Triga opusculorum criticorum rariorum in quibus multa veterum auctorum loca explicantur, iluustrantur, & emendantur ..

31쪽

Obsequentem de prodigiis scap. II . J, idem reperitur: ubi describuntur prodigia visa Lucio Martio N Semto Pulio Confusibus. Quod si quis fuerit Lucius I lius Caesar is Consul fuit cum Ρublio Rutilio Lu-yo, ut res Romanas pervestigantibus potest liquere.

CAΡ UT XV. Unde natum sit proverbium, Aliquid

monstri alere. Monstrum alitur, ubi quid occulti vitii latere significamus. Pamphilus in Andria. Terentii Act. I. sc. 6. si 16. J Aliquid monseri alunt, ea quoniam nemini obtrudi potest, itur ad me. Erasmus existimavit inde natum proverbium, quod monstra ob pudorem clanculum aluntur S occultantur. Ego puto sumptum istud fuisse ex constitutione Romuli, qui prohibuerat monstra in urbe ali. Ergo ubi quia clanculum sit, puta contra legem, S ubi celatur vitium, monstrum ali proverbialiter dicitur.

Rivius minima quaeque observavit apud Terentium. Sed S illud observationem promerebatur, Hem, pro En, parum eleganter legi in M. dria, O . 2. yc. a. G. I .d hoc modo. Ρ. Obsecro ιe, quamprimum hoc me libera miserum metu. D. Hem, Libero: uxorem tibi jam non dat Chremes. Ecquis enim unquam legit, Hem demonstrative

poni 2 At Donatus. in eum locum.J En inquit ecce. Demonstratio estjalti

32쪽

Lo I RESTITUTI. CAP. XVII. 2S

Restitutus locus in inscriptione Eunuchi.

Inscriptio: Eunuchi fere ab omnibus corruptissimelecta est, quod sine flagitio praetermittendum non erat a Rivio. Ibi enim ita scribitur : Acta ludis Megalensibus, L. Poshumio. L. Cornelio sedilibus cmrulibus. Egit Lucius Ambivius Turpio , L. Attilius Praenestinus tibiis duabus dextris. Tu expunge hoc postremum verbum, S substitue. Tibiis duabus dextra snisera. Ratio hujusce correctionis est , quod in hac comoedia plurimum joci seriae gravit, ii permiscetur: quod quum accidebat, tibiis duabus agebantnr comoediae, dextra S sinistra. Sed&istud, repugnantibus quibuslibet, satis probatur ex Donati protegomenis in eandem comoediam. Acta plane es inquit ille Eunuchus ludis Megalen-sbus L. Poshumio , L. Cornelio aedilibus curam aedium habentibus. Etiam tunc personatis L. Numidio Po-sbumio , L. Ambivio Turpione. Item modulante Flacco Claudio tibiis dextra E sinisera, ob jocularia multa permista Sravitate.

CAPUT XVIII. Restitutus locus sipud Donsitum. Donatus in illum locum Terentii, in Eunuchoast. 3. R. 4. G. in de symbolis sisAnus. EFὸmus inquit legendum es producta e litem. Quae

verba Donati a mediocriter eruditis non intelliguntur. Sciendum ergo haec illius verba ad naturam

33쪽

priorem habet natura correptam, si a sum descendat, licet eadem syllaba positione producatur. Si autem, Essem, deflectatur a V erbo, Edo, priorem habet natura longam, S positione. Quod ad n turam attinet, consule secundam personam utriusque Verbi. Es, si a sum veniat, corripitur. si ab Edo producitur. Quid ergo mirum si in reliquis temporibus & personis utrobique natura sua con- stet 8 Illud certe est quod scribit Fabius, syllaba. rum quasdam esse longiores, quasdam longissimas. Nam longior est ea syllaba, quae cum naturali productione positionem quoque conjunxit: cujusmodi est verbum essem, ab Edo, in illo loco, inde m-bolis essemus. Et in Andria. DAEI. I. sc. I.

Perduxere illuc secum, ut una esset, meum. Ubi Donatus. Producte legitur, esst, ut cibum capiat. Et correpte, ut alibi. f Adt. 3. R. S. 6. 26. JEFem una qua cum cupiebam Antipho. Qui tamen Donati locus in omnibus exemplaribus mendose legitur.

CAPUT XIX. Duo loci in Prologo Heautontimorument, in quibus caecutiunt omnes Interpretes. Vidi magnos si diis placet Grammaticos errare in loco apud Terentium non admodum dis- scili, qui sic habet. Ne cui. vesrumst mirum, cur partes seni Poeta dederit, tu unt adolescentium. Id primum dicam. deinde quod veni eloquar. Ex integra Sc.

Objiciebam promissis non steti se Prologum, qui

x quum

Diuitia m

34쪽

quum promisisset se dicturum cur partes seni poeta dedisset, quae erant adolescentium, id primo loco non attingit. Respondebant illi esse hysteron proteron. Quo dicto quid ineptius y Versus ergo ille: Id primum dicam : non debet referri ad praecedens, Cur partes seni poeta dederit, sed ad sequentia, Exintegra Graeca, M. Sententia est: Dicam cur partes seni poeta dederit, quae sunt adolescentium o praemisero,

ex integra Graeca integram Comoediam me acturum. Alter est locus, iisdem plane ignoratus, quare Heautontimorumenos dicatur Comoedia duplex. in Pro.

ισο G 6.J Omissis eorum nugis die causam esse, quod duobus diebus acta fuerit. Quod certissimum

cognosces ex M. 3. Sc. I. si I.

Lucescit. Hoc jam cesso pulsare ostium vicini pCAPUT XX. De nomine Heautontimorument, fit quo habitu Menedemus in Menam prodierit.

uid significet Heautontimorumenos, sic eXponit Horatius. lib. I. Serm. Sat. 2. U I9. seqq. J- - Hic vix credere posssiuam sibi non si amicus. ita ut pater ille, Terenti Fabula, quem miserum nato vixisse fugato Inducit. non se pejus cruciaverit atque hic. At quo habitu ο ἐαυτον τιμω μενος in scenam prodierit, his verbis declarat Varro libro 2. de re rufica. cap. II.J Capra inquit pilos miniserat ad usum nauticum , Cy ad bellica tormenta,qad fabrilia vasa. . Neque non quaedam nationes harum pellibus sunt ves tae, ut in Getulia S Sardinia: cujus usum apud antia

quos quoque Graecos fuisse apparet, quod in Tragoediis senes ab hac pelle vocantur Et in Comoediis qui

35쪽

qui in rustico opere morantur , ut apud Caecilium in 'pobolimaeo habet adolescens, apud Terentium in Heautontimorumeno senex. Haec ille. Eodem vestimenti genere uti fecit suum Laertem Homerus Od XXIV., si satis memini. f. 226. seqq. JAdde sexagenarios senes in Comoediis induci solitos , eX sententia Varronis & Donati, ad Adelph. AEI. V. R. 8. G IS. J S ideo non temere scribitur. M. I . R. I. G IO. J . . . Annos sexaginta natus es. Item alius est locus Din ead. Comoed. M. I. R. 3. U. lI8.J qui parum concinne, mea quidem sententia , lexponitur a Calphurnio: ego acutiorem interpre- ltationem ponam.

Chrem. Quid narrat 7 Clit. quid illep semiferum eqse. Chrem. Miserum 2 quem minus credere estpouid reliqui es , guin habeat quae quidem in homine

dicuntur hona: Parentes , patriam incolumem, amicos, genuS, cognatos, divitias pHunc locum sic eXponit Calphurnius. Non es inquit) censendus miser, qui potest habere parentes ,

patriam incolumem , amicoI , genus , cognatos, diditias. Ego vero eXistimo hic miserum pro innocente aecipi, hoc sensu. Chr. Quid narrat 2 Clit. semiferum esse , id est, innocentem, is nimis duro patris imperio coactum patria eacessisse. Chr. Innocen- lcentem ais p imo nihil minus est quam innocens, iquippe per quem stat, quo minus habeat, quae in homine dicuntur bona. Nam scelestus est, & lnon ferendus , qui sua culpa in rebus optimis & maximis sibi deest: quique patria carere maVult,

quam in eadem manere obtemperando patri. At ne suspecta videatur haec nostra interpretatio, au

36쪽

Mir . Misera sunt, id est innocens, interprete Donato. Phidipp. Utinam scimn ita esse istuc. te scit, cet esse innocentem. Et certum est apud bonos a thores miseros Vocari, qui nulla sua culpa in calamitatem sunt redacti. Quintilianus in Declamationibus: Omnium , quos miseros unquam fecere virtutes, innocentissimus. Virgil. lib. XI. fAen. G. II9.J ,- Miseris supponite civibus ignem. Id est, aliena culpa pereuntibus, secundum Servium. Sunt & plerique leviores loci in quibus desidero diligentiam Calphurnii. Ego unum & alterum attingam: sin ead. Comoed. Ast. I. R. 4. U. IS.JMea est potens, procax, magnisca, sumptuosa,

Nobiles dicuntur fere apud Comicos meretrices, ct gladiatores, quod non puduit Donatum alibi indicare. Sic Cicero in ea oratione quam habuit ante uam iret in exilium , dixit, Ressere nobilium furori. Ibid. O . 2. D. 2. G. II.J Videiu tu ancillas, aurum, vestem p Vestem vocabant Veteres vestium apparatum S Ornatum, Vestitumque magnificum. Cicero in ora , tione in Vatinium cap. 13.J Omitto fessum diem, argento, veste, omni apparatu, ornatuque visendo. Ρari modo usurpant Graeci τὸν ἐοῆτα. ' Lucianus in Alect one scap. 12.J iτi it α και τραπεζας, καὶ πάντα ἐμα εἶναι , id est, Vestem, S mensas ι is pocula omnia mea esse.

Capillus passus, prolixus, circam caput G Rejectus negligenter. Pax. ipax , tantummodo significat authore Pristiano. lib. IS. p. Io IS. G. Pulschii.J Graeci tamen pro,

37쪽

PETRI AVELLANI

Papae, illud videntur accipere is, Lucianus is Fugitivis in fine. .

Nam diseiplina es eisdem, munerarier Ancillas primum, ad dominas qui assectant viam. Ovidius legem illam S disciplinam his versibus sic est persequutus. Art. Am. lib. I. V. 3SI. .JSed prius ancillam captatae nosse puellae cura sit: accesus molliet ista tuos. Proxima consitis domina sit ut illa, videto. . .

'' Neve parum tacitis conscia fia jocis. Hanc tu pollicitis, hanc tu corrumpe rogando:

Quod petis, ex facili, s volet illa feres.

Ibid. ORI. 3. R. I. U. II. J Somnum hercle hac nocte oculis non vidi meis. Videre somnum, hujus loci imitatione dixit Cicero, Epist. 3o. Familiarium lib. vII. Fuit inquit mirisca vigilantia, qui suo toto confulatu somnum non Diaderit. Idem Dis. I. ad Atticum lib. VIII. non somnum videre, sed capere dixit. Ego inquit si somnum capere possem tam longis te epistolis non ob

tunderem.

Ibid. OMI. 4. Ic, 3. U. I.J ri promissa huc induxerunt. - Proprie dicuntur ferae induci in retia. Unde ad

fraudem amatoriam transfertur. Tibullus stib. I. cleg. 6. in pr. Ja . Sem- a Errat Avellanus. Nee quidquam hue facit adductus Luciani locus. Aliud Graecis est παια aliud orae, de quo adverbio vide quae notarunt Lindenbrogius ad Terent. Heautont. Iv. 3. 39. & Ill. Scaliger ad Plaut. Mil. Glor. Hl. 1. 39. ex quibus utramque suam notam ad Terentium descriput Vesterhoviuε.

38쪽

LOCI RESTITUTI. Cap. XXI. at

Semper ut inducar blandos offers mihi vultus, Post tandem es misero tribtis N alper amor. Infiniti sunt hujusmodi loci specimen enim tantum dare volui) praetermissi a Calphurnio , quos aliquando accuratius tractabimus, si dabitur.

CAΡUT XXI. O implicatus locus Ciceronis libro I. de Legibus cap. I. de auspicio Aquilae.

Cicero libro I. de Legibus, meminit cujusdam amspicii, de aquila evolante eX quercu, quod pauci pro dagnitate tractant. Sic ille scriptum reliquit. cap. I.J Quare glandifera illa quercus, ex qua olim evolavit Nuncia fulva Duis, miranda visa Mura Sc. Quem totum locum elegantissime describit idem Cicero libro I. de divinatione cap. 47. his verbis: Quid es, inquit, illo augpicio divinius ; quod apud te in Mario est, ut utar potisimum te authore. Hie Bois altisoni subito pinnata satelles Arboris e trunco serpentis saucia morsu Subisit: ipsa feris transfigens unguibus anguem

Semianimem,mvaria graviter cervice micantem;

Quem se intorquentem lanians, rostroque cruentans, Iam satiata animos, jam duros ulta dolores, Abjicit e fantem , S laceratum assigit in unda: Seque obitu a solis nitidos convertit in ortus. Hanc ubi praepetibus pennis, coeloque volantem Conspexit Marius divini numinis augur; Faustaque Ana sua laudis, reditusque notamit. Partibus intonuit coeli pater ipse finiseris. Sic Aquilae clarum si mavit Puppiter omen. Horum tamen versuum aliqui in nonnullis exemplaribus

39쪽

ribus mendose leguntur. Quod attinet ad aquilan quae hic appellatur Nuncia Buis, certum est &eam alitem atque armigeram Iovis dici propterea quod fulmine sola non exanimetur: secundum Plinium OH. N. lib. 1 o. cap. 3. J Cicero Ouaestionum Tusculanarum libro 2. cap. 1 O. eX Ascliseo vertit: Duis satellitem. Alter est locus quo haud scio an ullus sit dissicilior: ibi eodem lib. I. eod. cap. J ab Aquila Tarqu nio apicem impositum putent. Nihil legi quod huc pertineat, nisi apud Dionysium Halicarnasseum. lib. 3. pag. I9S. EL Uurg. J Tarquinio regnanti inquit) Hetru ci δε- 'tulerunt in signia, quibus ipse regessuos adornabant. Coronam videlicet auream , sepinumque habeno super caput aquilam. Tunicam purpuream cum signis aureis :S amictum purpuTeum smbriatum. Tulerunt etiam ei duodecim secures sumptas ea urbibus singulis singulas , quas cum virgarum fasce lictores ante regemferebant a .

CAPUT XXII.

An adulterium natura turpe sit. Probra inquit Ulpianus I. 42. D. de verbor.

signis J quaedam natura turpia sunt, quaedam cuciliter F quas more civitatis, ut puta furtum: adust rium est natura turpe. Andreas Alciatus existim vit defendi posse, furtum turpe natura non esse , quod passim gentium, ut apud Lacedaemonios, innumero delictorum non habeatur. Sed eo mihi ille errare visus est, quod neget defendi posse, adulterium turpe natura non esse. Qua enim ratione dicimus furtum turpe natura non esse, quia apud

sa) Euare Avellanum docuit Davis. ad Cicer. I. M.

40쪽

LOCI RESTITUTI. CAP. XXII. 33

nonnullos impune surari licet: eadem ratione posumus dicere adulterium turpe natura non esse: quia apud quasdam gentes, adulterium criminis loco non ducitur. Nam Mirrha apud Ovidium, lib. X. Metamorphoseos O, 32o. seqq. J pluribus argumentis certat ostendere, incestos amores quam adulterium natura graviores, ut ait Papinianus, jure naturali, quod & gentium appellatur, in reprehensionem

non incidere. Versus Ovidii bellissimos hic libuit

inserere.

Et secum. quo mente feror 8 quid molior 2 inquit. Dii precor, F pietas, sacrataque jura parentum , Hoc prohibete nefas, scelerique ressite nostro. Si tamen hoc scelus es. sed enim damnare negatur

Hanc venerem pietas. coFunt animalia nullo

Caetera delectu. nec habetur turpe juvencae Ferre patrem tergo. st equo sua sita conjunx, Quasque creavit init pecudes caper. ipsaque eujus Semine concepta est, ex illo concipit ales.

Felices quibus i ta licent. HUMANA MALIGNAS

CURA DEDIT LEGES, ET OUOD NATURA REMITTIT,

ΙΝ'DA PURA NEGANT. gentes tamen eoeferuntur, In quibus'nato genitrix, nata parenti Iungitur, F pietas geminato crescit amore. Me miseram, quod non nasci mihi contigit illic: Fortunaque loci Ledor.

Caeterum pro Alciato facit, quod scribit Papinia inus, incestum Jure gentium prohiberi. At ego intelligo tale jus gentium, cui praeluceat ratio ejus faciendi vel omittendi , quod apud plures Respublicas bene constitutas fere inveteravit. & istud a, que patet ad damnandum furtum ac adulterium, ut nihil pensi habuerit Alciatus, cur aliud assereret inc furis