장음표시 사용
51쪽
oezones&animi perturbationes suscepit. Ibi postquam ostendit quamodo permenwm regantur, subjungit. si ipsi negligem euaserit, & habenas relia
querari Vt equi quidem exiliant , efficit ipsa autem trahitur, de um cum ipsis in lacunas & voragines incidit. Seneca a. de Ira cap. 18. Oportunν ad iracundia feruidi animi linutaest. i Nam cum eleia menta sint quatuor, ignis, aqua , aer reterra, potestates pares lus sum uesti da, fervida, arida atque reida. Et loc tum itaque, & animalium, & corporum,
α morum varietates .iuixtura element
rum iacit,& proinde in aliquos magis inia cumbunt ingeniat ut alicunis clementi, maior vis abundauit. Inde quasdam h midas vocamus aridasque regiones 8c caritidas & stifidas.Eadem animalium de ho minum discrimina sunt. Rescit quantum quisque humidi in se calidique contineat. Cuius in illo elementi portio praeualebi inde mores erunt. Ita Senecta, ex quibus
ore temperatione corporis ad emctus ipsos accommodata. Praeterquam quod aerre terrae qualitates ad hanc rem multume sciant. Id approbat Aristotelis lib. I. . Polit. c. I. Et Seneca lib.a. de Ira c 36. In frigora , inquit, Septentrionemque
vergentibus limansueta ingenia sunt, ut
Et Fimilem Maternus lib. a. Astronomia cap. I. Quaedam Gentes, inquit, ita a cae lis hoe est in aere sematae sunt, ut propria sint morum unitate conspicuae, Scythae immani feritatis erudelitategrassan
fur ι Itali fiunt regali se n uitate prinfulgidi: Galli stolidi; leues simi , ais vari Syri . Afri subdoli, acuti Siculi, luxuriosi semper Asiatici & oecupati voluptatibuω; Hispani elata jactantiae animositate praeposteri. Quanqilam in eadem eta jam rεgione .hi sunt mores, aliud inge nitim. Consuetudo vine multum etiam facit de quorundam amicitia. Hinc S. Basilius m. Quod Deus n6n sit au rmalotum. Noxiae, inquit, sunt amicitiae, quae cum malitia contrahuntur. Nam ea amicitiae huius leves vis, ut per similitudinem, malijam coniunctis indat. Fmadmodi in enim in pestilentibus locissensim ttractus aut latentem corporibus morbum inijciti sic item ex praua consuetudine ac conuersatione maxima ho- bis mala hauriuntur, etiamsi statim io- commodum non sentiatur. Menander cum malis conuerum & ipse malus eua
qui Pirtute praeditia in omni eareat assectu. . CAret immoderato, non omni autem liber est affectu. Quippe qui
immoderatus est, virtuti aduersatur , qui moderatus, iuuat. Quis, obsecro, proborum est hominum, qui laetitiam aliquam. aut dolorem, aut timorem non aliquando percipit λ Benh ait Pontanus. UMouemvir in intectibus tanquam vehiculis quibusdam ad amones rectin exercendas, cum bene domiti fuerint, ut ad magnanimur re constanter agendum mo-dcrata cholera. Talatum abest, ut obsint nobis, ut potius vel maximd prosint . & instrumenta sint quaedam virtutis exercendae. Deinde naturales sunt hominibus affectus. quomodo igitur ab hominis alicuius animo extirparentur λ Iitio vero qui assectus tollit, virtutes ipsas tollere videtur. Nam si virtutis est . in medio iracundiae impetu sese cohibere, utique virtute hac destituetur , qui iracundia carebit. Doctor Gentium D Paulus. , inquit . aliam Iegem in membris meis repugnantem legi mentis meae. Nimirum in se vim affetam agn ruit. --Damentum. LIpsi lib. 3. Manudiictionis dissere.
. Fuse de re agit, ubi opinio nem Stoicorium refert , mi Sapientem pathem siue imperturbabilem esset volebant. Nam ambus omnes, quorum is pulsu animus commouetur, ex homine tollebant, ut refert Lactantius Instit. lib. 6. cap. I . Plato autem & Aristotescas pientem modi affectibus tangi, non au tem nullo modo tangi, coiisensu edixe fiant. Lactantius lib. g. cap. I . Nihil iliud, inquit, dixerim quam insanos, qui hominem mite ad sociale animal. orbant Isuo nominet qui evulsis affectibus, qui inbus omnis constat humanitas, ad imm bilem stuporem mentis perducere volunt,
52쪽
dum student animum a perturbationibus liberare, &, ut ipsi dicunt, quietum tranquillumque reddere. Quod fieri tamen non potest, quia vis & ratio eliis in motu est. Sed ne oportet quidem , quia sicut qua semper jacen dc quieta, insilubris de magis turpiti est, sic animus immotus a torpori. inutilis est etiam sibi, Me viatam ipsim lucri poterit; quia nec seciet quicquam, nec cogitabit, cum cogitatio ipsa, nihil aliud sit, quam mentis agit tio. Denique qui hanc immobilitatem nisi asse tu , priuare animum vita volunt, quia vita actuosa est, mors quieta. Diuus Hieronymus EpistM Cte-liphontem. Hominem, muit, ex homine tollunt, δc in corpore constitutos, volunt esse sinecorpore. Subiungit rati nem, quia homo imperturbabilis, aut saxum, aut Deus est. Ipse Christus, Deus &homo perturbationes,seu inctus admisit,
ut docet D.Thom. quaest.ac. de veritateare. 3. Et Au inus tractatrio. in Ioannem idem tradit subsannando eontrariam Philo phim,ubi est. Pereant arguine ta Philosophoriam, qui negant in Sapientem cadere periurbationes an Otum. paulo post illae suntem quatuor, quas perturiationes vocant, timostdi tristitia, amor &laetitia.' Habeant eas justis de in fis animi Christiani, nec Phil horinnstoicorum, vel quorumcum1ue s livm consentiatur errori, qui protecto quem admodum vanitatem existimant verit rem, sic stuporem deputant talitatem, norantes sic hominis animum, quemad modum corporis immisitur Maseratius aegrotare, quando Ac dolo amiserit
sum. Sed videra Lipsius potest loco sit praestato, via. totan, hine sua montinresiluit, & Stoieorum stitiam explieat.
ride Assectuum diuersitas oriatur. ΙTa diuerss hominum animi assectibus agitantur, ut cum hie re aliqua
delectatur, alios eandem auersetur. Quaenam i litur diriersitatis huius causa Qui Galeni scholam sequuntur a virlo temperamento seu diuersissima hominum complexione varietatem assectuum deducunt. Sane cum turbata per hominis primi peccatum omnium animae nostrae facultatum harmonia sit, tum secuta est ingens perpetuaque pugna. Et haec primae diuersitatis affectuum est origo. Deinde vero varia illa nominum constitutio, complexio, sexus magnae prosecto diuersitatis huisis sunt causae. Qui corde fiant magno laxoque non magna appetunt, sed humilia sectantur . quod diffisi In ljs spiritus minus vehementes ac constantes aflectus producant. Corde vero qui magno sint & humido, mapna equidem desiderant. verum non magnanimiter, sed turpiter 8c malitiosd. Clim solidum cor est . seu magnum, seu paruum , generosae sunt rerum arduarum cogitationes , quibus homo imuutus, magna magnanimiter appetit. Qui calidae siccaeque sunt naturae . vehementiores hab- assectus, qui seisidae humi- 6 . languidiores. Ita fit ut Colericus ad iracundiam sit procliuior. M lancnollius ad inuidiam i Sanguineus ad libidineri Phlegmaticus ad ignauiam. Facit etiam non parum ad hane affectuum diuersitatem diuersitas sexus. Quippe a tuum inconstantiorum mulieres sunt, quam viri. Vnde poeta, maritim ἐπ' mutabilesversemina. Et quia.
Naturae sequitur semina qui ne sua.
Ideo ignobiliores inminarum sunt assectus. Habent temperamentum mollius ι humidius, mobilius, quam viri. Αceedit, quod res sensibus obiectae, quo nobiliores praestantioresque sunt, eo-amplius appetitum. Verum cum , ut dici silet, tanto plus isset tu desiderio anititui. quanto plus es in cognitione intestinus, oritur etiam quaedam inde Hier-titas, quod rerum odiectatum notitia vel minor, vel maior habeatur. Extemae addi eausae potant, consuetudo, aemulatio, indigentia ,&aliae id
53쪽
M o R A L 1 v M Lib. II. Tit. 1.
A compta natura, hominum diuer- men ex aureo parente argenteus existitia constitutiόne complexioneque filius, Be ex frereo aureus. Idem Aristote- Etlexu, aliisque causis. Referri huc posi tes lib. 3. de Partibus animalium cap. q.
sunt ea, quae ad numerum quartum ad- Docet discrimina cordis quae ex amplituώduximus. Et experienti docet,quod ho- dine , exiguitate, duritia, mollitia exiis mines pro varia corporis iciserie, va- tant,ad mores aliquatenus pertinere. Eos
ri m quoq; ad hos aut illos inectus proin hebetes esse, qui cor habent durum Zenitatem nanciscantur.Galenus lib.de suta spissum a sensu usere, qui mollius; p stantia virtutum animaliu, omnibus M uidos, qui grande, audaces & fidentes, dieis & Philosephis in consesso esse ait, qui parvum aut mediocre. Plura ille ibi quod animae corpora insequantiae, &pro dem. Praeter temperamentum assuefactio eorum varia dispositione,variet etiam ipsae ingenerat ad essectus pronitatem. unde afficiantur. Istud idem prosecutus est Aristoteles a. Eth. tap. I. Monet perm iusto opusculo quod inscripsit .Quod gni referre, quibus quisque actionibus animi mores corporis temperamentum seia pueritia assueuerit, quod inolin perassue- quantur. Est enim eorpus instrumentum ludinem habitus passiones prope essit animae, quoad actiones ira axime quoad nes, & ad rationis ductum indociles red- perturbationes. Multum at bonam temia dant. Idcirco Pelagius Epist. ad Deme- periem facit bonus parentum sanguis, ex trium. Quicquid, ait, in te primum in quo cum semine moles quodammodo stitueris, noc manebit, 3c ad initiorum' influunt. unde Aristoteles 3. Polit. e. 8. tuorum regulam reliqua vita decurret. consentaneum esse ait, ut meliores sint, Finis in ipso exordio cogitandus est. qui ex melioribus oriuntur, sicut tradit Qualis ad illum ultimum diem peruenire Horatius lib. . Od. q. Fortes creantur cupis, talis jam nunc esse conare. Consortibus de bonis &e. Quo spectat proia suetudo est, quae aut vitia , aut virtutes verbium Mali cotui malum ovum. Qua- sit; quaeque in his pluriaeum valet, eum re sicut proles a parentibus substantiain quibus ab ineunte aetate simul creuerit. haurit, ita & pronitatem in certo; asse- . ligna quoque vis cibi & potus & pharinctus. Et sere semper verum est illud vulia macorum est ad assinuum varietatem, ratum: quia suum temperamensum homini-Saνὶ solet simili,suus oeρatia bus communicant, in quorum substan Lepide Plato lib. 3. de Rep. reserente tiam transeunt. Qua de re Aristoteles lib.
Aristotelea. Polit. cap. 3. ait Armationi a. de partibus cap. 4. Et in problemati uniuscujns ue immixtum a Deo aurum bus sect. 3o. quaest. I. Haec etiam clarius ijs, qui praestantissimi si1nt suturi, argen, innotescent, eum de causis singulorum tum mediocribus, ferrum denique & aes, affectuum agemus. ijs, qui fiant infimae rotae. Ihterdum ta-
Moderandos esse Assectus csr regenaos.
DIuinae vocis oraculum es, Sub te erit appetitus tuus, ἐπ tu dominaberis ei. Igitur coercendi ει refraenandi sunt assectus cum modum Frema excedunt, dcanimum vehementius, quam par est, abripiunt; regendi verδ di intra limites tenendi. elim in mediocritate consistunt. Eracienuum inquit M. Tullius lib. I. Ossic. ut appetitus rationi obediant, eam nec pracurrant, nec Iropter pigritiam aut ignauiam deserant, sint tran-auilli, atque omni perturbatione animi careant: ex quo elucebit omnis con
stantia, omnio moderatio. Quippe eodem Cicerone teste pro Sylla, Re
gium est ita viuere, ut non modo homini nemini, sed ne cupiditati quidem Cum autem nulla maior sit victoria, quam quae de seipso re portatur , tum nihil illoriosius est . quam animi sui affectus sub rationis imperio tenere, Hoc lis. a. m. I.
54쪽
Et vero quantus vir est, qui asi bus suis imperat qui animum vinc It qui iracundiam cohibet, qui libidinem reprimit . qui timore non frangitur, qui desperatione non perditur Dicam cum Cicerone, Hoc qui facit, non ego eum cum summis virμ comparo taed Amissimum Teo iudico. Cato maior, ut author est Plutarchus, eum optimum M laude dignum esse Impe ratorem iudieabat, qui proprijs aflectibus suis imperare sciret. Seruus eniar est, ut aiebat Demonax , qui cupiditatibus suis imperare non potest. Siquidem pulchrius est . Diogene dicente , animi sui perturbationes Philosophia domare, quam in Pylijs ludis viros.superare. Nunquam Sapientis est animo connivere, aut aflectibus qubquomodo indulgere, ne effrenati rationis imperium deserant. Atque idcirco Politici nequaquam ebnuenire iudicant, ut quis ad aliis imperandum in Reip. gubernaculis sedeat, qui non prius animi sui commotionibus legem ponere sciat oc possit.
Additamentum. T in ges , Pythagoricus apud Sto-baeum serm. I. inoniam , inquit, virtus morum circa Affectus,de assectuuin praecipui voluptas & dolor, liquet non in
.eo virtutem eiis , ut eximantur affectus
animo voluptas Se dolor, sed ut modificentur & temperentur. Idem fere ait ex eadem schola Archytas, Nascitur, inquit, ex affectibus virtus, &nata cum illis consistit, sicut concinna modulatio ex acuto&graui: item temperies ex calido & sti-gido : iterumque aequilibrium ex ponderoso&leui. Non igitur tollere affectus opportet; id enim inutile, sed aptare ad
id, quod rationem decori &megiocritatis habet. Seneca Epist. III. Alexander, inquit, Persas ,&Hircanos , dc Indos, &quicquid Gentium usque in Oceanum exleudit Oriens , vastabat sugabatque. Sed ipse modb occiso amico, modo inlita , iacebat in tenebris, alias scelus, a lias desiderium suum moerens; victor tot Regum atque populorum ine tristitiaeque luccubuit. Id enim egerat, ut omnia potius haberet in potestate, quam affectus. o quam magnis homines erroribus t .entur, qui ius dominandi transmaria cuinpiunt mitters , selicissimosque se iudicant, si multas per milites prouin as o tinent, & nouas veteribus adiungAnt, ignari quod sit illud ingens paruula que regnum. Imperare sibi maximum Imperium est. Chrylostomus hom. a. in a. ad Cor. ostendit affectuum compressione hominem vere Regem efici. Reges essicimur, inquit, si voluerimus absurdis impetiue cupiditatibus. Nam is domum regnat, dc quidem verius, quam qui diademate ci ousest. Id sese perspicuum facit, & adducit exemplum Abrahami,cui cum Deus mandauisset, ut dilectum filium suum occideret, tot cositationibus& naturalibus assi ictibus obustentibus dominatus est
generosita.c. Norat. liba. Od. a. Latius regnes avidam domandν
De modis moderandorum assidictuum dicemus ad singulos affectus.
Eniorum affectuum equidem non magna i blande enim in animos
' irrepunt, nec corpus graui impetu concutiunt: vehementioriam Ve- .fctuum p magna Omnino vis est. Quippe animos perturbant, & eorpus Maximis vehemei ii quacum agitatione commouent. iudicium oblascant, tranquil-υὸbὸmα- litatem mentis tollunt. Interdum tanta concitatio est, ut grauissimum n tiaram. mo detrimentum accipiat & sus cetur: imo ruat impetuque seratur, ac
propὰ inuitus ad vitia compellatur. Quam ob causam principiis hic ob-llandum est, in radiee opprimendi eiusmodi sunt affectus. ait Cicero lib '1. de Finibus. sunt, quae non modo singulos homi-s-, nes,sed divinersas familias euertunt ri totam etiam labefactant Rens. Nec haeseses issoltim iactant. nec fantum in asios caeco impetu incώrrunt; intus etiam animis. inclusa interse Asident atque discordant. Herculem
55쪽
monstrorum illum olim dormitorem, sub cuius claua mundus contremuit , una mulinicula immanibus armis exuit, filo ad colum dedueenudo sibi subegit. Nimirum dum ille potenti amoris assectu vincitur. At xander Magnus in Indiam profectus a Candace Regina , quam deperibat. audire debuit: Rex inlexander imperium mundis cepisti, captus es a muliere. Vnus nimirum aflectus omnia vincentem Alexandrum vicit. Multi equum agitare norunt, qui nequeunt appetitum cohibere, multi gladium dextre rotant, qui ab una cupiditate in ambitionem. in scelera rotantur: multi flumina tranant superant.. qui in pelago luxuriae submerguntur. Quanquam de vi singulorum affectuum in singulis explicandis dicemus. Omnibus hoe commune est. ita hominem immutare,ut de iisdem rebus non eodem modo iudicet. amat, pro delicto nihil habet . aut pro exiguo: contra qui odit, omnia pro magnis. Item qui concupisc t. id quod iucundum , bonum censetiat qui affectu hoc caret , non item.
Additumentum. HAE e constabit, ctim de singulorum uuam. Maximus Tyrius se . I . Impro
assictuum essectibus diremus. Inreis bitatis sontes, priaraque mali huius citusarim eonstat etiam ex ea difficulta e,quam ex illuvie quali & exundatione existit, in reprimendis coercendisque affectibus quotiescumque ille affectuum seruorani homines experiantur. Illam describit Dio mum accendit; quoties pullulantem quasi Chrysostomus orat. Q. Philosophus. Se efforentem. Rationis vim confundit, inquit, semper sibi imperat ; quod longἡ Non aliter , quam hiberni torrentes s
dissicilius,' un omnium Graecorum, uni- lent, qui si legitimum suum alueum seuersorumque Barbarotum regnum obti- mel excedant, sataque ac plantas agric nere. Quod enim tam immane hominum larum invadant , penit is ea inundant ac genus est, ut sunt irae,&inuidiae,&con destruunt. Eodem modo immodicis tura tentione . quas illum sibi subiugare o- bata assectibus ani.na , rationis praescriportet λ Quod etiam tam amatum &insi- ptum excedit, falsieque in ea improbrauediosum , proditoriumque, ut voluptates opiniones, & quae cum natura eius Pu- atque concupi scentire, a quibus eum gnant, offerre sese incipiunt. Plane hoc vinci nunquam oportet I Qind denique ipsum, quod ebriis euenire solet. Nimia tam violentum ac formidolosum, ani- enim illa crapula , morbos, qui intus lamosque humi lians, ut timores Ze tristinae, tent, educit, non secus, quam e latibulis quibus nunquam eum cedere deeet Sub- suis per serpentes educuntur bestiae; atque itingit paulo post, eum, qui hoc impe- ita mentem eonfundit ; eamque vocesiluin sortiter & moderate regit, non dista non suas, sed eiusnodi belluarum cogit cile elle , omnium hominum fieri supre- prostrae.
Vnde eueniat, quod animi assectus corpus etiam a ciant, contra.
EA etiam asse tuum vis est. vi non animum tantum , sed ipsum quo 'que corpus afficiant. Repentinum aliquando gaudium, aut inopinata tristitia sepe morbum , non raris mortem acisere. Dolor animi magnum eorporis tormentum est. Quinimo, ut ait Marsilius, insolesyia tetricuiusdam spectaculi guΗum inficit, prouocat nauseam is aspectu.
Pueri nonnunquamqgrandiores, cum amaram potionem inerri vident, satim sentiunt amaram in oresaliuam, quam vehemens mouet imaginatio. His nonnunquam tali quadam cogitatione alvus quoque laxatur .Et quod
mirabile eH, nonnustis stupefiunt dentes aspectu aliquo re auditu. Contra quid uid corpori voluptatem adfert, gaudere animum dc gestire e-nsaeir. moa inflictum sit corpori vulnus , praecipuus animi dolor est, qui de remedio undequaque sollicitus est. Quaenam igitur est causa Arcta ni--m mirum illa coni o animi corporisque , ille assectuum flammas excitat, nan
56쪽
hoe flammas recipit ic aeeenditur. & commouetur; ille si ad bonum tetr- dat, hoe sequi ur ι si malum fugiat. hoe timore , odio, moestitia . dolore
concutitur & sanguinem suum, ut Animo succurrat, aut diffundit in membra, aut ad cor reuocat. Communicant ambo, quicquid agunt, aut perpetiuntur, vinculo quodam continentur, & communem habent aut laetitiam, aut dolorem. Nec enim aliud e I homo, quam corporis animi, concretio, inquit Chrysost. homil. de Lapsu primi hominis. Cum affigitur corpus aut exultat. cum per se sine animo nihil possit , idipsum commotiς perturbationibus suis Animus testatur, & se non ignorare ostendit. D. August. lib. 6. de Musica , Videtur mihi anima, inquit, ctimsentit in corpore non ab illo aliquid pati , sed in eius pastionibus attentii s agere, e r has actiones siue faciles propter conuenientiam , sine dociles propter inconuenientiam , non eam latere, ιν hoc totum est, quod sentire dicitur. Haec proinde cum tanta vis sit. dc duplex periculum , nihil indulgendum est cupiuitati, coerceri u ris & vinci debet. Verissimc dc pulcherrime Cyprianus lib. de Bono pudicitiae: sttii cupiditates tossit,/metus sustulit: nam ex cupiditatibus metus veniunt: qui cupiditates viniit, de peccato triumphat; qui cupiditates vincit, metum generis humani sub pedibus suis jurere ostendit; qui cupidita- ter viniit, pacemsibi perpetuam dedit; qui cupiditates vincit, Iibertatem IA
bi, quod es etiam ingenuis di cissimum, reddidit.
dditamentum. CAufam hic assignamus arctam animi state deprehensus, jactatusque, perturba-
corporisque coniunctionem. Isido- tur, deluam scientiam non declarat subistus Pelus. lib. . Epist. Ias. Illud dixe- mersa dcc. Affectus ergo corporis & ani-rim, diuinum esse vinculum, quod colli- mae quodammodo mutui fiant ob sympaget ea , quae plurimum inter se distant, thiam dc connexionem facultatum iubae communionem ac societatem quandam ordinatarum, δc facultatum superiorum, ineffabilem esse animae incorporeae cum id est appetitus 3t voluntatis. Nec mirumcolpote, 6c indicibikm esse consensio- est, cum anima corpori sit immixta, in eonem atque affectionem mutuam inter im- que tanquam in subiecto inhaesionis, ut mortalem substantiam 8c mortale instru- Philosophi loquuntur, existat, de suas mentum, ut ipsi quoque Platoni videtur. petationes per facultates corpori in limGalenus autem hoc a se ne intelligi qui- tentes exerceat, si in eam illa transfundem posse simulat. Ideo autem hoc fa- dantur, quae in corpore contingunt, dcctum est, ut anima magno sibi studio ha- contra. Ex hoc male & in naturam no-beat curam corporis, non quidem ut caris stram contumeliose Galenus venit in seianositate quadam saginetur, atque intu- picionem, quod hominum anima corpo mescat, sed tantum, ut recte valeat, cum rea esset. Fatetur enim,quod si anima non anima, si eam valetudinis curam negli- ' sit usquequaque corporea, non posse in gat, luitura sit eam corporis intemperiem, telligere , cur flaua bilis in cerebro copi de inde incommodum perceptura, quam- se collecta delirium invehat a cur stultivis non propria dc principali noxa , atta- tiam cicuta propinata conciliet, alia eius. men per consensum. Intemperies enim modi. Illa vero animae turbatio oritur, corporis, ut ebrietas, animae quoque il- non quia anima corporea est, sed proiniam assectionem transmittat. Ipsa verd pter illam sympathiam, de qua supra. perande, ut gubernator in magna tempe
57쪽
M o κ est concupiscentis appetitus commotio ex obiecta - γ . .' boni specie seu cognitione proueniens. Cum enim aliquidr offertur, quod aut verὰ bonu est. aut boni specie placet, ea opinione appetens animi facultas. ut illud obtineat ac perstuatur,commouetur. Adeoq; Amor quaedam est voluntatis inelinatio,ad id, quod bonu existimatur, propendens. Diuidi vario potest. Atque inprimis trifariam, ut unus sit amor boni ciuilis honesti. alter boni utili , tertius boni jucundi. Deinde vero unus est , qui ab prima. Appetitu sentiente proficiscitur, alius qui a Voluntate. Hic vero dilectio sbe Δ.potius, quam amor appellatur. Si in Deum de proximum sit, Charitas estis in parentes & rectores, Pietas: si externa ceremonia se prolat, Cultus
dicitur i si per eum non tantum diligamus, Venim etiam bonum optemus, Beneuolentia nuncupatur: si mutuus sit amor, Amicitia nominatur. Plato duplicem amorem constituebat. Bonum unum, quem Cacodae- .amonem & Superiorem appellabat, cuius munus esset essicere, ut homines res diuinas prosequerentur. Alterum malum, quem Cacodaemonem dc Inferiorem dicebat, per quem substantiae superiores erga inseriores inclinarentur , & homines erga res terrenas. Idem ut Amorem maximum esse affectum declararet. illum inter species suroris numeravit,quarum primam Vaticinium ponit, cui Apollo praeest . secundam Mysterium, cui Bacchus itertiam Poesin, cui Musae , quartam Amorem, cui Venus. Sed hic Veneris est Amor.
At vero cum Diuini verbi Oraculo teste, stuicquid es in mundo. aut est mconcrepigcentia oculorum, aut concupiscentia carnis, auisuperbia vita , vitiosus quicunque est Amor, aut ad honores & dignitates tendit. & est Ambitio ι aut ad diuitias, & est Avaritia, aut ad voluptates. & est Libido seu Luxuria. De his suo loco.
dditamentum.. vi DAM Amorem definiunt dam esse amoris proprietas. Quidam ex
j quid ceu vere bonum, c u. quod videtur bonum, idque quati attrahere ad se gestit, ut eo potiaturdi fruatur. Ahj dicunt esse a fictum, quo animus bonum adamatum sibi coadunari cupit , S unum quasi cum illo fieri. Ludovicus Viues lib. 3. de Anima, Si homicii , inquit, bonum oblatum si, primo existit allubescentiae, qiue confirmata amor est, qui voluntatis inclinatio seu pro Meilas ad bonu est. Scaliger exercit.327. Rct. I. Amor, inquit, est assectus viri nis, 'iux causa species scurepraesentatio ac forma illa, quae accidit Maimo. ut in eqcreet dispositionem unionis. Aristotelica definitio est, Amor est volitio boni lQui. At vero velle bonum alicui, videtur qine Dionysio p. q. de Divin. Nomin. colligunt amorem proprie loquendo est evnionem affectivam amantis ad rem amatam. Ita etiam docet D.Th. I. 2.q. 28 .a. I. ubi ait amorem fundari in quodam gene re unionis, per cognitionem apprehensia inter amantem dc amatum . Consonat Augustinus 8. de Trinit. eap. Io. his verbis, Quid est amor, nisi quaedam vita , duo aliqua copulans, ves copulare appetens, amantem scilicet, dc quod amatur λ Sed hoc de amicitia dictum videtur. Diuidi Amor pro varietate rerum, in quas fertur, potest.Ad diuisiones hic pro positas addi illa potest, qua amor alius est amicitia , alius eoneupiscentiae; ille ad personam, hic ad rem amatam termina
58쪽
Hessunt. Α M o κ 1 s tres potissimum sunt causae. Prima est boni pulchrique - cognitio. Haec enim appriitum excitat, & Voluntatem impellit. a. Secunda simi istudo est. Est enim ea velut natura una in multis: quost. vi aliquis sibi similem tanquam seipsum apprehendat, atque ita, quaecunque unius animum alterius animo similem reddunt, amorem meram.
Hine ista jam in Prouerbijs. Sinais smili gaudet. Item Similes μ
3. milibus facile contregantur. Tertia est amor ipse amoris causa , cum quisse ab alio amari intelligit. Quippd Amor magnes est amoris. Si vis amari. ama, inquit Seneca Eum, a quo homines amantur, bonum credunt, & ut bonum diligunt. Deinde vero ejus, quem amat, faciem imaginemque quandam suo in animo amans insculpsit, & illius auimus quoddam quasi speculum existit, in quo, dum eius, qui amatur, species relucet, & issem amantis animo intuetur, amare illum sani compellitur. Nonne etiam maximum, quod conferre amans potest, beneficium est amor φ QEi amat, hi, quem ainat, voluntatem suam traditi quae cum in homine sit Regina. facultates hominis omnes secum trahit. Quod cum fit, nihil in amante superest, quod in eo non sit, qui amatur. Atque idcirco, vivit amans in eo, quem amat, de eo loquitur, nihil vult, nihil odit, nisi quod eum velle & odisse nouit.
Additamentum. P R iM A amoris causa bonum & pulchrum a nam omnia bonum appetunt ;pulchritudo facit, ut maius videatur. Sed cognitum esse debet. Nam,ut ait Propertius lib. 2.
Q uter, utinum est, ignoti miti cupido,
Si nestis, scindi sunt in amore duces. Et Ludovicus Uiues, Tantum amatur bonum, quantum de illo possumus intelli gete. Apud Graecos idem pulchro & bono nomen , adeoque nihil bonum, quod non pulchrum amanti. Pulchritudo corporis externa magnam vim habet ad am rem conciliandum; imago enim animi esse videtur, cum de eo male constituto aliud iudicium non est. Hinc iuxta Pub. Mimum, Fomaosa ficies muta commendatio. Quippe ex pulchritudine externa internam aestimamus. Maximus Tyrius dissert ix. Putastae, inquit, alterius rei amorem , quam pulchritudinis amorem esse Nihil minus enim,quam amor esset, nisi circa ipsem pulchrum versaretur. Et
paulo post: Nihil pulchrum autem diei
potest, quod cum damno aut periculo coniunctum est,quod flagitia patrat,quod in miseriam , quod in calamitatem hominem deducit, quod in poenitentia desinit. Idem Maximus proinde ait, eos, qui voluptatem, nempe foedam Ac inhonestam, sequuntur, non amare, concupiscere.
unde fit, ut inhonestorum & orum
nullus sit amor. Imo sciam amor si die tus, est animi exlegis & effraenis, vel petulantia quaedam, ves amoris idolum, ut ait D. Dionysius, aut a viro amine prolapsio. D. Augustinus coinquinationem ve-tie amicitiae, Pythagoraei iniuriam vocant. Secunda est similitudo. Hine illa apud Aristotelein lib. 8. Eth. Simile appetit b& lib. 9. Simile simili amicum; apud Platonem in Conuiuio,Simile simili semper propinquum. Apud Laertium in vita Platonis, Canis cani pulc herrima,& vacca bovi, & asina asino , & sus sui. Theocritus Idyll. 9. Formicae grata est formica,cicadet cicada,accipiter placet accipitri. Ratio est, quod in ijs, qui nobis similes sunt, elucesca us ipsi, tanquam in speculo, ut est apud Aristotelem a. Mag.
Moral. cap. 28. nemo autem est, qui seipsum non impense diligat. Hanc causam amoris adediscacem Armat metianzenus Orat. I 8. ut dicat similitudinem studiorum 8c instilutorum non miniis deuiniscere, quam consanguinitatem de assimit
tem. Uerum quidem dici solet, Figulus figulum odit ; sed idcirco, quia sn bono adipiscendo se inuicem impediunt.
Haec porro similitudo extendit se ad omne idem institutum , studium, conditi nem, aequalitatem;vnde fit ut etiam simul peregrinantes, simul militantes, simul studentes se ament. M. Antoninus Philoso- Phuti
59쪽
phus cilina ad imoetium euectus esset,con discipulos olim Iuos honoribus divitiis
Tertia est Amor , amoris Philtrum. Cum enim existimemus eum, a quo amamur, bonum esse, nihil promptius est, quam in eum benevolentia ferri. Diuus Loebrosius a. ΟT. cap. . Ad incentivum caritatis communis plurimum proficit siquis vicem amantibus reddat, nec minus redamare se probet, quam ipse amatur,ad . que amicitin fidelis probatur exemplis. Quid enim lain populare, quam gratia quid tam insitum naturae , quam ut diligentem diligas quid tam inolitum atque iinpressum affectivus humanis, quM ut
eum aenare inducas in animum , a quo te amari velis Fabula apud Themistum est, quod cliui Amor editus a Venere esset nec cresceret, consulta Themis respondit,cr scere enim soliun non posse opus esse A terote, ut Eros crescat, mu:ub alterum alteri incrementi causam futurum. Quam primum autem Anterotem Venus genuit, statim Eros coepit grandior fieri. Porro cum hac amoris causa affinitatem habet imitatio aptissima Amoris conciliatrix. Facile enim adducuntur homines ad illum amandum, quem imitatione sibi coniunctum vident. Plura de his lib. q. cis de Amicitia dicemus.
si i cs' qui iam Amorismi essectus.
FFsectus Amoris octo praecipui sunt. Primus est amantis eum eo, qui Octo r. 'amatur. unio. Ambo enim voluntate δι animo unus sunt, idem v lunt . idem sapiunt.
Secundus est mutua quaedam eonjunctio, qua sibi invicem adhaerent. Quippe , ut Divus ait Bemardus, Verius est anima, kbi amat. qu ubi animat. Et quomodo sibi adhaerent, qui invicem se amant Nimirumper inclinationem, qua in se mutuo propendent, Ur appetitum, quo seciesiderant; per vim apprehendentem, qua se sibi obiiciunt. Pulchr8 Plato.
Amator animus inproprio mortuus, in alieno corpore vivit,oin se mortuus, in alieno revivisit. Una verδ mors in amore duplex est reviviseemtia. Moritur enim qui amat in seipso, dum se negligit, ac reviviscit in eo, quem amat, cujus ardenti cogitatione desiderioque continetur, iterum reviviscit, dum in eo se recognoscit. Tertius est quaedam extasis , de velut a seipso alienatio, dum amans de 3.επήμ. alio, non de se cogitat, & alterius, non suum bonum , inquirit. Hujus autem extasis, quae ex vehementi amore exoritur, tanta quandoque vis est. ut omnes facultatum omnium animi actiones impediat, idque propter summam amatae rei bonitatem pulchritudinemque, in cujus admirati nem qui amat, ruptis quasi fraenis, abripitur. Talis est primus in taminam juvenilis ealor. Quartus est zelus quidami amor nimirum ardentissimus Ex eo id eω- q. Z. . sequitur, ut dum amans amittere metuit quod amat tanquam seipsum .
adversus id omne concitetur, impedire quod potest ι & quod impendet.
Quintus est languor elim ab amante res amata longius recessit, suam ut consequi, aut ea frui posse putet. Cum enim toto eam assectu prosequitur, languet animus & corpus simul. Et hie eorporis languor gravem arguit animi assectionem. Sextus lachrymae. Cor enim amore incensum ita aperitur dilataturque, 'ut colliquescere videatur'. unde lachryma aulatim erumpunt. Et 'ue
admodum cera liquefacta sygilli impressionem recipit, ita liquefactum hoc modo eor rei amatae essigiem magno impressam affeta facillimὰ com
Septimus est servor quidam. Nam sicut aqua ita calefit aliquando, ut γ.ωυ,ν E ferveat, Disil goo by Corale
60쪽
ferveat, ita cor exardescendo servet, Hujus servoris signum est promptitudo quaedam ad id omne, quod amata res exigere videtur , exequ duri praestiuadumque. Octauus eli amentia Vehemens quippὸ & assidua rei amatae cogitatio
spiritus in cerebrum evocat, & eorum ardore non exsiccat cerebrum tam ttim , verum etiam adurit . sensuumque internorum organa , atque ill
rum temperiem ita dis luit, ut sua obire munera non possint. 'Sum & effectus alii, sed hi passim obvii, ut bonorum communicatio promptum auxilium, sincera ndes, Sc id genus..Auditamthium.
VT eflectus amoris hie enumerati bilat. Item multa amantium loquacitas cognoscantur, eius energia est per- est. Unde Chrysost. in Psal. t. Hic est Ricienda, quam docet Max. Tyrius dis. mos amantium, inquit, amorem non cela-sert. Io. Est, inquit, generosum quid a- re, sed enuntiare vicinis, & diuere se a morac ingenium, ipsaque sparta magis li- mare. Ardens enim res est natura dii berum. Solus enim, omnium, quae homi- etionis, nec potest animam sustinere, ut nibus adeste solent, si quem vere occupa- eam silentio teneat .Ex eodem servore fit, verit, nec opes admiratur, nec Reges me- ut amor pati mora, non possit. Hinc illud tuit, nec Regiam stupet, nec iudicium Amanti unam diem esse instar totius vitae; horret, aut mortem vitat. Non bellua vl- qubd ex Theocrito resert Nazianzenusia, non ignis, non praeceps locus , non orat. 18. Plato in conuiuio plurimos a mare, non ensis, non laqueus metum in- moris esse seomplemtur, ubi loquens cutit. Sed Sinuia penetrat, &periculosa de amore, Hic.Deus est, inquit, qui pa- superat, & quaealij metuunt, facile con- cem largitur hominibus, mari tranquilli temnit. & quae alijs dissicilia videntur, fa- ratem, menti requiem, cubilς viventibus, cile essicit, &c. Nazianzenus orat. 18. somniumque in curis. Hoc rusticitatem a Dulcem tyrannum appellat. videri po- nobis amouet, similiaritate nos conciliati test D. Augustinus serm. 9. de verbis coetus huiusmodi omnes congregans, . Christi,υbi nihil esse ostendit, quod amor videri potest P utarchus in c pusculo de pati homines non cogat, concluditque, Amore, & Patricius lib. q. de Regno tit. in eo, quod amatur, aut non laboratur. II. Inter hos effectus ille maxivus est. aut&Iabor amatur. Nimirum omnes alij quod am Eaciat amantem esse in amato; aflectus, amori obsecundant, &ad eius voluntas enim , quae est appetiti . trahi nutum concitantur. Id Euripides signifi- tur ab alpato, & ad illud per amoris pro cavit, cum amorem docere Musicam seri- gressum quodammodo vadit. Inde Chri psit, ut talari Plui. I. Symp. quaest. s. stus dixit, Ubi thetarus tuus, ibi & coe Orpheus amorem, Dulce amarum, nomia tuum erit. QMd exemplo cuiusdam auis navit, quia torquet amantem propter rei ri comprobatum est, cuius cor statim amatae absentiam aut desectum. Fingitur morte auro infossum intra arcam tepe puer & caecus, quia , ctim in multa & v tum est, ut legit ut in actis sancti Antonii hementi spiritus motione consistat, since- Ulymponensis. ritatem judicii rementis serenum sinu
Exempla qui biss jam dicti esseSIus declarantur.
DEbinadis Si oesi filia cum sponsi in militiam abeuntis summo desi
derio teneretur , ut eo minus contabesceret, solatium hoc modo quaesivit. Et sponsi amati facie umbram aliquam in pariete lineis tantum carbone ductis circumscripsit. Vt nimirum ita ipsa in amato sponso viveret . quae in se moriebatur. Vnde Theophrastus amorem tacitatri
Socrates autem amorem modici temporis tyrannidem esse deviebat. quod qui amat perpetuo igne torreatur , nunquamque quiescat, & com
trariis perturbationibus agitetur. H- doles is sile apud xl tum in