장음표시 사용
211쪽
satis firme ABEL α ipsorum actionen per
media, ab essiuviis caloris ex corpore calido, probare conatur. Nam numquam corpus, quod calorem fundit. Sed solum calorem, ergo id, quod nos immediate assicit, tangimus. Immo sensus frigoris 8c caloris potius ail coenesthe sn quam ad sensationes pertinere Videtur.
Tachus disserentiam a coenesthesi alio loco exhibuerunt Medici. Τactus nobilissimus est& utilissimus sensus, rector. quasi id corrector reliquorum. HELVETIUS ea de ratione hominem sapientissimum era aestimavit, quia manibus gauderet. Sensationes reliquorum sensuum ideas exhibent de natura corporis eius que qualitatibus parum nos erudientes. Tactu privati, reliqui sensus Dos incertos de rerum nos ambeuntium existentia relinquerent, muta tionesque animae, Ope ipsorum lactas, differentes esse modos nostrae existentiae putare mus. Immo si forsan obiecta extra nos posita
tamquam caussas nostrae mutationis argueremus; absque tactu nil certi de huius obtemnatura determinare possimus. Tactui magis ac
reliquis sensibus notionem veritatis rerum de hemus , cum partim eius obiecta immediate nos assiciant, partim ea, quae tacta vunt, .. inber dia Quellen vir mensehi. Zorseu. S. I 33.
212쪽
etiam reliquis sensibus, id est pluribus viis, cognosci possint. Quaedam tactus obie Ra eiusmodi sunt, ut fere in omnes reliquos sensus
simul agant, ea ipsa ex ratione, quia stimuli tactus non ita definiti & specifici sunt ac stimuli reliquorum sensuum. Ipsas quasi ideas ivtellectuales de re sentia Sc impenetrafilitate corporum, de vacuo aliasque notiones, amateria inseparabiles, tactu ediscimus. Soliditatem se impenetrabilitatem ex Observata resistentia, ideam vaeui, in tenebris brachia circanos moventes, adipiscimur. Observamus, insuperficie obiecti plura esse puncta, quae
omnia eundem in tactum praestant effectum Sc hac via notiones de extensione, magnitu
dine , dixisbilitate, Ine de Mura corporum
nanciscimur. Crassum vel tenue dicimus cor PuS, quoad eius volumen faeile vel dissicile digitis seu brachiis amplectimur . Figuram Corporum seu finem extensionis discimus, cum tangendo illa ab omni parte, resistentiam illo tum, augulos Se protuberauitas percipimus. In globo oculus umbrae dispositionem, tactus Corpus vere globosum cognoscit, quod quidem deinde de visu, cum umbrae dispositionis significatum didicerimus, percipere possumus. Ope tactus primas di antiae rerum notiones nanciscimur, videmus obiecta, extendimus brachia & ea extra uos posita observamus, mo
213쪽
uemus nos ab uno obiecto ad alterum, di hac ratione distantiam dimetimur. Coecus natus, cui CHESELDEN in XIV. aetatis anno cataractam deprimebat, omnia visa suum Oculum attingere credebat & longo demum usu visus ideas ope tactus emendabat. Forsan quis obiiciat, nos & visu magnitudinem, figuram, motum & resistentiam corporum Cognoscentes. Dotiones de ipsorum volumine , inertia Zeimpenetrabilitate acquirere. Sed partim hae visus ideae de magnitudine fallunt , partim iudicia ex ideis visus prius ope tactus rectificata sunt. Tactus magnitudinem obiectorum discimus & deinde viciniorum magnitudinem cum obiectis , quoad magnitudinem notis , Comparamus a . Visus animae rus remotissimas repraesentat , de quibus reliqui sensus nos certiores facere non possunt. A visu citius ac a reliquis sensibus de rebus circa nos positis edocemur . Visa denique magnam rerum , vel iuxta se positarum, vel sibi succedentium copiam earumque ordinem percipimus. Visus nobis res pulcherrimis coloribus, qui ab oculo Pendent, pietas, ergo pulchriores tradit ac a Vid. Anabsa des fanaions du fume verveux;
214쪽
revera sunt nostraeque voluptati Prospicit . Auditus item res repraesentav remotas, re
Praesentat res, quae Vel ab oculo parum bene se vel omnino non percipiuntur. Auditui loquelam facultatemque communicandi nobiscum mutuas indigentias vitaeque socialis delicias referimus. Illi musices delectamenta, me lancholiae atras nubes dissipantia debemus, cum aeris tremores. ad Certas regulas compositi. mira quadam lege in dulcissimam harmoniam convertantur . olfactus res remotas percipit , bruta incultosque homines rationis loco ducie in alimentorum salubrium a nocuis dignoscendorum negotio. Sapor alimentorum conditionem inquirit, de excitata voluptate ad cibos sumendos invitat. De malo monent hi sensus& ad boni possessionem nos Cupidos reddunt. Verum saporis & Olfactus Sensationes parum nos certiores reddunt de exiitentia rei exter nae. Nisi holum Ore tangeremus, experientia edocti omnes fortes animae mutationes a caussa externa derivaremus, nec praegressam boli iaos immissionem consciremus, vix ex sapore ipso caussam eius externam argileremus.
. IX. Exaltatio se depresio sensibilitatis. Omnino genera & species animalium diverso sensibilitatis gradu a se iuvicem di ce-
215쪽
dunt; cauis odoratu, lynx visu eminet; immo singula ipsorum individua unum pro altero maiori sensuum acumine pollent. Aetati infantili torpida eis inprimis oculi fle auris seu i-hilitas; torpida senis. Mutata nervorum con ditione, mutatur sensibilitas. Medulla cerebri& nervorum in foetibus te neonatis mollis Se adolescentibus firmior. , acutissima; & denique in senibus rigida , denuo torpida sensibilitate gaudet. Igitur foeminae, adolescentes & teneriores homunculi sensibilitate reliquis antecedere observamus. In morbis praesertim acutis , frequentissime sensibilitatem in omnibus vel in singulis sensuum organis depressam vel exaltatam deprehendimus.
Verum idem individuum in ipso satu
sano non Ixo, sed mutabili sensebilitatis gradu gaudere videtur. Tamen sensibilitatis temperiem eo gradu ac irritabilitatis temperiem variare vix deprehendimus, cum organa sensuum ad functionem magis constantem sint destinata & sensibilitatis mutationes immediate
cum sentatione exit entes Sc cum ea pereuntes, observationi nostrae se subtrahant. Sunt multae caussae, sensationum acumen mutantes, quae vero cum internum nervorum' statum non mutent, de quo mihi sermo est, paucis modo attingam.
216쪽
aeustIcus propria capsula, nervi tactus epider-mide continentur. Nervi oculi Se auris ab aqua , linguae de nasi a muco dc cutis a sebo irrigati ad sua munia subeunda praeparantur . Pro hac corporum intermediorum indole mutata, mutatur etiam vis sentiendi. Epidermis iu- crassata obtundit, abrasa dolorificum reddit tam ctum. Muci narium copia imminuta vel aucta olfactum imminuit. Corneae Sc lentis macu
lae , rigiditas membranae tympani, inspissatio aqvulae COTUNNI visum de auditum pellam
dant. Pressis Si extensio nervi sentientis sensibilitatem mutat, magna eam delet. Cutis multum tensae incisiones non dolent 8e a bulbo oculi e capite presso. nervoque optico elon gato visus perit. Sed haec hactenus. Somnus 8e vigiliae sensibilitatem mutant; in somno torpidam essiciunt, ne oculo vel aurea pertis videamus vel audiamus .
Mareotica de inprimis optum idem praestant; aegros observavi, qui Sc a minori do si ad vesperum sumta, mox de singulari luminum obscuritate querebantur.
Modicae intentiones sensibilitatem fovent;
immodicae eam deprimunt, immo intentiones admodum fortes non solum nervi sentientis, sed omnium reliquorum sentibilitatem deprimunt. Fragor tormenti bellici vel tonitru universalem infert stuporem. A sono debili immediate Sylloge OTusc. Sel. Vol. II. O
217쪽
alium debilem bene; sed vice versa debilem sonum statim a praegresso forti non percipimus . Huc pertinent homines , hoc vel illo sensu privati, qui intentione di usu frequenti sensibilitatem reliquorum emendanu . Dan nes conelli . coecus de Combassi , a Petro Tana artem statuariam ediscebat, postquam in vigesimo aetatis anno visum perdiderat. Sed nihilominus e lateribus figuras satis Pulchras picturasque exemplaribus quodammodo similes essingebat. Munderson, a variolis co Cus , metalla nobilia ab ignobilibus & M'sing litteras maiores , typis excussas , tactu diitinguere dc legere potuerunt. Ioannes Nat- ealf , sere a pueritia coecus , viarum Pu tilicarum curator , consita ad emendationem
viarum, omni laude digna, proponebat. a ,, Organi se de Bollande, inquit LE CAT,, b , devenu aveugle, ne lais it potnt de ψ, faire perstatement son mεtier; il aquil de ,, plus Phabitud de disinguer au toucher tes
218쪽
., dogis, O il deviae par-ld Nn i eur re is dOutable; car ea maniant les caries, iIcoanoi Foit celles quo it do/imoic aiax aucres, is comme celles qu'il avolt lui meme . Nervi his in hominibus usu acutiores iacti habitum ad easdem actiones acquirunt , animi vis ommnis in praesentem sensationem dirigitur imaginatioque viva , ea , quae non sentiuntur, supplet . Sensationes praegressiae senisbilitatem adsequentes sensationes temperant; intentio gra Nior eam debilitat , quam quies exaltat ca . Lingua Sc nares lilium album odorantes, vel spiritum vini rectificatum seu acidum fortius gustantes, mox deinde, a mitiori irritamento parum assiciuntur. In nocte prosunda lenissimum Susurrum observamus. In tenebris diu detenti deinde acute videmus ad paucam lucem . Quae nares diu in atmosphaera putissima quieverint, deinde acutissime te homines, ex agris urbem intrantes, aerem urbium seu tiunt. In platea a lumine portatili obvio coe- cutimus. Astra per diem non videmus nec lumen, quod noctu ad plura milliaria conspici o et
a) Quae omnia eum incitabilitatis Brorasmana Ieis gibus conveniunt. Gravioribus exeitata stimulis obrua oditur ae deprimitur; nullis concussa stimulis exaltatur,
219쪽
videatur. Cum trium vasorum , primum aqua ad Ici, secundum ad et o & tertium ad sogr. calida reples di nunc alteram manum in primum, alteram in ultimum vas per aliquod tempus immittis & deinde subito ambas manus in medium vas immergis: altera manus caloris. altera frigoris sensum habebit. Stimulus novus sueto maiorem impressionem sxcitat; quod vero non sensibilitati. sed potius animae consuetudinique esse tribuendum Censeo. 3Quo gradu irritamenta decrescunt , natura sensibilitatem exaltat, ut 8c ope debis horis irritamenti sensationes satis validas liciae
mini conciliare possit a . BOERHA AVE
b Britannum memorat, qui gravioris crimi nis accusatus, in puteum profundissimum deii ciebatur , omni luce orbatum . Quo loco primis diebus . te mensibus nil omnino . deinde Iucem debilissitnam de tandem clariorem obser
vabat , ut omnes, quae in carcere erant, res
exacte discerneret . E carcere Iiberatus primos. lucis radios non melius, quam oculus inflammatus medium diem ferre potuit . . Noctuae aliaque animalia uocturna acrius vident nocitu,
220쪽
e dit, in voluntariis musculis ab hominum
arbitrio irritamenti gradum moderari curavit insuperque fatigationem se dolorem, ne excedant, cui odes posuit. Teneriora Sunt sensuum organa, qxiae facilius a minima actione laedunt ut, & stimuli stimulorumque gradus fortuiti. Hac de caussa necessarium erat, ut eo gradu, quo impressionum robur crescit, serim sibilitas achioque organi ad suam ipsius con servationem imminuatur. A gravissima intentione praeterea dolor existit, tam periculi index , quam quasi tensioni crisis, qui relaxationem , remissionem doloris de in summo gradu paralysin parit. Praeterea praegressae sensationes te emriei sensibilitatis mutationes in erunt, quas quidem proprie neque ad exaltationem nequeati depressionem referre possumus . Irritamenta celerrime se insequentia, novam sensationem, a singulo irritamento disparem, essiciunt, C. go diversi colores, qui orbe figuntur & cum illo
rotantur, novi coloris, a praesentibus alieni, id eam movent. Idem vinum mox bene, moX Male, vinum a caseo grate, acidum a dulci Commellum , acidius sapit. Ingratae Sensationes DPe Consuetudinis, e. g. tabaci impressiones, in gratas vertuntur. Hae vero sensuum Varietates mihi potius organo animae, quam seu suum organis tribuenda esse videntur .