장음표시 사용
21쪽
6 Prooemium lita sunt facillimo negotio deducuntur. L. In Philosophia omnimoda eertitudinis eura adbia
II. Principiis non utendum, ni certis. III. Rua adeo ab experientia repetenda. m. Demonstrata experimentis confirmanda , eorumque certitudo usu eognitionis mathematica complenda.
N. XLCIrea quae Philosophia versari potest , Objecta
illius dicuntur e cum proinde Philosophia sit habitus eorum, quae sunt, vel fiunt rationem lassicientem perspiciendi, circa omnia , quaecum, que sunt, vel fiunt, quarum ratio sufficiens perspici potest , versari de se poterit ; atque adeo haec Omnia inter ejus objecta reserenda c a . N. XILs x Ne Tyrones in iis haereant , quae apud Veteres scripta occurrent , haec de objecto Philosophiae juverit addidisse . objectum saeuitatis scientificae vocatur a Seholasticis materia , circa quam versatur scientia . Objectum vero duplex est, materiale scilicet , atque formalet primum est ipsa res, circa quam versatur quaelibet sa- cultas; alterum id est, quod ea in re facultas attingit. E. g. Μateriale Medicinae objectum est corpus humanum , hujus sanabilitas est objectum formale r ea enim de Corpore agit humano non sub omni ratione, sed ut est per artem sanabile . Porro ex materiali, formatique objecto unieum fit, ae integrum objectum , quod attria butionis vocatur , eo quod ad ipsum reserantur Omnia, de quibus agit scientia . E. g. corpus humanum san
bile Medicinae est objectum attributionis hujuscemodio γ
22쪽
N. XII. Pro diversitate objectorum diversae nastuntur Philosophiae partes. Nostra resert praeciapua obiecta hic adserre , ex iisque partes Phil sophiae a nobis subinde pertractandas designare. N. XIII. In objectis Philosophiae numeranda veniunt I. ea , quorum ratio in DEO; a. qu rum ratio in anima ἔ ac 3. , quorum ratio in corporibus continetur 3 . Unde nascuntur Theologia Naturalis, Psychologia, ac Phasica. N. XIV. Anima duplici facultate praedita est. eognoscitiva, b appetitiva , in quarum cujuslibet usu illa deficere potest . Hinc alia Philosophiae pars oritur tradens usum facultatis cognoscitivae, Isuae Logiea appellatur; itemque alia, quae usumaeultatis appetiti vae tradit, complectens Ethicam, quae dirigit actiones liberas hominis in statu a turali consti tuti; & Politicam, quae hominis acti nes dirigit, ut in Republica viventis. AN. De riseriore pro more recepto Fundum nobis
erat x 4 N. XV. Sunt quaedam, quae omnibus entibus eommunia sunt, generalesque adeo entis affectiones audiunt ; quae ad has pertractandas Philos phiae pars nascitur, Ontologia seri nomen. N. XVI. Ex attenta contemplatione hujus Munis
di existentis, & spectabilis illustriores Philosophi
Α 4 . . ad objectum dieitur etiam seientiae subiectum. Principia tandem , quibus objecti habetur cognitio , Ratio , sub qua
t 3 Ea , quae in anima , eorporibusque continetur lassiciens ratio , non ultima est , ae universalis, sed proxima, peculiarisque; unice namque in DEO totalis, ct ultima rerum omnium quaerenda est ratio.
ai de his quoque imbui optaret , is facile poterit obviis aliunde petitis elementis sibi satisfacere.
23쪽
8 Τ r o oe m i u mad notionem Mundi in genere pervenerunt. IIui originem suam debet recens quaedam Philota. phiae pars, quae Cosmologia dicitur. N. XVII. Expositis Philosophiae partibus, quae ritur , quo illae se se ordine excipere debeant y Ex definitione autem Philosophiae colligitur, recte quidem universim statui ut illae praecedant, quae principia suppeditant, eX quibus eorum, quae in aliis partibus occurrunt, ratio perspici potest . , AN Operam vero dabimus, ut qui cuique parti gillatim locus a nobis tributus fuerit, intelligi queat,
De Methodo Philosophiea , 9 Solo .
N. XVIII. ΡEr Methodum philosophisam intelligimus o
dinem , quo Philosophus alios informaturuseogitata sua, ac inventa disponere tenetur. N. XIX. Philosophia cum scientia sit , generatim relinquitur, Philosophum, ea alios informaturum, cogitata sua, ac inventa demonstrare de
N. XX. Leges sineerae , curataeque demonii rationis, quas quidem loeo suo exposituri sumus, exigunt praecipue sequentia: I. Non adhibeamus terminos, ni aeeurate definitos. II. Non condamus quoque propositiones , ns determinatar ; vagi namque termini , vagaeque propositiones omnem vim demonstrationis elidunt .
24쪽
De Nilosophia in genere . 'N. XXI. Haec adeo Philosophus in dispositione
cogitatorum suorum studiosissime acculet, estnecesse. Quibus addendum , quod Clar. vvolmus haud immerito pro suprema Methodi philosophicae lege habet: In tota P bilosophia, es qualibet ellus
parte ordo is teneatur, ut praemittantur, per quae sequentia intelliguntur, demonstrantur , vel saltem probabiliter adseruuntur. AN. Ne putaυerit Philosophus ad bonam , germanamque methodum requiri, ut omnes, notissimos lieet, o fimplicissimos terminos , quorum significatus Per emperientiam , es fensum communem satis determinatus , o fixus est, definiat: nimium hoc foret; quod autem nimium, in vitium abis. noto dic 'principiis eertis, indubitatis haber/ I. Desinitiones: a. Axiomata , b Propositiones identicas : S. Experientias , de quibus sigillatim suis locis. N. XXII. Si quid Philosophus sumit , ex quo
ratio quorundam phaenomenorum reddi queat, tametsi demonstrari non possit, in eo , quod sumitur , rationem istorum contineri , Hypothesis philosophica dicitur. Ak E. g. Cum Copernicus sum sit Planetas ei rea
Solem quiescentem moveri , quod ex boc phaenomenaealassia apte explicare posset , quia tum nondum d moni rari potuit , horum phoenomenorum ratronem in Sole quiescente, Planetisque circa illum motis contine-
ei Θρothesis philosophica fuit . . .
N. XXIII. HYpoTHEsInus PHILOSOPHO UTI LICET , ITA TAUEM, UT QUAE EX IIS DEDUCIT , NEt ou AQUAΜ Ill DOGMATIs NUMERET 'Per hypotheses namque ad liquidam veritatem, tametu non
certam, perveniri potest i licet ergo iis Philo 1opho uti N. XXII. : per dogmata autem Inieb
25쪽
to ' Pro am i umliguntur veritates, vel propositiones demonstratae r non ergo quae ex hypothesibus dedueuntur
in Dogmatis numerari possunt N. XXII. γ .
que ejusmodi Dogma censeri deberet ; enimvero Dogma censeri non potest , quod ex hypothesi deducitur N. praec. : non ergo integrum est Philosopho adhibere hypothesim pro principio demonstrandi veritatem. N. XXV. Ex monumentis illustrium Mathema. ticorum novimus, eos cogitata sua de quantitatibus ita disposuisse , ut I. terminos exacte definirent, eorumque significatum, sicubi vagus, dc ambiguus foret , figerent , ac determinarent: a. quod enuntiarent , ex principiis certissimis, ac evidentissimis deducerent: 3. nihil denique asse rent , quod ex prioribus intelligi non posset rcum vero omnia haec, & singula ad methodum philosophicam requiri viderimus , liquet meth dum philosophicam a mathematica non differre. AN. Tam methodus philosophica, quam mathema- lea eommuni nomine recte scientifica appellatur; quae
ab illis disersa est, scientifica non est dicenda. N. XXVI. Stylus philosophicus appellatur illud dicendi, vel scribendi genus, quo Plistosopho in
proponendis cogitatis utendum.
N. XXVII. Philosophia cogitata sua demonstrare debet N. XIX , ut vero demonstrationi suavis constet, termini, qui in ea adhibentur, rite intelligantur, est necesse. Hi ne lex praecipua sty-Ii philosophici profluit, scilicet: In eo quammax me perspicuitatis ratio habeatur. -
26쪽
De Nilosophia in genere. . 33' N. XXVIII. Consectarium fit, ut quidquid per- spieuitati obest, id Philosophus in 1uo dicendi ,
vel scribendi genere ne admittat. Speciatim ergo
II. aeuem semel ooel euidam significatum tribuerit, eum per assumpta dictionis, vel scriptionis contextum illi non adimat. III. Negligat in dicendo, vel seribendo ornatum , si is obscuritatem pariturus sit. Patet satis, secus non sore , ut quae in demo stratione allata suerint, rite intelligantur, A Philosopho negligendum disimus ornatum, si is obscuritatem pariturus fit e per id vero nequaquam eum barbaro quodam, ac inculto sermonis genere uti volumus. Contra eupimus, fit ejus stylus purus , ac eastigatus, fit imo etiam elegans , fi modo elegantia
De hominum varia coiendi Philosopbiam ratione α
ΡLurimos repereris , qui cum primum mox hominem Philosophum creatum asserant, ab hoc etiam ad nepotes philosophandi artem transisse velint et subinde vero ordine quodam , di successione ad sapientiae studium Babylonios , &Assyrios, Persas, Sabaeos, Λrabes, Indos, & AEgy s Recte monet Auctor magnam in Philosophia per spicuitatis habendam esse rationem ; ipse tamen nota semper ea, quam Optare possemus, claret perspicuitate.
27쪽
ri et Prooemium ruptios animum advertisse . Sed enim eum de Philosophia primorum humani generis , stirpi si que hebraicae Parentum , quod ad nos manaverit, nihil satis teneamus ; de peritia etiam philosophica nominatorum Populorum quod sorte permodicum tenetur smul vehementer ince tum sit; putem ego, quidquid super his attuleroe momento cariturum : alio ergo malim digredi . Haud paullo certiora , nisi vehementer fallor, de cultura , quae a Graecis est Philosophiae impensa , adferri possunt. Ac primum satis constat, eorum sagacissimos quosque variam philosophandi inivisse rationem, ac viam , quorum alii de rebus cognitioni suae subjectis amantes ferre sententiam , Dogmatiei 6 , alii assensum omnemis cohibendum putantes , Sceptici sunt appellati. Priorem philosophandi rationem , primus ingressus est Thales Milesius in Ionia, Asiae minoris Regione, unde s holae Ionica nomenclatio, nactus sectatores Anaximenem , Anaxagoram, Diogenem , Apollionalem , Archelaum, praeterque alios Pythagoram, qui dogmaticam philosopha di rationem Italiae inferens Scholae Italica nomen fecit. Dici potest, in hac accuratiorem degenerali Mundi systemate doctrinam traditam es.se. Terra quippe inter Planetas numerabatur, satuebanturque etiam de Cometis talia , quae cum hodiernorum Mathematicorum observati nibus probe consentiunt ; laudanda quoque ipsa
Sententiam serre Dogmatici de omnibus nedum volebant, sed omnia quoque sibi esse compertissima st lidissima praesumptione floriabantur 4 κ . Lactantiu Iib. IH. Divis. In it.
28쪽
ab usu Geometriae, si is modo parcior suisset. Scepticorum , qui & Academici a Ioco Academia cognominato , quem Academus fundi dominus Philosophorum exercitationibus servire voluit, appellabantur , agmen duxit Socrates . Is cum ii venis in rerum caussas solicite inquireret , neque tamen in Philosophorum scriptis solidi quidpiam deprehenderet , curam omnem ad mores
dirigendos, & sormandos convertit . Discipuli eius erant Euclides , Crito , Aristippus , Cebes , Xenophon , ac praecipue Plato , qui quidem abjectam a Magistro caussarum investigationem subinde resumens eo feliciter adductus est, ut, agnitis activis incorporeis, intellectivisque substantiis , de DEO ipso omnium optime sentiret; Philos
phus Dioinus inde cognominatus. Platonem ipsos viginti annos discipulus audierat Aristoteles, cum novam scholam aperuit a Lycaeo , in quo in ambulando docebat Peripateticam vocitatam. Scripsit Aristoteles inter Graecos plurima. Dialecticam ita egregie ordinavit, & illustravit, ut tantum, non Λucthor illius censeri possit. Quae vero de rerum caussis, ac principiis, alii statuerant, iis materiam, formam,& privationem suffecit, non sane magno , ut hodierni Critici observant , scientiae naturalis compendio. Obscuritas , quae in ejus libris deprehenditur, nunc vitio illi datur, nunc excusatur, quod intelligi nollet, nisi a Philosophis. Haec de ratione , qua olim Graeci Philosophiam coluerint, attulisse lassecerit. Ad eam, quae posteriorum temporum hominibus proposita suit, venimus. Sub Christianae. Reipublicae exordium Platonis doctrina sere uni-
29쪽
I4 Pr ooemium Ce colebatur , dum demum pro Magistro Plat ne assumitur Discipulus Aristoteles , in cujus placitis tum exponendis, tum propugnandis Omnes sere postea Europae Nationes elaborarunt . Minus probe eo tempore Philosophiam esse cultam passim hodie censent, quod , misso solidae in rebus veritatis detegendae studio, plerumque litigationibus de vocibus inhaereretur. Saeculum quintum decimum sorte nondum es- fluxerat, cum ad sanius colendam Philosophiam hominibus mens indita est. Sane isculo decimo sexto jam egregie in Astronomis instaurationem incumbebat Peurbachius, cum discipulo suo R gio Montano ; quibus succedebant Copernicus , Tyco Brahe, Keplerus; ea , quae ab his praeclarissime inventa sunt, subinde excolentibus , ac fere perficiensibus Hugenio , Ricciolo, Cassino , Nevvlono, Gali Iaeo. Hic postremus, quantopere Physicam etiam non promovit Z De motu scripsit praestantissime .' ejus tum aequabilis , tum accel rati , ac retardati theoriam exposuit , gravium descendentium spatia esse ut quadrata temporum primus docuit, nec multo minora in nominatam Scientiam ejus discipulorum suere merita ; Evangelistae Torricelli praesertim, qui ope columnae mercurialis gravitatem , di elasticitatem Athmosphaerae exploratam secit. Non vacat de Celeia
Boylii, Guerrichii, Κircheri, Fabri , de Lan is ,
plurimorumque aliorum praeclarissimis contentionibus , quibus Philosophiam mirifice provexerunt, speciatim disserere. Cartesii , Gassendi, Nevvloni,
decursum identidem se se nobis offerent. έ et Se se nobis tam se uenter offerunt hoc in pri
30쪽
I. I. fr Ens humana in usu facultatis cogno-1V1 seitivae nunc verum assequi , nunc ab eo deficere animadvertitur et dubitari ergo non potest , exercitium cognoscendi legibus certis , ac regulis subjacere. Harum legum , ac regularum traditionem ad Logicam spectare dicimus; quam proinde definire licet Scientiam dirigendi usum , es exercitium facultatis eognoscitiva in
veritate cognoscenda , es assequenda . SCHOL ION I. aeuid Scientια nomine intelligatur, quidυe per illud de Logica innuatur , colligendum ex Prooem. N. VIII., y IX. Alii Logicam definientes eam nunc Artem, vel Scientiam cogitandi , nunc Μ dicinam mentis, nunc Scientiam , vel Artem sermocinandi , disserendi , b disputandi dixerunt, de
quibus in nostris Praelectionibus . SCH. a. Sermo nobis est de Logica , quam Artificialem Vocant . Naturalem in con natam , atqrie
acquisitam dividunt; quarum illa in sola facultate , vel potentia cognoscendi, b assequendi verum, hae inhabitu, seu in facilitate absque regularum studio comparata consilit. Tum Artificialis , Ium Naturalis in docentem , ae utentem distribuitur . Docens est notitia regularum , utens vero facilitas eas ad pra-xim transferendi . Notitia distincta regularum Lo-picam re volumine Uvolssii sensa , ut pro Logicae , ac Μeta physicae Vvolitianae compendio haveri Volumen istud merito possit.