장음표시 사용
51쪽
scientia. Si patres estis, volupe mihi erit de liberis vestris benh mereri: si non estis, de vobis ipsis. Etenim in hoc nati sumus, in hoc educati, ad hoc vocati,ut ea, quae didicimus, non nostra sint,sed dc aliorum. Tuin demum vos profecisse scitote, cum littoras, de earum Prosessores aestia mare didiceritis. Hactenus fines possessionum propagare studuistis, in latifundiis totos lacus absorbuistis, Dans Oceanum villicos misistis. nullibi non fluminum ripas aedificia vestra , villae, praedia praetexunt. Iain disti te majorem de spatiosiorem esse Sapientiam, quae divina omnia
dc humana, praeterita & futura, coelum, terras, maria complectitur. Preciosarum rerum pol min in domibus vestris explicatis,at preciosior Sapientiae ac literarum supellex,in qua auro, argento, gemmisque omnibus plus fulgent viri
tis 5c honesti praecepta, in qua hoc ad pretium facit, quod per fortunam non obvenit; quod sibi illam quisque debet,nec pravis artibus paratur.
Cum mercium , quae in hanc urbem advehu tur, molem, varietatemque conspicitis, naturae exiles particulae in conspectum Veniunt. cum
Philosophia occurret, simillimum toti naturae spectaculum videbitis. Magnum vos aliquid praestitisse putatis, cum Gallias, Germaniam, Hispaniam, Africam,Indiam annis aliquot obi' vistis, & quidem itinere laboriosissimo, dc tot periculis circumsepto. Philosophi animus haec
omnia coram videt,coram Iustrat,omnia vel
cius, quam Sol ipse, obit, dc obit quoties vult, discriminum omnium securus. Sed libet quaerere ex vobis, ut vel invitis consessionem exto queam, Annon Philosophiam expeteretis,si beneficiaria, si lucrosa, si utilis esset assimabitis opinor. At qui beneficiaria non sit, quae rerum omnium
52쪽
omnium uberem scientiam suppeditat qui lucrosa non sit, quae menti lumen, voluntati sanctitatein, actetibus ordinem ac quietem largitur' Has opes cum possideat Sapiens, non minus opulentus est,quam vos, non minus splendidus,
quam vos,non minus beatus,quam Vos. Et prosecto si callidi rerum aestimatores,landos,agros magno aestimant, quia his pignoribus minus noceri posse credunt, quanti putabitis aestimandam eruditionem, quae nec incendio eripitur, nec naufragio abserbetur, & inter ipsas rem
rum concussiones ac motus inconcussa manet.
Vos denique Adolescentes dc Iuvenes, quo quot adestis, parentum vestrorum solatium &amor, Rei p. hujus spes, erudita propago, eum quoque ad hanc rem animum conserte, qui egregiis exercitationibus erudiri, & bonae mentis succo imbui cupiat. Tum magni eritis & sa pientes, cum placere vobis coeperint Sapientiae prisci ac primi inventores Plato dc Aristoteles. quorum severa lectione non solum intellectum a foedo ignorantiae situ vindicabitis , verum etiam de hostibus vestris, ira, voluptate, libidine , audacia, ambitione, prodigalitate triumphabitis , idque eo gloriosius, quo plus est sibi,
quam aliis imperasse. Ne vitam credite illam, quam ex aere trahitis, sed quam ex studiis; nec splendidum putate auro vel argento circummugere, sed doctrinae hace. dum alii pecunias numerant & ad stateram expendunt, vos Sapientum verba & voces : dum alii aes,piper, linum, ponderant, vos philosophiae momenta. dum alii peregrinantur, fluctibus jactantur aut latronum saevitiam experiuntur, vos domi intellectum per illustrium scriptorum monumenta securi ci
cumserte , dc dum Morinorum spolia repetunt B audaces
53쪽
audaces Neptuni filii,vos doctorum hominum
commentationes , quas posteritatis esse voluerunt, in usus vestros, Dei inprimis gloriam,Patriae ac Ecclesiae salutem convertite. DIXI. ,
OMηψρtent, aterne Deus, pater momini nostri tisia Chri i, rogamus Te supplices, ut hunc diem , quo I siris tajus Schola natalem celebramus, S. Q. faustum,felicem ae salutarem ess velis. Stat raram supplex Resspublica, ct grande coeptum itiis austiciu inchoat. Stat supplex Ecclesia, O cum sine te nihilpsisit, tanti operis incrementa a te sis postis. Stat supplex eiυium orda, ct charissima sua pignora, clementiae tua in terris deposita, in novo hoe Musarum sacrario ad viritius se sapientia aram gloria tua ac cultui devovet. Stat supplex Iuventus, ci seminarii hujus futura Res studiorum βιο-rum fructus nomini itidem tuo ae patria saluti consecrat. Da, elementi me Deus, ut civitas hac pomeriis amplisi ma, civibus frequentissima, commoratorum sma celebris, amplioris fama pretium ex doctrina pretio reportet. Fac eam res divino scire, qua humanos amat impensius. Fac eam
res humana/siire, quam post divina humana quoque scire interest. Fac divina scire, tit divina imitetur. Fac humanasiire, ut divisa praserat. Petat a Thilosophia animi medicinam, qua a lucro corpori delitias quaerit. Petat a Philosephia curarum solatia, qua in mercimoniis invenit Asilai: tudinum plena omnia. Tum vere opulentam se credat, non cum suxa sucitatis praesidia ostentabit, se sapientiae aeeruditionis immobili peculio gloriabitur. Tu Deus per sapientiam urbem hane constituisti r tot diuersarum gentium rimines per eandem in vita scietatem convocasti, domis
54쪽
i liis, conjugiis ae lingua communione conjunxvii. za, ut fusidem Sapientia beneficis arctius creat Reip. hum compages , cives sapiant magis , vivant sanctius, pecunia, gloria se voluptarum amorem recta ratione moderentur, ut
quibus totus mundus possessis est, distant vel hoc unum, pau-rissimis egere Sapientem. Hac prima sit rarum Sapientia, ut Te cognoscant verum Deum , O quem misi ii Iesum Christum. Hac altera sit rerum Sapientia, ut cum opes peregrι domi viritius indagent, unum Me a se alienum putent, quicquid a virtute alienum fuerit. Hac Fumma eorum sit
Sapientia, ut operum tuorum in hoc Natura theatro magnia tudinem, varietatem, pulcritudinem contemplentur , O
in is dem bonitatis tua, sapientia, potentiae manifesta documenta suspiciant se venerentur. Implissimos hujus Reip.
rectores, Praeterem, cinctules, Gabinos, Senatores, Curatores,
intest /ntia, O prudentia Spiritu instrue, ut concreditam sibi natiem inter tot fluctus O S phlegadas , quibus res humana sectantur, in publica salutis portum dirigant. Pa foribus Ecclesiarum, quotquot in hac urbe Chri ii nomen ex verbi tui ρ scripto profitentur, gratiam tuam largire, ut quo suadent pie, persuadeant potenter ; quod docent sancte,
credatur religiose ; qua monent salariter, praesentur salutariter. Divulsa Ecclesia tua membra e,2ge , ut quos disraxit opinionum diversitas, tiniat potentire charitar. CF-vium animos amore mutus colliga, O dis disrum omnium
causu longe ab hisice moenibus abesse iube. Da, ut Mercuriale, hactenus, jam Sapientia eaiaidati audiant ; parci, sed cum elegantia; pecuniasuris, si ne detrimento m horis sudii, Me est, artium Θ virtutis. Schola hujus primordiis benedis, ne doctrina solum aut inanis scientia, sedo probitatis magi ira O mater audiat. dauge dona tua in nobis, ut dum juventutem erudire muneris nilbri est , eam feliciter erudiisse gratia tua imputemus. dolescennium animos optimarum artium cupidine accende. Suibus
pudor est nescire , disiant tua vera. quibus pudor es peccare , in lege tua ambulent, cise pietate Tibi, obsequio parentibus , docilitate praceptoribus probent; ne d sint aliquando , qui Remp. hanc prudentibus consilis fulciant, Ecclesiam fumi is vocibus doceant, Scholm denique salubribus pra-B a ceptis
55쪽
Audi, exaudi nos per ρο propter filium tuum Unigenitum Iesum Chri tum , qui tecum er Spiritu Sancta
viset O regnat in aternum verus Deus, Amen. Recitata fuit V. ID. IANUAR. I
to : Ignostendum sibi, quod tyrannidis laudatorem is sua Repub. abegerit. Quamobrem nec vitio vertendum opinor, si quis non tyrannidis solum, sed & omanium feth scelerum laudatorem,non E Reputa. sed animis hominum abigere allaboret. Incidimus in flava & infesta virtutibus tempora. nec unius seculi est praemio & commodi spe peccare. Assiixit hoc malum togatam olim civitatem, & hodie cum regnis orbem omnem pervasit. Verum uti calamitatis humanae pars est, Principes, & Azotquot Rerump. cura simperior populo secrevit, adhibito ingenio de arte quadam peccare: ita illud omnium
rimum, cum memoria Vocem quoquisisse bonos, ut nec sentire liceat, quod Velis,
nec eloqui quod sentias. Primum honestatis solatium est, de improbitate conqueri Posse, Alterum justa reprehensione insectari vitia, que potissimum, quae apud potentes non intelculea'
56쪽
culpas, sed mores habentur. Equidem ita st tuo , ese illud in omni vita apprime utile de frugiserum, Boni Principis exemplar, veluti
in illustri loco positum, animo circiamferre, cum facile ab eorum moribus exempla petantur , quorum nutu res humanae aguntur & seruntur. Est illud extra omnem aleam, maximum esse momentum Virtutis, maximum quoque Prudentiae. cum illa inter omnem fortunam prosperam 8c adversam recta incedat; h Ius vero tanta in omni negotio sit necessitas, ut sine ea virtus, ceu palabunda, erret, nec hon sti aciem attingere valeat. Quo magis mirari
subit, fuisse & olim, dc vixisse etiam hoc nostro
seculo viros, quorum nominis celebritas maxima est, qui civilis doctrinae monita Principibust daturi,hoc omni conatu egere, ut regnis praesi- dia ac munimenta non ab honestatis incorru-l ptae studiis, sed pessimis machinationibus res fraudulentis conssiliis quaesiverint. adeo ut Imperatoriam Majestatem dc juris dicundi in te ris potestatom verE divinam , in nescio quaml dilatandorum finium, corradendarum optim,aci stabiliendae quovis modo securitatis publicae
nefariam artem converterint. Nempe falsis nominibus calliditatem prudentiam vocant, ambitioncm generositatem, imperandi libidinem magnanimitatem, unam regnandi legem, per fas δc nefas ad stabilem imperiorum felicitatem grassari. Et hoc quidem instituto, ingenioso magis quam pio, aliquod apud posteros laudis chor pium meruisse creditur Nicolaus Machiavellus Florentinus, vir ingenii perspicacis, at honesti perversissimus aestimator. Is in suis de Principe ac Republica libris istiusmodi nobis format
57쪽
Reipubl. rectorem,quem prudentia quidem imsignis sui illam vocat) commendet, sed virtus probitasque pessimo divortio destituant. Mo
strum Principis adornari dicas, non Principem, impostorem , non patriae patrem; pro pastore populorum,vastum insidiatorem astutum commodorum suorum cauponem, & vulpem pum pura indutam, cui scelus omne, modo prosperum & Delix pro virtute sit, & ipsa religio mercimonium lucrandi illud unum, quod sibi ac Rei p. utile putet. Etenim vixit in ea Aula Scriptor clarissimus, in qua dubium mihi est,an scabiem politicam Principibus suis affricuerit Scriptor,an Principes Scriptori. Illud certum,
similes habuisse labra lactucas, & dignum hoc fuisse, isto seculo, & loco, patella operculum. Non dissimile Rectoribus suis praestitit ossicium ab eo, quod Tiberio praestitit Hispo Romanus,
Neroni Vatinius quidam conscientia scelerum maculati & egestate pressi Scriptores. Ac mihi
quidem A. O.cui jam ad Philosophiam praehrucam , ac Virtutis rigidam contemplationem transeunti, dicendi apud vos facta est copia, veniam dari peto: ut cum ingeniosissino Scripto. re,non de ingenii aut eruditionis viribus, sed de pietatis ac probitatis laude, hac hora contende re liceat. Praefert ille vexillum utilitatis, nos honestatis. Illa securos Principes praestare vult, nos hac. Nullam ego Principis prudentiam sine virtute agnosco, quin hanc prudentiae, ceu basia, substerno , uti illam hujus ducem facio ac
moderatricem. Neque magis alteram ab altera
in Principe Optiinatibusque separandam censeo, quam quae divelli nec natura, nec lex, nec ratio,nec Deus ipse permittant. Primum itaque Virtutem in Principe requiri, mox prudentianquoquc
58쪽
quoque ostendam. Neque enim nefas puto, ea
mentis agitatione separari, quae in Principe divelli nefas esse hac ipsa ostendam oratione. Non male illi mihi de virtute sensisse videntur , qui eam proprium hominis bonum esse censuerunt. Etenim divitiae ne bona quidem sunt, sed prout est animus, qui eas possidet, vel in laude,vel in vitio positae sunt. Quae gloriae ac dignitatis speciem habent, fugacia sunt, caduca sunt, bractea sunt. Voluptas, licet bonum sit, ita hominis est,ut & belluarum sit. Scientia iis omnibus dignior & praestantior est. at haec &in Deo excellentissima est, & in Angelis multo
quam in homine excellentior. Sola & unica virtus, quae assectibus ratione imperat, di luxuriantes animi motus in ordinem cogit, hominis peculium est & depositum peculiare,media incedens inter divinitatis coelestem excellentiam, α irrationalis creaturae terrestrem ac ignobilem sortem. Quod si ita est,utique in Principe eam non esse solum, sed & eximiam esse oportet,iantoque excellentiorem, quanto inter homines conspectior est,quisquis imperat. Et hic Cyri aliquam vocem insusurrat Xenophon : Non convenire cuiquam imperium , nisi qui melior esset iis , quibus imperaret. Cum vero
maximum ad Rempub. adferat momentum,qua
fama sit Princeps, facillime ea vacillabit, si a vi- tae integritate & virtutis praescripto recesserit. Hac autem vacillante, labascit ipsa soliorum majestas, de evilescit sceptrorum reverentia. Vt jure cavere debeat, qualem famam habeat, qui
qualemcunq; meruerit, magnam habiturus est.
Nec potest stare sua imperio incolumitas, ubi virtute non nisi ad sordidum quaestum & nundinationem utitur Imperator. Atque hic illud B Senecae
59쪽
Senecae libens audio: Vbi non est pudor,nec cura juris,sanctitas pietas, fides, instabile regnum est. Exemplo sint illi , suos sua immanitas de scelera cervicibus publicis depulere. Scelesta, eheu,& ter scelesta vox est: sanctitatem, pietatem, fidem privata bona esse, illuc esse eundum Regibus, qua juvat. Iam vero quam hoc extra omne dubium , eam demum selicem esse Rempubl.in qua privatim subditi sancte innoxieque
vivunt,metuentes magis, quam metuendi. Sed
enim qua ratione in ossicio suo continebitur populus , si ab officio recedere rectoribus ipsis religio non sit' Vti in Helicen suam aut Cynosuram intuentur navium rectores, ita subdit rum mentes oculique in illos conversi , quos in sublimi posuit Superum favor. Occulta cathena cohaerent imperans,& quibus imperatur. Et si ut animi vitio ossicium non facit pars nostri vilior , pariter cum Principe laborat universum regni corpus. Ad honesta cum praeit, sequimur; ad vitia, itidem. Phoebaeae instar lampadis est. haec cum serena est,orbem irradiat, cum nubiabus objectis flagellatur, eundem foeda caligine involvit. Procerum vitam moresque eadem si quuntur. Da Principem pium ,religionis ac socrorum cultorum studiosum; dabo plebem,quae optimum hoc Principis sui exemplum legem esse arbitrabitur. Da versipellem, quique religion quam erroneam esse novit, se adhaerere si
mutet: dabo plebem simulandi & disiimulandi
peritissimam. Da crudelem, tenacem, raptorem,
sedifragum; dabo populum,qui regium esse putabit etiam illa sectari, cum expedire putabit. Est hoc Machi avelli detestandum placitum lib. de Principe, cap. xv, Necessarium esse Principi, ut perceptum habeat, si se salvum esse velit qua
60쪽
qua ratione possit esse non bonus, idque pro rei
necessitate in suum convertat, Vel non convertat usum. Et rationem addit: Qui enim se iarum
bonum omnibus partibuι pro teri studet . eum
certe inter tot non bonos periclitari necesse e B. Ad exitium Reip. dc aeternam Imperatoris infamiam comparata hominis Itali oratio. A qua
non multum abscedit illud Euphaemi apud Thucyd. Viro, aut urbis Principi nihil insu-stum, quod fructuosum. Quorum ego barbaris sermonibus illud Xenophontis oppono. Nullas viro Principi pulchriores honestioreQue esse opes virtute ac justitia. & illud Regis Gothiel apud Cassiodorum. Cum omnia possimus, sola
nobis credimus licere laudanda. Tanto sancti rem esse oportet Principem,quanto gravius nocere potest, qui plurimum potest. Etenim cum peccandi frenum laxat libido, potentia abutitur ad vitium ; & qui poenam non timet, culpam minus horret, ut omnino sumamine virtutum opus sit,quibus impunE malis esse licet. Optima imperii decora sunt, honestas, fides, probitas, sanctitas,& recti tenax simplicitas.Hi satellites Principem in forum, hi in Curiam comitentur. Non minus illa populum in rectoris sui amorem pellicient, quam annonae laxitas, quam panis & Circenses. Et quid vilius, quam eum, qui sola libertate Rex est,avaritiae crudelitati,ambitioni, hypocrisi, fraudibus libertatem animi transcriberet Plus servit, qui vitiorum servus est, quam qui hominum. Lacedaemoniis summo
fuit dedecori, clypeum in bello abjecisse. Nec ego fortiter & praeclarE quicquam ab iis geri
posse puto,qui cum a Deo immortali acceperint clypeum virtutis, & opinionis rectae,ad cujuslibet sortis occursum eum abjiciunt,ut in fortunae B s manu