장음표시 사용
221쪽
GIoris gradus item vario modo tempe rat sens bilitatem ; absque certo quodam caloris gradu nec vis vitalis, nec sensibilitas viget.
Sed est latitudo quaedam, ob quam ad varios
caloris gradus sensibilitas vigere pntest. Caloe Praeterea expandit , Sanguinemque copiosius adducendo papillarum elevationem efficit . quasi mul via tensionem Sc a tensione sensibilitatem augere potest. Liquor aromaticus. forma congelata haustus, non eo ipso momento, quo linguae admovetur, sed paullo post peculiarem sui exhibet saporem; immo acutius sapit, qui fluidus 8c tepidus gustatur. Vinum rhena num , quod frigidum e cavea haustum gratum subtilis acidi saporem recondit, a tenera lingua spernitur. Tactus, dum calemus subtilior est; a frigore modico obtunditur, a maiori perditur. Facies, nasus, aures 8c digitorum apices in vento frigidissimo omnis sensi h litatis iactu Iam faciunt. Diu aerem frigidissimum spirantes, parum bene odoramus. Auris Se oculi situs Sc tutamina, magnam temperiei caloris mutationem non admittunt, absque temperiei universalis imminutione , quae mortem efficit. Mectricitas porro in corpore coacervata. quae sorsan maiorem tensionem efficit, sensibilitatem exaltat. Vir, qui RO LEΙ a opis
222쪽
in vernaculam transtulit, se interdum transit ria photopsia affici refert, ut numeros horologii in tenebris distinctissime videat. Frequentiis me hunc affectum a nimia electi icitatis abundantia percipiebat. e. g. Cum hyeme tu nica lanea ad nudum corpus vestitus, scalas ascenderet. Obselluamus in nobismetipsis certis quibusdam temporibus tam universae vis vitalis, quam sensibilitatis efficaciam maiorem capacitatemque pro irritamentis eminentem , inprimis cum aerem serenum & siccum electricitate atmosphaerica divitem , spiramus .
Ρlura eiusmodi exempla ΚUHN a refert.
Alia denique diversae sensibilitatis temperiei caussa, eth certus quidam nervi sentientis , D inprimis eius apicis tensonis gradus. Cerebrum, cum motu gaudeat, dura matre non omnino arcte; medulla spinalis ea laxe investitur; in encephalo medici olim immo in ipsa medulla spinali nuper alternantem turgo rem εc collapsum observavere. Papillae nervom
sae linguae & digitorum sub gustu & tactu
subtiliori, item penis, clitori dis & mammarum papillae eriguntur. Eadem mutatio, ut de in reliquis organis sensitivis, aure, oculo
223쪽
tingant, vetos mile videtur. Cum erect Ione apicis nervi necessario maior illius tensio de cum tensione sensibilitatis incrementum iuncta
Caussa occasionalis, quae erect Ionem letensionem tempore sensationis incipit & sustinet, duplex esse videtur; tam irritatio obiem, quod sensationem excitat, quam Obscuret quaediam animae actio, quae iam ante stimuli actionem tensionem perficit. Nam papillae linguae ab ipsa cibi sapidi id ea eriguntur. Ere inctionem ipsam seu materialem illius caussam
quidam medici HEBENS TREIT , LANG-GUTH a) a propria sed occulta vi deri
vant . quam tutaeScentiam dicunt, alii a eo 1-ge sione humorum. Verum haec ad me non pertinent, dummodo facti veritas constet. Mihi quidem congestio humorum ad erectionem papillarum de tensionem medullae nerveae plurimum facere videtur. Apices uer Vorum sen-
ius eorporis collapsus, qui ipso eo momento, quo homo, subito absque omni sensibili evacuatione moriens, animam exspirat, extitit, aliaque huius farinae phaen Inena, summae dignitatia eiIe mihi videntur. Sane omnium e votis esset . ut celeberrimis his Viri et lusius hanc materiam tractare placeret. Certe expansiva vis caloris, solidorum quaedam positio ipsaque forsan vis vita sis directa energia absque omni humorum congesticione memoratas corporis vivi turgores efficiunt.
224쪽
tientium ubique pluribus vatis intertexti sunt; arteria Ceutralis cun nervo Optico, innumeris ratnulis per totam retinam di Ihributa, in ocu .lum ingreditur; eademque est auri, naribus, euti te linguae conditio, in quibus ad omnem papillam nervosam ramuli Uasorum accedunt. Haec vasa insuper summa irritabilitate praedita. a itimulo tacta, incredibili celeritate in
Partem nervosam congcitionem excitare possunt, qua necessario, eo tempore, quo sen tiunt nervi, maior ipsorum tensionis gradusessicitur. Forsan reticulum vasculosum, quod
organis sensiti via ine it, huic fini primario in ervit, quem vero Physiologi neglexisse videntur . Forsan inpolierum , alio quodam loco fusus dicemus, esse nervis tunicam propriam, piae matri continuam re analogam , introrsum reticulum. vel cellulis vel canaliculis inittactum, quod omnem subitantia In nervorum medullarem intime penetrat, formantem copiosis simique vasis divitem . quae tam ad nervi nutritiovem, quam ad turgorem illius essiciendum inservire Videtur, Hac tensione tutio minore. sens bilitas depressa , maiori exaltata Sc maxima sensibilitas deleta deprehenditur, Sed etiam hac in relatitudo quaedam observatur, ob quam ad plures medios te usio uis gradus, sensationes Sa tis bene vigere posscat. Cutis nimium ιe Πελ
225쪽
sensibilitatem amittit. Uaria exempla, supra de sensibilitatis depressione per sensationem nimis fortem data, huc pertinere videntur . Tensio a graviori intentione remittit, & ab atonia suborta sensibilitas decrescit. Ρenis e re ctiones mox remittens id demonstrant. Uero- simile est vasa, irritata congestionem ad ali quod tantum & breve tempus sustinere posse. Novi hominem, cuius Cutis in quadam parte tactu orbata, dum ad rubedinem fricatur, aliquam saltim sensibilitatem recipit. Varia sunt nobis exempla, ut homines' a singulari intentionis paroxysmo, e. g. febre , ira , gaudio . spasmis, facultatem noctu videndi acceperint. In aere humido Sc tepido, ob factam relaxa tionem , sensibilitas nervorum, auditus, tactu & odoratus obtusiores; in aere sereno & sicco
vegetae observantur. Haec tenso omni sensam
tioni actu praesenti adest & cessante sensatione ipsa cessat . ideoque ipsius influxum in sensi. bilitatem dissicilius observamus. Verum inflammatio organorum sensuum nostram thesin optime probat. Ea maiorem adducit humorum copiam, tam in vasis, quam in tela cellulosa, essicitque turgorem, quo medulla nervea tensa& sensibilior redditur. Ab inflammatione erysipelatosa, exanthemate scarlatinoso, tactus acu
tior est; in otiti de levissimus strepitus perci' pitur; in ophthalmia ea est lucis photopho-
226쪽
hia , quae debilissima dolores excitet . Homo ,
a vino ebrius . noctu legere potuit, cum San guinis congelliones maiorem retiuae tensionem
Ex dictis liquet. eo tempore , quo Seu tiunt nervi, tensionem quamdam in ipsorum apicibus requiri, quae illos, ut suae sunctioni & fini consentaneam impressionem rerum externarum suscipiant, aptos reddat . Hanc sensibilitatis exaltationem & depressionem , a tensione factam & perpetuo sub qua vis sensatione praesentem, in satia sano ea ex ratione non ObserVamus, quia ipso eo momento te semper Oritur, dum sentimus de ipso eo momento, quo sensatio cessat, item& ipsa cessat. Conditionem organorum sensuum vero non nisi ex sensationum varietate diiudicamus, ideoque de imminuta sensibilitate eo tempore, quo nou sentiunt, nulla notione gaudeamus. Verum in statu praeternaturali , Organis ab inflammatione tactis, quo temporetentio a caussa morbosa ultra sensationem per durat , hunc influxum tensionis in temperiem sensibilitatis mani seite perspicimus.
227쪽
Finis sensuum externorum. Proximum omnium orgavorum sensuum
finis is esse videtur, ut stimulos maxime Spe euicos ad organum animae irritandum parent. Irritarione hac via facta. Orgaui animae actiones e Volvuntur, perficiuntur, determinantur; animamque, quoad scilicet irritationes organorum sensuum pro ipsorum nexu . Cum mutado Variant, cum mundo iungunt. Tanta enim ei torgavo animae nobilitas; ut irritamenta immediate admittere non possit, sed proprio instituto, stimulis illi parandis dicato, indigeat.
Quemadmodum musculi ope nervorum deorsum a cerebro irritantur , ita animae organum peractiOBes nervorum, organo sensuum inhabitantium , sursum ascendentes, s imulatur . Reliqui organorum sensuum effectus se. cundarii sunt, quos mediante Organo animae ,
quoad nempe illud irritant, perficiunt, ideo. qae a dato proximiori fine derivari debent.
Necessaria sunt nobis sensus adesse & bene esse conditiones, quali tot salutis nostrae Custodes. de nostra indigentia nos admonentes . nostramque conservationem prospicientes. Munis do tot aditus ad animam parant, nosque ut illo illius
228쪽
Illiusque honis fruamur capaces reddunt. Organi animae admiratidae peraeque divinae facultates , Perpetuo alto sopore sepultae numquam evolverentur; cum organum hoc, sensibus vel stimulis orbatum, nullam umquatu actione subiret. A sensibus loquela, vitaque socialis pendet: debemus illis ideas, memoriam, imaginationem, rationem, voluntatem, brevi omnem moralis nostrae felicitatis ambitum . Cum itaque sensus vel omnes vel saltim primas Sc fundamentales organi animae actiones suscitent Sc a conditione organi auimae virtutes pendeant, haud levioris momenti resessset, de lignare modum educationis Sensuum . Ad hunc finem sensuum eximiorum conditi
numque , quibus fovebantur , historiae , ad regulas ex ii is generaliores abstrahendas, symbolam conferrent. Item homines, hoc vel illo sensu carentes, sensusque deficientis influxus in ideas, imaginationes , cogitationes recupiditates investiganda essent. A nativitate surduq notionibus parum di itinctis, & coecus omni alia imaginatione gaudet. Praeter hunc primarium sensuum scopum, alium illis natura seeundarium addixit, ut nempe sua immediata cerebri irritatione vigorem Sc essicaciam universae vis vitalis in toto animalium corpore refocillent 8e perpetuo quasi sustentent. Est quidem cuique nervo sua pro
229쪽
Pria , a Cerebro non pendens energia, sed tamen omnes nervi , quasi cerebri stimulo , ad vigorem suum Conservandum , indigere videntur . Haud inficias eam, mox cunctarum oorporis iunctionum languorem appariturum , si omnium illi sensuum usum demere liceret. B sensuum exercitio omnes corporis functiones VeIsus Vesperum accelerantur . In primis sapor S. Od 3r analepticorum ipso eo momento, quo admoventur. larigatum reficiunt. Hinc ipsorum in defatigatione syncope usus. Haeci. cta . quamvis omni dubitatione maiora , tamen ratione haud satis aperta gaudent. Trim, plici modo horum irritamentorum virtus in vim viralem explicari potest. a Irritamenta ab orbentur . Sed quae dam ipsorum citius iam suum praestaverunt essectum , quam ad circulum sanguinis adve
nire potuerint . Immo si quis mihi obiiciat velocitatem resorbitionis ; num ille modum, ad quem haec resorpta tam cito internum maius robur partibus concilient , probabit Nec desunt irritamenta e. g. lux, sonus, musica , quae Omnino resorberi nequeunt .
b Vel agunt topico attactu nervi illius cui applicantur . Sed 5t haec sententia probabilitate destituitur . Cum enim ipsorum pictiones in ipso nervi apice definiantur : ad Teliquum corpus extendi nequeunt; s vero Propagantur , ad cerebrum propagatitur.
230쪽
e Denique ea mihi veros millima opinio
esse videtur , quae docet , irritationes a sensibus ad organum animae FrvaSatas , Vim vitalem quasi ipso suo in centro irritare , or ganique animae actiones ad reliquum corpus retaxas stimuli vices subite . Sensus itaque praeter suum primarium finem illo secundario gaudent, ut vigorem & efficaciam totius cor poris suffulciant . Eadem est coenethhesis ratio ; immo certe hac via quorumdam morborum , dolorum , Spasmorum &c. salutares eis
Lectus explicare possumus α . . XI. Aorbi sensibilitatis .
Quae sensibilitati organorum sensuum ac eidunt laesiones commode ratione phaenomeyo rum , quibus stipantur ad excesum ., defectumes depravationem referri possunt . Haec vitia. vel universim in omnia organa simul , vel in specie singulo in organo deprehendimus. Huci pertinent dysae: ikesa , anaei Mesa hypertae Ρ 2013 HUBNER . Dissi de eoenelthesi vid. huius Syllage Vol. I. Opuse. IV. γ. REIL . Mem. clin. UOl.