장음표시 사용
351쪽
DE ACTIONE MENSTRI ORUM CHTMICORVM asa
densetur, consequenter in oris corporis solidi, hoc est, metalli ipsius, a cuius superficie minutis bullulis prosilit. f. et O. Cum ero in oris metalli aer condensari nequeat, nisi haerenti in illi aeri nouus accedat, duran te autem solutione, nullus accedere potest, qui cum menstruo in poro ingrediatur, is nimirum qui in oris eius continetur Nilo etiam sequentibus comprobatur. f. 21. Aer per poros fluidi disseminatu etiam an gustissimos et compressi, Qtidorum poro penetrat, UOS solus peruadere nequit. Ratio huius rei e theoria notastra de vi aeris elastica . et 26, ficile peripici potest , et veritas ipsa experimenti ab Xceli. Olfio circa poros vesicae institutis comprobata Physicis est notissima. f. a. In spiritibus acidis sub campana Aniliae constitutis, subducto per suctionem aere, ebullitio multo difficilius Xcitatur , quam in aqua , Vnde apparet, aerem poris spirituum acidorum firmius inhaerere , quam pori a quae , Consequenter Undem aerem Oro corporiim solidorum facilius penetrare cum dictis spiritibus quam cum
f. 23. Corpora fluida homogenea quamprimum se mutuo contingunt, in num confluunt, Vt gutta aquae guttam aquae alteram sibi admotam associat, duo globuli Mercurii quamprimum ad mutuum contactum admittuntur, repente se inuicem amplectuntur et nicum e r-mant globulum dubitari igitur nequit , quin eti2m 'r'ticulae aeris cum spiritu acido in poros metalli aduectae, et per tam minutam diuisionem Menstrii liberiores fustae
352쪽
cum haerentibus inter metalli particulas aereis molectilis
g. 2 . His ita comparatis quid sequi debeat, sicilius perspici potest , si prius proprieta illa aeris, quae superius 8 explicatur, quaeque a nobis et is aeris lastica renata solutatur, in mentem reuocetur. f. et s. Nimirum aeris indoles ea est , Ut quamdiu particulae eius minutissimae a mutuo contactu semotae et particulis inlicuius corpori densioris interclusae haerent, nulla sere vi elastica possent , Verum hisce carceribus Dberatae, suique ris factae et ad mutuum contactum admissae emortuum quasi laterem recuperant, eumque in Obstantia morpora exercent. Quod multis AEXperimentis clarissimus Malesius euideutissime istendit et mos non pauca in eundem finem instituimus, en quibus sequens perimentum ad propositam nostram theoriam condendam prae reliquis conuenit. Spiritus nitri drachmas ue insudi vitro colli angustioris eique immisi cupri drachmas in et statim collo vitri vesicam compressiim , aere, quantum fieri potuit, expulsio firmiter alligaui, solutio post horae circiter quadrantem cessauit, et vesica aere e metallo et spiritu egressio sui valide inflata. Quam postquam super collum vitri filo constrixi, a vitro remoui, Vero aere plenam esse non dubitaui : nam digito compressa rursu pristinam figuram recuperabat, et niui admota maccidior, camino autem apposita rursus turgida ficta est , et acu perfbrata et compressa expulso aere leuia obiecta et flammam candelae agitabat Dimensione sollicite instituta deprehen
c Tentamen theoriae de vi aeris elastica si a C.
353쪽
di Ollimen aeris renato latere Xpans ad volumen spiritiis et metiali fuisse ut 6 ad 1 ad metallum vero, cultis una drachma erat soluta , t 23 12 I. Ex his experimentis euidentissime elucet, aerem per pom corporum
disseminatum integro fiere sui latere destitui, et contra particulis eius ex angustii corporum liberati et se mutuo contingentibus, elaterem illius denuo restitui g. 26. Renata haec aeris elastica virtus quam sit valida , stupendi eius effectus loquuntur. Ea enim Vasa, in quibus aqua in glaciem constringitur, rumpuntur,1clopeia ferrea vasto fiagore edito dissiliunt. Nimirum v gente stigore, aqua in minus spatium coercetur, ori eius strictiores redduntur , aer ex illis eliditur , testantibus bubiis requentibus, qua frigens aqua emittere solet, particulae eius elisiae ibi mutuo occurrunt, et homogeneitatis causa in num coaceruantur, innatum sibi, sed ante persegregationem amissum , laterem recuperant, Xtenduntur, bullulas formant, et sic e concursu innumerarum aeriSparticularum innumeri bullis natis aqua in glaciem iamiam abiens expanditur, et solidissima illa vasa , quibus inclusa est , disrumpit. Veritas haec eo etiam demonstratur, quod glacies e disrupti Vasiis recepta innumeri scateat ullis, ideoque omni fere pelluciditate caret. f. et . Hi consideratis non erit arduum ostendere ipsem Vim , qua particulae metalli auulsae per spiritus cidos vibrantur. Siquidem particulae aeriS, quae cum spiritu poros metalli soluendi intrant, iunguntur cum illis, quae antea in metallo haerebant f. i. quo facto amissam vim elasticam resumunt, et s. 26. in
354쪽
maius spatium pandi conantur et cum pororum angustias serre nequeant, Xitum quaerunt qui quoniam succedentibus acidi corpusculis obsessus et obstructus est, obstantes igitur sibi particula metalli abrumpunt et per spiritum ibrant. Ex quo patet, particularum spiritus acidi in soluendo officium esse, particula aeris in poros metalli inuel aere, aeri Vero , renat elatere particulas metalli avellere. q. 28 Ad hanc theoriam eXaminandam et confirmandam dequentix experimenta instituta sunt Aquae sortis drachmas quinque vitro cylindrico insudi , atque sub campana anthae pneumaticae constitui. Aliquot agitationibus emboli aere Xantlato , surgebant bullae aereae ex aqua serti Vtcunque requentes , tamen eXiguaeri post horae quadrantem, menstruum eXposui aeri libero, eique nummulum cupreum , qui nostracibus Denga dicitur , immissi. Post a minuta prima , affusa aqua copiosa Ummulum a sordibus et adhaerente humore liberatum ponderaui, quo constitit eum grana amisisse. Denique alterum cupreum nummulum, priori aequalem et similem , eiuSdem aquae sorti drachmi s , sed ex qua aer non erat subductus , in eodem vasculo immersum tutio ni exposivi eodem in loco. Post a minuta prima nummulus 8s granis leuior fictu est. Ex hoc experimento elucet, acidum spiritum sortita in metalla agere , si maiore copia aeris disseminati fuerit praeditus . scilicet quaelibet aquae sorti portiuncula maiorem quantitatem aeris secum in poros metalli inuehit, vis elastica celerius renascitur, frequentius frustula metalli abrumpit.
355쪽
g. 29. Deinde accepi quae sertis eiusdem duas
portiones aequales et in duo Vitra aequalia et similia in-fiudi, utrique immisi eodem momento singulos nummu los cupi eos nostratibus Poluschka dictos, quonim quilibet pendebat grana O altero Vasculo relicto in aere libero , alterum sub campana niliae constitui. Vterque nummulti primo cum pari esseruescentia menstmi soluebatur. Verum repetitis aliquot agitationibus emboli et aere ex campana subducto menstruum multo vehementiuSebulliebat, maioribus et frequentioribus bullis turgentibus, quam Xperimento praecedente. Praeterlapsis II minutis primi Vtrumque nummulum e menstruo simu depromtum et a sordibus atque adhaerente humore liberatum ponderaui. Qtii sub campana solutioni erat expositus, amisit grana O, qui Vero in libero aere soluebatur, perdidit grana 26. In hoc igitur Xperimento excessus cupri solliti in aqua serti integro aere disseminato praedita multo maior est ratione praecedenti nimirum in priore erat vi II ad T , in posteriore ut 1 ad 1 o. Facti ratio sequens est Aqua sortis metallum sub compana antliae soluen incaluit, maiorem quantitatem aeris dimisit
quam Xperimento praecedente , Vnde maiore etiam
copia aeris disseminati menstruum itiit priuatum, atque adeo minori in metallum agere debuit. g. 3O. Nec tamen alia quoque phaenomena blutuo ne metallorum comitantia propositae iactenus theoriae non respondent, in quibus prima obtinet cum ebulliti ne menstrui coniunctus calor. Renato in oris metalli aeris latere particulae ipsius abripiuntur, per menstruum
356쪽
vibrantur, particulas illius ricant et in motum gyrat rium exciduit, qui quoniam caloris causa existi l, mirum igitur non est , aquas sortes metalla Qluentes incalescere.
V. 31 spiritus nitri cum Zinc maxime effervestit et incalescit valide, cum ferro paulo minus, sed plim minuScum cupro, multo lenius cum argento , admodum parum cum plumbo et mercurio. Vnde patet metalla et semimetalla specifice imbina maiorem ebullitionem et calorem in spiritu nitri producere, quam specifice grauiora; quod cum nostra theoriae gregie consentit Etenim metalla et semimetalla specifice leuiora e minore quantitate materiae cohaerentis constare Physici non dubitant, consequenter maioribus Vel sequentioribus oris praedita esse , quam specifice grauiora. Vnde maiorem quantitatem aeris disseminati in iis contineri, cop, cilioremque aerem cum menstiuo ingeri, atque adeo maiorem vim elasticam renasci, Drtius in particulas metalli agere Violentius easdem vibrare, particula spiritus nitri pernicius in gynam agi, atque validiorem ebullitionem et calorem gignas f. a et Si serim in alcati disset uitur et aceto prae cipitatur, calcem spiritus nitri soluit sine strepitu. Item quando viride aeris in aceto destillato solutum cum aqua Qrti confunditur aqua sertis cuprum in se recipit, sed nulla effervescentia suboritur. In troque casia quoniam Particulae metallorum mutua cohaesione destitutae sunt,
t , in causa caloris et sigoris meditation - 12.
357쪽
se statim particulis menstrui accedentibus adhaerent, cumque illis progressivo motu incedentibus distrahuntur. Vnde nulla constipati particularum aeris disseminati subsequitur, vis elastica non reuiuiscit, nulla effervescentia aut calor moritur.
6 33. Quando duae portiones aequales eiusdem spiritus acidi, satis concentrati, ad soluendum metallum adhibentur, una tamen earum diluitur modice aqua affusa. Posterior maiorem quantitatem soluit, quam prior, ob maiorem scilicet quantitatem aeris per malu Volumendisseminati. β Ad soluendum metallum adhibito spiritu nitri satis valido, lutio breui tempore absoluitur, me struo non amplius agente Vertim si post aliquot dies metallum eidem spiritui rursus immergitur quantitas eius non contemnenda denuo soluitur. Nimirum praecipiti lutione furente , spiritus aere ita orbatur, Ut in metallum amplius agere nequeat. At super incumbentis aeris particulis successii temporis in poros suos receptis, rursit sol, Vendi, virtutem acquirit. f. as Summa certitudo in rebus Ρhysicis comparatur, theses a priori erutae et dumonstratae atque Xperimentis et phaenomenis confirmatae etiam Mathematico examini respondent Ad hunc itaque uidentiae gradum propositam theoriam deducturi ostendere tenemur, un-
quid vis aeris clastica in pom metalli renata ad auellendam eius particulam sufficiat. g. 36. Primo igitur videndum cst quanta sit vis, quae rassi hunc effectum producendum requiritur. h. e. Da Uam
358쪽
quam firma si mutua cohaesi particulae, quae renatavi aeris in or metalli ab eius superficie auellitur. Celeberrimus Musiclaenbroexius per Xperimenta inuenit ad rumpendum filum cupreum , cuius diameter est , pollicis pedis Rhenani in et eiusmodi partes diuisi , seu I id lineae pedis regii arisini requiri pondus 299 librae
Amstelodamensis , quae aequalis est Parisinae. Per Microscopium, quod diametrum corporis auget ad Goobseruaui particula minimas cupri soluti in spiritu nitri habere in diametro apparenti I lineae pedis arisini. Vcra igitur earum diameter aequali est ἰου lineae Concipiamus ex particuli istius modi iuXta se inuicem continua seri dispositis et cohaerentibus constare filum, cuius
diameter aequalis est diametro ipsarum particularum. Qiloniam vires, ad rumpenda corpora homogenea necessiiriae sunt in ratione duplicata diametrorum ipsorum corporum ad
rumpendum igitur tenuissimum illud filum requisita vis erit ad pondus a. 99ἰ lib. x diameter eiusdem fili quadrata ad quadr tam diametrum fili pondere 2994 librarum rupti, hoc est
quenter aequalis a , librae seu 3 grani. Quaevis aequalis est cohaesioni particulae cupri, avellendae elatere aeris , renato in poro metalli. f. a . Si aerem e metallo cumulatim prorumpentem durante solutione considerat, facile concedet, eum magnam partem spatii in vesica colIo vitri alligata occupasse β. et s). Non equidem negamus tirgentibus ex cupro bullis et per spiritum ad superficiem eius tendentibus aeris particulas per menstruum disseminata accrescere,
359쪽
scere, simul vesicam ingredi, eamque distendereri verum tamen hoc sub initium lutionis fieri blat Etenim eadem diutius durante bullae e meta prorumpente non. lum minus ampliores redduntur, Venim etiam prorsus euanescunt, priuSquam superficiem menstrui attingunt, a
Vido nempe aeri menstruo as eas rursus per in
ros distrahente , id Vero non solum in cupi Verum etiam in phimbo et Mercurio solutioni exposito obseruauimus. Eo autem fit ut non minor copia aeris in metallo renati per poros menstrui rursu dispergatur, nec vesicam ingrediatur, quam initio solutionis bulli surgentibus in illam accedit. Adde quod statim post solutionem affusio alculi fixo spiritus
vehementer ebulliebat manifesto indicio magnam vim aeris in oris eius actu, solutionis superfitisse. Verum ne quid precario assumere Videamtu ponamu 13 I parte8 et L aeris expansi ex ori menstrui in vesicam incia
cessisse , reliqua autem IO OO parteM reuera in ori me
talli renatas et dilatatas fiuisse. Erit ergo volumen me talli soluti ad volumen , aeris in poris eius uenati et in vesica expans ut 1 ad 1OOo conssequenter in quamlibet particulam cupri uellendam agebat portio aeris, quae e pansa erat ad particulam ipsim ratione Voluminis to Ocio ad , atque adeo diameter bullae aeri post avulsionem corpusculi Xpansite erat ad diametrum corpusculi t Ioas et , hoc est aequali , , lin. f. 38. Mercurii posse cubicus ponderat Incias I, diachmas in et grana 8 Cylindrus, ergo Mercurii labaeres sustentatus, pollice Tarisino initus, cuius dia
360쪽
pondus quoniam aequale est pressioni colimam eris &per bullulam ex oro metalli egressam incumbentis, sq. a quae illum sustentat, quamobrem elate bullulae illius aequalis est ponderi dictae columnae Mercurii. Verum quoniam haec bullula ante expansionem , dum in poro metalli in corpusculum agebat, coarctata erat in
spatium millies angustius. a . Praetereo hic po-
Torum angustias nam aer ante renatam elaterem non integrum metalli volumen Occupabat, sed propria huius materia magnam partem tenebat ater igitur eius erat tum millies maius, hoc est, aequalis ponderi 12 ἀάω alta grani, adeoque cohaesionem particulae cupri f. 3 . superabat plus quam duabus draclamis. Vnde mirum sane non est particulas cupri abrupta tam ce- celeri motu a superficio ipsuis metalli per menstruum Lbrari.
g. 39. His expositis inuestiganda nobis restat illa
vis, qua alium aquae immersbrum particulae a mutua cohaesione seiunguntur et per aquam distrahuntur. Quod i in apricum prodeat, prim notandum est omnes sales abundare insigni quantitate aquae, quae per destillationem in Vas recipiens copiosa ex illis elicitur. Et quamuis a quibusdam salibus volatilibus nulla separari potest, ex analogia tamen et facili cum aqua coniunctione idem de Llis asserimuS. f. o. sales in aqua soluti post lenem uaporationem in crystallos pellucidas concrestunt , consequenter in aqua sermam suam induunt, atque adeo necessarium est, ut pori alium sint aqua pleni. . Quod etiam eorumpeb