장음표시 사용
71쪽
illi arma ceperint, in miseriam uertet Scilicet res ipsa lera es sed uos non timetis eam immo uero maxime ; sed inertia , o mollitia animi, Elius alium ex 'ectantes , cunctamini uidelicet diis immortesibus consi , qui hanc remp in seximis saepe perici lis feruauere non ustis , neque supplici s muliebribus auxilia deor: paratitur uigilando, agendo, bene consulendo, prospere omnia cedunt ubi socordiae tete atque ignauiae tradideris, nequidquam deos implores irati, infestiq. sunt. Apud maiores Hiros A. Manlius Torquatus bello Gallico filum suum, quod is contra imperium in hostem pugnauerat, necari iussit. atque ille egregius adolescens immoderatae fortitudinis morte poenas dedit uos, de crudelissimis
parricidis quid statuatis .c Itaminii uidelicet cetera uitaeori huic sceleri obstat uerum parcite dignitati Lentuli , si ipse pudicitiaeoi famaesuae, sidus , aut hominibis umquam ullipepercit ignoscite Cethegi adolascentiae, nisii iter iampatriae bellum fecit. nam quid ego de Gabinio, Statilio, Cepario loquar quibus si quidqua pensiumquam fuisset, non ea consilia de rep. habuissent. Postr m P. C. mehercle peccato locus esset facuepaterer uos ipsa re combi quoniam uerba mea contemnitis: istic dique circumuenti si mus Catilina cum exercitu in faucibus urget ali intra moenta, atque in simu urbissunt hostes neque parari,
et teque consuli quidquam potest occulte. A magis
72쪽
properaridum est a Dareita censeo cum nefana consiliosceleratorum ciuium res'. in maximapericula uenerit; hi indicio T. Vulturiis legatorum Allobrogum com Ii, conse . sint, caedem, incendia, aliaq foedi, atque crudelia facinora
in cines patriamq. parauisse; de confessi, scutide matri estis rerum capitalium, more maiorum
supplicium sumendi . Postqua Cato assedit; consulares omnes , itemq. senatus magnapars,sen tentiam eius laudant, uirtutem animi ad caelum ferunt ali alios increpantes , timidos vocant Cato magnus , atque clarus habetur si
nati decretumst, sicut ille censuerat. Sed mihi, multa legenti multa audienti quaepopulus R. domi , militiaeque, mari, atque ter praeclara facinora fecit , forte libuit attendere, quae res marim tanta negotia ustinuisset Sciebam, saepenu mero parua manu cum magnis legionibus hostium contendisse cognoueram, paruis copiis bella ge-s ci opulantis regibus: ad hoc saepe fortunae uiolentiam toleram facundia Graecos gloria belli Gallos Romanos antefuisse ac mihi, multa
agitanti, constabat, paucorum ciuium egregiam uirtutem Gindia patrauisse Leoq. fa Ium, uti di- etfitias paupertas, multitudiu paucitas superaret sed postqv luxu atque desilia ciuitas corrupta est rursus rei'. magnitudinesua imperat rum, atque magistratuum uitia sustentabat; ac, vcluti ta parente , multis tempestatibus haud sane
73쪽
sane quisquam I 'mae uirtute magnus fuit .sed,
memoria mea, ingenti uirtute, diuersis moribus fuere uiriduo, M. Cato, C. Caesar quos quo
niam res obtulerat silentio praeterire non fuit consilium, quin utriusque naturam, est mores, quantum ingenio possem aperirem. Igitur lasgenus , aetas , eloquentia prope aequalia fuere magnitudo animi par item gloria sed alia alij. Caesar beneficiis, ac muni centia magnus habebatur integritate uitae Cato ille mansuetudine, et misiericordia clarus a Ius huic seueritas dignitatem addiderat Caesar dando subleuando, Ino scendo Cato , nihil largiendo, gloriam adeptus est . in altero miseris perfugium erat; in altero malis pernis ies illius facilitas , huius constantia laudabatur postremo Caesar in animum induxerat , laborare , uigilare; negotiis amicorum intentus sua negligere, nihil denegare , quod donota gnum esset; ibi magnum imperium, exercitum, nouum bellum exoptabat, ubi uirtus enitescere posset a Catoni sititium modestae , O decoris , sed maxime selseritatis erat non diuitiis cum d uit , nec factione cum factioso sed cum strenuo uirtute cum modestopudore , ct cinnocente a sinentia certabat esse , quam uideri, bonus m lebat ita, quo minus gloriam petebat eo magis illam assequebatur. Postquam, uti dui,se natus in Catonis sententiam discessit; consul optimum factu ratus, noctem, quae instabat, ante ca-D cres
74쪽
pere , ne eo spatio nouaretur, triumuiros, quae ad suppliciumn ulabat parare iubet ipse iis initis praesidi s Lentulum in carceremi diuit ceteris idemst per praetores Est locus in carcere, quod Tullianio appestatur, ubi patillulum ascenderis ad laevam, circiter XII pedes humi depresus et muniunt undique parietes atque insuper camera lapideis fornicibus iundia sed inculta tenebris, odore foeda, atque terribilis eius facies est in eum locumpostquam demissus est Lentulus, iudi es rerum capitalium, quibus praeceptum erat laqueo gulam fregere ita ille patricius exgente clarisima Corneliorum, qui consulare imperium' omae habuerat, dignum moribus, factisq. suis exitum uitae inuenit de Ceth go, Statili, Gabinio , Cepario eodem modo supplicium sumptu est. Dum ea Romae geruntur, Catilina ex omni copia quam est ipse adduxerat . Manlius haluerat , duas legiones insiluit , cohortes pro numero militum compsit deinde , ut quisque uoluntarius , aut e foci s in castra uenerat , aequaliter distribuerat lac breui spatio legiones num ro hominum explauerat cum initio non amplius duobus millibus habuisset sed ex omni copia circiter pars quarta erat militaribus armis instru Ia: ceteri, ut quemque casus armauerat, 'aros, aut lanceas est praeacutas sudes portare sed postquam Antonius cum exercitu aduentabat; Cat sinaper montes iter facere vibilo ad urbem, do
75쪽
CATILINAE sdo in Galliam uersus castra mouere hostibus occason pugnandi non dare 1 erabat, propediem magna=copias se habitur , si Romae ori incepta patramitentri interea feruitia repudiabat, cuius initio ad eum magnae copiae concurrebant, opibus comurationis fretus simul alienum suis rationibus existimans, uideri caussam ciui cum feruis figitivis communicasse sed , postquam in carira nuncius peruenit, Romae coniurationem patina Llam , de Lentulo . Cethego, ceterisque, quos figra memoraui supplicium sumptim plerique, quos ad bellum stes rapinari aut nouarum rerum adium illexerat, dilabuntur reliquos Cat lina per montes asperos magnis itineribus ingrum Moriensem abducit, eo consilio , uti per tramites occulte profugeret in Galliam transalpinam . at ri Metellus Celer ci tribus legioni bus in agro Piceno praesidebat, ex di custater rum eadem illa existimans , quae supra diximus Catilinam agitare igitur, ubi iter eius ex perfugis cognouit , castra propere mouit , ac sub ipsis radicibus motium consedit sua illi descensus erat in Galliam properanti . neque t en Antonius procul aberat , utpote qui magno exercitu locis aequioribus expeditos in fugam sequeretur. Sed Catilina, postquam uidet montibus, atqae copi shostium sese clausum, in urbe res aduersas; neq&e
fugae, neque praesidi ullam spem; optimum fas tu
76쪽
cum Antoni quamprimum constigeres itaque, concione aduocati, huiuscemodi orationem habuit . Compertum ego habeo, milites , uerba
uirtutem non addere neque ex ignavosi enm , neque fortem ex timido exercitum oratione imp
ratoris eri quanta cuiusque animo audacia natura , aut moribus i L , tanta in bello pater fio let quem neque gloria iidque pericula excitant, nequidquam hortere . timor animi auribus oscit sed ego uos quo pauca monorem, adu0ω-
ui simul uti cauistin me consili aperirem Sc tis equidem , milites socordia atque ignavia Lentuli quantum ipsi , nobisq. cladis attulerit quoq. modo, dum ex urbe praeses opperior, in Galliam
profici ci nequiverim nunc uero, quo in loco res nostrae sint , iuxta mecum omines intelligitis exercitus hostium duo , unus ab urbe, ester a Gallia,
obstant diutius in his locis esse se maxime animus ferat sti enti atque aliarum rem egestas prohibet quocumque ire placet ferro iter aperiendum est ui ropter uos moneo, uti forti, atque parato animo sitis; cum proelium inibitis,memineritis, uos diuitias decus gloriam, praeterea libertatem, atquepatriam in dextris agris portare si uincimus omnia nobis tuta erunt commeatus abunde , municipii, atque coloniae patebunt. in metu cesserimus: eadem illa aduersa fient neque locus , neque amicus qui lia teget, quem a dirua non texerint. Praeterea milites, non eadem nobis,
77쪽
nobis, illis necessitudo impendet iros prosa tria, pro libertate pro uita certamus illis su peruacaneum est pro potentia paucorum pugnia re quo audacius aggredimim , memorespristinae uirtutis Licuit nobis cum summa turpitudine iuexsilio aetatem agere potuistis non nulli I mae, ami s bonis, alienas opes extet tare quia illa foeda , atque intoleranda uiris uidebantur, haecsequi decreuissis si haec relinquere uultis; audacia opus es nemo, nisi ut tor pace belli mutauit. nam, infuga salutem 'erare, cum arma, reeis corpus texitur, in hostibus auerterin ea uero dementia est. semper in proelio ν maximum est periculum, qui maxime timent audacia primu ro habetur cum uos considero, milites; ct cum D tu uestra aestimo: magna me spes uictoriae tenet animus, aetas, uirtus uestra me hortantur:
praeterea, necessitudo, quae etiam timidos fortes facit nam , multitudo hostium ne circumuenire queat, prohibent anguniae loci. quod si uirtuti uestrae fortuna inuiderit: cavete, ne inulti animam amittatis, neu capti potius sicuti pecora, trucidemini, quam , uirorum more pugnantes , cruentam atque ιι tuo am uictoriam hostibus relinquatis . Haec ubi dixit paullulum commo ratus , signa canere iubet, atque instructos omdines in loci aequi taeducit dein remotis omnium equis, quo militibus, exaequato pericido,
animus amplior esset, ipse pedes exercitum prom a loco,
78쪽
loco atque copiis instruit nam, uti planities Grat inter miseros montes, O ab dextera rupes s era, Ofto cohortes insonte constituit reliqua igna in subsidiis artius collocat ab his centuriones omnes le to euocatos, praeterea ex gregari s militibus optimum quemque armatum in primam aciem subducit: C. Manlium in dextra, Faesistanum quendam in sinistra parte curare iubet ipsi ci liberis colonis propter quilam ad istit quam bello Ombrico Marius in exerciti habuisse dicebatur ex altera parte C. Antonius, pedibus aeger, quod proelio desenequibat, M. Petreio legato exerciti permi tit Alle cohortes ueteranas , quas tumulti causos conscripserat, in fronte, post eas ceterum exemciti insub sidueis cat. ipse eqlso circueris, Anseque que nominans , appellat , hortatur , rogat, ut meminerint se coiitra latrones inermes, pro patria, pro liberis pro aris , atque focis suis certare homo militaris, quod amplius annos xx xtribimus, aut praescctus, aut legatus, aut praetor cum magna gloria in ea ercitu fuerat, plero que ipsos, Itaq eorum fortia nouerat ea commemorando, militum animos accendebat sed, ubi,
omnibus rebus exploratis Petreius tuba signum dat; cohortes parillatim incedere iubet idem Mcit hostium exercitus postquam eo uenti est, unde a ferentarijs proesium committi posset maximo clamore, o si signis concummi r pila
79쪽
omittunt res gladiis geritur ueterani, pristinae uirtutis memores, comminus acriter instare illi baud timidi resissunt maxima ui certatur interea catilina cum expeditis inprima acie uersarici laborantibus succurrere,integrospro sauciis arces feres omnia prouidereo multum ipsi pugnare,
saepe hostem ferire strentu militis , boni imperatoris scias ut exsequebatur Petreius,
ibi uidet Catilinam contra ac ratus erat , m gna tu contendere cohortem praetoriam in me
dios hostes inducit; eos l. perturbatos atque alios alibi si entes, interficit deinde utrinque ex lateribus ceteros aggreditur. Manlius
sulanus inprimis pugnantes cadunt postquam iusas copias seq. cum paucis reli tum uidet Catili na memor generis , atque pristinae dignitatis suae , in confertissimos hostes incurrit , ibiq. pugnans confoditur. Sed, confedio proelio, tum uero cerneres quanta audacia, quantaq animi uix fuisset in exercitu Catilinae nam fere, quem qui1 que pugnando uiuus locum ceperat, eum amf-sa animi, corpore tegebat pauci autem, quos medios cohors praetoria disiecerat, paullo diuem pius, sed omnes tamen aduersis uulneribus, conciderant Catilina uero longe a suis inter hostium cadauera repertus est, paullulum etiam adbucs Mirans, ferociamq. animi, quam habuerat uiuus, in uultu retinens. postremo, ex omni copia,
auem prelio, neque in fuga quisquam ciuis in-
80쪽
genuus captus est ita cunfitisuae honiumq uitae iuxta pepercerant neque tamen exercitus populi R. laetam aut incruentam ut Ioriam adeptus erat nam frenuissimus quisque aut occiderat is proelio, aut grauiter uulneratus disic erat milli autem, qui e castris uisiendi, aut foliandigratia proce gerant, luentes hostilia cadauera, amicum alii, pars ho*item, aut cognatum reperiebant . fuere item, qui inimis os suos cogno
Ferent ita uarie per omnem exercitum laetitia, maeror, tu tus, atquegaudium agitalantur.