M. T. Ciceronis de natura deorum libri tres: accedunt notae anglicae

61쪽

LIBER I. M. gignantur, nulla me dicamus Atqui, o De sim quidem homine exquirendo audire tam multa possunt, quam sunt multa, quae terra mari, ludibus, fluminibus existunt quae negemus esse, quia nunquam vidimus. Ipsa vero quam 5

nihil ad rem pertinet quae vos delectat maxime, similitudo Quid omia nonne similia lupolatque, ut Ennius,M Simia quam similia, turpissima bestia, nobis Vat mores in utroque dispares. Elephanto belua 10nim nulla prudentior in figura quae vastioram bestiis loquor. Quid inter ipso homines nonne AEt simillimis formis dispares mores, et

moribus simillimis figura dissimilis Etenim si

gemes, Vellei, suscipimus genus hoc argumenti, mattende quo serpat et tu enim sumebas, nisi in hominis figura rationem inesse non posam sumet alius, nisi in terrestrii nisi in eo, qui natus sit; nisi in eo, qui adoleverit nisi in eo, qui didio rit nisi in eo, qui ex animo constet et corpore 20 eaduco et infirmo postremo nisi in homine atque mortali Quod si in omnibus his rebus obsistis, quid est quod te forma una conturbet His enim omnibus, quae troposui. adjunctis, in hominerationem esse et mentem videbas quibus detrac aetia, mum tamen noas te diois, modo lineamenta

62쪽

M DE NATURA DEORUM.' a tir1 quid loquare. Nisi sorte ne hoc quidem

attendis, non modo in homine, sed etiam in arbore, quidquid supervacaneum sit, aut usum non habeat, obstare. Quam molestum est uno digito 6 plus habere quid ita quia ne speciem ne usum alium quinque desiderant. Tuus autem Deus no digito uno re dundat, sed capite, collo, cervicibus, lateribus alvo tergo poplitilsus, man, bus, pedibus, seminibus, cruribus. Si ut immo I0 talis sit, quid haec ad vitam membra pertinenta

quid ipsa iaci I agis illa, cerebrum, Gor, Pub mones, jecur haec enim sunt domicilia vitae oris quidem habitus ad vita firmitatem nihil pertinet, λ XXXuΙ. At eos vituperabas, qui ex operibusra magnificis atque praeclaris, cum ipsum mundum, eum eius membra, caelum, terras, maria, cumque horum insignia, em, lunam stellasque vidissent, eumque temporum maturitates, mutationes, vici situdinesque cognovissent, suspicati ement albae quam excellentem esse praestantemque naturam, quae hae secisset, moveret, regeret gubernaret. Qui etiam, si aberrant a conjectura, video tamen

quid sequantur Tu quod opus tandem magnum et egregium habes, quod effectum divina mentem videatur, ex quo esse Deos suspiceres Mabebam, inquis, in animo insitam informationem quandamnes; et barbati quidem 4- . Οὐ- Minervae.

63쪽

LIBER I. I. ErNum igitur eam tale puta. Quanto melius haec vulgus immitor in qui non membra solum

hominis Deo tribuunt, sed usum etiam membrorum dant enim arcum, sagittas, hastam clypeum, Einam, fulmen; et, si actiones quae sint Deo sirum, non vident, nihil agentem tamen Deum non

queunt cogitare. Ipsi, qui irridentur, AEgyptii, nullam beluam, nisi ob aliquam utilitatem, quam

ex ara perent, consecraverunt. Velut ibes; quae maximam vim serpentium conficiunt, cum Iollint aves, ex isae, cruribus rigidis, corneo pro-eeroque rostro avertunt pestem ab AEgypto, cum oluore angues ex vastitate Libyae vento Africo inveetas interficiunt atque consumunt ex quo fit, ut illae heo morsu viva noceant, ne odore 15 mortuae. Possum de ichneumonum utilitate, do erocodilorum, de selium dicere sed nolo esse longus. Ita concludam tamen, beluas a barbarὶs propter beneficium consecratas vestrorum De rum non modo beneficium nullum exstare, sed aene factum quidem omnino.

XXXVII. Nihil halbet, inquit negotii. Pr to Boto Epicurus, quasi pueri delicati, nihil ess tione melius existimat At ipsi tamen pueri,

etiam cum cessant, exercitatione aliqua ludicra aedaleotantur Deum aio seriatum volumus siem tion tomero, ut, si a coma Erix, me T in um

64쪽

6S DE NATURA DEORUM. beatus esse non possit Hae oratio non modo Deo spoliat motu et actione divina, eo etiam homines inertes incit; si quidam agena aliquidine Deus quidem esse beatus potest Verum ait 5 sane, ut vultis, Deus, essigie hominis Et imago:

quod ejus est domicilium ' quae sedes 3 qui loeus iquae deinde actio vitae quibus rebus, id quod

vultis, beatus est 3 utatur enim avis boni oportet, fruatur, qui beatus futurus est: nam locu qu, Ixdem his etiam naturis, quae sine animus fiunt, uua est cuique proprius, ut terra infimum ten at, hane inundet aqua superior aetheri, ignibus ultimima ora reddatur. Bestiarum autem terrenae a taliae, partim aquatiles, aliae quasi ancipites, in 1 utraque sede viventes sunt quaedam etiam, quae Igne nasci putentur, appareantque in ardentibus fornacibus saepe volitantes. Quaero igitur, vester Deus primum ubi habitet deinde quae causa eum loco moveat, si modo movetur aliquando: po 20 tremo, cum hoc proprium sit animantiun ut at quid appetant, quod sit naturae accommodatum; Deus quid appetat ad quam denique rem motu mentis ac rationis utatur postremo, quo modo beatus sit, quo modo aeternus quidquid enim h maum attigeris, ulcus est. Ita male insituta ratio exitum reperire non potest. Sic enim dicebaa, speciem Dei percipi cogitatione, non sensu ne eas in ea ullam solidi axem, ut E in re ad

65쪽

numerum Permanere, eamque esse elus visionem,

ut similitudine et transitione cernatur, neque defutari unquam ex infinitis corporibus similium a Mario ex eoque fieri, ut in haec intenta mens nos. tra beatam illam naturam et sempiternam putet. IXXXVIII. Moo, per ipsos eos de quibus

loquimur, quale tandem est nam si tantummodo ad cogitationem valent, ne ullam habent soliditatem nec eminentiam quid interest, utrum de tippocentauro an de Deo cogitemus omnem 10 enim talem conformationem animi ceteri philos phi motum inanem vocant vos autem adventum in animos et introitum imaginum dicitis Ut igitur Ti. Gracchum cum videor concionantem

Capitolio videri, de M. Octavio deserentem 5

inellam, tum eum motum animi dico esse in nem: tu autem et Gracchi et Octavi imagines remanere, quae in Capitolium cum pervenerint, tum ad animum meum ri erantur: hoc idem fieri in Deo, cujus crebra facie pellantur animi me quo esse beati, atque aeterni intelligantur Fac rimagines esse, quibus pulsentur animi species dumtaxat objicitur quaedam: num etiam cur ea beata sic cur aeterna Quae autem ista imagium vestrae, aut unde Democrito omnino aehaeo licentia. Sed et ille reprehensus a multiama, nec os exitum reperitis in aveoE

66쪽

ω DE NATURA DEORUM. lat et audiea Nam quid eat, quod minua pro barii ait, quam omnium in me incidere magi.nes, Homeri, Archilochi, Romuli, Numae Pythagorae, Platonis, ne ea forma, qua illi fuerunt l quomodo ergo illis et .iorum imagine. Odipheum poetam docet Aristoteles nunquam suime, et hoc Orphicum carmen Pythagorei larunt ouju, dam fuisse Cercopis. At Orpheus, id eat, imago

ejus, ut vos vultis, in animum meum ae incudi I rit. Quid, quod ejusdem hominia in meum aliae, aliae in tuum quid, quod earum rerum, quae nunquam omnino suerunt, neque esse Potuerunt, ut Scyllae, ut Chimaerais quid, quod hominum, locorum, urbium earum, quas nunquam vidimus lI5 quid, quod, simula mihi collibitum est, praevio est imagos quid, quod etiam ad dormientem veniunt invocataei XXXIX. Tota res, Vellei, nugatoria est v autem non modo ocu a imagines, sed etiam an is mi inculcatis tanta est impunitas garriendi. At quam licenter i luentium frequenter tranaiatio fit visionum, ut e multis una videatur Pud rei me dicere non intelligere, si vos ipsi intelligoretis, qui ista defenditis Quomodo enim probra, in continenter imagines serris aut, si continenter, quo modo aeternae Innumerabilitas, inquis, suppeditat atomorum Num e rari ex. ista

67쪽

LIBER I. o. ghelet, ut sint omnia sempiternar Coniugis ad aequilibritatem sic enim Ἀσονομίαν, si ilacet, appellemus et ais, quoniam sit natura morioilis,

immortatim etiam esse oportere. Isto modo, quinniam homines mortales sunt, sint aliqui immorta 5les et quoniam nascuntur in terra, nascantur et in aqua. Ee quia sunt quin interimant, sint quineonservent. Sint sane sed ea conservent, quae ino sunt Deos istos esse non sentio. omnis tamen /Pista rerum emgies ex individuis quo modo corpo Ioribus orituri quae etiam si essent, quae nulla sunt ;pellere se ipsa, et agitari inter se concursu somtasse possent formare figurare, colorare, anim

re non possent. ullo igitur modo immortalem Deum emcitis. 5XL. Videamus nunc de beato. Sine virtute

eerte nullo modo: virtus autem ructuosa et

Deus vester nihil agens: expers virtutis igitur: ita ne beatus quidem. Qui ergo vita Suppe uditatio, inquis. bonorum, nullo malorum inte mventu Quorum tandem bonorum voluptatum, credo; nempe ad corpus pertinentium: nullam enim movistis, misi prosectam corpore, et redeuntem ad corpus, animi voluptatem. Nonvbitror te, Vellei, similem esse Epicureorum 25 reliquorum, quom pudeat instrum M s. IX

68쪽

la DE NATURA DEORUM. dem ullum bonum, quod sit sejunctum a desi trae obscenis voluptatibus quas quidEm, non er ιιι escens, Persequitur omnes nominatim. Quem cibum igitur, aut quas potiones, aut quas vocum aut florum varietates, aut quos tactus, quo odores adhibebis ad Deos, ut eos persundas voluptatibus lΑt poetae quidem, nectar, ambrosiam, Pulas Omparant, et aut Iuventatem, aut Ganymedem

pocula ministrantem autem, Epicure, quid I sacies ' neque enim, unde habeat ista Deus tuus, video nec, quomodo utatur cupletior igitur hominum natura ad beate vivendum est, quam Deorum, quod pluribus generibus fruitur volupt, tum At has leviores ducis voluptates, quibu115 quasi titillatio Epicuri enim hoc verbum eat adhibetur sensibus. Quousque ludis ' nam Ρhilo

etiam noster ferre non poterat, aspernari Epicureos molles et delicatas voluptates : summa enim memoria pronuntiabat plurimas Epicuri senten-20 tias, his ipsis verbis, quibus erant scriptae. Μ trodori vero, qui est Epicuri collega sapientiae, multa impudentiora recitabat accusat enim Timocratem, fratrem suum, etrodorus, quod dubitet omnia, quae ad beatam vitam pertineant, Ventre 25 metiri neque id semel dicit, sed saepius Annuere te video mota enim tibi sunt iroserrem libros, si negares Neque munc reprehendo, quod ad voltiptatem omnia et Exin

69쪽

LIBER L. I. ea ea quaestio sed doceo Deo vestros me voluptatis expertes ita vestro judicio ne beatos quia

dem.

XLI. At dolore vacant. Satin est id ad illam I.

abundantem bonis vitam beatissimam Cogitat, si inquiunt, assidue beatum esse se habet enim nihil aliud, quod agitet in mente. Comprehende igitur animo, et propone ante oculos, Deum nihil aliud in omni aeternitate, nisi Mihi pulchre est, et, Embeatus sum, cogitantem ec tamen video, quo 10 modo non vereatur iste Deus beatus, ne intereat, cum sine ulla intermissione pulsetur agiteturque atomorum incursione sempiterna, cumque ex ipso imagines semper assiuant. Ita nec beatus est vester Deus, nec aeternus At etiam de sancti Io Itate, de pietate adversus Deos, libros scripsit

Epicurus. At quo modo in his loquitur ut

Coruncanium, aut Scaevolam, pontifices maximos, te audire dicas: non eum, qui sustulerit omnem scinditus religionem, ne manibus, ut Xerxes, sed aerationibus meorum immortalium templa et aras everterit. Quid est enim, cur Deos ab homini. bus colendos dicas, cum Di non modo homines non colant, sed omnino nihil curent, nihil agant 'At est eorum eximia quaedam praestansque natura, in ea debeat ipsa per se ad se colendam eli me sapientem quidquam Minium disis. πα

70쪽

M DE NATURA DEORUM. in ea natura, quae sua voluptate laetans, nihil nec actura sit unquam, neque agat, neque egerit' Quas porro pietas ei debetur, a quo nihil accepω ris aut quid omnino, cujus nullum meritum sit, 5 ei deberi potest Pest enim pietas, justitia adve sum meos: cum quibus quid potest nobis esse juris, cum homini nulla cum Deo sit communitas P sanctitas autem est scienti colendorum Deorum qui quamobrem colendi sunt, non inte, 10 ligo, nullo nec accepto ab iis nec sperato bono.

ι XLII. Quid est autem, quod Deo veneremur

propter admirationem ejus naturae, in qua egregium nihil videmus Nam superstitione, quod gloriari soletis, facile est liberari, cum sustulerisu omnem vim Deorum. Nisi sorte Diagoram aut

Theodorum, qui omnino Deos esse negabant, censes superstitiosos esse potuisse. Ego ne Protagoram quidem cui neutrum liquerit, eo esse Deos, neo non esse. morum enim sententiae in omnium non modo superstitionem tollunt, in qua inest timor inanis Deorum; sed etiam religionem,

quae morum cultu pio continetur Quid ν ii,

qui dixerunt, totam de Di immortalibus opini nem fictam esse ab hominibus sapientibus reipub-25 licae causa, ut, quos ratio non posset, eos ad cium resigio duceret, nonne omnem religionem