Sex. Iulii Frontini Strategematicon libri quattuor: Eiusdem De aquae ductibus urbis Romae liber

71쪽

STRATEGEMATICO LIB. II. AP. V. VI. 49 eitum et plures naves haberet, nocte expositis in terram quibusdam militum suorum, parte quoque navium post quaedam promontoria ocultata, ipse cum paueis profectus, itant contemptu sui hostem invitaret eumdem insequentem sugit, donec in praeparatas insidias perduceret aversum deinde et egredientem in terram per eos, quos ad hoc ipsum exposuerat, cecidit.

45. Idem, navali proeli decertaturus, constituit malos quosdam in promontorio, praecepitque his quos ibi relinquebat, ut, cum commissum proelium sensissent, panderent vela quo facto consecutus est, ut hostes, aliam classem in auxilium supervenire ei arbitrati, Verterentur. 46. Memnon Rhodius navali proelio, cum haberet ducentarum putum classem et hostium naves elicere ad proelium vellet, ita ordinavit suos, ut paucarum navium malos erigerent, easque primas agi iubet. Hostes procul conspicati numerum arborum et X e navium quoque coniectantes, Obtulerunt se certamini, sed a pluribus occupati superatique

sunt.

47. Timotheus dux Atheniensium, adversus Lacedaemonios navali acie decertaturus, cum instructa classis eorum ad pugnandum processisset, ex velocissimis navibus viginti praemisit, quae omni arte varioque flexu eluderent hostem. Ut primum deinde sensit minus agiliter moreri adversam partem, progressus praelassatos lacile superavit.

DE AEMITTENDO HOSTE, NE CLAUSUS PROELIUM EX DESPERATIONE REDINTEGRET.

1. Gallos eo proelio, quod camilli ductu gestum est,

desiderantes navigia quibus Tiberim transirent, senatus censuit transvehendos et commeatibus quoque prosequendos.

Eiusdem generis hominibus postea per Pomptinum agrum fugientibus via data est, quae Gallica adpellatur. 2. L. Marcius eques Romanus, cui duobus Scipionibus occisis exercitus imperium detulit, cum circumventi ab eo Poeni, ne inulti morerentur, acrius pugnarent, laxatis mani-

72쪽

50 EX IULII FRONTINI pulis et concesso fugae spatio, dismpaius sine periculo μο-rum trucidavit. 3. c. caesar Germanos inclusos et ex desperatione sortius pugnantes emitti iussit fugientesque adgressus est. 4. Hannibal, cum ad Trasimenum inclus Romani acerrime pugnarent, diductis ordinibus fecit eis abeundi potestatem euntesque sine suorum sanguine stravit.

5. Antigonus rex Macedonum Aetolis, qui in obsidionem ab eo compulsi fame urguebantur statuerantque eruptione lacta commori viam fugae dedit, atque ita infracto impetu eorum, insecutus aversos cecidit. 6. Agesilaus Lacedaemonius adversus Thebanos, cum acie confligeret intellexissetque hostes locorum conditione clausos ob desperationem fortius dimicare, laxatis sum umordinibus apertaque Thebanis ad evadendum via, rursus in abeuntes contraxit aciem et sine iactura suorum cecidit aversos. 7. Cn. Manlius consul, cum ex acie reversus capta ab Etruscis Romana castra invenisset, omnibus portis statione circumdatis inclusos hostes in eam rabiem efferavit, ut ipse an proelio caderet. Quod ut animadverterunt legati eius, ab una porta remota statione exitum Etruscis dederunt et effusos Persecuti, occurrente alter consule Fabio, ceciderunt. 8. Themistocles, victo Xerxe volentes suos pontem rumpere prohibuit, cum docuisset cautius esse eum expelli ex Europa, quam cogi ex desperatione pugnare. Idem misit ad eum, qui indicaret, in quo periculo esset, nisi fugam

maturaret.

9 Pyrrhus Epirotarem rex, cum quamdam civitatem cepisset clausisque portis ex ultima necessitate fortiter dimicantes eos, qui inclusi erant, animadvertisset, locum illis ad fugam dedit. 10. Idem inter cetera praecepta imperatoria memoriae tradidit, non esse pertinaciter instandum hosti fugienti, ne

non solum acie sortius ex necessitate resisteret, sed ut Postea quoque acilius cederet, ratus non usque ad perniciem fugienti sibi instaturos victores.

73쪽

STRATEMMATICON LIB. II. M. VI. VII. 1

DE DISSIMULANDIS ADVERSIS. 1. Tullus Hostilius rex Romanorum, commisso adve sus Veientes proelio, cum Albani deserto exercitu Romanorum proximos peterent tumulos eaque res turbasse nostrorum animos, glare pronuntiavit, iussu suo Albanos id fecisse, ut hostem totumvenirent. Quae res et terrorem Veientibus et Romanis fiduciam adtulit remque inclinatam consilio restituit. 2. L. Sulla, cum praesectus eius, comitante non exigua equitum manu, cummisso iam proelio ad hostes transfugisset, pronuntiavit, iussu suo id factum eaque ratione militum animos non tantum a confusione retraxit, sed quadam etiam spe utilitatis, quae id consilium secutura esset, confirmavit.

3. Idem, cum auxiliares eius missi ab ipso Oircumventi ab hostibus et intersecti essent, verereturque ne propter hoc damnum universus trepidaret exercitus, pronuntiavit, auxiliares, qui ad detectionem conspirassent, consillio a se Inloca iniqua deductos. Ita manifestissimam cladem ultionis simulatione velavit et militum animos hac persuasione O firmavit.

4. Scipio, cum Syphacis legati nuntiarent ei regis sui nomine, ne fiducia societatis eius ex Sicilia in Africam transiret, Veritus, ne confunderentur animi suorum , abscissa

peregrina societate dimisit propere legatos et famam diffudit,

tamquam ultro a Syphace arcessiretur. 5. Q. Sertorius, cum acie decertaret, barbarum, qui ei nuntiaverat Hirtuleium periisse, pugione traiecit, ne et in aliorum id notitiam perserret, et ob hoc animi suorum insti

marentur.

6. Alcibiades Atheniensis, cum ab Abydenis proelio

urgueretur subitoque magno cursu tristem adventare tabellarium animadvertisset, eum prohibuit palam dicere, quid adferret. Deinde secreto sciscitatus, a Pharnabaz regi praefecto classem suam obpugnari, celatis et hostibus et militi bus proelium iniit, a protenus ad eripiendam classem ducto exercitu suis opem tulit. 4

74쪽

52 EX IULII RONTINIT. Hannibalem venientem in Italiam tria milia Carpetanorum reliquerunt: quos ille, exemplo ne et ceteri moverentur, edixit ab se esse dimissos, et insuper in fidem eius rei paucos levissimae opera domos remisit. 8. L. Lucullus, cum animadvenisset Macedonas equites, quos in auxilio habebat, subito consensu ad hostem transfugere, signa canere iussit et turmas, quae eos equerentur, immisit. Ostis, committi proelium ratus, transfugientes telis excepit Macedones, cum viderent neque recipis ab adversariis et premi ab iis, quos deserebant, Messario ad iustum proelium conversi hostem invaserunt. s. Datames dux Persarum adversus Autophradaten in cappadocia, cum partem equitum suorum transfugere comperisset, ceteros omnes venire secum iussit adsecutusque transfugas conlaudavit, quod eum alacriter praecessissent, hortatusque est eos etiam, ut fortiter hostem adorirentur. Pudor transfugis adtulit poenitentiam, et consilium suum, quia non putabant deprehensum, muta erunt. 10. T. Quinctius Capitolinus consul, cedentibus Romanis, ementitus est in altero cornu hostes sugatos, et ita confirmatis suis victoriam retulit. 11. N. Fabius adversus Etrusco , vulnerato collega Manlio, qui sinistrum cornu ducebat, et ob id parte ea cedente, cum etiam occisum crederent consulem, cum turmis equitum occurrit, clamitans et collegam vivere et se dextro cornu vicisse. Qua constantia redintegratis animis suorum vicit. 12. Marius adversus Cimbros et Teutonos, cum metatores eius per imprudentiam ita castris locum cepissent, ut sub potestate barbarorum esset aqua flagitantibus eam suis, digito hostem stendens, Illinc, inquit, petenda est. Quo instinctu adsecutus est, ut protenus barbari tollerentur. 13. T. Labienus post Pharsalicam pugnam, cum victis partibus Dyrrhachium refugisset, miscuit vera falsis et, non celato exitu pugnae, aequatam partium ortunam gravi vulnere Caesaris finxit et hac adsimulatione reliquiis Pompeianarum partium fiduciam secit. 14. M. Cato, cum Ambraciam e tempore, quo sociae naves ab Aetolis obpugnabantur, imprudens uno lembo ad-

75쪽

STRATEGEMATICON LIB. II. AP. VII. VIII. 53pulisset, namquam nihil secum praesidii haberet, coepit signum oce gestuque dare, quo videretur gubsequentes suorum naves vocare eaque adseveratione hostem terruit, tamquam plane adpropinquarent, qui quasi ex proximo citabantur. Aetoli, ne advistu Romanae classis obprimereatur, reliquerunt obpug nationem.

DE RESTITUENDA PER CONSTANTIAM ACIE. l. servius Tullius adolescens proelio, quo rex Tarquinius adversus Sabinos condixit, signiferis segnius dimicantibus raptum signum in hostem misit cuius recipiendi gratia Romani ita ardenter pugnaverunt, ut et signum et victoriam

retulerint.

2. Furius Agrippa consul, cedente cornu, signum militare erepvim signifesta in hostes Volscos et Aequos misit: quo acto eius proelium estitutum est summa enim alacritate Romani ad recipiendum signum incubuerunt. 3. T. Quinctius consul signum in hostes Volseos eiecit militesque id repetere iussit. 4. Salvius Pelignus bello Persico idem fecit. 5. M. Furius Camillus tribunus militum consulari potestate, cunctante exercitu, adreptum manu signiserum in hostes Volscos et Latinos traxit ceteros puduit non sequi. 6. Idem, averso exercitu cum Occurrisset, adfirmavit, non recepturum se 1 castra Remquam nisi victorem reductisque in aciem, victoria potitus est. T. Scipi apud Numantiam, cum aversum suum Videret exercitum, pronuntlavit, pro hoste sibi laturum quisquis in castra redisset.

8. Servilius Pri cus dictatur, cum signa legionum serri in hostea Aequos iussisset, signiferum cunctantem occidi imperavit quo exemplo perterriti ceteri hostem invaserunt. s. Tarquinius adversus Sabinos cunctantes equites, detracti frenis concitatisque equis, νοcurrere et perrumpere aciem iussit. 10. cossas comelius magister equitum adversus Fidenates idem fecit.

76쪽

54 EX IULII FRONTINI 11. M. Atilius consul, bello Samnitie ex acie resu-gientibus in astra militibus aciem suomam obposuit, adfirmans, secum et cum bonis civibus dimicaturos eos, si 'tum hostibus maluissent. Ea ratione ' universos in aciem reduxit.

12. . vlla, edentibus iam legionibus' exercitui Mithridatio ductu Archelai, stricto gladio in primam aciem procucurrit adpellansque milites dixit: si quis quaesisset, ubi

imperatorem reliquissent, responderent, pugnantem in Boeotia. cuius rei pudore universi eum secuti sunt. 13. Divus Iulius, ad undam reserentibus suis pedem, equum suum abduci a conspecta iussit et in primam aciem pedes prosiluit. Milites, dum destituere imperatorem em-bescunt, redintegrarunt proclium.14. Philippus veritus, ne impetum Scytharum sui non sustinerent, fidelissimos equiti in tergo posuit praecepitque, ne quem commilitonum ex acie sugme paterentur perseverantius abeuntes trucidarent. Qua denuntiatione cum Moisset, ut etiam timidissimi mallent ab hostibus quam a suis interfici, victoriam .dquisivit.

DE HIS, QUAE OAT PROELIUM AGENDI AUNT SI RES PROSPERE CESSERIT, DE CONSUMMANDIS RELIQUIIS BELLI. l. c. Marius, victis proelio Teutonis, reliquias eorum, quia nox intervenerat, circumsedens, sublatis subinde clamoribus per paucos suor' in territavit insomnemque hostem

detinuit ex eo adsecutus, ut postero die inrequietum facilius debellaret. 2. claudius Nero, victis Poenis, quos Hasdrubale duce in Italiam ex Hispania traicientes exceperat, caput Hasdrubalis in castra Hannibalis eiecit quo actum est, ut et Hannibal luctu fratris ocis et exercitus desperatione adventandi praesidii adlligerentur. 3. L. Sulla his, qui Braeneste obsidebantur-ocoisorum in proeli ducum capita hastis raefixa stendit, atque ita

obstinatorum pervicaciam fregit. 4. Arminius dux Germanorum capita orum, quos occiderat, similiter praefixa ad vallum hostium admoveri ussit.

77쪽

STRATE EMATICON LIB. II CAP. VIII-X. 555. Domitius corbulo, cum Tigranocertam obsideret et Armenii pertinaciter viderentur toleratur obsidionem, in Vad- vadum quemdam ex Megistanibus quos ceperat animadvertit, caputque eius ballista excussum intra munimenta hostium misit. Id sorte decidit in medium concilium, quod tum olim maxime habebant bariniri ad cuius conspectum velut ostento

consternati ad deditionem festinaverunt. 6. Hermocrates Fracusanus, superatis acie Carthaginiensibus, Veritus ne captivi, quorum ingentem manum in potostatem redegerat, parum diligenter custodirentur, quod eventus dimicationis in epulas et securitatem compellere victores poterat, finxit proxima nocte equitatum hostilem venturum. Qua exspectatione adsecultis est, ut solito adtentius vigiliae agerentur. 7. Idem, rebus prospere gestis, et ob id resolutis suis in nimiam securitatem somnoque et mer pressis, in castra hostium transfugam misit, qui praetenderet, se fuga elapsum: dispositas enim ubique a Syracusanis insidias quare ne noctu reciperent aciem. Illi, lux cum adventaret, persecuti viam in lassas deciderunt et eo modo victi sunt.

SI REM DURIUS MESSERIT, DE ADVERSIS EMENDANDIR. 1. T. Didius in Hispania, cum acerrimo proeli constixisset quod οὐ remerat, magno numero utrimque caeso complura suorum corpora intra noctem sepelienda curavit.

Hispani postera die ad simile sicium progressi, quia plures ex ipsorum numero quam ex Romanis caesos repererant, victos se esse secundum eam dinumerationem argumentati,

ad conditiones imperatori descenderunt. 2. L. Marcias eques Romanus, qui reliquiis exercitus duorum Scipionum praefuit, eum in propinquo bina castra Poenorum paucis milibus passuum distarent, cohortatus milites proxima castra intempesta nocte adortus est; et cum hostem victoriae fiducia incompositum adgressus ne nuntios quidem cladis reliquisset, brevissimo tempore militi ad requiem dato, ea&m nocte raptim amam rei gestae prae-

78쪽

b6 ET IULII FRONTINI gressus, altera eorumdem castra invasit. Ita bis simili usus eventu, deletis utrobique Poenis, amissas populo Romano Hispanias restituit.

DE DUBIORUM ANIMIS IN FIDE RETINENDIS.1. P. Valerius Epidauri, timens oppidanorum perfidiam, quia parum praesidii habebat, ramnicos ludos procul ab urbe

adparavit. Quo cum omnis sere multitudo spectandi causa exisset, clausit portas, nec in eas antea admisit Epidaurios, quam obsides a principibus acciperet. 2. n. Pompeius, cum suspeetos haberet Caucenses et vereretur, ne praesiditim non reciperent, petiit ab eis, ut aegros interim apud se refici paterentur sortissimis deinde habitu languentium missis, civitatem Occupavit continuitque. 3. Alexander, devicta perdomitaque Thracia petens Asiam, veritus ne post ipsius discessum sumerentur arma, reges eorum praefectosque et omnυ , quibus videbatur inesse cura detractae libertatis, secum velut honoris causa traxit: ignobilibus autem relictis plebeios praefecit, consecutus, uti principes beneficiis eius obstricti nihil novare vellent, plebs Vero ne posset quidem, spoliata principibus. 4. Antipater, conspecto priore Bottiaeorum exercitu, qui audita morte Alexandri ad infestandum imperium eius conssuxerant, dissimulans scire se, qua men venissent, gratias his egit, quod ad auxilium ferendum Alexandro adversus Lacedaemonios convenissent, adiecitque id se regi scripturum: ceterum ipsos, quia sibi opera eorum in praesentiis in esset necessaria, abirent domos hortatus est et hac adseveratione periculum, quod ex novitate rerum imminebat, discussit. 5. Scipio Africanius in Hispunia, cum inter captivas eximiae formae virgo nubilis ad Mim perducta esset Omniumque oculos in se converteret, summa sustodia habitati sponso

nomine Allucio reddidit insuperque aurum, quod parentes eius redempturi captivam donum Scipioni adtulerant, eidem sponso pro nuptiali munere dedit. Qua multiplici magnificentia universa gens victa imperio populi Romani accessit.

79쪽

STRATEGEMATICON LIB. H. CAP. X-XII. 576. Alexandriam quoque Macedonem traditum est eximiae pulchritudinis virgini captivae, cum finitimae gentis primoipi fuisset desponsata, summa abstinentia ita pepercisse, ut illum ne adspexerit quidem. Qua mox ad sponsum remissa, universae gentis per hoc beneficium animos conciliavit sibi. T. Imperator caesar Domitianus Augustus Germanicus eo beli', quo victis hostibus cognomen Germanici meruit, cum in finibus attorum castella poneret, pro fructibus locο-rum, quae vallo comprehendebat, pretium solvi iussit atque ea iustitiae fama omnium fidem adstrinxit.

QUAE FACIENDA SINT PRO CASTRIS, II ATIM FIDUCIAE IN PRAE8ENTIBUS COPIIS NON ABEAMUS. l. T. Quinctius consul, cum Volsci castra eius adgressi forent, cohortem tantummodo in statione detinuit, reliquum exercitum ad quiescendum dimisit aeneatoribus praecepit, ut vallum insidentes equis circuirent concinerentque. Qua facie et simulatione cum et propulsasset et detinuisset per totam noctem hostes, ad lucis exortum fessos vigilia repente lacta eruptione facile superavit. 2. Q. Sertorius, in Hispania hostium equitatu maxime impar, qui usque ad ipsas munitiones nimia fiducia succedebat, nocte scrobes aperuit et ante aciem direxit. Cum tamen turmales secundum consuetudinem praedatum ire Vellent, pronuntiavit omperisse se insidias ab hostibus dispositas, idcircone discederent a signis neve laxarent agmen. Quod cum, ne solveretur disciplina, fecisset, exceptus forte veris insidiis, quia praedixerat, intentiores milites habuit. 3 chares dux Athoqiensium, cum exspectaret auxilia et Vereretur, ne interea contemptu praesentis paucitatis hostes castra eius obpugnarent, complures ex iis quos habebat per Versam partem nocte missos iussit, qua praecipue conspicui sorent hostibus, redire in castra et accedentium novarum Virium speciem praebere atque ita simulatis auxiliis tutus est se, done instrueretur exspectatis. 4. Iphiorates Atheniensis, cum campestribus locis castra

80쪽

58 EX IUL FRONTINI haberet explorassetque Thracas ex ossibus, per quos unus erat descensus, nocte ad diripienda castra venturos, clam duxit exercitum et in utroque viae latere, per quam transituri erant Thraees, distributum conlocavit hostemque decurrentem in astra, in quibus multi ignes per paucorum curam instituti speciem manentis ibi multitudinis servabant, a lateribus adortus obpressit.

c APUT XIII.

DE AEFFUGIENDO.

l. Galli, pugnaturi eum Attalo, aurum omne et argentum extis custodibus tradiderunt, a quibus, si acie fusi essent, spargeretur, quo acilius coIligenda praeda hostem impeditum effugerent.

2. Tryphon syriae rex, Victus per totum iter fugiens pecuniam sparsit, eamque sectando Antiochi equites immoratos effugit. 3. Q. Sertorius, pulsus acie a Q. Metello Pio, ne fugam quidem sibi tutam arbitratus, abire dispersos milites

iussit, admonitos in quem locum Vellet convenire. 4. Viriathus, dux Lusitanorum, copias nostras locorumque iniquitatem evasit eadem qua Sertorius ratione, sparso exercitu, deinde recollecto. 5. Horatius Cocles, urguente Porsenae exercitu, iussit suos per pontem redire in urbem eumque, ne ea subsequeretur hostis, intercidere quod dum efficitur, in apite eius propugnator ipse insequentes detinuit. Audito denique fragore pontis abrupti, deiecit se in alveum, eumque in armis et vulneribus oneratus transnavib6. Afranius in Hispania ad Ilerdam, cum caesarem lugeret, instante eo castra posuit cum idem caesar fecisset et pabulatum suos misisset, ille signum repente itineri dedit. T. Antonius, cum ex Parthis sibi instantibus reciperet

exercitum et, quotiens prima luce moveret, totiens urguentibus barbarorum sagittis infestaretur abeuntium agmen, in quintam horam continuit suos et fidem e stativorum fecit.