Petri Velleii Gueuarae Ad legem primam Digestorum. Libri 6. Eiusdem ad titulum de officio praesidis commentarij. De diffinitione doli mali, liber singularis

31쪽

imi demi is uomquam optime singulispe

remus.In his etenim ipse comentarijs magna quadam nos recreat sermonis elegantia delecitimi amtiquitatu documenta, methodis inuitat adlegendum,ammum reficit varietas,pungunt aciare ἀίputandi, pit adsiegraustas iudici,singularis ingemy vu e uscitat, I tam multiplex rerum eiu cet cognitio,*t no artis angu lis alicuius terminis, sedimmeps omnium disciplinarumlibus, tui hominis eximia contineri doetrina Ῥideatur. δε op pum non hic aperti um dicendi campum m- tueri,nec etiam saudum tantiori latifim paciano mirari,perqua sanebbeter exultaret,allaxis habenis vagaretur orati similia huius in tituti, mel amicit Mno Ira ratiopateretur, nec Age ouis iavirtutibus. sci omnibur notior, quam lauatione mea sitfuturus.. Lo issmymen esset persequi quantistit amornamentis generissui claritatem' magis, Lustrauerit, quantis animi donias cestat, quam in omnibus rebus si egerat prudente quata pariter sumanitate multorum animos cili

cum grandior mi hac omnia,quam qua ρέγας 4 dicendo

32쪽

Hcendo comprehendi, vel amicum exposcant laudatorem erum illud futurum affirmabos sesedistius in perennibus studiyssuis continuerit , nec ampli ustatus gintratus cuius certe iam liis fuit ille digni imus viriu* iuris candidatis talem virum inuiderit ab octo literario ad negocia publica couerterit,ut libris ursim quos parat uris rudentiam is upletet, s ab antiquis terorum inivrys Histanorum tindicet eruditionem. Interam tamen humani me lector,his homue

ris sapientis imi laboribus felici spme fruere Vale

33쪽

dinandi Senatoris

filius. S.

s ONINE an mali plus asserat hominibus co- -pia libroru acuevariis artibus multipleX, va

' ria si scriptio saepe egomet mecum & inultuni.

cogitaui. Nam ut opinionum inconstantiam. mutabilitatem tententia umilexiloquum disputandi genus quorundam iuris interpretum praetermittam procellas religioins,turbuies,&tempestates pacis,& ocia Chrictiani,& piarum mentium, veteres ex literarum monumentis,nouas animo calamitates colligo, potissimam Video per eos,quoru de scriptis magna ellet opinio multitudinis, inuectam esse partem in comodorum. Illi enim ad vitae commoditatem iucunditatemq; ad facultates rerum S. copias omnia reserentes,omnes Golos, fallacias ;quibus lites possint intendi,mira auiditate & discunt, in scriptis relinquunt. Hi verb siue falla utilitatis specie ducti siue miserrima ambitione, cupiditateq; honorum, siue deprauatione potius ιχ faeditate turpificati animi,omnia inuma summis paria faciunt,turbant,miscent. Ex quo libris mundum referserunt inanis quidem vocis sono decoratis,ut occultius si possint,nobis in volubilitate verborum,tanquam in mulso venenum dent. Cum autem imbecillitatem,sragilitatemque memoriae, atq; ingenij humani. infinitatem rerum atq; naturae, & causarum pene omniuobscuritatem considero non ego Alcmaeonas,aut Anaxagorae,quos primos Clemea Alex'ndrinus scriptos libros

34쪽

edidisse refert.inuentu hoc suisse mihi persuadeo sed Dei optimidonum,qui diuina illa praecepta, digito suo tabulis quam optime inscalpens, quasi manu sua manui se .perimpos ta,hom inum generi hos infindere sulcos mon-1trauit.Atq ita edocti,quicunq; se natos ad iuuados ho-

. mines arbitrati sunt,summa ope sunt nisi, eos ex ignoran tiae tenebris inliterarum lucem vocare.Cumq; illis minori curae non fueri qualis orbis post eorum tuortem suturus esset, quam qualis tunc esset: Vt solent parentesm rituri, quae fugienda, sequendaue norunt, admonere liberos: sic ipsi quaecunque maioribus Vigillis, magnoque

labore conse uuti sunt, ea, quasi consignatas tabulis, ad posteros trantiniserunt editis libris, quorum dici vix potest, quanta vis sit ad animos commouendos. Qua obrem iam inde ab initio, cum non de terminis, sed de religione ipsa, inter gentes , Christianosq; accerrima contentio esset, in hac arce praesidia suae defensionis utraque constituerunt. Nam & tunc quoque libros haeretic rum habere, crime ina nostris este habitum, insinuat Augustinus. Et in tantum persequutorum rabiem eXcitatam, ut diuinos libros ignibus traderent, Hieronymus queritur. Atque intercepisse illos,& aboleuisse suos, quibus Christiana religio comprobaretur, arguit Ar nobius. Quo circa ea hac in re habenda ratio videtur ,& diligentia , ut neque ab honestissimo scribendi studio quisquam deterreatur , neque omnium scri- pta comprobentur: sed delectu habito , ea tantum in usu esse omnibus permittantur, quq si minus utilia, damnosa certὶ non sint. Ita vos, pleno prudentiae consito fieri voluistis. Promulgatis enim legibus seuerissumis & pragmaticis sanctionibus , primum ne quis iniussu vestro liber exeat', neue ius imprimendi cuiquam, libro non inspecto, concedatur , decreuictis :diorum deinde.

35쪽

deinde qui in inaniis hominum venturus sit, probari pri

natim an aliquo,qui sententiarum veritatem perpendere, Verborumq; ommu pondera examinare nouerit diligentet,praeceptilis: typographis praeterea,ne quid praelo comittant,nisi permissu veilro.mulcta propositin,interdixistis.Quo non melius aut auctoritati vestrae,aut scribentiu . honori,aut Reipublicae emolumento, potuit esse consultum.Nunc quod pertinet ad hanc rem,quam paro quanquam non is sum.Qui putem posse me lurisconsuliorum, vel quintae classis,luminibus obstruere tamen in optimis auctoribus mediocriter versatum, in hoc studio me aetatem consumpsisse io inficior itaque sit quid mihi assumo, videor id meo iure quodamodo vendicare. Id quidquid est,sii quidquam est multis certe nominibus debetur vobis.E quibus,quosdam in adolescentia iurisprudeliae magistros & vivendi habui praeceptores nunc omnes patres habeo cum patria communes patres inquam, quibus, nex me solum hi fructus,sed ab uniuersis,pro diuinis meriatis,diuini honores debeantur.

36쪽

PETRI VELLE II

GVEVARAE AD LEGEM

primam Digentorum

M LIBER PRIMUS.

VRI opera da luxu prius nosse Oportet,vnde nometuris descendat. Est aute ius a iustitia appella se tum ἰna Vt eleganter Celsus de fi ni ius est ars boni & sequi,cuius merito quis nos sacerdotes appellet.Iustitia naq colim us, Sc boni dc aequi notitia profitemur, aequii ab iniquo separantes,licitu ab illicito discernentes,bonos no solum metu poenarum, Verum etiam praemiorum quoq; exhortatione efficere cupietes,veram, nisii falloriphilosophia, non simulatam assectantes.

De origine iuris necessirio cognoscenda,

. I Raceptum sita a nosmetipsos noscamus, u ius tanta vis est; amasentetia,ut non homini cuipia,sed Delphico 'Deotribuatur, Cicerobb A tertio

37쪽

1D LEGEM PRIMAM. D.

tertio ad myst, ad arrogantia minuenda ortum esse datum intelligit: verum eliam Qt bonano Pa norimus. Etlib. quinto Tissc qq. de philosophia naturali agens uo tractanti animo, inquit, noct ess dies cogitanti, intit illa a Deo SeIphis praecepta cognitiorat ipsa se mens talijs exuta cognoscat,comunctams cum diuina mentes frutiat , ex quo insatiabiligaudio compleatur. Vis libro primo de legibus in sinciait. Naquiset umnorit,primum aliquidsie haberesentiet diuinum, i eNiam Pnsesuum sicutsimulachrum aliquod dedicatu utabi tantos munere deorum emper dignum aliquias faciet,ssentiet. Signa certet ab taro exposthio,ac senitentia, tanta tribuere hominibus dignitatem,ut vel cum Deo consociat ossiepossint exi limare, nes quicqua iudicare se dignum, quod caducum , fragile, mortaleue

tis omnibus machinis, aquis veliss oportet hominem comendere,earum rem conseruatioue, quas

38쪽

LIBER L

iuctitia tantum, societatem coniunctionis humana,mmifice s aque tuem,commini seruit Qtilitati Cum mendae causa,obm s bene moratos reges constitutos Herodotus ait, s tuta rura, legras sancita milZimum veri e t. luctitiae aut equi daturi t operamertur nosse debent, quid ipsa iustitia sit, quid ius, s Unde nomenturis descendat. Omnis enim in quaerendo,quaviaquadanatione habetur oratio Uscribereprimum debet Huibusda in formulis ea res agatur,ut inter

quosdisseritur conuenia quidsit id de quo distutatur. Ita docet faciendum Plato in Phaedro ede pulchro Et Cicero lib. IVR.ssecundo deo bon sma siuriscossultus in L I. de reb. cr di s M. LI sis ossici Pr prat. Atque hoc in qquodUlpianus ait. Iuri operam daturu prius nosse oportet, unde nomen iuris descendat. Yon in enim in hac repraganda fides occursio dum exponit, oportet, id est ecet: af mais hoc verbum improprie ab Ulpiano positum Nequa re grauis in inter doctores contentio, dum alimglossa auctoritas decipit, alios Vlpiani mouet nomen insigne, ne tarum de literis benem ritum credant, merito ab e cursio notatum.

39쪽

AD LEGEM PRIMAM. D.

Ego dehac re quid sentiam, breuiter demonHras bo. Duae sium missis reiproposita interrogationes siue quibus id de quo quaeritur, intesigi nullimo potvi. Nonnuquam enim nomine nobis pro poposito, tioue ipsam Parimim Gonm:Uqua ve ro ranoue assequuti,nomen inusigamus. Vuodcumis alijs rebus quam plurimis,tum maxime innumero reperitur. Cuius nomen quidem par est, Latio aute,numerus isduo aqualia diuisibilis. Vnde idem m viro gnificamus e nomen interrogati, tiouem ue natione interrogati,nomen reldamus. Luandoquidem, am eandems rem nomine quidem pare natione etero,numem in duo

aequalia diuisibile appellamus Hoc igitur est quod aiurisconsulto existimosignificatum dum ait Dri operam daturum,niusnse oportere,'nometaris,quia esta iustitia deductumes huius oposti rationem,qua eleganter Celsus diffvit dicem, ius esse artem boniμaqui. Luasi dicat,eum qui res aliquas suspicienter intesiecturus est,qua Uuomen si rationem habent, nomen non solum scire deberositas callere quoque timem, uuimmo, Hreri, alicuim futurus est,turpe ipsi esse, rerum magnitudinem lurituaene excellentium, tam

40쪽

LIBER. I. s

nomina quam nationesignorare. omnis controuersia, aut de re soleat,aut de nomine esse, vi q. earum nascitur taut res ignoratur, aut erratur in nomine. Legum vero conduort,atque custodi,s et,quem Sirtutepraestare caeteris conueni nihil maius,qua ortitudo, temperantia,

luctiti atqueprudentia De quibur interpretes, doctores,legum conditores erum publicarum custodes, teros qui scire cupiunt, velpunitione, increpatione indigent,docere debent: quasis vires virtus, quas vitiis habeat explicare, tanqua virtutis,s excelletia alysmexeptumpropositu Est 6 autem ius a iustitia appellatum .ltis tri docemur,ius adeo a iustitiapendere, ut quidquid mera i titia alieniι sit, iusid esse millo modo se sit. Luod non solism odit Marius Salomonius, qui hunc int ei nitim dicit hactenus a nemine perceptum sed Fortunius Garsia restondens Bartolo,aserenti non esse necessarium sitire prmcipium quo, si principi propter quid primo,inquit,

considerabam iura adductapermuolu,nonprobare, scilicet Inec natales, s. l. a ruationem. C deproba,ubi ex patris et matris quabtate,

probatur talem esse fibu,quia contingit qua os A s ut