C. Sallustii. Crispi Coniuratio Catilinae et bellum Iugurthinum fragmenta eiusdem historiarum, e scriptoribus antiquis ab Aldo Manutio, Pauli f. collecta. Scholia Aldi Manutii index rerum, & uerborum memorabilium.

251쪽

deinde ad occupandam Capitoli arcem muniti niam fueras immissurus iatque his perse Iis, daturus operam cum direptionipublicae, iis inflammandis aedibus, atque D trucidatis, qui remp. defendere uoluissent. Videtis, iudices ucem clari simam rationi : quam ego profescto censim nidiis

in liti is tenebrarum suarum obruturos esse, nec M. Laeca, praeclaram sedem, atque oscina taeterrimae coniurationis, nec ipsum detestabile caput, atque obscenum artificem Catilinam. Cumq. haec omnia consent; animaduertendum est, pariter, no malefici genere Catilinam non modo deos, ac patriam, uerum etiam mores, ines , consuetudinem urbis, atque instituta maiorum uiolasse Priamum II tabulis cautum esse cognoscimus, nequis in urbe coetus nocturnos agitaret deinde lege Gabiniap nubatum , qui coitiones ullas clandestinas in urbe conflauisset, more maiorum, cap test supplicio multaretur . de te itaque, Catilina, sciscitor , tun coetus istos comilitonum tuorum contrapraecepta XII tabulam, contra leges nostras, contra uero sienatus, ac plebis auctoritatem nos Iucogendos esse putauisti deinde quaero, si quando in lucem sepulcrales me conciunculae tuae prodii seni, quid responsurus fuisses senatur quid consulibus ψ aut quid uiris optimis, atque amant i mispatriae ' quid leges igitur nostras uiolas Catilini quidsenatus au Ioritati chiradicis aequum enim es insituta maiorum, atque edicta gra rfP mi

252쪽

PORCII, LATRONI s

smi, sanctissmiq. ordinis , quia perfringere ua

sania tua non es ueritus, ea restituas, ac sarcias supplicus tui memorabili animaduersione Manlius Torquatus filium suum summi singulari uirtute adolescentem , quod is in honem contra mandatum patriim dimicasset uidiorem acriter percuti securi iussit nos uero te tam temerario ausu tendentem contra mandata senatus, contra uniuersae Romanae reip aiestatem,Catilina, e feremui maiores olim nostri, sapientissimi homines, et me dubio gram mi, num leges e Graecia per legatos silos accersendas seputauerunt , qu bus hanc imperi magnitudinem perpetuo stabit,

rent , ut tu, homo recens seueritate illarum cum barbatulis tuis abutereris non ita uisum Carthaginiensibus,accepimus, in Hannone uo morti con

demnando, fortissimi, ac triumphali uiro, quod is edicito senatus minus obtemperauisse putaretur. non ita placuit Atheniensibus, urbi me dubio do-LIismae atque eruditissimae, cum e Sicilia,se loq. grauissimo reuocandum esse Alcibiadem natuerunt , summum singularem imperatorem, quem iuberent expiare supplicio suo leges uiolatae religionis . non ita denique a maioribus nostris iudkatumen, cohortibu exoletorum tuor; sententia mea longe antepone lis , cum L. Sulpicium,con utari familia summoq. ingenio uirum, pro pter exiguam notam libidinosae suspicionis censuerunt remouendum est; tu,multosq. dies in m

253쪽

eulis habendum esse putauerunt. Vos uero, iudiaces, Catilinam non modo leges nostras, atque auctoritatem senatus crudeliter labefas tantem, v rum etiam uniuersos ciues ad perniciemferro ammaq. deuocantem, impune perferetis facet homo proriratus euentu maximarum molitionum,

ut qui conatus suos conscientia uestra patefa Iosaἱque illustratos cernat, neque contentos fuisse seu superstitione cruentisacramenti, seu tenebris nocturnis,seu solitudine locorum maxima, et sing lari. Contundite igitur, contimilite uilis es genus istud inauditi furorisci comprimit hominem gestientem effrenata temeritate , flagrantem inusitatis cupiditatibus, furentem incredibili sum bia novandarum rerum mirabiliter instammatum quin etiam rem ipsam publicam non modo euent ι crudeli mae calamitatis, uerum etiam metu , at sus icione liberate. Diximus quidem seu ficienter de senatorias ultate L. Catilinae, capite ac iontesceleratae coniurationis resq. omnes

complexi sumus, qras aluisse furorem illum ae

primum excitam se iudicauimus nimi uidendi est de ratione ambitionis taeterrima, atque exitia

bili, qua sagravisse perpetuo Catilinam supe

riori diuisione demostrauimus Cupiditates equidem plurimas in illo monstro calamitosas, ac nefarias omnes persaepe,iud ces, animadi ii libidinἔunam perniciosi inram in prunis con 'icere sussum temerariae cuiusdam atque inconsideratae ama' a bitionis:

254쪽

bitionis qua duceproperasse, nec ullostudio umquam conscisicendarum pion, nec ullo desideris dignitatum abstinuisse reputatis es putabat enim se frustra nobilissimo genere natum, frustra ui

tutes eximias corporis, atque animi consecutum fuisse ni omnia diuina, atque humana truculentissimo genere cupiditatis inquinaui et riuosq. cernebat excellere Adoniae praestantia quadam di gnitatis, beatismos eos esse , O sine dubio iijs

aequiparandos fore arbitrabatur id genus uaesonae cogitationis hominem suapte natura praecipiatem, atque inconsideratum compulit in abominandas, ac nefarias uitae cupiditates isq. per comiti' consularibus , quandoquidem sufragia curiae propter impendentem meti Parthici belli diligenter enucleata sunt , quasnofra iij senato rum uoces ' aut quos ciuium cosissus partim pecunia,partim obsieruationibas non obeundos sunt citer, ac contaminandos esse iudicavit'nulli tamen ad dignitatem gradus neque insanienti, neque anhelanti bono candidato patuerunt. Ead 4Gtio sceleratae libidinis illi ad maiorem uim scelerum paullo ante concitauerat Pisionem Mem

nisis, egregia uirtute adolescentem, i idem cupiditatibus obtemperare consYeuisset, calam tofam sibi ac multis in urbe seditionem excit uisse cuius insigni familiaritate, atque amicitia Catilinain usi fuisse, nemo est qui nescirat nec modo coniunxissese temerario iuuen uerum etiam illi

255쪽

illum, de successu rerum suarum non mediocriter trepidantem in audacia simul, ac sententia confirmasse cim si illi uigilantismi focium, ac satellitem fideli mi regendae , gubernandaeq.

coniurationis fore polliceretur quod si uotis sices ratorum hominum successus a pirassent quanta strage cilitum creditis, aut quanto diluuiosa- cultatum urbanarum ruituram fuisse detestabi-hmiorum atque exsecratidam impietatem 4 rum i caelites, quorum aut icis princeps, ac parens huius urbis I 'muluspulcberrimi imperii comani sim lamenta iecit, tristi mam cladem, ac

conatus perditos nece adolescentis interceperunt.

Phone mortuo conquieuisse Catilinam dicemus, aut incepti temerari paenituis, non modo non paenituit, nec requiescendum fuisse arbitratus est; sed rursus alio furori accest. non consueuerat animus perpetuis cupiditatum agitiis exercitatus, prima destitutione fortunae restigescere , ac consternari sed ut epulta memoria Montanae coumrationis, L. Sidicinis adeptus est potentissimum quidem hominem, ac tunc furentem sing laristudio rerum novandarum uerum ea fax incendi rursum benignitate deorum immortalium , summaq. uirtute consulum est aes non obdormisicit tamen Catilina, his destitutus euentis uigiliarum suarum , sed rursus saeuit immanior; quam remp. sisto non potuerat obruere. strangulandam penitus, ac tollendam cogitavit;

256쪽

celaratus in omnem urbem, quam toties insidiis appetiuiset sceleratismus uero in patriam, cuius exstant in illi summa, O commemoranda monumeta beneficiorum item sic re, quae ,Ca

tilina, reminiscere ferri Gllud scelestum, tye illas nefarias aces, quassis sancitissimis penatia

bus,atque sipulcherrimaepatriae minitaris, non ad oppugnandam urbem, neque adeamcdcremandam tibi datas fuisse,sed potius ad salute ciuit , dignitatem imperi , libertatisq. nostrae defensitonem. Ter deos hirmortales oro te, Catilina, i patria tecum his uocibus uteretur,quid es illi, quaeso,responsiurus Ego teparuulum, Catilina, i in primis ornati mo ei rei egentis nasii uolui sem, deinde fi mi dotibus exornes , lim corporis, tum animi; tu duabus rebus inniis uendum putaui, ferro, ac flamma; quibus esset parata tibis. cultas tum amplificatad imperi mei, tum defendendae publicae libertatis quid eam uim armor sminiscera nostra torques faut quid con erit in exitu mcnum Aeorum n litutam diligentia mea, meisq. rarionibus eruditam dimicandifacultatem' maiores contra tuisummis a me bene ciis, atque honoribus audii, pro uetagnitudis: seu ceptari lignitatu pulcherrianas in urbe saepta; mkr leges, pro praestantia beneficior clari simas ex ho li-Dus uisitorias referre cor fueusFunt tui ibi ludius acerbissimos paras prosumma copia benefici m

meorum, tu caedes cilitum, tu domorum incendi et,

257쪽

III tu uexationes uirginum , tu uastitatem urbis, tu

genus atroci maestruitutis. O crudeli mi lominum genus, et ab omni penitus humanitatea relictum tu studio flagras eius urbis euertendae, quam nec Carthaginiensium astuti mi doli, nec

Numantinorum eximiae uires , nec Graecor

erudita, praeesar ingenia labefa Iare, obsecu- rareq. potuerunt 'quid si citetur bipopuli rursum dimitus, atque inae urbes redeant in statum uetus simae dignitatis certe non ipso celire tuo Iis quam in me crudesitos nec quidquam magis extia mescendum molituras fui se praedicabunt sed ad te redeo Temperarem ego sine mihi iuris q. ilior uiolentae orationis for uan reuocandum esse iudicarem tum ab odio tuo, tim ab sa dicendi acerbitate, si que in te siensumpatriae caritatis a sticerem, aut ullo te pacto pos se arbitrarer sceleratam istam mentem relinquere sed id genus es cupiditatum tuarum, ut restinguendarum forsan rationem aliquam consequi sis sanandarum nuctam nec te prius amissurum peruersitate istam animi puto, quam uitam mi eris. Vellem reuiuisceres Ahala Seruili non ex* Iarenius 'tentiam tu licum . neque abuteremur maiestate fena tus atque au Ioritate populi R. sed magnitudinem tanti agitis anguine tuo statim expiauisses. nam de patus uoluntate nihil ambigimus modo non impediretur legibus, repente profecto fueraspoenas impietatis tuae digni mas laturus.

Vtinam

258쪽

A D. C. CAESAREM

Vtinam deorum immortesium munere, iudices, mentem atque animum huius introspiceremus: ne qua ιobis fieret, Uiendi dubitatio, qui tanti sceserum ingenio conflauisset uideretis enim me tem anhelantem tristissimumgenus minarum,et tem debacchantem inaudita feritate, furentem n credibili vaesania, sitientem cruoris urbani, prata dae auidismam , uobis, atque omnibus femfammaq. minitantem Catilinam uobis demon- ravimus, iudices, irritatum persaepe repusis omitialibus nullas vocum, aliis ramorum corruptela fuissepraetergressum; deinde nullis ratisi bus infractor ac perterritum perseuerantia celerum suorum destitis e quibus atrimaduerteres nepotestis, quanta semper immanitate laborauerit ambitionis . superes noui ma pars diuisionis, grex ipse sodalium Catilinae truculantus, atque amens cuius in manu non exiguam ration fuisse diximus excitandae coniuriationis . Lentulus si quidem, o Cethegus, terribilia portenta nostrae ciuitatis, furiaeq. uel certissimae populi R. mul lade magnitudine sua in ipsis contionibus multa de dignitate imperi suifuturi palam praedisare consueuerunt, tamquam si deorum immortalium concilio interfuissent primum Lentulus in libris

Sibyllinis nescio quid pers exisse se praedisabat

quod uiri acuti mi, atque peritissimi, L. Cornelius , ac Cn. Piso, cis todes publicari caerim viarum, nequaquamprospicerepotuerim Aucem

259쪽

namque, ait, nescio quam de domo Cornelia quondam prodituram fore, quaestoria nominis sui; 'manum imperium simul O complexura sit et illustratura: eoq. genere uaticinti dignitatem suam portendi fataliter putauit planeq. opinatur fati sui rationem in ipsa latebra Sihilinae diuinationis, tamquam in equo Troiani, delitescere ego uero Sihilum sine diibio sapientissmam Wulierem fuis se iudico, visam . idoneam diis immortalibus, cui

singularem quandam uim diminandi concederent ruerim illam deliram penitus, ac prorsus caecam

fuis*e a firmarem, sequam stem dignitatis in hac crudelissima pene reposuisti t. si quid tamen cecianisse uisa est, quod ad Corneliam gentem pera inere uideretur uim omnem illius distinationis in uno L. Sylla o sui tam fuisse iudicemus, ct spaullo ante rei'. sensit ri delissimam simul,

amplissimanipotestatem nec ego deos immortales huic imperio tam infestos est e reor, neque s. lute populi R. 3mani tam abhorrentes, ut homini denientissmo regni concederent huius sandiissi mae, atque optimae ciuitatis Syllam prosi Iocrudelitas uicit at ipsi maximarum laudem uirtutum, O rei militaris summam, csingularem gloriam consecutus est Lentulum uero nullae unctoriae nostrae ciuitati,i Elum Illadium armoris, nulla praestantia uirtutis aut ingeni commendauit. quae uero non tabernaepotius, aut qui nongreges

infamium hominum Sibilinum sum principem

260쪽

concelebrarunt nam uitam eius commemorare

non est necesse uersatam semper in obeundis sibi dinibus, ac societate turpissimorum hominum nobilitatam, ibit in eo anguinis auiti nihil industriae ii 'm rnae, ibi plendoris domestici, nihil uitae=ugalitatis fingite uobis, iudices, fingite dignitatem huius hominis tum florentem ampli mo magistatu, tum omnibus populi Ibmani muneribus exornatam quant uui, qMaeso sanguinis ciuilis in foro, in curia redundaturum esse cred tis caut quantam uim libidinis, atque impudiciatiae per omnium cist cubicula demanaturam' profecit dignitates eius, ea, quae priuatus concupivisset, ne dubio consequeretur ferretur ames in omnia nec ullae rationes consiliorum, aut pudoris, nec ulla studiarat anitatis refrenarent praecipite, atque inusitati jursis ueti Rae crudelitatis. Cethegus, inferior nobilitate, atque genim uehementia furoris longe immanior pirum a Lentuli somnio disicedere uisis est uerum

infamam leui simae opinionis modestiore loquendi

ratione contegere uelle uidetur genus es idem tamen furoris, eademq. ratio concelebratae diuin

tionis . tales hiscelerum artifices, amboq. concitati ad euertendam remp. partim a vaesana steuaticinii commemorati, partim a nefaria celerum assiduitate Catilinam offenderim nouis γbus nudentem: cuius praesidio, consilioq. cupidi tates siuas ita uari posse facillime crediderunt,