장음표시 사용
381쪽
que ad verticem spiriti terebinthinae coloratus est, non dubitabo asserere, aerem ob diminutionem particularum compressione factam se per poros vitri vel mercurii subduxisse. q. 12. Nihil restat, quam V indicem , quomodo experimentum Halesii repetendum sit ita, Vt tubus vitreus cum phiala non frangatur, consequenter de statu aeris, in tubo in statu compressionis contenti, iudicium serri possit. Vt hoc obtineatur, Xpedit conum ligneum, quo obturatur Oramen sphaerae serreae, cum cauda parallelepipedali instruere , quae tantae longitudinis sit, Vt Xtremitas, si immititur sphaerae, sesquidigitum distet a parietibus sphaerae. Huic perallelepipedo phiala cum tubo ita adplicanda et firmanda est ut si longitudo ubi in duas partes diuidatur, punctum diuisionis cum centro sphaerae coincidat Ono foramini immisso et praelo fio tissime adacto. Si nunc totus apparatus sphaerae immittitur et Onu cum praelo sic firmatur ut rupta sphaera immobilis et praelo conneXus maneat, totu apparatu im
382쪽
rem , saepius turbatus iam phaenomen quodam, quod si restra diu animo volui, in rationem phaenomen inqui rens. Tandem ver aliquid , quod maxime probabile usum est, subiit mentem , quod nunc cum societate Ommunicabo, Forte haec qualiscunque inquisitio essiciet, Vt ParadOX phaenomen de frigore horrendo aeris nebulosi in Sibyria a Celta melino et aliis obseruato, Xpli' cari illim ex parte possint. Prius tamen obseruationes Paradoxi istius, iteratas saepius, recensebo, quam rationem phaenomeni Xponam. 9. 2. EXperim. Q. anno dei Ian. In temperie aeris 39 gr. Therm. har. aqua temperiei 8 gr. collocata erat, cui her- mometrum erat immersium , extracto the Ometro X aqua, quinque minutis primis ad gr. descedenbat mercurius in aere temperiei ue graduum deinde ascendebat in s min. r. sensu ad gr. 56, decreuerat ero
383쪽
temperies aeris interea a gr. 9 ad gr. Um Diam aq ni iterum immittebatur the Ometrum, Ostendebat tent- periem aquae 38 gr. Dum 'vero iterum extrahebam descendebat mercurius ad gr. 4. In minuto et dimidio, ascendebat deinde in temperi aeris constanter eadem 4 gr. ad gr. si quatuor minutis primis haerebat adhuc circa eundem gradum post Iamin. pr. Immersio iterum the Ometro aquae thermometrum Ostendebat tempericm aquae 5 8 gr. f. a. Experim. I. die Man. I. Cum temperies aeri erat graduum Xtractbine Ometro e aqua temperiei I graduum mercurius
desicendebat quinque minuti primi ad gr. Incepit deinde ascendere iterum mercurius et in tribus minutis ad gr. 6, in Min prim ad gradum 9 , in I min. prim ad gr. 6 et tandem in s min. r. ad gr. 6 peruenit, aquae ero iterum immissum 3 gr. 1landebat. Hoc Xperimentum eodem die seXies repetii, et semper obseruaui thermometro e aqua 63 gr. Xtracto mercurium in aere temperiei graduum quinque serme minutis primis destendisse ad gr. tum et deinde ascendisse turdiori moni. g. 4. Experim. III die 'an o . Extraxi thermometrum ex aqua temperiet 48 graduum in aere temperiei gr. et descendit mercuriusad gradum et ieinde iterum ascendit ad tradum
quinquagesimum temperiei aeris. f. s. Xperim. IV. die 13. Ian. II T. In temperie aeris et graduum XtraXL thermonam trum ex aqua temperiei σοὶ gr. et descendeta mercii-
384쪽
rius ad gr. I in quinque circiter minus primis et
dein in 9 min. r. ad gr. 9 ascendebat et in a. min. pr. ad gr. 6 et post II min. r. ad gr. 2. . Aeris ambientis temperie interim ad gr. 63 creuerat, Vt hinc mercuriu in aere, cuius temperies creuit, nihilominus desicenderit. Taradoxon tali ratione augetur. Immittebatur thermometrum iterum aquae et ostendebat gr. O . , circa quem gradum per horam nam a que alteram constanter haerebat mercurius, licet interea aeris temperies ad gr. 6 creuisset. Xtracto thermo- metro etiam in tali aere destendit mercurius tribus mi- minutis primi ad gr. postea Vero incepit ascendere et in duobus minutis primis attingebat is gr. in . min. primis 8 gr. in s min. r. O gr. postos in prim. adhuc circa o r. haerebat, post et si in prima circa 61 gr. et post a min. r. ad 62 gr. et post a min. Pr ad gr. 6 peruenerat. Hactenus attonitu phaenomenon hoc observavi et quantacunque solertia circumstantias Perpenderem , nullam phaenomen causam detegere potui. Tandem incidit in mentem mutare Xperimentum. 66. Experim. V. eodem die. Sumsi manu , quae calidor erat ac aer et aqua, aquam temperiet O gr. et aspersi thermometrum siccum, descendebatque mercuriit a gr. 6 ad gr. O tribuS min. pr. et deinde a gr. 6 ad gr. 9 min. primo tempo. ris, haerebat circa sci per tria in pr. deinde ascend re incipiebat, et 4 min. r. serme attingebat gr. O post 'in pr. et r. post 12 min. r. 63 et tandem post II min. r. gradum aeri ambientis Bulbus etiam thermometri, dum tangebam, siccu erat. q. .
385쪽
The Ometro in aere externo ostendente gr. 8 et in aqua 66 gradum Thermometrum X aqua AEX- tractum postis in prim ostendebat gr. q. . f. 8. perim VII die si Aug. II 8. In aere temperiei 5 gr. ex aqua temperiet a gr.
inermometrum extraxi, mercuriu post min. r. Ostendit gr. 62, post duo min. r. 1, post a min. r. 6 gr. post: min. r. adlauc haerebat circa Go gr. Deinde ascendere incepit, et post mi pr. ascendit ad so gr. post 1 min pr. ad 61. Tandem priorem terminum a r. iterum attingebat , et bulbus therm etri prorsus siccus deprehendebatur. f. . Merim VIII. Eodem die in eadem aeris temperie aquae immeses the Ometrum , quod ostendebat gr. 3 et deinde extrari, post duo min. r. Ostendebat gr. SI, post. min. Pr. 6 gr. postis min. r. adhuc ostendebat gr. O cum contrectarem bulbum thermometri, deprehendi ad huc humidum Simulac vero humiditatem abstersi statim ad gr. 6 aeris ambientis eleuabatur mercurius. Hic illud notari meretur , tardum suisse descensum cum in omnibus serme caeteris experimentis celerior fuerit Coelum enim eo die hi nubibus obtectum et Vehemens Ventus occidentalis flabat , praecedente prOXima nocte pluuia Vehementici, ob humiditatem hinc aeris difficulter thermo
f. o. Ex hisice Obsentationibus sitis patet, et Altitudinem mercurii in thermometro X aqua extracto
386쪽
tracto in temperi aeris maiori et aequali temperie aquae, e qua eXtrahitur, decrescere. α Deinde citerum crescere . donec temperiem aeris ostendere incipit. a Tempus, quo altitudo decrescit breuius esse tempore quo iterum crescit. q. Simulac thermometriam ex aqua eXtractilin eundem ostendit gradum quem aer, etiam thermometribulbum siccum esse. . . . .s sitamdiu vero therm metrium X aqua eXtractum non ostendit temperiem aeris, tamdiu bulbum ther mometri humidum esse. f. 9.6 A sola ita mectatione ergo oriri descensum descriptum hercurii in thermometro, eaque quomodocunques facta tescensum ieri, et thermometrum siccum redditum ostendere temperiem aeriS.
Descensum iunc hercurii Mod maiorem modo
11. Saepius etiam Obseruaui thermometrum in aere libero ostendere gradum quendam infra gradum conglaciationis aquae cum tempestas pluuiosa et mitior videbatur. Subiit animum ob humiditatem thermometro adhaerentcni simile quid hic secti im et thermometrum non ostendisse veram aeri temperiem. Similis obseruatio est
Celeb. rami in experimentis physicis suis . O . Vbi scribit: Si the ometrum hibero re quaquauersum circumdatum neque di alii corpori contigulim, quod calorem aliquem illi largiri possit, suspendatur , et aqua ob eandem cause non Case contineatur, sed in linteo tenuiύ mo et
387쪽
pui Upimo madefacto expensa sit, obseruabitur hoc linteum
iam a frigore rigidis , cum gradum 3 3 idem thremmetrum notat. Nisi dicere velis aeris temperiem reuera frigidiorem fuisse ac thermometrum notabat, mercuriumque nondum temperio aeris assumisse , eaquepropter Xpansam aquam sec. legem decrem calori ob auctam superficiem citius o tinuisse gr. 32. ac mercurius in bulbo thermometri. f. II. Caussem phaenomen quod attinet, a dilatatione vitri ob calorem aeris maiorem calore aquae meri debere descensium mercurii, nullo modo potest affirmari, cum differentia inter temperiem aeri et aquae sit igua et interdum nulla , interdum minor nihilo, et hinc
dilatatio vitri sit insensibilis vel prorsus nulla vel etiam in contractionem abeat. Idem iudicauit ei. meli in Praefatione Florae hae Sibiricae praemissa. Humiditatem vero bulbi thermometrici cum hoc
phaenomen necessario conneXam esse patet e recensitis experimentiS. EXponendUm ergo restat, quomodo humiditas huius phaenomen causa esse queat. f. a. Si respicio ad quaedam Xperimenta , cum miXtione materiarum quarundam cum aqua frigil producitur , revoco in memoriam inprimiS ea , quae Cel. Muschenbroec in P. et tentaminum Acad. Flor. p. 3 si additamentis suis notauit scit salis urinae volatilis drachmas duas affusas ad aquae unciam produXisse rigus, descendente liquore in thermoscopi a gradu quadragesimo quarto ad gr. 2. et ibi p. 136. sesquiunciam aquae
388쪽
aso TEXTAM EXPLICANDI. PHAENOM. PARID.
f. 16. oborta est uspicio similes materias in aere tunc temporis Volitasse , quae iunctae cuticulae aquae, qua obductum erat thermometrum, frigu produXerunt, quod mercurium in thermometro descendere coegit. Vtrem stabilitum irem , tentavi vaporibus salis volatilis rinae , sile volatili sub thermometri bulbo in quadam distantia posito, cuticulam queam thermometri refrigerare, at nullam hinc mutationem , quam speraui tamen , factam esse ingenue confiteor. f. s. Interim tamen, quia non semper eadem mutatio, si experimentum instituitur, oritur, sed modo minor modo maior, et mutatio haec necessario ab humiditate pendeat, ea vero semper eadem quantitate adhaereat, scit ea , quae bulbo thermometri eiusdem adhaerere potest , causa mutationis ex parte in constitutione aeris ambientis latere videtur. Is Vero cum calidior it aqua et nihilominus faciat, ut mercurius Oscenda , modo plus modo minus , peculiari materia frigorifica modo minori modo maiori quantitate gravidus esse videtur, quae cum cuticula que concurrens refrigerii huius causa esse potest. An in aere alia talia volitent vel etiam tale materiae quae concursu alia talia constituere possint, quae cum aqua concurrentia rigu producere queant, et qualia haec sintd hymicis diiudicandum uelinquo.
389쪽
Ohiotiescimque attentus coeli contemplator aut phases eclipsium solis et lunae deteminare, aut maculaMeorumdem delineare , aut diametrum planetarum adparentemper micrometrum dimetiri intendit toties ipsi optandum seret, ut dicere posset sol iste gradum et luna , ne progrediaris vltra. Siquidem motus eorum diurnus astronomi operam quouis momento illudit. q. a. Nihil vero est tam arduum nihilque tam parado xon , quod unquam philosophi essicere non conati sint. Quamquam enim solem ipsum in motu suo apparente impedire non audeant, tentaverunt tamen radios eiusdem figere. Primus, qui, quantum stio , huius rei periculum secit, suit arentiettius, qui duobus speculis, Ope manubrii Versiitilibus, radios solares, quamdiu Voluit, in eadem semper directione conseruauit. Cum ero radii solares per duplicem reflexionem a speculo metallico admodum debilitentur et praeterea tractatio speculorum manualis satis taediosa sit et socium exposcat cel Grauesande in O-mo II edit nouis elem phys cum publico communicauit machinam , huic scopo magis accommodatam obiscilicet speculum simplex metallicum per horologium ita dirigitur, ut radius solis reflexus in eadem continuo, quae placuerit, maneat directione eamdemque dicauit experimen
390쪽
tis opticis, circa radios blares in camera obscura institu.
f. 3. Nouam Vero haec machina nobis suppeditavit meditationem. Cum nimirum in astronomia practica sustentatio , eleuatio et directio tuborum praesertim longiorum ad desiideratam altitudinem et plagam maXima disesiculi ues inuoluat , naturalis est conclusio, omnes hasce difficultates evanescere , si tubus semel pro semper in situ quodam commodo , . . origontali , firmetur et Obiectum desiideratum per radium reflexum et fixum continuo ad tubum deferaturri id quod per memoratam a chinam praestare licet operae itaque pretium bre duco , si eana X Graues indio, quoad essentialia quidem non
mutatam , emendatam tamen et huic scopo magis accommodatam , hic Xponam.
6. . Vt eo facilius et iucundius diiudicari queat
machinae effectus, in explanatione eiusdem methodum b- seruabimus euristicam. Erit haec simul demonstrationis loco, quam Grauesandius paullum intricatam, Xque alio sonte deductam subiunxit Concipiamus obseruatorem in sphaera parallela, i. e. sub polo, solem ero vel quemvis planetam in aequatore esse constitutum et radium reflexum continuo origonialiter in linea meridiana , in qua tubus locatus sit, esse seruandum. Iam e catoptricis constat, radium reflexum semper duplum anguli, per motum speculi descripti, percurrere. Si itaque ad motum radii incidentis accedat motus speculi aequivalens motui radii reflexi, necessario sequitur, ipsum tum radium re