Opera

81쪽

DE FINIBUS L . . LP. 4. 67

Dratio, attende, IUPso Brute, satisne videatur Antii citi conlplexa esse sententiam quam tibi, qui traireni ejus Aristum frequenter Rudieris, iuXiuie Ρrohatam existimo. Sic est igitur locutus. IV. Quantus ornatus in Peripateticorum disciplin i Sit, satis est a me ut brevissime potui, paulo ante dictum. Sed est forma ejus disciplime, Sicut fere caeterarum, tripleX. Una pars est naturae et disserendi H-tera vivendi tertia Natura sic ab iis investigata est, ut nulla pars caelo, mari, terra, ut poetice loquar Praetermissa sit. Quinetiam, cum de rerum initiis omnique mundo locuti essent, ut tuta non modo probabili argumentatione, sed etiam necesSaria mathematicorum ratione concluderent maXimum materiam, e rebus per Se investigatis, ad rerum occultarum cognitionem attulerunt. Persecutus est Aristoteles animantium omnium Ortus, victus, figuras Theophrastus autem stirpium

naturas, Omniumque fere rerum, crus e terra gignerentur, causa atque rationes pqua e cognitione facilior facta est investigatio rerum occulti SSimarum. Disserendique ab iisdem non dialectice solum, edetiam oratorie, praecepta sunt tradita ab Aristoteleque principe de Singulis rebus in utramque partem dicendi exercitatio est instituta, ut non contra Omnia semper, sicut Arcesilas, diceret, et i men, ut in Omnibus rebus, quidquid ex utraque parte dici posset,

Cum autem tertia pars bene vivendi praecepta quaereret, ea quoque est ab iisdem, non solum ad privatae vitae rationem, sed etiam ad rerumpublicarum rectionem, relata. Omnium fere civitatum, non Graeciae solum, sed etiam Barbariae, ab Aristotele,

mores, instituta, disciplinas a Theophrasto eges

etiam, cognovimus. Cumque uterque eoruin docui set, qualem in republica principem esSe conveniret, pluribus praeterea cum scripsisSet, qui CSset optimus

reipublicae Status hoc amplius Theophrastus, quae

82쪽

63 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 5.

essent in republica inclinationes rerum, et Omenta temporum, quibus esset moderandum, utcumque res postularet Vitae autem degendae ratio maxime quidem illis placuit quieta, in contemplatione et cognitione posita rerum quae quia Deorum erat vitae Simillima, sapiente visa est dignissimari atque his de rebus et splendida est eorum et illustris Oratio. V. De Summo autem bono, quia duo genera librorum Sunt, unum populariter Scriptum, quod ερωτερικον appellabant alterum limatius, quod in commentarii reliquerunt; non semper idem dicere videntur nec in summa tamen ipsa aut arietas est ulla apud hos quidem, quos nominavi, aut inter ipsos dissensio. Sed cum beata vitaintuPratur, idque Sit unum, quod philosophia spectare et sequi debeat; sitne ea tota sita in potestate sapientis, an possit aut labefactari aut eripi rebus adversis in eo nonnunquam variari inter eos et dubitari videtur. Quod maxime flicit Theophrasti de beati vita liber, in quo multum admodum fortuna datur. Quod si ita

se habeat, non possit beatam praestare vitam sapientia. Haec mihi videtur delicatior, ut ita dicam, molliorque ratio, quam virtutis vis gravitasque postulat: quare teneamus Aristotelem, et ejus filium Nicoma-Chum, cujus accurate scripti de moribus libri dicuntur illi quidem esse Aristotelis sed non ideo, cur non potuerit patri similis esse filius Theophrastum tamen adhibeamus ad pleraque, dummodo plus in virtute teneamus, quam ille tenuit, firmitatis et ro

Simus igitur contenti hi : namque horum posteri, meliores illi quidem, mea sententia, quam reliquarum philosophi disciplinarum; sed ita degenerant, ut ipsi ex se nati esse videantur. Primum Theophrasti Strato physicum e voluit in quo etsi est

magnus, tamen OV pleraque, et Perpauca de moribus. Hujus Lysias et oratione locuples rebus ipsis jejunior Concinnus deinde et clogans hujus Aristo:

83쪽

DE FINIBUS, LIB. V. ΔΡ. s. 69

Sed ea, qua raesideratur a magno philosopho, gravitas

in eo non fuit scripta sane et niuit et polita: Sed, HUNCin quo pacto, auctoritatena ratio non liabet.

Praetereo nihiltos, in lii Octum hominem et sui Veni, Hieronynium, quem jam cur Peripateticum appellem, nescio. Summum enita bonuni XPOSuit, vacuitatem doloris r qui autem de sumnio bono dissentit, de tota philosophiae ratione dissentit Crit litus imitari antiquos voluit et quidem est gravitate ProXimuS, et redundat oratio Attamen is quidem in patriis institutis manet. Diodorus, ejus auditor, adjungit ad honestatem, vacuitatem doloris. Ii quoque Suu est de summoque bono dissentiens dici vere Peripateticus non potest. Antiquorum autem

sententiam Antiochus noster mihi videtur persequi diligentissime quam eamdem Aristotelis fuisse et Polemonis doceLVI. Facit igitur Lucius noster Prudenter, qui Rudire de summo bono potissimum velit. Hoc enim constituto in philosophia, constituta sunt Omnia. Nam caeteris in rebus, Sive praetermiSSum sive ignOratum est quidpiam, non plus incommodi St, quana quanti qu*dque earum rerum St, in quibus neglectum est aliquid. Summum autem bonum Si ignoretur, vivendi rationem ignorari necesse est: ecquotantii error consequitur ut, quem in portum e recipiant, scire non OSSint. Cogniti autem rerum finibus, cum intelligitur, quid Sit et bonorum Xtreianium et malorum, inventa vitae via St, confornaatioque omnium officiorum.

Est igitur, quo quidque reseratur ex quo id quod omnes expetunt beate vivendi ratio inveniri et comparari potest. Quod quoniam in quo sit, magna dig- Sensio est Carneadea nobis adhibenda divisio est, qua Oster Antiochus libenter uti solet. Ille igitur vidit, non modo quot fuissent adhuc philosophorum

de summo bono, sed quot omnino SS POSSent, en

84쪽

70 DE FINIBUS, LIB. V. CAP. 7.

tentiae. Negabat igitur ullum esse artem, quae ipS a Se proficisceretur. Etenim semper illud extra est, quod arte comprehenditur. Nihil opus est exemplis hoc facere longius : est enim perspicuum, nudum artem in se versari, sed esse aliud artem ipsam aliud quod propositum Sit arti. Quoniam igitur, ut medicina valetudinis, navigationis gubernatio sic vivendiar est prudentia necesse est, eam quoque ab alia. re Sse constitutam et profectum. Constitit autem fere inter omnes, id, in quo pruindentia versaretur, et quod assequi vellet, aptum et accommodatum naturae SS Oportere, et tale, ut ip- Sum per se invitaret et alliceret appetitum animi, quem ορακὶ Graeci vocant. Quid autem sit, quod ita moveat, ita-que a natura in primo ortu appetatur, non constat deque eo est inter philosophos, cum Summum bonum Xquiritur, Omnis dissensio Totius enim quaestionis ejus, quae habetur de finibus bonorum et malorum, cum quaeritur, in hi quid sit extremum et ultimum, fons reperiendus est, in qu Sint prinia invitamenta naturae. Quo invento, Omnis ab eo, quaSi capite, de summo bono et malo disputatio ducitur.

VII. Voluptatis alii primum appetitum putant, et primam depulsionon doloris : alii censent primum adscitum, doloris vacuitatem, et primum declinatum, dolorem. Ab his alii, qvie prima Secundum naturam nominant, proficiscuntur in quibu numerant incolumitatem, conservationemque omnium partium, valetudinem, sensus integros, doloris vacuitatem, vires, pulchritudinem, Meraque generis ejusdema quorum Similia sunt prima in animis, quasi virtutum igniculi et semina. Ex his tribus cum unum aliquod sit, quo prirnum natura moveatur vel ad appetendum vel ad repellendum, nec quidquam Omnino, praeterluxuria, POSSit eSSe necesSe est Omnino,

cium aut fugiendi, aut Sequendi, ad eorum aliquid

85쪽

DE FINIBUS, LIB. V. CAP. B. I

referri ut illa prudentia, quam artem vitae esse diximus, in earum trium rerum aliqua erSUt Ur illlua totius vitiae ducat exordium. EX O autem, quod Statuerit Sse, quo Prinatim natur moveatur exsistet etiam recti ratio atquel On Sti quae cum uno aliquo ex tribus illis congruere possit ut aut id honestum sit, facere Dinia aut voluptatis causa etiam Si an non OnSequare ἰaut non dolendi, etiam si id assequi neque I aut eorum qi e Secundum naturam adipiscendi. Ita fit,

ut, quanta dimerentia est in principiis naturalibus, tanta sit in finibus honorum malorumque dissimilitudo. Alii rursus, iisdem a principiis Omne ossicium reserunt aut ad voluptatem aut ui non Olendum, aut ad prima illa secundum naturam obtinenda. Expositis jam igitur se de summo bono sententiis, trium proximarum hi principes voluptatis Aristippus non dolendi Hieronymus fruendi rebus iis, quas primas secundum naturam esse diximus, Carneades, non ille quidem auctor, Sed defensor disserendi causa fuit. Superiore tre erant, quae SSe SSent quarum est Una Sola defenSa, eaque vehementer. Nam voluptatis cauS facere Omnia, cum, etiani si nihil consequamur tamen ipsum illud consilium ita faciendi per se expetendum, et honestum. et solum bonum sit, nemo dicit. Ne vitationem quidem doloris ipsam per se quisquam in rebus eXpetendis putavit, ne si etiam evitare posset. At vero facere omnia, ut adipiscamur quae Secundum naturam sint etiam si ea non assequamur, id eSSe et honestum, et solum per Se Xpetendum, et Olum bonum, Stoici dicunt

VIII. Sex igitur hae sunt simplices de summa

honorum malorumque sententi aeri duae Sine patrono quatuor defensae. uncto autem et duplices expositiones sunmi boni tres omnino fuerunt nec Vero plures, si penitus rerum naturam videra, SSe potuerunt Nam aut voluptas adjungi potest ad honesta

86쪽

72 DE FINIBUS L . U. CAP. R.

tem, ut Calliphoni Dinomachoque placuit aut doloris vacuitas, ut Diodoro aut prima naturae, ut antiquis quos eosdem Academicos et Peripateticos nominamus. Sed, quoniam non possunt omnia Simul dici, haec in pri sentia nota esse debebunt, Voluptatem semovendam Ssea quando ad majora quintam,

ut jam apparebit nati sumus. De vacuitate doloris eadem fere dici solent quae de voluptate. Quoniam igitur et de voluptate cum Torquato et de honestate

in qua una Omne bonum poneretur cum Catone est disputatum primum, tu contra Voluptatem dicta sunt, eadem fere cadunt contra vacuitatem do- IoriS.Νec ver alia sunt qua)renda contra Carneadeam illam sententiam. Quocumque enim modo Summum bonum sic exponitur, ut id vacet honestate nec Osticia nec virtutes in ea ratione nec amicitias, conStare Possunt. Conjunctio auteni cum honestate vel volup .

tatis vel non dolendi id ipsum honestum, quod amplecti vult efficit turpe Ad eas enim res referre qua

agas, quarum una, si qui malo careat, in summo eum bono dicat Sseri altera versetur in levissima parte naturae obscurantis est onmem Splendorem honestatis, ne dicam inquinantis. Restant Stoici, qui, cum a Peripateticis et Academicis omnia transtidissent, non sinibus aliis easdem res secuti sunt. Os contra singulos dici est melius :sed nunc, quod agimus de illis, cum volemus. Democriti autem securitas liti est anini tamquam tranquillitas, quam appellant ευθυμιαν eo Separanda fuit ab hac disputatione quia ista animi tranquillitas ea ipsa est beata vita. Quaerimus autem, non quo sit, sed unde sit. Jam Xplosa ejectaeque sententia Pyrrhonis Aristonis meridi quod in hunc orbem, quem circumscripSimus incidere non possunt, adhibemti Omnino non fuerunt. Nam cum omnis haec qiuestio de finibus et quasi de extremis bonorum et malorum, ab eo proficiscatur, quod dicimus naturae

87쪽

DE FINIBUS, I in V. ΛΡ. 9. 7. ι

esse aptum et accommodatum, quodque ipsum per Se pri inini appetatur huc totum et ii milunt, qui, in rebus iis, in quibus nihil aut honestum aut turpe

Sit, negant esSe ullam causam, cur aliud alii antepi Datur, nec inter eas res quidquam omnino putant interesse : et II erillus, si ita sensit, nihil esse bonum, Praeter scientiam, omnem consilii capiendi causam, inventionemque ossicii, sustulit. Sic exclusis Sententiis reliquorum, cum praeterea nulla esse OSSit, haec

antiquorum valeat, neceSSe St.

IX. Ergo, inStituto veterum, quo etiam Stoici utuntur, hinc capiamus exordium omne animal suipsum diligit, ac simul ut ortum est, id agit, ut soconservet, quod hic ei primu ad Omneni vitam tuendam appetitus a natura datur Se ut conservet, atque ita sit assectum, ut Optime Secundum naturam ast tum esse possit. IIanc initio constitutisnem conscia sani habet et incertam, ut tantummodo Se tuentur

qualecumque Sit. Sed nec quid Sit, nec quid possit, ne quid ipsius natura Sit, intelligit. Cum autem processit paulum, et quatenus quidquid se attingat, attSeque pertineat, perspicere e spit, uni sensim incipit

progredi, SeSeque agnOScere, et intelligere, quam ob causam habeat eum, quem diXimus, animi appetitum : coeptatque et ea, qtiae naturi apta Sentit, ni 2-tere, et propulSare contraria. Ergo Omni anilinali istud, quod appetit, positum S in eo qucd natura est ac commodatum. Ita sinis bonorum Xsistit, secundum naturam vivere, Sic assectum, ut Optime affici possit,

ad naturamque accommodatissime. Quoniam autem Sua cujusque animantis natura est, neceSSe est quoque, sinem omnium hunc esse, ut

natura expleatur. Nihil enim prohibet, quaedam esse et inter se animalibus reliquis, et cum bestiis honuini,

communia, quoniam milium Si natura communis.

Sed extrema illa et summa, quae quo imus, inter animalium genera distincta et dispertita sunt, et sua cuique propita, et ad id areta, quod cujusque natura

de iderat.

88쪽

74 DE INIBUS, LIB. V. CAP. 10.

Quare, cum dicimus, omnibus animalibus extremum CSSO, Secundum naturam vivereri non ita accipiendum est, quasi dicamus, unum esS Omnium eX- tremUm sed, ut omnium artium recte dici potest commune esSe, ut in aliqua scientia versentur, scientiam autem suam cujusque arti esse Sic commune animalium omnium secundum naturam vivere, Sed

natura esse diversas, ut aliud equo Sit natura, aliud bovi, aliud homini, et tamen in omnibus Summa communis; et quidem non Solum in animalibus, sed etiam in rebus omnibus iis quas natura alit, auget, et tuetur; in quibus videmus, ea, quae gignuntur e terra, multa quodam modo efiicere ipsa sibi per se, quae ad vivendum crescendumque valeant, et Suo genere perveniant ad extremum ut jam liceat una comprehensione omnia complecti; non dubitemque dicere, Omnem naturam esse conservatricem Sui, idque habere propositum quasi sinem et extremum, Seut custodiat quam in optim Sui generi Statu : ut

neceSSe Sit, Omnium rerum, quae Natura rigeant,

Similem esse finem, non eumdem. Ex quo intelligi debet, humini id esse in bonis ultimum, secundum naturam vivere: quod ita interpretemur, Vivere ex hominis natura undique perfecta, et nihil requirente. Iare igitur nobis expscanda sunt sed, Si enodatius, vos ignosgetis hujus enim potati, et huic, nunc hoc primum fortasse audienti, servire debemuS. Ita prorsus, inquam. Etsi ea quidem, quo adhuc dixisti,

quamvis ad aetatem recte isto modo dicerentur. N. Exposita igitur, inquit, terminatione rerum eXpetendarum, cur ista se res ita habeat, ut dixi, deinceps demonstrandum est. Quamobrem ordiamur

ab eo, quod primum posui, quod idem reapse primum est, ut intelligamus, omne animal se ipsum diligere. Quod quamquam dubitationem non habet est enim infixum in ipsa natura, comprehenditur suis cujusque

sensibus, sic, ut contra Si quis dicere velit, non audiatur), tamen, ne quid praetermittamuS, rationes

quoque, cur hoc ita Sit, sterendas puto. Etsi qui

89쪽

potest intelligi aut cogit:iri, esse aliquod animal, quod se oderit 3 Res enim e current contrarior. Nam cuni appetitus ille animi aliquid ad se trahere

cu'perit consulto, quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus cuin id sua causa faciet; et oderit se, et simul diliget quod ieri non potest. Necesse Si quidem, si quis sibi ipse inimicus est, una, quί bona Sunt,

Inala putareri bona contra, quae mala : et quae appetenda, fugerea et qu: fugienda, appetere qua Sine dubio vitae sunt eversio. Neque enim, si nonnulli reperiuntur, qui aut laqueo aut alia eXitia quurrant, aut, ut ille apud Terentium, qui decrevit is tantisper Se minus injuriae suo gnato facere, V ut ait ipse dum tiat ni iser, cinimicus ipse sibi putandu est. Sed alii dolore moventur, alii cupiditate iracundia etiani multi emeruntur; et, cum in mala Scientes irruunt, tamen se optime sibi consulere arbitrantur:

itaque dicunt, nec dubitant: inihi sic usus est tibi ut opus est facto, face. Velut qui ipsi sibi bellum indixissent, cruciari dies,

noctes torqueri vellent nec vero sese ipSi accusarent ob eam causam, quod SeSe male rebus Sui Consuluisse dicerent. Eorum enim haec est querela, qui sibi cari Sunt, Seseque diligunt. Quare, quotieScumque dicetur male de Seritus mereri, ibique esse inimicus atque hostis, vitam denique fugere intelligatur aliquam Subesse ejusmodi causam, ut ex eo ipso POSSit intelligi, Sibi quemque esse carum. Nec vero id Satis eSt, neminem Sse, qui ipse se oderit: sed illud quoque intelligendum est, neminem eSSe, qui, quo modo se habeat, nihil sua censeat interesse. Tolletur enim appetitu animi, si, ut in iis rebus inter quas nihil

interest, neutram in partem propenStore SUIDUS,

item in nobismetipsis, quemadmodum affecti SimuS, nihil nostra arbitrabimur intereSSe. XI. Atque etiam illud, si quila dicere velit, perabsurdum sit ita diligi a sese quemque, ut ea viS di-

90쪽

76 DE FINIBUS, 1 D. V CAP. II.

ligendi ad aliani rem quampiam referatur, non ad cum ipsum, qui sese diligat. Hoc cum in amicitiis, cum in ossiciis, cum in virtutibus dicitur, quomodocumque dicitur, intelligi tamen, quid dicatur potest: in nobis autem ipsis ne intelligi quidem, ut propter aliam quampiam rem, Verbi gratia, propter voluptatem nos amemus. Propter nos enim illam, non propter eam noSmetipsos, diligimus.

Quamquam quid est, quod magis perspicuum Sit,

non modo carum Sibi quemque, verum etiam Vehementer caram Sses quis Si enim, aut quotu qui S-que, cui mor cum appropinquet, mon refugiat timido sanguen, atque XalbeScat metu etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturaetana valde perhorreScere: quod item est reprehen-stendum in dolore. Sed, quia fere sic afficiuntur omnes, satis argumenti est, ab interitu naturam abhorrere idque quo magis quidam ita faciunt, ut jure etiam reprehendantur, hoc magis intelligendum est haec ipsa nimia in quibusdam futura non fuisse, nisi quintam essent modica natura. Nec vero dico eorum metum mortis, qui, quia privari se vitae bonis arbitrentur, aut quia quasdam post mortem formicines extimescant, aut Si metuant, ne cum dolore moriantur, idcirco mortem fugiant in parvis enim supe, qui nihil eorum cogitant, si quando his ludentes minamur ride itaturos alicunde extimescunt.

Quinetiam seriae, inquit Pacuvius, Muibus abest ad pri cavendum intelligendi astutia, sibi injecto terrore mortis horrescunt. Quis autem de ipso sapiente aliter existimat, quin etiam cum decreve. it esse moriendum tamen discesSi a suis, atque ipsa relinquenda luce moveatur maxime autem inlio quidem genere vis S perSpicua naturae, cum et