장음표시 사용
191쪽
i84 ZoLLI KopER in oculo , immo in singulo organo quiv;s stimulus , qui tot sunt , quot obiecta sensibiliadi versusque eorum agenui & modus & gradus numerantur , aliam Sensationem essicit. Anima impressionem arboris in oculum secusae impressionem hominis , rubri coloris . secus ac coerulei percipit. Certe haec sensationum varietas diversusque organi animae motus non
nisi diversa nervi sentientis actione fieri potest. Haec necessaria in nervo sentiente actio nis varietas vel ab indole actionis diversa , cum eadem fibra hoc & alio modo agit ; vel a gradu actionis , debiliori vel validiori; vel denique ab extensone actionis minori maiori ve per nervum Sentientem eiusque fibras pendet ca . Qui nervum e fasciculo filorum te innuissimorum , separatim e cerebro progredientium & peculiari puncto cerebri insertorum constare, obiectumque ubique separatas fibrillas , impressionem via recta ad cerebrum pro-Pagantes , tangere assumunt hanc rem facilius explicabunt. Verum fida naturae indagatio
GH Ex minimarum nervi fibrarum extensione nobis insensibili sensationem in eorpore viventi enasei aut uismat eeleberrimus in Physiologieis, Anatomieis, di Clinteis rebus REIL Commentari Mediei Deeade priis ma, Tomo II. , propriamque opinionem summa cuna modestia Physiologis examinandam, tamquam hypothe.
192쪽
omnem allam nervorum structuram nos docuit. Verosimile mihi est , ut ex supra enarratis conditionibus plures ad varietatem sensationumessiciendam concurrant. Unus stimulus, e. g. calor , pro Vari' suae impressionis gradu frigoris , caloris & ardoris sensum essicit. Di ferentiam inter cuspides 8c planities , tubero sam id laevigatam corporum superficiem extensione stimuli percipere videmur . Ita de in oculo magnitudo imaginis eiusque finea adsensationum disserentiam faciunt. Verum e solo gradu actionis eiusque maiori minotive
extensione per nervos, non Omnem omnino
sensationum varietatem nos eXplicare posse, set simul variam ad hionis indolem in ipso eodem nervo , quam Vis ViX animo concipi possit . assumendam esse censeo . Exercitia sensuum , frequentesque & attentae earumdem impressionum repetitiones , organum eiusque facultatem sentiendi perfectiorem reddunt. Characteres cognitos facilius percipimus & usu magnum sonorum numerum ipsorumque proportionem discernere discimus. Bolanicus statim omnes plantae partes distinguit , quas olim multo cum labore perscrutatus est. Qua de caussa facultatem senintiendi cum animae cultu , sensus e Xercente . crescere, imbecillesque ingenio etiam sensuum stupore laborare, observamus. Verum vix
193쪽
186 MLLI OpE satis definite determinabitur, an nervi sentientis , an organi animae maior persectio, an denique ipsa anima , ad Sensus magis attenta actionesque organi animae accuratius percipiens , ad sensationes en usu periectiores , plurimum conserant .
Sensibilitas eiusque specifica natura . Sensbilitas eis in organis sensuum ea
pacicas pro irritamento , Seu ea ipsorum facultas , qua a cavisa externa ad conditionem eorum praesentem immutandam O ad aflionem illis peculiarem Subeundam compellantur. Reagunt haec orga Da, cum irritantur, id qui dem modo suae fabricae consentaneo. Vetum non omnes mundi res, sed haede illae, nec ipsae hae res in omnia , sed tantum in si gula organa stimuli vices subire& peculiarem organorum functionem provo care possunt. Lux oculi, sonus auris actiones excitat ; nec laetissimus sonus, qui ipsa ossa concutit , in oculum, nec radii lucis in te nerrimam linguam mutationem exserunt. Haec peculiarium stimulorum necessitas Organorum
capacitati vel sensibilitati peculiari tribuenda est . Est itaque organis sensitivis Feci a
194쪽
sens bilitas, qua posita , non nris a pecu liari simulo, ad actionem illis consentaneam ,
- Huic specificae sensuum sensibilitati sere omnis no1 ri iudicii veritas de rerum externarum existentia, deque modo existentiae i nititur . Fixa est & nostrae machinae insita lex , ne sensatio lucis , nisi a luce nec sapor
a) Prorsus speeifieam in quovis organo sensibilitatem deesse aeeuratior observatio docet . Etenim senis sibilitatem aeque ac irritabilitatem , uno vocabulo aBRUNONE sub ineliabilitatis nomine designatas, ner vi excitant & sustentant , qui per totum corpus late diffusi & dii tributi iisdem fruuntur proprietatibus. Ait diversa organorum structura varia etiam in nervorum effectu bus inducit mutationem , quae organi structurae tantummodo relatiυa &. tribuenda uidetur. Hune errorum fontem praebent scripta nonnullorum aliunde in rebus physiologi eis celeberr. Uirorum pram spue HALLERI Summi, qui irritabilitatem tamquam vim a sentibilitate diversam respiciendam fore opinabantur , eo innixi argumento , quoad illa tantummodo in musculis propriam exerat actionem, & nunquam in partibus fibris museu laribus earentibus hosce peeuliares edat effectus. Quoli ea vero diversa muaculorum structura & organi satio, Wasorum & nervorum in ipsis distributio eonlideretur , Deillime intelligi potest , ibi etiam vis vitalis phaena in mena prorsus ab illis dissimilia evadere, quae in glandulis, membranis &e. observare fas etl. Nullam hine specificam neque musculis, neque alio unicuique organa vim adesse, stricto sensu asserere possumus ; sed ipsam tamquam vis vitalis modi fleationem , ex organorum struetura diversa necessario pendeutem, respicere O
servatio confirmat c Edirere .
195쪽
dulcis, nisi a cibo dulci producatur; quare ex sensatione lucis 8c saporis dulcis exilientiam eiusmodi rei colligimus. Videremus obiecta absque obiectis , si praeter obiecti irritationem , alia via , eadem adti O , quae durante sensatione adest , in organo animae excitari posset. Sunt quidem rara exempla, quibus Maliena irritamenta actionem, verae sensationianalogam , Producunt; e. g. presso bulbo in tenebris circulus lucidus, a percusso oculo, a prodromis amaurosis vel apoplexiae flammae id scintillae apparent, ne tVusque acusticus irritatus susurrum & procellae fremitum suscitat . Huc & id pertinet , quod NEUTON
de homine reseri , qui in tenebris a bulbo oculi presso orbem , pavoniis coloribus nitidum videbat, post remotam pressuram, adhuc minutum . secundum perdurantem. Hae heterogenea irritamenta motum proferunt , quodammodo motui analogum, a specificis irritamentis suscitatum. Anima, omni nervorum mutationi a caussa externa derivandae adsueta,
has quoque mutationes ab obiecto, fulgure vel procella, derivat . Sed imperfecti sunt& debiliores organorum motus, ah alienis stimulis suscitati, ipsorumque caussae subiecti
Vae, constanter ceterum sana mente, mox dignoscuntur , atque Ope reliquorum sensuum& cognitione praesentis nostri nexus cum mua
196쪽
do rei scantur . Facile in febribus, sensibilitate exaltata stipatis, organa ab alieno stimulo e. q. sanguinis impetu lacessunt ut, aegri soccos legunt , Phantasmata vident , amplectuntur , cum illis colloquuntur, eaque vera esse obiecta sibi persuadent; nec anima , de- Iirio capta, falsas sensationes emendare potest; immo forsan achiones, a stimulis heterogeneia excitatae , naturalibus summo gradu similes, deliria progiguunt. Rationes specificae sensibilitatis . omnibus organi determinationibus, materiae, fructurae de nexui illius cum mundo sc corpore inhaerent. Inprimis ad eam conferunt :x Apices nervorum , quibusdam in organis ea positione praediti , ut nulli , nisi
naturali irritamento aditus pateat; e. g. retinam firmo involucro vestitam , sola. lux attingit.
2 Αpices nervorum ita positi , ut irrita.
menta , antequam eos adeant , modificentur , mitigentur , augeantur . vel pe culiari modo temperentur .
3 Alii nervorum apices , e g. in naribus& lingua positi , vaporis irroratione in digent , ut suae functioni satisfaciant. 4 Cui vis organo sua Bc alia est nervi insertio & distributio plana e. g. remembranacea in oculo .
197쪽
s Denique ipse nervus sentiens densitate , elatere , duritie , mollitie varia pollet ;situm , figuram. crassitiem, longitudinem propriam possidet & peculiari loco emedulla cerebri progerminat . Nervus acuiticus mollis, olfactorius in bovibus magna ante laminam cribrosam hulla excavatus est, opticus structura canaliculari gaudet . Omnibus his conditionibus, simul sum tis specificae cuiusvis organi sensibilitatis ratio
inhaerere videtur . Sunt nobis hypotheses, quae hane spe ciscam nervorum sensibilitatem redolent; e.
g. ΡLΑΤΤNER a duplex animae organon, spirituosum it animale & SCHA EFFER b
Plures nervorum species statuerunt . Nervi quidem ratione capacitatis ad stimulos, propter conditiones iam relatas differunt, sed hae conditiones non omnes ad nervum pertinent, nec sussicere videntur , ut diversas nervorum species statuamus. Placuit ei. HEBENSTRE IT c omnem rationem specificae sensuum differentiae ab organi fabrica , stimulos modifican-
198쪽
re, derivare. Verum mihi sola nervi insertio in organum eiusque positio ad. obiectum non sufficere , sed ipsa nervi structura eiusque nexus cum Organo animae simul ad specificam sensibilitatem efficiendam necessarius esse videtur. Id magnum cerebri volumen, eius peculiaris constans forma , nervorum fixa origo, propria crassities ta structura, constantiaque omnium harum determinationum innuere videntur . Idem esset . ex qua parte cerebri nervus opticus oriretur, pluresque circa ipsius Originem varietates observeremus, si eius facultas lucem sentiendi a sola oculi fabrica penderet . Gradns sensibilitatis partium eiusque sca
Iam haud tradidere auctores, si a ΜETZGERI a conaminibus discedisi forsan disis ficultates b , hoc in negotio Observantes, magis quam in partibus irritabilibus suspica
verunt . Unica sensibilitatis mensura stimulus esset; stimulus vero in quovis organo alius est indolis, eius vires intensivas, nec determinare nec cum viribus alius stimuli comparare possumus . Deficit mensura . ergo Zc scala. Ocu-
199쪽
Ius M auris quidem sunt partes maximo gradu sensibiles , quae a lucis subtilitate aerisque
tremore moventur, attamen irritamenta a lin
gua rudiori percipienda, non percipiunt. g. VI.
Irritamenta . Caussae externae , quae sua anione in organa Senmum peculiarem ipsorum actionem
suscitant , simuli seu irritamenta se quidem relate ad emclum , quem Producunt, Spectata , simuli sensorii dicuntur . Et hi stimuli ominnes sunt res, quae in mundo sentiri possunt. Sentimus quidem & corporis nostri partes , cutem Videmus , artus tangimus , effluvia odoramus. Verum hae partes vel ad corporis supersciem pertinent, vel excreta sunt, ne quoad relationem ad organa sensuum, a Iebus' mundi externis discedunt. Sentimus nostrum corpus ut omnem rem alienam , nec sensatione , seorsim spectata , umquam certiores reddimur, nos nostrum cor pus sentire. Carent Omnino sensationes singulari illa peculii conscientia, quae coipOris re praesentationi , ope coenesthesis factae , inest.
Internas corporis conditiones, Partium numerum , figuram , nexum, mutationes non sentimus ,
200쪽
timus, cum hae res potestate destituantur ex citandi impressionem in organa sensuum, nounisi foris adeunda . Non omnes mundi res, sed quae ad immpressiones excitandas idoneae sunt, nec aerum vires , sed virium phaenomena Ope sensuum percipimus. Materiam caloris , magneticam ,
electricam non nisi sub certis conditionibus sentimus te oculis privati lucis idea carere mus . Immo ipsae res sensibiles vix omnia , sed sua tantum organa irritant; lux iulinguam, aer in linguam & oculum nullum effectum praestat. Parum in genere de mundo sentimas; superficiem rerum, quaedam ipsa rum effluvia , ipsarumque resistentiam ; immo principalia sensuum organa non res ipsas, Sed modificationes, quas aeri 9 luci imprimunt .
Percipiunt. Reliquas rerum qualitates non sensu , sed ratione, perscrutamur. organis seu
suum itaque pauei sunt St smplicissimi stimuli;
Sensationes vero ratione indolis & numeri diis 'τerssmae. Oculus uno stimulo, luce, gaudet, innumeraeque animi ideae, ope oculi acquisitae , unius stimuli , per superficiem corporum in infinitum modificati, effectus sunt. Nou
Corpora, sed lucem a corporibus , conisa alllege a singulo , suo modo refractam , Ut de mus . Experientia duce ex umbrarum dispositione , colore imaginisque peculiari fine cor Sylloge Opusc. Di. Uol. H. N