장음표시 사용
41쪽
auia filiae insensi peremerat, ut referiri- torem& ream post centum annos adesi letius lib. 8. cap. I. Eodem modo cium iusserunt; eodem asse moti, quo Dol quaedam maternunilias Smyrnaea vino & bella, qui nec liberare caedibus duabus Nium interemisset, quia iuuenem optimae contaminatam, nee punire iusto dolore indolis, quem ex priore marito enixa fit impulum sustinebat. Ibidem Valerius rat, occiderant, P. Dolabella Asiae Pr, Par autem ratio est, seruata proportione consul condemnare eam noluit , sed cau- de concupiscentia & incenso assectu cu-sam Athenas ad Areopagitarum cognitio. piditatis. nem relegauit. Illi inspecta causa Meus
An cogi hominis 'voluntas possit.
id ille mundi Arbiter Deus possit, non inquiro. Esto ad bonum aliquod eligendum me cogat i certe illud si velim. non cogit . ad id
enim,quod quispiam vult, nequaquam cogitur. Si nolim. etsi compellat, mea me Iibertate tueor . dum recuso. Magna tamen eius vis est, dc milhctere. Maedam quasi necessitas, dum aut rationem ill inrat, ut hoc velim , aut auxilium nocessarium negat , ut istud nolim. Cogere hom humana vi si agamus, cogi omnino voluntas non potest. Libenatis hoc priuilegium est .v t dicere unusquisque possit. volo velle, volo nolle Nullus umquam extitit Tyrannus,qui hominum voluntates cogere potu rit.Ηine illa Sapientum axiomata. Theologorum. FidesJuaderi potest , cogi non potest. Vimam
Sciis e. olunt- nonpotes cogi in Sapiente.Vre cadesca, non prodam lomota. minus in scelera ruam. Lipse. Nulla vis exterela me coget, ut sentiam, quin non sentiam. Thuani. Alterius voluntati neseo dominiatur. Vt omnia verbo uno quasi dicam', ecce virum uod liberum. dc canstam tem ex Horatio propono.
Iustum re tenacem propositi virum,
P on ciuium ardor prava iubentium. . . Non vultus inVantis Oranni
insense quatit Iolida ; neque AuΗer Dux inquieti turbidus dri , Pere fulminant/s magna Jovis manusis Si fractare istasatur orbis Impavidum ferient ruinae. Mascula fuit vox illa Calani Indi ad Alexandrum Magnum. corpora de loco
in locum transferes , lapidibus citius vocem exprimes , qu ad ea, qua notamur, uos creas. risu vixit, non vivit, non vivet Rex aut Imperator, qui ea nos facere arigat, quae animus non decreuit. D. Augustinus,
Tam absurdum es, inquit, voluutatem cogi, ars calidum esset absque ca-tire. Certὰ nullo necessitatis vinculo constrigitur voluntas. Caestrum etsi cogi voluntas non possit, moueri tamen, flecti, impelli potest i cum aut spes praemii . laudis, honoris, proponitur, aut delicti grauitas ostenditur , -- aut pcens infamiaeque nota ob oculos ponitur. Duo enim, inquit Plutarchus, Fest. elementa Iuni virtutis, spes honoris , laenae metus; qMorum ista incita- .riores ad pulcherrima studia, hic segniores ad vitia reddit.
Additamentum. P Rudentius in inmartigenia, contra permatore datis gy nscisi, ab origi , unia osores liberinis: Sirc resa tibi μι super orbe restas, Myis, 'victitatam uberanis Missa Et ver hietem propris axe μαε. . C Istra
42쪽
Iure potestath, liceat cui velle sequi' iis similitudinem in ipso perspicere, &placisum , nussit animum subiungere quomodo eius imagine impieitum sit, ii tot euidenter cognoscere λ Deus superiorem An cum te Dominum, cunctis quacunq; crearat non habet, nec habero potest ;& liberum Proiceret, mi Gluviffinissemiretuleret albitriuin dominium non patitur, nec pata Imperffs,-am i, poIum, mare, fumisia, potest : quia violentiam inferre vi , nec
ventos i Creatorem decet, nec creatura potest.TO-Dediret, arbitrium de te tibi cre dire auarus tuu infernus, totus mundus, totus denique Nollet ut indigno , Iibertatem' negaret militiae cietesiis exercitus in unum concu Quale erat, electus magni rex orbis ut esset, . rat, in hoc unum coniureti Unus ex libero Non rex ipse sui, curto foedastis honore' arbitrio consensus in qualicunque re ex-Nam quis honos Domni os cuius mens libera tot queri non valet. Antoninus lib. 8.1 est Memento , ait, partea tui principem s. Vna, se iinpositaseruit sententia leti. peiari non polle, cum in se collecta, se- Et paulo post. ipsa contenta est; neque quicquam praeteri ι, vir ipse parens epifexq..consitor Adae, voluntatem agis , etiamsi non instructa Vade homo, ct agatu nostri praenobilis oris, ratione pugnam conserat. Quid ergo fiet, Insubiecte, potens, rerum .irbiter, arbiter idem si etiam 1 tatione parata circumspecte de Et iudex mentis propria, musiubdere soli rebus judieet Itaque mens ab aniectibus Sponte tu. , quo fit 'biectis, ct ipsa soluto libera, arx est; nihil enim municius homo Libera iudicio: non cogo, nec exigo per vim, habet, quo refugiens super ars non potest.
Sed moneo iniustum fugias, ipsi, mi sequaris. Id qui non vidit, indoeias eth; qui vidit,
Luculenter etiam D. Ambrosius lib. a. neque eo refugit, infortunatus Ita ille. de Iacob. c.3. Qui volista is stu arbiter est, Et iure arcem inunitissimam dixit, quae judex consiIj, interpres arbitri , habens suorum nulla vi est expugnabilis, ne quidem Dee- actuum libertatem, is profecto liber est. Alig. inonis, qui latrare & siladere potest , sed lib. I. de lib. ain. cap. I 2. . non cogere liberum arbitrium. Nemo e-Iuntate, quam ipsa volMirassita es p Et lib. nim , ut idem Antoninus ait ex Epicteto, 3. cap. 3A Voluntas notra, nec voluntas esset, latro est voluntatis libe . Hanc Volunta-
nisi est in nostra potestate. Richarias de S. tis iberae insuperabiIitatem. Simplicius invictore lib. de statu inter hom. pari. I. I 3. Enchiridij - tyimam potentiae cap. 3. ostendit libertatem voluntatis hu- diuinae simulacrum. Ejus autem excellen mai coli Deo insuperabilem esse poten- tiam N stinus orat. Magn. Catechet. histram. Quid quaeso , inquit, in homine verbis ostendit: Qui in uniuersitatem li- sublimius, quid dignius intimiri potest, beram habebat potestatem , propter sum quam illud, in quo ad Dei imaginem mum in homines honorem , dimisit etiam creatus est y Habet sanE libertas arbitrij aliquid in nostra potestate, cujus solus est imaginem non solum aeternitatis, sed et- dominus. .Hoc autem est liberi arbitrij li- iam diuinae Majestatis. Quantum putamus boraclectio, res quaedam minime redacta in hoc incommutabili aeternitati prae cae- in seruitutem , & quae est sui juris, sita interis omnibus liberum arbitrium vicinius lilbertate mentis Sc cogitationis. Epictetus accedit , eiusque in se imaginem expreia lib. q. cap. I. Liber est, inquit, qui vivit sius gerit, quod nulla umquam culpa, ut vult; qui nec cogi, nec impediri, n nulla demutri miseria non dicam δestrui, vim subire aut violentiam potest.
sed nec minui poterit λ Uultis & maiesta-
De Dimitione. stalasit. πNtentio est actio voluntatis. qua in finem certo modo consequel dum i fertur. Intendere enim nihil aliud hie est . quam teiadere seu ferri. Id .
vero voluntatis est, quae caeteras ad finem obtinendum facultates exci- tat.& ad suum bonum mouet. Omne enim bonum, voluntatis est bonum.
ἀμφ olfimi sisti, Jὸ- rsit intentio ' Nequaquam. Vnus enim Vltimus tantum est vis. plures vero hominum sunt intentiones . neque in ultimotannim fine consistunt. sed in medijs etiam quandoque. An plurissimul intendere homo post y Illud vero certum est. Quippd intendere fc finem potest, & simul quae ad idum ducunt. In natura exem
43쪽
M o R A L I V M. Lib. I. Tit. V. 33
plum est, quae per unam eandemque linguam gustum & loquelam intendit. An intentio Brutis etiam conueniί latendere clim nihil aliud sit quam ad finem aliquid ordinare, idque fieri sine ratione non possit, conuenire brutis non potest. Quaedam tamen naturae in brutis intentio est, qua ad bonum quodpiam eadem instigante mouentur.
Pronunciata de Intentione. O non bona intentione fit, non prodes.
Bonum prorsur condemnat intentio praua,Wpenitus non excusat recta. η- ta.
Virtutes in intima intentione subsistunt. In bonis operibus qui per intentionem titubat ,seipsum liludit. Non quomodo euenerit , seἀ quomodo intenderis tibi imputatur.
Opus non exse .sed ex intentione fit crimen. aut virtus. ν.Additamentum.1Mentio, de qua hoc Iseo, nihil aliud
est, quam assectus esseax consequendi finem. Eam anteit judicium quoddam practicum, quo finis praecopnoscitur, &ce eius dignitate bonitateque iudicatur. Hoc iudicium agnoscit Aristoteles 3. de anima . a. & appellat notitiam practi cam. Finis enim, in quem fertur intentio, non obiicitur nudae apprehensioni, sed persecto iudicio, quo de eius bonitate Pronunciatur. Quod autem intentio sit a s solius voluntatis,ex eo constat,quod nihil aliud sit, quam essicax volitio finis subiunctae cognitioni,vt D.Τh. & Theologi passim docent. Ex hac meriti ratio dependet. Nam, ut ait August. in Matth.
d non bona intentione facis, non si bi proderit, quia quomodo feceris, non quomodo illi euenem, tibi imputabitur. Vnde, ut ait D. Greg. in Morat. Si semel cog intentione corrumpitur, Muentis sectionis medietas & terminus ab hoste callido seeure possidetur quoniam totam a borem sibi tructus ferre conspieit, quam veneni dente in radice vulnerauit.Summa cura vigilandum est, ne vel bonis operi bus seruiens mct reproba intentione polluatur. Idem sicut fabrica columnis, c Iumme autem basibus innituntur ; ita vita nostra in virtutibus, virtutes autem in in tentione intima subsistunt.
FLectio. definiente Philosopho lib. 3. Eth. est appetitio eorum , quae ta . . .
in nostra sunt potestate, cum deliberatio praecessit. Seu est voluntatis 'actio, qua praevio consilio de deliberatione de mediis ad finem cons urendum utilibus, unum prae alio eligitur. Est litur Electio voluntatis. Cum enim sit eorum quae in nostra sunt potestate. liberum quoddam desiderium , non potest nisi eta voluntatis. In brutis ea non reperitur, in quibus nec consilium est, nec consultatio, ge quae ad quippiam mviri sent de- M tm terminata. Eligere si quandoque videantur . non eligunt tamen, Zc natura η ς igita ad unum seruntur. Solus homo summa libertate eligit, atque ita eligit, ut m . ' 'non eligere etiam possit, aut electionem suam mora quadam retardare. Porris nemo eligit,nisi quae fieri posse existimat. Per id enim fieri ouod non potest, nihil cotu uimur. Vnde eorum, quae iii nostra sunt potestate, fieri electio semper debet. Electionis leges potissimum sunt duae. I. E duobus bonis eligendum est, quod melius es. Iegra es II E duobus malis tantiae es eligendum. stimi. Cum autem, ut communi verbo dicitur, plus videant oculi, quam oculus, aliorum adhibendum est e silium, atque eorum praesertim , qui in prinpositae electionis materia sunt versati.experimentistiue in ea abundant: qui graues sunt, constantes, taectibus carentes, Deo addam, amici, familiares.
44쪽
Pr supponitelestio consultationem, & intellestiis seu rationis iudicium. qui enim intellectum voluntas debet, & cum nihil cognoscat, consilium
aeuomodo ad institu/ndam euctionem fit deliberandumy Uno in exemplo modum pono. Deliberandum sit, utrum eligendae an reijciendae sint v Iuptates. Primd ita proponenda ipsa faestio est , ut in neutram partem aD sectu aliquo animus propeudeat. Anctus eraim judicium peruenit, Sequo inclinatur, eo voluntatem trahit, & immaturam facit electioneni. cundo utriusque partis examinanda accurate bonitas malitiaque est. Qindlaane, quid illam partem sequatur . quo euentu hanc aliqui, illam alij elegerint & amplexi sint. Ita fiet, ut quae pars melior sit facile appareat. Sed considerari etiam praesentium status rerum debet, cumque eo suturarum quodammodo connectendus. Tertio ubi de parte eligenda conststutum erit, interposito dierum aliquot interuallo si moram res patiatur repstenda aliquoties deliberatio est, idque in rebus magni momenti. Modi eo enim temporis hueruallo magnum intelle bai lumen offertur, & plurima variarum rerum considerationes vltro memoriae sese praesentant. Qui qui quid in mentem venit confestim aggreditur, omittere postea iura raro e gitur , & est inconstans.
Ex bonorum vel malorum electone boni vel mali dicimur. sponte facimus non omnia eligimus ; quae autem eligimus omnia cognoscimus.
2uod eligendum es , tu bonum est, quod potitis eligendum est, id maius
bonum est. Iomne quod ratioue tractatur eligendum es, sed quod rerum agendarum es extremum. Non quic id voluntarium est, id omne eligendum est sed eam antegres
Electionem virtus rectam facit. t Von consili , nec electionis participes Iunt pueri. Ea electio laudatur , suae et u rei es, quae bonemor est. Ea Migimus , quassamus optima. Auditamentum. ARistoteles lib. 3. Eth. cap. 3. Comsultabile id dicendum est, de quo
mentis coinpos vir, non quivis vel stolidus vel insanus , consiliaret. De aeternis autem oemo con sultat, ut de mundo aut
diametro & Iateie , quod nulla inter se aequalitate conveniant. At neque de iis, quae in motu quidem sent, sed semper tamen rirca eadem versamur, sine necessitate, sine natura; siue aliaesiqua de causa, ut de solstit ijs atque ortibus. Neque de ijs, quae alias aliter eueniunt, ut de siccita tibus & imbribus. Neque item de ijs,quae fortuna contingunt, ut de thesauri inuentione , sed neque de humanis omnibus consultamus, v. g. quomodo scythae optime administrare Reii p. possint, nullus eri Lacedaemonijs eosultat. Nihil enim ex his eiusnodi est, ut agi per nos ipsos valeat. Consultamus autem de agendis rebus, atque ijs, quae in nostra sitae sunt mintestate. Haec enim restant: cum causis nurulae aliae esse videantur, quam natura & n cessitas & fortuna ; mens praeterea, atquα
omne id ,qivid per hominem, agit. Unuia quisque autem de ijs, quae per ipsum agi possent, consultet. Similia habet A. Eth. p. s.Ex quibus omnibus eoncludit Phialosophus consultationem de iis tantum esse, quae sunt in nostra potestate. Negat etiam consultationem iniri a Sapiente de rebus necessiriis, aut aeternis,aut fortuitis. Eandem ob causta nemo consultatde r bus iam fictis iuxta illud 6. Eth. cap. 2. Nihil est eligibile, quod factum est, v. go Ilium expugnasse, nemo eligit. Non enim consultat quispiam de eo, quod factum est, sed det eo, quod futurum est, essique alitell
45쪽
aliter potest. Quod autem factum est, quin factum sit, heri nullo modo potest. Idcirco recte Amtho inquit, Re i inque sm bac ipse priuatur Dein, rifacta misim infecta posui reddere. Potio etiam de iis,qvieper amicos nostros fieri possunt, deliberamus. Nam quae per amicos fiunt, inquit Aristoteles 3. Eth. cap. 3. Per nos quodammodo fieri vide tur; quippe cum principium in nobis fit, id est cum nos simus, qui amicis authores aliquid ficiendi sumus.Quod autem con sultatio non de fine, sed de medijs instituatur, docet idem Philosophus ibidem. Nimirum, quia finis ob suam detennina tionem subducitur consultationi. nsaiatamus, inquit, non de finibus, sed de iis,
quae ad finem tendunt. Nam neque Medicus, an sinare; neque oratorian persua dere; neque ciuilis, an legibus bene constitutis tutam patriam reddere debeat; sed omnes, clim finem quendam statu Tint, quomodo, aut per .e euenire ponsit , destiarant , sique is per plura fieri
Posse videatur, per quidnam ficillime atque optivi fieri queat, considerant. Si Per Unum, quomodo per id effici rectε leat; & illud item per quid , atque tantisper, donec ad primam causes, deum
rint, id quod in inuentione extremum est.
Plura ibidem, ubi tandem concludit,consultabile &eligibile idem esse. Quare ex dictis hactenus pater recte quoquphic e-
Iectionem definiri. Disserunt tamen C
sultatio & Electio: illa versaturin ijs, quae adhue incerta sitnt & sin determinata, haec in determinatis & conclusis; illa prae cedit, haec sequitur; illa mentis est potiΩsimum; haec mentis & voluntatis. Exemplum eoi saltationis ab Aristotele sit pia propositae hoc esto. Pater quispiam vult filium Re . utilem esse, hic finis est. mcircumspicit media, & proximum videt
veram eruditionem seu Dpientiam & vi tute. At haec undera litterarum tractati
he. Sed illa indiget libris,sumptibus,praeinceptoribus, bonina educatione & institutione fideli δω.In his sabsistit deliberatio,
es operatio initium sumit.Pater itaque filium curat honeste educari, praeceptores conquirit, libros coemit, sumptus colligit , filium ad scholas mittit, ut virtute Ac eruditione instructus viam sibi ad Remp. muniat. Sic quod in deliberati ne primum est, id in operatione est vittiamum ;&contra, qubd in deliberatione ultimum,in operatione primum est.
Consensus est actio voluntatis. qua se ipsa ad rem applicat. & in re uisId i
eui inhaeret, quodammodo sibi placet. Hie cum siue constitae cons. non possit. ejus participes soli sani homines, qui tum consentiunt. sui. eum adpetitum suum ad agendum applicant. Est autem eorum , quae ad finem tat, consensus, cum de iis tantum esse possit, quae sub consilium cadunt, aut praeuia deliberatione sunt iudicata. Vsus est ictio, qua voluntas rem aliquam ad agendum applicat. Hic ch;eticum voluntatis libertatem exigat, solorum etiam est hominum: 8t elim .se,. sine ratione non fiat, qua ad finem resertur, reperiri in brutis non potest. Circa ea, ad inem fiant ordinata. versatur: quippe haec tantum ad Myndum applicantur, de utilia dicuntur.
Additamentum D Ium Thomas 1.2. quaest. I S. an. 3.
tune elici consensiim ait, cum voluntas nondum executioni accin approbat simpliciter medim ab intellectu Propositum, siue unicum sit, siue multi Plex. Vnde consensus habea se ad electi
nem, sicut amor finis ad intentionem.
uxvi inologis dicitur actus vo-hiniatis,' quo tentiam exequent ad opus applicat. Dici potest usi activus,
quatenus est ex parte potetiae applicantis. Hunc actum agnoscit D.Τhoinas I a. q. I 6.art.I. Nonnulli Theologi negant,auzab inicaei electione non distinguunt, quibus eam disputationem relinquimus , parum ad hoc institutum morale id mam vel vitam.
46쪽
De Fruitione. stina sit m Rultio est actio voluntatis. quae aequiescit de fine praesenti seu obtento
Finitio. delectatur. Hic finis tantum ultimi est , eo enim fruimur tantum de delectamur , & acquiescimus. Nec aliud per se voluntas, quam quDa.ltimi finis rationem habet, appetit. Conuenire brutis non potest. Quippe non eius ficultatis, quae ad finem pertinest, sed quae imperat executionem, nulla vero imperans in iis est facultas, quae ratione sunt destituta Fruuntur tamen illa fine suo; natura nimirum acquiescente, non imperam
te voluntate. Ad tamentum. F itionem primae notae TheoIogi per seipsim deIectat emi verbeare,quam nihil aliud eue volunt, quam de propter aliud quaerimus. Subiungit au-no posseta delectationem. Hinc Augu- tem paulo post: Uerumtamen eo loque stinus lib. de Mor. Eccles. cap. Quid est di .modo, quem plus obtinuit consue- aliud, quod dicimus fiui, quam praesto ludo, & fluctibus utimur, & usibus vitia habete, quod diliis 3 Idem tib a. de mur. Nam&stuctus iam proprio dicti Civit. cap. as. usus mictu diuidicam tur agrorum, quibus utique omnes tem-dus est. Nec ignoro, quod proprie frictus porditer utimur. fluentis, usus vero utentis sit: atque hoc De Actionibus externis, de quibus interesse videatur, quod ea re frui dici seq. tita agendum lib. 3. mut , quae nos, non ad aliud referenda ,
De Actionibus humanis externis.
sint Amones humanae externae, quae earum bonitas, malitia.
Quid -τ1 o N p s externae sunt, quae a libera voluntate imperatatur, & facultatum membrorumque corporis ministerrio exercentur, Huiusmodi sunt actiones intellectus, sensivum omnium, appetitus. membrorum eueriorum, quae arbitrio voluntatis ci imperio sunt subie tie. Earum boni---tas & malitia ab internarum actionum bonitate de malitia Actiones enim . externae eo modo bonae vel malae sunt, Uara liberae sunt dc voluntariae ; tales vero ab internis sunt actionibus, quae in illas omnem suam bonitatem aut malitiam transfundunt Oonae etiam sunt,si appoti secundum rectam rationem possint, malae, si non possint. Atque hoc tamium de actionibus extemis, in quibus cum positae sint omnes seid viri tes , tum commode cum virtutibus libro tertio explicahuntur.
Finis commentariorum in Librum Primum Institutionum Moralim.
47쪽
De Affectibus in genere. CAPUT PRIMUM uvid sint vectus, q- eorumsedes, Pionis.
RI M v M maximumque beno vivendi praeceptrum est, ut rationi tanquam gubernatrici pareat appetitus. Paret tum vero . cum assinibus sedatis mentis iudicium sequitur homo, seu cum sui potens est. Igitur Moralis Philosophi in eo versari etiam labor debet, ut eorum naturam explicet, quemdamque regendi eos & coercendi modum tradat. Sunt autem Assectus commotiones quaedam sentientis appetitus ex o, Demtioiecta boni vel mali specie prouenientes, eum aliqua Ipirituum seu corporis agestuum agitatione. Varia ij nomina sortiuntur, & nune Perturbationes, nunc Mintiones. nune Passiones a Philosophis dicuntur. Eorum principium & origo est boni aut mali apprehenso. Si quis enim, ut testis est experientia, iacens in herba serpentem iuxta se ignoret, omnino nihil timet, at vero si eum conspiciat,aut praesentem apprehendat, repentino quodam terrore percellitur. Quod manifestum est indicium,ex apprehensione affectus oriri. Sedes stari. eorum est ipse seintiens appetitus, qui in corde domicilium habet. Core-nim . clim hominem perturbationes exagitant, dilatatur, intenditur, remittitur, nunc magis, nunc minus. Finis est animantium in hac vita conservatio. Nam vel idcirco a natura concessi sunt, ut per eos bonum persequamur. malum fugiamus, in quibus duobus conseruatio omnis continetur. Ita spes gloriae & praemiorum animum ad virtutes excitat, metus . probri ae suppliciorum a viiij, deterret & auocat.
Cluit. cap. 4. Animi motus, inquit, quos Graeci πάθη nostra autem quidam , sicut Cicero, perturbationes, quidam assectiones vel' assectus, quidam vero de Graeco expressiti passiones vocat. Et tractat. 46. in Ioannem : Assectiones nostrae motus
animorum sint saetitia animi diffusio; uirustitia animi contractio a cupiditas animi progressio; timor animi suga est. Diffun
deris enim animo, cum delectaris; con trahetis animo, clim molestaris; progre deris animo, elim appetis; fugis animo, cum metuis. Zeno apud Stobaeum appellabat v0latus animae propter celeritatem& promptitudinem. Contra vero Iamblia
48쪽
bus anima corpori ceu patibulo assigitur. apud Plutarchum lib. de sera Numini, Quia aggravant memen & assigunt. Ridi- vindicta, quo curem sibi a Scythis detra cute Stoici apud Senecam Epist. Ios. & hi, tum se elixari prospexit, succlamantex13. assectus nostros corpora quaedam & sita corde ex lebete, Ego tibi hortina sum animalia esse fabulati sunt. Imo etiam vir- causa malorum. QPasii moneretur infrenes tutes& scientias in animalium & corpo- affectus eo miserum deducturos. Quidam rum classem reIulerunt. Rationes eorum M ud S tium ,.vt proderet, quo hiis sererant,quod assectus vultum mutent, fron- xffectu , sepulchro iuo inserabi voluit tem altringant, faciem diffundant, Iii--Quod aemulatus ille videtur, horem evocent, sanguinem fugent; quae qui capsulae, qua Regi Galliae Flania notae imprimi corpori nisi a corpore non cisci I. cor conditum erat, adscripsit E- videantur. Quod autem ta ngit aut tan- pigraphen, Totum illic Franciscum,
gitur eorpus eise dicebant , juxta illud quod fui flet ολωψ ιος. Sunt tamen, qui Luctetit: ' lingulis affectibus peculiares sedes tritogi , tiis corpus , nullarus binint. Unde hi versiculi:
res. Cor sapit, at pulmo loquitur, fel comm Id vero fatuum est, nec ipse probat Se- set iras, neca ; nam illa mutatio corporis, non ex S en ridere facit, cogit amare jecur.
eo oritur, quod amctus corpora sint, sed Vide Claudianum in .consulatum H ex sympathia animae & corporis, de qua norij, versibus illis:
Appetitus sentiens assectionum corpo- Nostros, artarais miscens terrena Prome rearum est sedes remota. Hinc Aristoteles theas,
scendi appetitu reperiri, voluntatem dc Lactantius lib. Dium. Instit. cap. 1 f. tristitiam in appetitu concupiscendi. Et laetitiae ctus in splene est, irae in felle, a. de Anima, A nimalia, inquit, omnia libidinis in jecore, timoris in corde. Sed habent unum e sensibus in m. Cui hae non tam sedes, quam organa, incis autem sensus inest, huic laetitia &tristitia, menta, de cause per temperamenta. suaue & molestum conuenit; quibus au- Quod ad finem affectuum attinet, S tem lim, ij s&concupiscentia. Haec enim neca lib. i. de Ira : Sine assectibus la appetitio rei laudabitis est. guet omnis actici , & vis ac vigor animi Proxima sedes est eor, quod ex pulsu resoluitur. Lipsius lib. 3. Manuducti dignoscitur vehementer ab assectibus a- nis cap. 7. Sine ira fortitudo non erit, gitari. Sic non alio indicio Erasistratus, sine metu prudentia , sine cupidine tem-
turpem amorem , quo priuignus erga perantia, sine Letitia sensus amorque vi Stratonicem nouercam flagrabat celabatin tutis. Hanc ob causam apud Latim o-que , deprehendit, quam ex variatione nios Timori, Risui, & omnibus prope pulsus ac motus cordis, accedente Strato- affectibus templa erant dicata.
nice. Idem indicat somnium Apollodori
Alii sinit inmientis appetitus duae sunt paries, una concupiscens, irascens altera. c o pis- Concupiscentis appetitus sex sunt assectus, amor & odium, desiderium c tu λ- fuga . voluptas & tristitia. Id enim quod prosequimur , vel apprem tμε. flenditur ut bonum , & oritur Amor ι vel ut malum, & nascitur Odium. Rursus vel bonum est absens dignum tamen, quod possideatur, & inde est Desiderium, vel malum cognoscitur indignumque quod habeatur. & hinc Fuga. Denique vel bonum est presens, & excitatur Voluptas; vel praesens iras malum, Sc fit Tristitia. Irascentis appetitus quinque tantum sunt, Afiectus. centis. Spes, Desperatio, Timor, Audacia, Ira. Quippe si res ardua quidem dc dissicilis sit. obtineri tamen posse videatur, Spes nascitur, obtineri non posse putetur, Desperatio. Si autem malum arduum sit, & aegre vitari posse credatur, excitatur Timor, auerti si posse appareat , Audacia exu
49쪽
git. Quod si praesens sit malum, commouetur appetitus irascens, & ea oritur perturbatio, quae Ira nuncupatur. Stoici quatuor tamen Ammas admittunt i ratione boni praesentis Volu- - . .ptatem . ratione boni futuri Spem . ratione mali praesentis Dolorem , ratione mali futuri Timorem. Boetius lib. r. de Consolatione Philosophiae his versiculis quatuor illos expressit:
P se dolor ad'. 'Nobila mens est. . . .
Vin refraenes Hinc mu regnant. Vera illa quidem Stoicorum opinio est, at altera peripateticorum distin, cto aflectus proponens non rei jcienda..Auditamentum. I Lla affectuum diuisio in eos, qui sunt cogitans, habere id cupit in longum an
appetitus concupiscentis, & eos, qui mam porrigit, extendens eam, ut possit irascentis adstruitur a D.Th.quem Theoin tem adamatam attingere , tanquam in Or-logi passim sequuntur I. a. q. 23. t. r. biculari machina semper sequendo, nun&ε. Philo lib. de Decalogo, inoties, quam assequendo 1 quod spectamus in inquit, se offert rei cujuspiam expetenda, cursoribus , quando praecurrentem tar- imaginatio, expergefacit excitatque qui dior perulcacitet assequitur. Quibus ver scentem animam, arrectam velut oculis bis Philo eandem cum D. Thoma affe- perstrictis fulgure. Is ejus affectus volu- ctus inquirendi rationem sequitur, sed pias dicitur. E diuerso quod malum & non integra eius enumeratio est. Plato in fugiendum est, quando rauciat animam, Timaeo sex numerat, voluptatem, dot confestim eam replet moestitia, qui asse- rem, audaciam,metum, iram &spem.Gλ-ctus dolor nominatur. At quando malum lenus in libro de cognoscendis & curan nondum praesens premit, imminet tamen, dis animi motbis quinque recenset, tristia pavorem praemittit, abominandum nun- tiam, iram, excandescentiam, cupiditatium , quo territet, qui & timor dicitur. tem, metum. Alii alias diuisiones denu Quoties autem aliquis de absente bono meros sequuntur.
.ὸ si . ectus boni aut mali sint, cir an naturales.
AFfectus natura sua . nec boni sunt, nec mali ι boni tamen aut mali Quidam fiunt. Boni sunt, qui cum ratione seu Naturae lege consentiunt. vi bstni si sit beneuolentia misericordiahue. Mali sunt. qui a ratione & Naturae lege dissentiunt, ut odium , Desperatio. Inuidia. Hos inter alij quidam 'sunt medij ut amor, voluptas. tristitia , spes,ira, timor, audacia, qui rationis moderatione gubemandi sunt, ut cum virtute congruant. Omnes mediocritate quadam iuii cantur. Malos illos Marcus Tullius turbidos animi seu in conritatos . motur appestat, auersos a ratione, inimicos mentis vitae, tran- dij... quistis. Seneca motus animi improbabiles re concitatos. Stoici animi motiones a ratione auersas. Causa bonitatis affectuum aut malitiae voluptas est,
quae illos imperat, aut prohibet, & in excessu aut desectu esse permittit . et Caeterum naturales sunt & ingeniti nobis asseclusi unde fit, ut alij aliis sint i vel ad iram, vel amorem , vel voluptatem procliuiores. Neque obscu- rum est insitum esse a natura amorem in parentes , amorem in liberos, de- tu albictsiderium gloriae. Ita vero a Natura sunt, ut ii voluntatis quoque liberae im- simul O D a perio Ianari j. Disiliaco by Coos e
50쪽
perio pendeant. & dici volunt ij possint. Laxat enim volens ipsa volunias affectibus staenum aliquando,dc nonnimquam volens retinet coercetque. Adeo ut cum ad eos naturalis quaedam sit procliuitas, tum voluntarium in eo est imperium , & libera gubernatio. i , Additam S um.
Affectus nes, inquit, datae sunt homini concessis Dei ad munera exequenda ; cupiditas, VLDeo eiustis praeecptis pareamus ; ira a temul diabolo 8c peccato resistamus,con firmemusquo cupiditatem. Eadem est omnium fere opinio , assectus esse a natura ac proinde ex se nec bonos , nec malos este , sed, ut aet Seneca lib. t. de Itaeap. 1 6. si quis illis bene utatur, pro arismi, sunt. Et Themistius Orat. de more liberorum, cujus sagmentum est apud stobaeum se . I. Non enim , inquit, Deus eos inserit homini in hoc, ut noxam & probruto ei concilient, sed eos quoque ad durationem & salutem generis animae attexuit, dc conjunxit.
quest ubertas est naturalis animo rum. Nam sicut in sentes ager,qui est natura foecundus, exuberat, sic animus i cultus, viiijs sua sponte inualescentibus, velut spinis obducitur. Sed cum verus cultor accesserit, statim cedentibus viiij fruges virtutis orientur. Deus itaque clim hominem primo fingeret, mirabili providentia ingenerauit ei prius istas animi commotiones, ut posset capere virtutem, sicut terra culturam , posuitque materiam
vitiorum in affectibus; virtutis in vitiis: quae profecto nulla erit, aut in usu esse non poterit, si desint ea , per quae vis eius
, aut apparet, aut constat. Damast. Orat.
de duabus Christi voluntatibus : Passi
CAPUT IV., sit causa immoderatorum affectuum.
PElagiani. ει alij nonnulli beneficiorum a Natina acceptorum obliti im
moderatorum in nobis assectuum causam in Naturam eontulerunt. Meam non matrem, sed nouercam appellauerunt. Alij quidam hominis statum . eum assectuum causam ignorarent, maximo defleuerunt , ae eos miserrimos dixerunt, qui longa huius hicis usura fruerentur ι beatiores , qui cito morerentur ι beatissimos' qui vivere nunquam coepissent. T les suerunt Timon Atheniensis , Heraclytus, 3c desperati alij noninulli. Plato partem hominis inferiorem Dijs minoribus fabricatam esse volebat, ac proinde superiori seu rationi reluctari,quae ab ipso praepotente Deo con-Vera co- dita est. Certissima autem rebellionis huius 6c asse tuum immoderatorum causa peccatum est illud, quod a primo humani generis par te ad nos usque leprae cuiusdam instar, aut parui sucei in radice existentis, 'perque ramos sese defundentis, promanauit. Cum enim homo innocens adnue eLi set . appetitus rationi non resistebat, Si omnium erat partium consensio posteaquam vero Diuinae Maiestatis legem praeuaricatus est homo, rupta Qua ad est concordia illa , dc sentiens appetitus perturbationibus immoderatis c causim pit agitari. Iuuat ad haec mala corporis constitutio, vitiosa educati O, pra-itim ac-ua consuetudo, Se ignorantia. Vnde, ait Pythagoras, his ribus esse assueste, ventre. quidem ante omnia ,somno, libidine, iracundia. Nunquam quid turpe committuae vel solus, vel cum alio ,seά teipsum maxime reuerere. Videmus eos etiam, qui naturae sunt im- . citius caeteris irasci, quod plus in eorum appetitu 3c imaginatione subtilis caloris existat Demum cum consuetudo altera sit natura.multum sane iuuat retrus εc comsortijs honestis assuefieri. Si quis etiam bonum ignoret, facile in malum
propendet. Additamentum Corrupta natura inprimis , deinde huiusmodi. Theodoret. in cap. τ. Epist. malum corporis temperamentum, D. Pauli ad Rom. Corpus mortale e praua educatio, aut consiletudo, aliaque min, post praecepti uanigressiunm,ctio s