장음표시 사용
31쪽
Pars Prior Theoretica. 3 Ines in animo excitentur e porro ex usurpatione terminorum familiarium iptum usum loquendi constitui dicimus.
is ubi , . qui nobis exhibetur res, cui sigRi
ficandae terminus destinatus est , ejus significatum proprium constituit , diciturque inde terminus proprie sumi tamdiu , quamdiu cum eo notio conjungitur, cui indicandae destinatus est . Sic tamdiu terminus Anima proprie sumitur , quamdiu per illum significatur ens, quod sui, aliorum-ὶue est conscium , & Anima signincatus proprius est, i voce Anima ejusmodi notio excitatur , quaens sui, aliorumque conscium intelligitur.
jusdam ad designandam rem aliam, cui alias temminus proprius suppetit, idque propter similitudinem inter res ambas Obviam , significatum termini improprium constituit, diciturque terminus ipse tali casu improprie sumi. Si e. g. Vocem Anima ad indicandum egregium usum doctrinae de Proportionibus in Mathesi transferas, dicasque, doctrinam de Proportionibus esse Animam Matheseos , vocem Anima improprie sumis.
cui in quotidiano sermone indigitandae destinatus Censetur , usum loquendi observare dicitur . Et cum in seientiis idem sit receptus terminorum Agnificatus, quod in vita communi usus loquendi; receptum terminorum significatum observare dicendus erit, qui cum termino notionem conjun- sit , cui is in scientia indigitandae destinatur. SCH. In communi sermone dum quem pauperem dicimus, voce bac hominem , qui opibus , suscient
32쪽
gnificatum eupimus: qui proinde eum voce ista notionem eiusmodi hominis eo ungit , usum loquendi observare censendus est: contra observare censendus non est, qui audita voee pauperis hominem nescio quomodo at ter miserum sibi repraesentat . In Logica per vocem Apprehensio significatur actus mentis , quo illa ad rem si praesentem praecise attendit e concipiens itaque hujusmodi actum, audito, vel lecto termino Apprehensio , receptum Agnificatum in Logica observat ; secus non observat. I. Ex terminorum combinatione Oratio nascitur. Orationibus tum Judicia, tum Ratiocinia indicantur. Oratio, qua indicatur Iudicium, Pr positio , vel Enuntiatio ς qua vero Ratiocinium proinditur , Sallogismus appellatur . SCH. Suae porro ad usum terminorum tanquam sngnorum eogitationum humanarum spectant, ea oppo tunis locis adhuc docebimus.
De Notionibus , & Apprehensionibus in specie .
. CAPUT I. De J otionum , c prebensionum
4 , D Es menti nostrae ita praesens esse potest, I . ut ad eam attendentes eandem ab aliis rebus discernamus; quod quidem eatenus accidit , quatenus in illa aliqua advertimus, quae ipsi , non item aliis, inesse, conve*ireque noscuntur . Di
33쪽
Tars Prior Neoretica . 3scuntur haec Nota rei . Notio porro , qua menting. ra nota rei ad eam discernendam suscientes exhibentur , Notio clara appellatur , nosque ipsi , mediante tali notione , rem elare apprehendere
' SCH E. g. Lunae , vel Solis notio elara nobis est, cum quadam advertimus, vi quorum solem, vel Lmnam ab aliis Dderibas discernere valeamus. 43. Exposita notione clara, facile intelligi potest , quae notio sit obscura dicenda : scilicet , qua menti notas ad rem agnoscendam , ac Iab alia is ducernendam susscientes non exhibet , seu perquam rem ipiam ab aliis internoscere non v
SCH. Notis obscura e. g. vocis Titii nobis foret,s pluribus aliis loquentibus vocem illius a vocibus
qq. Ut aliae notiones nobis clare, aliae obscurae sunt, ita & termini sunt alii clari, alii o scuri. Terminus elarus dicendus est , eum quo notionem claram; obscurus , eum quo notionem non nisi obscuram conJungere valemus.
SCH. I. Termini Aqua , Ignis m. sunt elari . Obscuri sunt quamplurimis termini , quibus complures plantae, earumque partes significantur : e. g. mox Pa- renchyma , quae Greυυio Fgnificat spongiosam illam materiam , ex qua eortex planta constat, in aqua spongia instar turgescentem. SCH. 2. Experientia satis doeemur, ejusdem rei notionem alteri posse esse claram , alteri obscuram pidem de terminis est. 43. Notio, quae menti notas rei exhibet, vel ita illas exhibet, ut sigillatim ab ea perspiciantur, atque adeo una ab altera discernatur , vel
34쪽
36 . . Logica ita non exhibet. Prior distincta salutatur , posterior eonfusa audit ; dicimurque per illam rem distincte apprehendere , per hanc non nisi comfuse osCH Cirea notiones distinctas, b eonfusas quadam ante doceri debent, quam earum eri empla apte
46. ETsI NOTIO ALIQUA SIT CLARA, NON HOC IPSO EsT DIsTINCTA. Clara namque cum dicatur notio, quatenus menti exhibet notas ad rem agnoscendam, ac discernendam, saltem ita exhibere poterit, ut sigillatim non perspiciantur; quo proinde casu confusa solum , non distincta erit. SCH. I. Cartesias, ἐν Lesinitius pro eximio, quo pollebant Mumine merito diserimen inter notionem solum claram, ἐπ notionem claram , ae distinctam, feri debere observarunt; eum namque satis advenere posmus, diversa plane modo notas rei ejusdem menti exhiberi posse , sane perinde videri non debet, Me uno. βυe altero modo illa menti exhibeantur. SCH. a. maximae sunt praerogativa notionis distinctae ; ope illius namque Animatus terminorum deis terminatur , Axusque redditur, sine quo in mentiis alia quid solida, ac certa veritatis nos obtenturos ne--- quid- ir ) Notionis distinctae exemplum facile ab homine
poteti desumi, a planta , & ab aliis huiuscemodi infini is . Hominem agnosco, ipsumque ab alio quocumque obsecto , puta a planta , distinguo ; hominis notio est c. ara . Agnosco praeterea a planta distingui hominem per animam rationalem, & per corpus tali pacto orga nicum; distincta, nedum clara est hominis notio. E con l. 'colorem viridem clare percipio , a flavoque Optime CitIinguo, quia tamen notas assignare non valeo , qui hus viride a flavo differt, colorem ieeireo viridem clam percipio , ast non distincte , sed consula . Verum denis plura in Psycholosia empirica .
35쪽
Pars Prior Theoretica. 37 uidquam speramus. Porro quod per notionem distinis ctam apprehendimus id demum dici possumus Intelligere, eum illud intelligere eensendi simus, quod ,
quid, vel quale fit, explicare valemus; valemus amrem non niue tum, emn notas i mr Hillatim discemnimus, hoe est, eum notionem illius distinctam habe
distincta est, quae rei notas ita exhibet , ut sigillatim perspiciantur, & discernantur . 43. ,
per attentionem , & reflexionem ea , quae rei insunt, sigillatim menti praesentia fiunt β. Ig. ', notae ergo illi exhibentur, quas discernere possit: notionem proinde tali casu acquirit distinctam . 48. Si per notionem elaram sigillatim omnes ilia notae, quae ad rem sufficienter discernendam pertinent , perhietantur, dicenda erit distincta completa ; s cus non nisi ineompleta. SCH. Notio elara Corporis, per quam forum exten-
discernitur, distincta quidem dici potest, sed non
eo leta ; cum enim ad eorpus disternendum praeter extensionem alia requirantur, per notionem mem9ratam non omnes notae ad rem sufficienter discernendam perspiciuntur , consequenter non nis incompleta est . q0. Notae, quas notio distincta menti stillatim exhibet, non destituuntur suis iterum notis, quae adeo etiam exhiberi possunt. Facile autem intelligitur, hic progredi , & ascendere licere . Notio praeter notas rei etiam exhibens notas notarum, Adaequata , secus Inadaequata dicitur . Quo in exhibitione motarum altius proceditur , eo notio est
36쪽
SCH. I. Mens ad notiones adaequatas pariter ste venit attentione , , reflexione , dum ne e ad exhibiatas rei notas attendens, ae super iis resectens, illas in simpliciores ruomit ; qua tamen in resolutione ρω-pter limitationem suam nunquam perventura est ad noras porro non resolubiles: sed nec opus habet in eas usque progredi; acquiescere namque potest . ubi eo ρem
venerit , ut rei proposita notione distincta gaudenseam intelligere censeri ρossit. SCH. a. Exemplo dicta jam illustro: G. Hos scirpus sub notione entis eo inti materia , 9 vi
moυenda praediti concepit. Hanc adeo notionem vulsprimo distinctam, quia notas eo oris, scilicet compositionem, materiam, b oim moυendi figillatim exhibet o vult etiam completam, quia nota exactes esunt ad eorpus agnoscendum , s discernendum rforet vero haec porro notio adaequata, si notas LMus eompositionis, materiae , b vis movendi figlia latim exhiberet. Enimυero , qui intelligere Corpus praecise eonstitutum habet, in adducta notione acquiescere poterit , progressurus attentione , es reflexione, sintelligere e. g. ipsam eo ostionem volverit. SCH. Adhuc notiones, b amrebensiones ad mentem retulimus, indeque earum disserentiam elicuimus 'nunc earum cum objectis comparatarum discrimen de-
regendum .so. Notiones ad objecta sua relatae sunt vel Singulares, vel Misersales. Singularis dicitur notio, qua indisiduum aliquod , seu rem , ut actu ex
flentem menti exhibet. Notiones universales vero appellantur notiones similitudinum in entibus reis perrarum , vel potius notiones , quibus menti exhibentur ea, quae in pluribus entibus eadem
unt, sive quae pluribus entibus communia sunt,
37쪽
Pars Prior Neoretica. 39seclusis iis, quae in illis diversa existunt.
SCH. Notio, qua menti exhibetur Petrus , vel Paul- Ius existens, notio fingularis est ; notio vero , qua menti exhibentur ea determinationes, ob quar Petrus praecise in classe hominum continetur , quaequa Paullo iuxta , ac aliis eommunes sunt , universalis es dicenda. a. De terminationes tum illae, ex quibus genera, tum eae, ex quibus species constituuntur , pluribus entibus communes sunt q. 23. , di I. ΣΑ. . Hinc conficitur , tam notiones generum , quam specierum esse universales . Quoniam vero inter determinationes, ex quibus species aliqua Constituitur, sunt determinationes disserentiam specificam absolventes q. 23. , consequens etiam fit , notiones disserentiarum speci earum inter
Mniversales numerandas esse. SCH. I. Praeter ternas has notionum universalium speetes passim etiam universales censentur notiones at tributorum tam propriorum , quam eommunium , ne
que vero immerito p cum enim hae vel pluribus speeiebus respective communia snt β. 27. , utique notiones , quibus illa repraesentantur, universales ce
SCH. 2. Concedendum etiam , notiones modorum
posse esse universales, tum scilicet , eum in pluri sindividuis eadem ratio extrinseca adest , vel adesse concipitur , cur modus aliquis euisis eorum infit, vel ad D. Quo equidem easu notio talis modi aliquid pluribus entibus commune repraesentabit ; consequenter
Universales hae notiones , seu ideae , illa sunt quinque Porphirii Universalia, Genus scilicet , Dissere
38쪽
32. NOTION Es UNIVERSALES POTEST MENf ADIPISCI EX SINGULARIBUS NOTIONIBUS OPE ABSTRACTIONis . Sit res quaedam singularis, seu ens individuum menti praesens , potest haec attendero ad ea, quae in illo aliis communia sunt , omissis, seu non consideratis iis, quibus ab aliis dis- fert q. 14. ; enimvero ex terminis rite in tellectis patet, illam hoc ipso habituram notionem universalem: igitur ope abstractionis ex notionibus singularibus mens adipisci potest universales .
33. Tam notiones singulares, quam universa-Ies terminis indigitamus . Terminus , quo indiacamus notionem singularem , dicitur Singularis , quatia, Species, Proprium, dc Accidens, de quibus tam multa. incalsum forte , differebant Scholaitici. Duo circa haec adnotasse suffici et . Primo . Triplex , auctore Porphirio, est differentia , communis , pmpria , ct maxime propria. Communis illa dicitur differentia , qua plura penes accidens discriminantur ; hoc modo differt homo albus a nigro; propria illa vocatur , qua unum ab alioratione proprietatis differt , ut homo a brutis per sermocinationem; demum maxime propria est illa differe tia, qua in essentia plura differunt , ut homo a brutis per rationalitatem . Secundo. Quatuor modis apud eundem Poephirium aliquid diciter Proprium . Proprium primo modo dicitur attributum , quod soli speciei convenit, sed non omni. Sic esse Christianum , vel Philosophum , vel Μedi eum soli competit homini , non tamen omnibus haec competunt reipsa hominibus . Proprium dicitur secundo modo, quod competit toti speciei , sed non soli. Sic omni convenit homini habere caput , sed non soli. Proprium tertio modo dicitur, quod convenit omni, ocsoli, sed non semper . Sic dormire , aut vigilare omni convenit, & soli viventi, sed non semper. Quarto demum modo proprium dicitur, quod omni convenit se
ciet , ct soli, & semper . Sic homini convenit esse Varitatis cupidum.
39쪽
quo vero notionem universalem, Communis . Ad
indicandas notiones singulares , seu individuorum adhibentur nomina, quae propria a Grammaticis dicuntur, ut Castus , Sempronius , Bucepha-
Ius equus Alexandri , aut, si appellatiυa adhibentur, adjungitur illis pronomen singularitatem entis manifestans, ut hic homo, iste equus . : ad indigitandas notiones generum, & specierum nomina substantiva appellativa sine alio vocabulo addito, ut homo, equus: attributorum denique , & modorum , ut talium, notiones per no mina afectiva significantur . q. Notiones , vel sola essentialia menti sistunt, vel praeter haec etiam attributa, di m dos . Illae dicuntur simplices , cujusmodi sunt notiones generum, & specierum , per attenti nem , & abstractionem acquirendae; ha eo lose sensuum beneficio obtinendae. SCH. Equidem apparet, a nobis multo aliter a eipi notionem simplicem, atque a eo luribus etiam Reeentioribus accψitur, qui eam sensuum etiam beneficio acquiri afrmant, cujusmodi illis sunt notiones eoloris , odoris, saporis M.; quas nos tamen comis plexas asserimus ; confusas vero , utpote per quas notas nulla r discemamus , defectu tenente se ex pa te mentis cognoscentis , non objecti. I. Terminus , quo notio fimplex indicatur , terminus simplex , quo complexa , complexus ap pellatur . Termini simplices e. g. sunt animat,
homo : complexi homo docilis , homo doctus , bο-mo albus.
6. Ea, quae enti alicui insunt, aut adsunt , vel sistuntur menti cum ipso ente, cui insunt saut adsunt, quo casu notio concreta dicitur; Veiis
40쪽
absque hoc ente, quo casu notis abstracta appellatur : ill r respondet terminus , qui concretus; huic, qui abstractus vocatur. SCH. E. g. Notio, qua repraesentatur ens assum , notio concreta est, terminusque albus terminus concretus est ; significat namque ens continens albedinemrgontra , qua repraesentatur solum albedo absque illa , cui ea inest, abstracta est, terminusque albedo est terminus abstractus.
s7.T nitio est Oratio, qua exprimitur notio eon. αε tinens notas rei es tam , quae eidem pro omni statu, ac tempore, satis agnoscenda, ac ab omnibus aliis discernenda praecise sussciunt. Ipse terminus vel res eo denotata Definitum appellatur. SCH. Notio hujusmodi notio completa determin ta audit, opponiturque ei partim notio abundans, quae plures notas , partim in completa , quae pauciores notas continet , quam quae rei agnoscendae
ac discernendae sufficiunt. 38. Ex eo ipso, quod definitio sit oratio exprimens notionem continentem notas rei pro omni tempore, & statu agnostendae, ac discernendae praecise lassicientes, consectariorum instar deducitur. I. Ruae in definitione nota recensentur , rebus liis ab ea, quae per definitum indigitatur , non esse