장음표시 사용
31쪽
lucro , opibusque disseruero : non ut eos me cari doceam, sed sapienter; non ut lucrandi artes praescribam , quas ingenue fateor me ignorare, sed ut optimas vobiscum probem; non ut opum studia damnem, sed rectae rationis sumamine coerceam. Illud ostendam: Optimnin esse Mercaturae cum Sapientiae ac litterarum si , t diis commercium , nec augendae rei curam mentis contemplationibus, nec has illi obesse, verum optimis rationibus inter se conspirare , mercandi & philosophandi facultatem, ut tanto mihi felicior sit futurus mercator, quanto
philosophari poterit luculentius. Audivῆre de rebus suis disserentes Philosophos Athenae, Ie
riuatores Lacedaemon , cen sores Roma. Nec grave erit,opinor, Amstelodamensium populo, ii de inexcatorum excellentia, virtutibus & officio disserentem audiat, minorum licet gentium,Peripateticum. Quod dum ago,A. O. i. inum mihi ab hac ipsa, de qua loquar, pecunia rum cura paulisper vacuum commodate. Vetus admodum res est mercari. sed & sa pere. ut nesciam, an a Sapientia prosectam es si mercaturam, an ab hac Sapientiam fluxisse, statuere debeam. Illud certum, mutuam semphi operam haec studia praestitio, cum sine mer. cium permutatione humania necessitatibuconsuli non posse Sapientes crediderunt, & poe. eandem rursus magnis incrementis ad prudentiam iri in confesso fit. Quippe erectius mercantibus ingenium est , & dum dolo circumveniri impensh cavent, sapientiam in consiliun advocant. Acuit curas lucri spes, spem utili. tas, utilitatem commendat indigentia, quae pelvarios usus exercitatissima artem fecit non unc
modo rem faciendi. Hinc arbitror a veteribui . emun
32쪽
non iracundum Martem, non lascivientem Venerem, non cordem Lunam, non ridiculum Vulcanum: sed ingeniosissimum Deorum Me curium , illum sapientiae ac eloquentiae aut rem. tvrnpe ut doceant, & sapientia & facundia opus esse mercautibus; illa, ut quaestum honestum a turpi discernere possint . hac, ut verborum lenocinio commendent eas merces, quas extrudere satagunt. Quam ob causam eidem Gallum assingunt, vigilantiae symbolunt;
ut doceant matutinum clie debere mercato.
rem & vigilem, in omnes occasiones intentum, ut rem faciat. Dudum est, quod in Sticho exclamaverit Plautus : Quam benh re gesta salvus convertor domum, Neptuno grates habeo de tempestatibus, simul Mercurio,qui me in mercimoniis juvit, lucrisque quadruplicavit rem
meam. Antiquitatem certh & primos mercaturae natales non aliunde rectius , quam ex literarum monumentis ac sapientum libris investia ges. Docent illi,primis seculis, cum naturae opibus census omnes constarent , intra pecora
agrosque illam constitisse, primosque mercat res agricolas & pastores fuisse. Docent illi, decantatam illam in Scholis Philosophorum justitiae commutativae appellationem, a negotiatoribus profectain , ut jam ipsius Philosiophiae moralis partem conficiat, haec ipsa, de qua loquor, facultas. Aristoteles in iis libris, quibus
politicum sermat,i de mercatoribus praecepta tradit; ut ostendat, ad sapientis etiam persectic ueni facere, has artes nosse. Et divinus ille Plato, ubi de constituenda Republica laborat,marcatores in eam adscisci vult, non eos Qtum,qui res corporeas Precto emunt & vendunt: sed &
33쪽
illos, qui animi cultum, scientias,artesque honesta mercede aliis divendunt. Quin dc Plat ne antiquior Pythagoras , totum mercatum in tria hominum genera distinxit, quorum alii prodiissent ut venderent, alii ut emerent, quod utrumque genus dicebat sollicitum se , ac proinde minus felix: alios non ob aliua venire an forum, quam ut spectatores agant, quos ille solos felices esse perhibebat, quod vacui curis ratuita voluptate fruerentur. Homerus, quo
omine Graecorum nemo plura noVit, nemo,
quae ad usum faciunt, copiosius docuit, tantum mercaturae pretium esse credidit, ut ipsam Pal- Iada sapientiae Deam, quasi alio habitu non posset, mercatoris induerit. Vbi enim Telemachum alloquitur, dc se Mentem fingit, suaviter ait Pallas, se maria sulcare,ut serrum, quod navibus vehebat, aere Temesino permutaret.
Di mereantem Pallada. Quin dc ipse Panom-staeus Iupiter , E cujus cerebro ortam fingunt
allada, in celebri illa apud Lucianum vitarum auctione, universam Philosophorum turbam, vili satis pretio, distraxit. En mercatorem IQ-vem. Illud amplius constat, primam mercaturam, humanitatem dc sapientiam , una cum mercibus per universum orbem circumduxisse.
Solon, qui Athenis leges condidit, & plerique
Graecorum illo commercio suas res tulerunt ad exteros, ac vicissim secere, ut exotica sui cives viderent. Plutarchus cum vitam sapientissimi hujus Solonis enarrat, eo,inquit, tempore me catura gloriosa erat, cujus opera cum Barbaris consuetudo, cum Regibus amicitiae contrahebantur. Quare tanto Spartanos,sapientem alioquin populum,a vera Sapientia longius abfuisse arbitror, quanto iniquiores mercantibus lin
34쪽
cra prohibuerunt. De Gallis scribit disertissimus Caesar, eos Mercurium maximh coluisse, utpote artium omnium inventorem, Viarum at- . que itinerum ducem, quem ad quaestum pec niae, mercaturasque Vun maximam habere arbitrabantur. Et quam familiare fuerit Romanis, sapientissimo alioquin populo, pecunias locare, aes alienum contrahere, versuris faciendis luculenti patrimonii naufragium facere, docet erudita illa Satyra Flaccus , in qua sub persona Mercurialis Damasippi illos sui seculi taxat negotiatores, qui postquam, ad inedium Ianum, rem fregissent, & magni instar Biantis Priene sua nudi egrederentur, sero ad philosophiam se
conferebant. Ex quibus colligo,summos doctrinae ac Sapientiae proceres, uti aliarum omnium artium, ita & mercaturae ac Philosophiae commune vinculum agnovisse, & de his ipsis, quas tractamus rebus, serio verba fecisse. Sed propius libet mercantium virtutes e pendere, dc depromptis h Philosophia gravibus praeceptis ostendere, quam & illorum vitiis mederi possit Sapientia. Ac primum illud memcatorem attendere monet Sapiens, ne nimium appetat. Id enim egit rerum natura,ut ad benEvivendum non magno apparatu opus esset. Qui
immodicas opes sectantur, immodicis saeph e cidunt, & dum omnem felicitatis suae spem pelago ac ventis credrint, avaritiam paupertate ac ignominia inuictant. atque ita cum alios sua luxuria, alios ambitio praecipitat, hos inconsulta ac Prudentiae monitis destituta lucri cupiditas. Nihil restri,quantum in aerariis jaceat, si non quaesita, sed quaerenda semper computamus. Non enim qui plus habet, sed qui minus cupit, dives est. nec pauper, qui minus habet,
35쪽
sed qui nimis cupit. Infinitum est, quod petit, qui satis petit,quam quod deest. Cleanthes philosophus rogatus, qui dives evadere postet, cordatb respondit, si cupiditatum fuerit inops. Alia atque alia desiderantibus, desunt haec ipsa, ct inter magna vota inopes sunt, qui dum Orientem pariter ac occidentem animo deum rant, eam beatitudinem sibi fingunt, suam ast 'nuntur nunquam. Philosophus animum hominis divitem appellat, non loculos, qui quantumvis pleni sint, dummodo pecuniae cupiditate laboret animus, pauper es. Divitiae ex copia aestimari solent, at copiam non aliunde rectius, quam ex rerum satietate colligas, quain quoniam non assequitur , qui plura appetit, nunquam omniab futurus est dives. Fingite alicui ex magno auri acervo vivendum sumtuosd,
tectis laqueatis , veste supelba, famulis decem, supellectile ad invidiam exquisita: alteri iIla
contemnenti ad sumtum susticere sestertia centum : uter dives censendus f ille qui vanae cupiditatis mancipium semper eget ' an alter, qui contracto cupidine abundanti similior est' Nee enim censum aestimatione, sed Vietu ac cultu . oestii nandum sapientes prodiderunt. Nec plura possidet , qui pluribus ad se suosque tuendum eget,quam qui paucissimis. Mecuin sentit inas. cula dc severa Stoicorum schola , qui quotquot coelo & terra frui datum, divites pronunciabant. nec quicquam tam angusti & parvi esse
animi , quam eas res minus amare non posse, ad quas hominum vulgus inflammatum avidia ditate rapitur. At Peripatetici, familiares nostri, quibus nihil est uberius, nihil eruditius, nihil gravius, uti pecunias aliaque vitae hujus praesidia minimh fastiaiunt , ita eorum omnium
36쪽
nium amorem mediocritate definiunt. nec ii merito sti sputant;utrum expediat aliquem pli rium esse bonorum dominum, quam custos esse
possit. Illud praeterea mercatorem nostrum didicisse gaudet Philosophus, quod cum opibus a
Undet, mores suos iisdein non tradat, nec cum Craesos vicerit, Numa esse desinat. Caducum
hoc omne & mobile esse ducit, quod possidet,
nec tam virtutis atque ingenii, quam sortunae ac temporum esse munera. NOVerat hoc quoque Lacon iste, qui cuidam Lainpen AEginetam efferenti, ac felicem praedicanti,quod praedives Videretur, nihil se morari, inquit, felicitatem hfunibus pendentem. Sapientia divitiis pro ratione , non pro libidine uti monet. Sapientia minores animos gerere vult,quotquot sertunae praejudicio majores habentur. Nec enim viti rum adnhnicula esse debent pecuniae, aut in Creatoris sui dedecus, sed gloriam; neque in proximi perniciem , sed commoda ac salutem conferri. Sapientia opulentos non fastidit, sed exosculatur unich. illos nempe, qui locupletes sunt sine ullius injuria, magnifici sine luxu, liberales sine ostentatione, graves sine morositate, religiosi sine superstitione. Erectar &bonae mentis mercator, inter quales hic loquor, inter quales hic vivo sicut vitiosas merces a Pro-bis,ita virtutes a xitiis distinguit,& quot dominumerat talenta, totidem virtutum ossicia sibi praescribit. Cum nummos suos attentius intuetur, fingit uni insculptam eierarem, alteri candorem, alteri fidem, alteri prudentiam, alteri liberalitatem, & in ipsis malorum irritamentis imagines honesti concipit. Vt cum totos pecuniarum acervos seponit, totum quoque Virtu-
37쪽
tum chorum seposuisse videatur. Quo ergo cό- piosius aurum possidet, eb minus peccat : quo fulgidius aurum possidet , ed humilior esse
amat: quanto lucratur saepius, tanto in munimci Dei laudes reflectitur crebrius 'uanto lucratur rarius, tanto providentiae divinae causas
suspicit religiosius. Quod sit rationes turbaverit scriba, foro cesserit debitor, aut preciosam mercium saburram sorpserit mare, facile Philosophia solatium petet, qui praeter virtutem reliqua minus aestimare didicerit: qui vitae subsidia modo his, modo illis liberaliore manu applicari , & iisdem pene, quibus mare, aestibus
adfluere dc refluere attentius perpendet. Quamobrem, qui, rebus nonnihil accisis, animum prorsus despondent, Deos nescio quos increpant, jam in coelum,iam in mare convitia jacu- Iantur,sapientes non sunt. A Philosophis qui pe accipient: Nihil viro bono praestandum,pra . ter culpam : Divitem sat esse, qui,cum vel omnia desint, sibi non deest: nec desperandum illi , qui rerum omnium egenus omnia bona in spe habet: Orbem singularium esse , & per vices possideri, hunc bonorum ejus parte excuti, ut reponatur alteri. Nec dubium est, quin maior sit futura materies, animum firmandi in paupertate, quam divitiis, cum in hac summa vis virtutis sit; non inclinari,nec deprimi. Quare divitias non minus absentes, quam praesentes parvi faciet, quia nec advenientes eas sentiet
immoderatius, nec recedentes. Terras Omnes
suas putabit, etiam cum nullas habebit, & quas habet, tanquam quae aliorum esse possunt, non respuet, sed amabit segnius. Paradoxa vobis i qui videor. Nec diffiteor. Verum haec Aristi
ei, haec Socratis sapiemia fuit.Ita Zeno, Clean-
38쪽
thes, Crates, Chrysippus, Epictetus sentire,ita
loqui amavere. Etiam hoc in mercantibus iam
dabile & praedicandum quam maximis, quod ingenti lucro aucti secum & cum Paupertate dividant, & ex aurea messe spicilegium aliquod egentibus indulgeant. Habet, non dicam Fo tuna, sed benignior Deus, suas rationes , & inter alias hanc quoque , ut quibus favit liberatius, alios pari liberalitate sublevent. Non d cedit danti, quicquid accedit homini, & cum hominem esse commune sit diviti & pauperi, humanum quoque est, huic nihil deesse , sine quo homo esse non potest. Dedit Deus, ut Quod dedit, per eos reciperet, quibus minus de- ait. Dedit, ut exemplo suo ad piam magnificentiam invitaret, qui sine exemplis boni esse nequeunt. Dedit, ut qui gratis dare nesciunt, Praemium expectent ab eo, qui selus sine spe praemii dare potest. Iam vero in Emptione & Venditione quanti est, nihil utile putare , quod .non simul honestum sit, nec privatis commodis postponere recti conscientiam. quantum est, etiam si fraus occultior sit, non fallere velle, vel sui damno in Contractibus sincerum ac veracem esse. Ac de
his summa relligione in Officiorum libris dis.
putat Cicero , ac admirabilem virtutis speciem ob oculos ponens, ab omni suco alienas esse vult negotiationes, rigideque urget illas veteris aevi sanctissimas λrmulas : Inter bonos benisagier oportet: Omnia ex aequo & bono metienda. & fide bona. Quin eos conscientiae casus , excutit, homo a veri Dei cognitione alienisimus, quos nos flocci- pendimus, & in contrahendo propius honestatis momenta expendit,
uuam qui illustri Christianorum titulo gloria-
39쪽
mur.Nihil illi nihil Panaetio ac Antipatro,pri scis Philosophis, utile visum, quod non simul honestum esset, nihil honestum , quod non etiam utile. quae quanquam philosophantiuiri cogitatione distrahi possint,in vita tamen communi perniciosissimh divelluntur. Si enim ad
virtutem, aut virtutis actionem nati simus, omnino sequitur, illud ipsum, quod honestum est,
summum bonum esse,& cum sumini boni ratio nullum in se bonum desiderari patiatur, etiam utile in se includat necesse est. Accedit, 'uod, cum utilitas res secundum naturam sit, vitium omne naturae hominis & rectar rationi adverta, suin ; nec inhonestum cum utili, neque honestum cum inutili stare queant. Et prosectb nulla exitialior opinio in vitam hominum irrepsit,quam quae honestum ab utili distraxit. Vnde enim malae fidei contractus, falsi testes, illicita senora, versurae, aeruscandi artes, monetae arrosiones, nisi quod dum mercamur, emolumenta in mercibus intuemur, at quod in iis improbum, quod injustum, quod fallax,non videmus. Ille in Philosophia nostra multum se profecisse scias mercator qui si vel homines inauriam celare possit, aut proposita immunitate injustus, facinorosus, veterator,malitiosus esse, nullius tamen compendii spe a virtute recedit. Sed libet ex veterum sententia rigidius mercari. Iudicat idem Cicero,injuste improbeque illum facturum, qui, ut pluris vendat, quicquam
eorum,quae ipse noVerit, torem celabit. Marci Catonis sententia fuit: Qui in venundando vitium scisset, & non pronunciasset, emtori
damnum praestare oportere. Volunt ergo, ut exemplo rem illustremus, ardes vitiosas, male materiatas,ruinosas, vel pestis contagio assatas, igno-
40쪽
ignorantibus haec ipsa locari aut vendi non debere. Loquar clarius: Si e Galliis vir bonus in
hanc urbem magnum frumenti numerum advexerit , idque in summa annonae caritate , si idem sciat plures mercatores h Galliis solvisse navibus frumento onustis, quaerunt Sapientes, dicturusne id sit civibus Amstelo lamensibus, an siletitio suum quam plurimo venditurust Negabit dicturum Diogenes Babylonius, ma-pnus alioquin & gravis Stoicus, cum qui silet suum vendat, sine insidiis agat, nulli injuriam faciat, quia jure civili illud dicere non constringitur. Assirmabit contra Cicero,cum Antipatrophiloispho acutissimo,celandum hoc non esse, cum ea lege natus sis, ne publicae saluti officias, ct ut homo de hominibus, civis de concivi be-nh merearis. Qucq si illos improbat Cicero, qui reticent dicenda, quid sentire eundem aestumatis de iis, qui in vendendo orationis adhi-hent vanitatem Equidem, cum hominis, ad summi Dei imaginem conditi, majestatem n hil magis deceat, quam veracitas , nec simulabit, nec dissimulabit vir bonus quicquam , , velut emat melius, vel ut vendat. Ethnici hominis oraculum est : Non licitatorem venditor, nec qui contra licitatur, emtor apponet: ute que, si ad eloquendum venerit, non plus, quam semel, eloquetur. Intelligitis, opinor, non V
bis sibium, sed etiam priscis Quiritibus placuis. se sinceritatem, simplicitatem, candorem; diu plicuisse astus & fraudes. Et quanquam constet, haec ipsa vulgo minus turpia haberi: idemque nec legibus, nec jure civili prohiberi . t
men inecum creditis, naturae lege sancitum es.se. nihil insidiosh, nihil simulath, nihil fallacia ter agendum. ouam verb illa sunt apud Cic A 7 Ionem