negat in hae vita quenquam beatum praeter pausissimos; praeclaram tamen ssem, futurum, ut pomquam ex hac vita discesserimus, ea omnia abunde consequamur, quorum grati. duviueremus, optIme vita instituere sumino
studio conabamur. lib. I . de Rep. Iu ititiam, inquit, cum Sapientia omni studio colamus. et & nobis ipsis 3e Dijssimul amici simus, quamdiu in hac vita versa- inur, se postquam virtutis pnemia repor tauerimus. Ex his locis Platonis de summo bono sententia eonstat, qui nomine Ideae boni Deum, quatenus summum ho minis est bonum, intellexit. Id confirmat Platonici manes, ut Plotinus lib. de intel-Ideis. Alcinous cap. 8. Epuomes Doctrinae Platonicae & ibidem Carpent rius. Marius Ambosius lib. de creatore & rebus creatis cap. a. S. Augus inus lib. I .Rerrai'. cap. 3. Laethis Bisciola i mo a. subser. lib. I 3. c. I. Alijque quamplurimi, ac presertim Eustratius; qui longam dispinatisnem pro Platone aduersus Atistotelis impugnationem is stituit a.
Eth. c. s. Porro Platq Deum bonorum
omnium vocat Idaeam quia rerum omniuest exemplar & causa uniuei salis. Obs ura quidem haec locutio est , de lublimi
tis considerationis, sed non putauit tutum ella, sςn tentiam suam de summo bo no aliter in vulgus esserre. Hanc dum oppugnat Aristoteles sese quidem excusat quod amicussit Plato, sed magis amicaveritas, Nerum idcirco alij eum dixerunt muli instar praeceptorem suum ferire , ut refert Elianus,quod tamen de tanto Plii Iosopho facile suspicari non oportet. Fortassis, ut nonnulli putant, in Platone genus dicendi obscurum reprehendit, Jc non tam illum , quam Xenocratem alio iaque Platonis discipulos insectatur, qui male Piaeceptoru sententiam de Ideis accipiebant. Uraeterquam quod Aristoteles de humana, Plato de diuina felicitate loquatur. Ut sit reliquis omnibus de summo bono sententi js haec Plato est anteferrenda. Qui ,d attinet ad eorum os, ionem,quis in mum bonum in sapientia, vel scientia , vel prudentia collocant, ii a sapiente alomone in Ecclesiaste cap. x . refutantur. Locutus sum, inquit, in corde meo di- cens t Ecce magnus effectus fiam, &N cessi omnes sapientia, qtu fuerunt ante me in Hierusaleio; & mens mea contemplata est multa sapienter & didici dedique cor meum, ut scirem prudentiam at
quς doctrinam, erroresq; & stultitiam : de agnoui quod in his quoque esset labor &amictio spiritus, eo quod in multa sapieu-tia multa tit indignatio,& qui addit scientia, addit & laborein . Sen. lib.7.qq. natur.e 3 t. Ostendit haheri perfectam scientiam non posse, eo quod cum multa comperta smd, multo pluia restent, quae lateant.
QEm multa, inquit, animalia, hoc primuin cognouimus saeculo 3 Et quidem multa venientis aeui populus ignora nobis selet. Multa' saeculis tunc suturis,
elis memoria nostri exoleverit, releruan-
vir. Pusilla res mundus est, nisi in illo quod quaerat omnis mundus habeat. Et paulo post. Rerum natura flara sua non timui tu dii. Initiatos nos credimus, in Mostibulo eius haeremus. Illa mana non promiscue, nec o nibus patent: reducta
29쪽
& In interiore saerario clausa sunt. Ex tram nostram perducentur 3 Idem Seneca quibus haee aetas, aliud quae post nos sub- ibidem eap. 3o. ibit, aspiciet. Qirando ergo ista in notia
quod Politicum Appialamus. IN Virtutis operatione. Illud ita Aristoteles definit. Summum Bonum
est operatio animae ratione pranditae , secundum virtutem persectam in pistis,il vita perfecta. Quid ni operatio λ homo enim ad agendum est natus, & titi. ex operatione eius persectio deprehenditur. Quam ob causem ab otio assurgere semper ad actionem homo debet, non ad eam , quae cum Brutis Eius e eommunis est nobis, sed quae a vero virtutis habita procedit. sol iusiue rationis est,cuius nutum atque imperium obseruare par est. Quippe hac actio animae est ratione de intellectu illustratae; non vegetantis, quae in plantis quinque reperitur, non sentientis, quam Bruta etiam habent, ne 'n potu cibove summum esse Bonum arbitremur. Este vero haec actio secundum virtutem perfectam debet, non quidem secundum hanc aut illam, quae caeteris praestantior iudicetur , sed secundum virtutem Omnem summo in gradu perfectioneque eonsideratam , longo usu ac crebris exercitijs confirmatam, summo itidem conatu seu quastum humanae vires permittunt, exercitam. Denique in vita perseea , cuius nimirum matura sit aetas firmumque iudicium, atque constans ipsa perpetuaque actio. Unde persectam hanc vitam icum aetatis persectio, tum actionis honestae continuatio facit.
ARistoteles duplicem constituit be
titudinem. Theoricam unam,alte fiam praeticam. Theorica est, quae in re- tum diuinaruin & humanarum contempla tione versaturessit; mentis perfectio. De hac agit lib. Io. Eth. Praetica est,quae in virtutum moralium actionibus consi stit & est perisectio volutatis &appetitus. De hac agit lib. I. Eth. Et priorein quiadem ait ho iii ut Deo tribrtali conuenire ; posteriorem, ut animali ad societatem eondito. Vtrique accommodat de nitionem hic allatam,quam etiam lib. IO. repetit, & vult hominem ad intelligendu
&agendum natum esse tanquam mori
lem Deum , ut testatur Cicero lib. a. definitati. Et Iib. de Nat. Deorum, nia, inquit aliorum causa sunt generata, ut fiuges atque fructus quos terra gignit, animantium causa ; ipse autem homo ad mundum contemplanitum Se imitandum. Atistoteles I. Eth cap. Io.Nulla, inquit, in re mortaliu tanta est firmitudo, quanta in iis actionibus, quae avi tine prodeunt.
Nam ha scientiis ipsis stabiliores & diuis
turn ores esse videntur. Idem lib.7. Polit. T. I 3. Duo sunt , in quibus posita es om-nnam hominum perfectio ia praestantia;
horum autem unum in eo conuuit,ut scopus&finis actionum lat cetrius dil recte propositus;alterum in eo, ut homo acti res ad finem pertinentes δc conserentes inueniat. Idem. I. Eth. c. io. Merito igitur nec bouem, nec equu, nec aliud quicquam animantium dicimus felix ; quippe cum ficti nequeat,ut ullum ipsoru talis sit particeps operationis.Atque ob hanc causam ne puer quidem est beatus; nondumenini per aetat, ad talia agenda satis est aptus. Idem I. Eth. cap. 13. Virtutem porro humanam appellamus, non corpo- iis, sed animi virtutem. Etenim beatitu dinem functionem muneris animi dicimus.Ibidem sed quoniam beatitudo functio quaedam muneris animi est, virtutivndicis absolutae congruens. Plura ille in eo libro.
An tria bonorum genera ad seMitatem re nitrantur. Soicorum Porticus selicitatem illam,quae extema illa fortunae bona re
quirat , esiae natam, motam,incoultantem & fluxam appellat, atque
onme relicitatis pinctia in Virtute collocat. Eorum haec ratio est,quod
30쪽
addi sumino Bono nihil possit.ac seipso sit sussietes tanquam persectissmsi
Ideo virum bonum ac sapientem nullius indigere volunt nec ab externis viblis rebus dependere. Aristoteles quem reliqui omnes Philosophi sequuntur. ita selitit, ad summi Boni naturam extema bona requiri , ut instrumenta tamen, oram tenta , & quadam auxilia adesse oportere. Nam quemadmodum in Scenicis Dramatibus personae Se ualcae necessariae sunt , 3c sine quibus esse Comoedia Tragoedia ve non potest ι interim aulaea, tapetes, pegmata & id genus requiruntur , ita in humana vita,quae fabulae similis est Scevius imitatione Commoediae aguntur, ad conseqUendam 1 elicitatem animi bona necessaria omnino sunt, corporis autem & fortunae bona multum prosunt. Per ea exercendae virtutis occasio est . & sine ijs praestari multa non possimi Ut sortiter quis agat, robore corporis eget . ut liberaliter, diuitias requirit. 'Et cum hominem perficere summum bonum debeat, qui anima corporeque constat, necesse est, ut felici conspiratione in eo Omnia connectantur . quae ad humanae vitae persectionem splendoremque conducunt. Vnde Varro apud Marcum Tullium lib. I. quaest Aead. Omnis, i 'quit, antiqua ista philosophiasensit tu unica Virtute sitam esse beatam viai tum , ver tamen Matifimam , vis adiungantur bona di corporis , tὰ-tera ad virtutis usum idonea. Certum enim est virtutem ipsam in bonorum usu ac moderatione maxime cerni.
n vero det actis ista bona felicem desuo statu plaevi deturbenti Sane si' calamitates sint parui roboris, nihil aduersus felicem habent, si magnae, etsi externas actiones impediant, non tamen ut ex beato miser fiat, essistunt. Sapientis , teste in paradoxis Cicerone , magnitudiis consilis , tolerantia rerum humanarum . vis tutibus denique omnibus , ut moenibus septus , vinci aut expugnari facile non potest. Igitur bona animi necessia sunt, catera prosunt. Nobilitas exstimulat ad , virtutem , quae veniens e pulchro cospore gratior est. Robur & sanitas ad
virtutis exercitium iacit:amicorum societas vinculum est humanae vitae, pes vitae commoda adserunt.& non raro a persona ludibrium repellunt. Aristoteles lib. i. Sit felicitatis defuitio haec , prosteritas cum virtute coniuncta ; velfortukntia rerum cum virtute administiatio amoue a vel ratio perses ciens ad bene vivendum. Hactenus de summo huius vitae Bono. Altera post hanc vitam selicitas, quae verissima dc perfectissima est . in Dei optimi Maximi fruitione confistit, de qua Theologi. Nunc de Actione dicendum est , in hac enim, cum a virtute proficiscitur, positum est summum huius vitae Bonum,& per eam
alterius vitae felicitas possidetur. x Additamentum.
Pugnant Pen patetici Duce Aristotele
contra Stoicos hac in re, de quibus Cic. 3. & q. de Finibus I. Acad. qq. Certe nugae lunt, & ciuaedam deliria, illa Stoicorum Sesquipedalia , quae de pulcherrimo virtutis comitatu acl ferunt, qua desertura non sit beata vita, nec mansura extra s,res carceris,si ascendat in equileu, si tormenta , si cruciatus, exilia , orbitatem , paupertatem, infamiam , debilita tem, seruitutem patiatur. Nam ut inquit Horat. lib. I. Satyr.
Cum ventum ad verum 6i siensus mores b
dem monuisse videtur Homerus , autho- re Plutarcho in libro de Homero , exemplo Nestoris& UIysiis. virtute pares erant, sed fortuna dispares; unde beatus Nestor , sed miser Uy'es omnium ore praedicabatur. Ninori ut habet Homerus lib. . Odysseae:
. Cum cara primam miris prodiret ab aluo , acta Diae Di ,9 vitam trib re bearam,
Gnflisi bonos natos, o fortibus armis
vlnies vero longis actus erroribus maximos labores sustinuit, grauissimas molestias pertulit, pericula innumera subjt, ut fortunae lusus videretur.