장음표시 사용
161쪽
IIII. I. 139 Seire , inquit ridens iani au0rinus, quid penus 14
Sit, non X OStra magi QS philosophia, quam e grammatica tua. meministi enim, credo, quaeri Solitum, quid15 Vergilius diXerit, penum in Struere uel ongam uel longo ordine' utrumque enim pr0 secto eis legi Solitum. Sed, ut faciam te aequiore animo ut sis, ne illi quidem ue- 16 teres iuri magistri, qui Sapientes appellati sunt, desinisse Sati reete existimantur, quid Sit penus Nam uintum 17Scaevolam ad demonstrandam penum his uerbi usum audio Penus est, inquit, quod esculentum ut poeulentum est uod ipsi is patrissa milias aut liberum patrisfamilias aut familiae eiu S, quae Cir cum eum aut liberos eius S et opus non sacit,ca VS a paratum e St, ut Mucius ait, penus uideri debet. Nam quae ad edendum bibendumque in dies singulos prandii aut cenae ait Sa parantur, penus' non Sunt. Sed ea potius, quae huiu See generi longae usioni gratia contrahuntur et reconduntur, is eo, quod non in promptu Sint, sed intus it penitus habeantur, penus' dicta Sunt Haec ego , inquit, eum philos0phiae me dedis-18 Sem, non in Super tamen habui discere; quoniam ciuibus RomaniS, Lati te loquentibus, rem non suo uocabulo demon Strare, non minus turpe St, quam hominem n0n Suo n0mine appellare .
Sic Favorinus Serm0nes id genus commune a rebu I9paruis et frigidis abducebat ad ea, quae magi utile S Set audire ac diseere, 0n allata XtrinSeeuS, non Per Stentati0nem, Sed indidem nata Receptaque. Praeterea de penu adseribendum hoe etiam iutaui, 20 Seruium Sulpicium in reprehen Si Scaeuolae ea pitibu seripsisse, Cato Aelio lassutSSe, non quae Suiet 0 tui forent, sed tu qu0que et cereo in penu SSe, quod esset eius ferme rei ausa comparatum. Masurius 21 autem Sabinus in iuris ciuilis se eundo, etiam quod iumentorum causa apparatum esset, quibu dominu uteretur, penori attributum dieit. Ligna quoque et uirga et 22 carboneS, quibus conficeretur penus, quibuSdam ait Ui-
162쪽
140 III. I. II. 23deri esse in penu. EX hi autem, quae promerenti et usuaria isdem in lociS, S Se a Sola penori putat, quae
ista in edicto aedilium; et fanJn eunuchus et steriles mulieres ethiberi possint diuersaeque Super ea re Senientiae.
In edicto aedilium curulium, qua parte de mancipii uendundi cautum est, seriptum Si fuit: itulus seriptorum singulorum Seriptus Sit, curat ita, ut
intellegi re et possit, quid morbi uitiive cuique
sit, quis fugitiuus errove sit no X aue Olutu non sit.
Propterea quaesierunt iure consulti uetere S, quid ratianeipium morbosum quidue titiosum recte diceretur 3 quantumque norbus uitio differret. Caelius Sabinus in libro, quem de edicto aedilium curulium composuit, L ibi mae in reseri, quid esSet ' morbus , hisce uerbis desinisse Morbus est habitu cuiuSque cor- p 0 Hi S c omni a vi bur a m qn iis si in e Duri suae id di P0 4riorem. Sed morbum alias in toto corpore accidere dicit alias in parte corporiS. Otiu corporis morbum esse, ueluti sit phthisis aut ebris, parti autem, ueluti si eae ei-5tas aut pedis debilitas Balbus autem, inquit, et ut F- p uri u i fit 4 in as i , mn in m a lxo um , et in Lum
Si dis ui moer i uri eri , i di m e trinam i ii vis eri t. N e que id tamen contra sit potest enim, qui uitio-SUS e St, non morbOSUS esse 9uamobrem, cum de
homine morbos agetur, neque, inquit, ita dicetur uanto ob id uitium minoris erit . De eunucho quidem quaesitum est, an contra edictum aedilium uideretur uenundatus, Si ignorasSet emptor, eum eunuehum esse . a ibi maena respondisse aiunt, rethiberi 8po Sse quasi morbosum; Sue etiam seminas, Si Sterilae eS-Sent et uenum issent, X edicto aedilium posse agi Labeo -
163쪽
IIlI. I. III. 141 nulla ScripsisSe. De Sterili autem muliere, si natiua sterili-9tate sit, rebatium contra Labeonem resp0ndisse dicunt. Num cum rethiberi eam Labeo, quasi minii Sanam 10 pulasset, negaSSe aiunt Trebatium X ediet a gi posse. si ea mulier a principio genitali Sterilitate esset At si uti litudo eius offendisset Xque ea litium actum S Set, Ut Oncipere fetu non posset, tum Sanam non uideri et esse in
causa rethibitionis De myope quoque, qui Museitiosus il Latine appellatur, dissensum est alii enim rethiberi inni-mod debere, alii contra, nisi id uitium morbo contractum eSSet Eum uero, cui dens deesset, Seruius retiliberi 1290SSe respondit Labe in cauSa esse rethibendi negauit
Nam et magna, inquit, par dente aliquo carent, neque eo magi plerique homine morb0Si sunt, et ab surdum a diuidum e et die ere, in m an I sci homines, quoniam eum insantibus non Simul dente gignunt r. Non praetereundum est, id qu0que in libris ueterum 13 iuri Speritorum seriptum eSSe, morbum et litium di- Stare, quod iitium perseetuum, m0rbus cum acee S Sudecessuque Sit. Sed hoc Si ita St, neque eaeeu neque eu-I nuehu morbosus est contra Labeonis, quam Supra diXi
Verba Masuri Sabini apposui ex libro iuris ei ui-Ibli Secundo Furio su mutu Sue cuive quod membrum lae erum laesumque S aut be St, quo ipse minus aptu Sit morbo Si Sunt. 9ui natura longeminu uidet, tam anti e St, quam qui tardius
currit. III. 9uod nussa suerunt rei uxoriae actiones in urbe Roma ante Carvilianum diuortium atque inibi, quid sit proprie pelex quaeque eius Oeabuli ratio sit.
Memoriae traditum est, quingentis sere annis OS R0-lmam eonditam nullas rei uXoriae neque aetione neque Ruti0 ne in urbe Roma aut in Lati suisse, quia prosecto nihil
164쪽
142 Illi. III. IIII. desiderabantur, nussis etiamtune n)atriimoniis diuertentibus.
2 Seruius quoque Sulpiciu in libro, quem c0mposuit
de dotibus, tum primum enutione rei X0riae necessarias Sse visas Scripsit, eum Spurius Carvilius, cui Ruga cognomentum suit, uir nobilis, diuortium eum uxore fecit, quia liberi ex ea orporis uiti non gignerentur, anno urbiSconditae quingentesimo uilesimo tertio M. Atilio, P. Valerio eonsulibus). Atque is Carvilius traditur UXorem, quam dimisit egregie dileXisse carissimamque morum eius gratia habuisse se iurisiurandi religionem animo atque am0ri
praeuertiSSe, quod iurare a CenS0ribu Coactu erat, UXO- rem se liberum quaerundum gratia habiturum. ' Pelicem autem appellatam, probro Samque habitam, quae iuncta onsuetaque eSSettuli eo in uiu manu In-eipioque alia matrimonii causa oret, hac antiquissima lege ostenditur, quam Numae regis suisse eeepimus Pelex aram Iunonis ne tangito; si tangit, Iunoni rinibus demissis agnum seminam aedito. Pelex autem quasi πάλλαξ, id est quasi παλλακις. Vt pleraque alia ita hoc quoque uocabulum de Graeco fle
uid Soria ius Sulpicius in libro , qui est de dolibus seripseri do
iure atque more ueterum sponsaliorum.
Sponsalia in ea parte Italiae, quae Latium appellatur. hoe more atque iure solita sieri, scripsit Servius Sulpi-2 eius in libr0, quem Scripsit de dotibus: uiu Xorem,
inquit, ducturus erat, ab eo, unde dueenda erat, stipulabatur, eam in matrimonium daturum; ductum iri, qui ducturus erat, itidem Spondebat. Is contractu stipulationum Sponsionumque dicebatur sponsalia . Tum, quae promi SS erat, 'p0nsa appellaba tur, qui spoponderat ducturum, Sponsus . Sed Si post eas stipulationis UXor non dabatur aut non ducebatur, qui Stipulabatur e sponsu agebat Iudice cognoscebant.
165쪽
IIII. IIII. v. 143 Iude X, quamobrem data acceptave non e Ssetu X0r, quaerebat. Si nihil iustae causae uidebatur, litem pecunia ae Stimabat, quantique interfuerat eam uXorem accipi aut dari, eum, qui Spoponderat, qui Stipulatu erat, condempnabat. Hoc ius sponsaliorum obseruatum dicit Seruius ad id 3 tempuS, quo ciuita uniuerso Lati lege Iulia data est. Haec δeadem Neratius Seripsit in libro, quem de nuptiis
Hi gloria narrata de perfidia aruspieum Etruscoruna quodque beam rem uersus hie a pueris Romae urbe lola cantalus est Malum consilium consultori pessimum est.
Statua R0mae in comitio posita H0rati Coclitis, sortissi-1 mi uiri, de eaelo laeta est id ulgur piaculis luendum, 2
aruspiceS, X Etruria aestiti, inimico atque hostili in populum Romanum animo in Stituerant, eam rem contrariiSi e liJgionibus pr0 curare atque illam statuam suaserunt in 3 inseri0rem locum perperam tran Sponi, quem Sol oppOSi tu eircum undique aliarum aedium numquam illustraret. Pu0dueum ita seri persuasissent, delati ad populum proditique
sunt et, tum de Persidia conseSSi S Sent, ne cali Sunt, Onstititque eam Statuam, proinde ut uerae ratione Sio St 0mpertae monebant, in locum editum subducendam atque ita in area Volcani sublimiore l0 eo Statuendam m. quo reS bene ae pro Spere 90pulo Romano cessit. Tum igitur, quodain Etruscos aruspice male consulenti anim aduersum uindicatumque fuerat, uersus hie eite laetus cantatusque SSea pueris urbe tota sertur Malum consilium consultori peSSimum e St. Ea historia de aruspicibus ac de uersu isto senario Seri 6pta est in annalibus maximis, libro undecimo, et in Verri Flacci libro primo rerum memoria dignarum. Videtur autem uersus hie de Graeco illo Ho-7si 0 di uersu XpreSSUS H δε κακὴ βουλὴ τω βουλευσαν τι κακιστὶ i.
166쪽
Verba ueteris senatuseonsulti sita, quo decretum est, hostiis maioribus expiandum, quod in aerari hastae Martia mouissent; atque ibi enarratum, quid sint hostiae succidaneae, quid lempore praecidanea; et quod Capito Ateius serias quasdam praecidaneas appellauit.
Vt terram mouisse nuntiari Solet eaque re pro euratur, ita in ueteribus memorii Scriptum legimus, nuntiatum esse senatui, in sacrari in regia haStas Martius mo-2 uisse. Eius rei cauSa SenatuSeonsultum actum eSt M. Antonio A. Postumi consulibus, eiusque exemplum hoc est:
uod C. Iulius L. filius, pontifex nuntiauit, in Sacrario regiae hastas Martias mouisse, de ea re ita cen Suerunt, uti M. Antonius consul hostiis maioribus Ioui et Marti procuraret et ceteris di S, qui bii uideretur, placand fisJ. bus uti procurasset satis habendum censuerunt. Si quid Suecidanei Opu e S Set robiis Succideret. 9uod succidaneas hostias Senatus appellauit, quaeri4 solet, quid uerbum id significet. In Plauti quoque Om0edia, quae Epidicu inScripta est, Super eodem p S uerbo
requiri audi in his uersibus: Men piacularem oportet dieri ib stultitiam
Ut meum tergum tuae stultitiae subda Sue -c id a ni umq5 'Suecidaneae autem hostiae dicuntur, a e liter aJ per morem comp0Siti uocabuli in i literum tramutataJ.6Nam quaSi Succaedaneae appellatae quoniam, Si primiSh0Stiis litatum non erat, aliae post easdem ductae hostiae caedebantur; quae quia prioribus iam caesis, luendi piaculi gratia subdebantur et susscidebantur, succidaneae nominatae, litera i scilicet raetim pronuntiata audio enim quosdam eam literam in hac uoce barbare corripere. Eadem autem ratione uerbi praecidaneae quoque h0Stiae dicuntur, quae ante sacrificia sollempnia pridie eae-
167쪽
IIII. I. VII. 145 dunttir P0rea etiam praecidanea appellata, quali pia-8guli gratia ante fruges nouas captas immolare Cereri mos uit, si qui familiam unestam aut n0n purgauerant, aut aliter eam rem, quam portuerat, procurauerant.
Sed poream et h0stias quasdam praecidaneas , Sicuti lixi, appellari, u0lgo notum est, serias praecidaneas diei,d, opinor, a uulgo remotum St. Propterea uerba Atei 102apitonis ex quinto librorum, quo de pontificio ure composuit Scrip Si Τib. Coruncanio pontificilia X imo seria praecidaneae in atrum diem in au - uratae sunt. Collegium de erevit, non haben-lum religioni, quin eo die seriae praecidaneae
VII.)e epistula Valerii Probi grammati ei ad Marcellum scripta super
aeuentu nominum quorundam Poenicorum.
Valerius Probus grammaticus inter Suam aetatem 1 raestanti Scienti. ruit. Is Mannibalem et Hasdrubalem dit Hamilcarem ita pronuntiabat, ut paenultimam circumsteteret, teste epistula eius Scripta ad Marcellum, inua Plautum et Ennium multos quae alios uetere eo 10do pronuntiaSSe affirmat, Solius tamen Ennii uersum 3 num ponit ex libro, qui Scipio in Scribitur. Eum et Sum quadrato numero factum Subiecimus, in uo, nisi tertia syllaba de Hannibalis n0mine circumflexero matur, numeru elauSuruS St. Versus Ennii, quem bixit, ita est:
168쪽
luid C. Fabricius de Cornelio Rufino, homine avaro, dixerit, quem, cum disset inimicusque esset, designandum lamen
1 Fabricius Luscinus magna gloria uir magnisque rebuS 2 gestis init. P. Cornelius Rusinu manu quidem strenuu et bellator bonus militarisque disciplinae peritus admodum 3 suit, Sed sura homo et auaritia aeri erat. Hunc Fabricius non probabat neque mic utebatur Susque eum morum causa suit. Sed eum in temporibus rei difficillimis consules creandi 0rent et is Rufinu peteret consulatum competitoresque eius essent inbelle quidam et futtiles, Summa ope 5 adnixus Fabricius, uti Rufino consulatus deserretur Eum rem plerisque admirantibus, quod hominem auarum, Qui Messet inimicissimus, creari eonSulem peteret, malo , inquit, eluis me compilet, quam hostis uendat . Hunc Rufinum postea bis consulatu et dictatura sun etiam censor Fabricius Senatu movit ob luxuriae notam, quod de- cem pondo libras argenti saeti ha beJret. Id autem, quod supra scripsi, Fabricium de Cornelio Rufino ita, uti in pleraque historia scriptum Si dixisse, M. Cicero non aliis a Fabricio, sed ipsi Rufino, gratia agenti, qu0d ope eius designatus esset, dictum Sse reser in libro secundo
9uid significet proprie religiosus ; et in quae diuerticula significatio istius uocabuli nexa sit; et uerba Nigidii Figuli ex om-
menlariis ius Super a re Sumpta.
1 Nigidius Figulus, homo, ut ego arbitror, iuXta M.
Varronem doctissimus, in undecimo commenturiorum grammaticorum UerSum X antiquo carmini refert, mem0ria hercle dignum . . Religentem S Se Oportet, at religiosum snes a S,
169쪽
IIII. VIIII. 147 cuius autem id carmen Sit non Scribit. Atque in eodem lue 2 Nigidius: Hoc, inquit, inclinamentum Semper huiuscemodi uerborum, ut uino SUS , muliero SUS , religiosus , Significat copiam quandam inmodicam rei, Super qua dicitur Ouocirca religiosus is appellabatur, qui nimia et superstitiosa
religione e Se alligauerat, eaque re uitio assignabatur.
Sed praeter ista, quae Nigidius dicit, alio quodam di 3herticulo significationis religiosus pro casto atque obseruanti cohibentique sese certis legibus finibusque dici coeptus Simili autem modo illa quoque uocabula, ab eadem prosecta Origine, diuersum Significare uidentur ' religiosi dies et religi0sa delubra Religiosi enim ' dies dicitia 5tur tristi omine insanies inpeditique, in quibus et re diuinas facere et rem quampiam nouam X ordiri temperandum est; quos multitudo imperitorum praue et perperam nefastos appellat. Itaque M. Cicero in libro epistula-6rum non ad Atticum maiores, inquit, nostri su- ne Stiorem diem aes se moluerunt Alliensis pugnae, quam urbi captae quod hoc malum X illo. Itaque alter religiosus etiamnunc die S, alter in uolgus ignotus Idem tam a M. Tullius inclo ratione de accusatore constituendo 'religiosa delubra dicit n0n ominosa ne tristia, sed maieStati Venerationisque plena. Masurius autem Sabinus in Om-8mentarii S, qu0 de indigenis composuit: Religio Sum', inquit, ae St, quod propter Sanctitatem aliquam remotum ac Sepositum a nobi est, uerbum a relinquendo dictum, tamquam caerim0niae a carendo secundum hanc Sabini in-9terpretationem templa quidem ac delubra, quia horum cumulus in uituperationem non cadit, ut illorum, quorum laus in modo extat quae non uolgo ac temere, Sed cum castitate caerimoniaque adeuntium et reuerenda et resormidanda Sunt magis, quam involganda sed dies religiosi 10 dicit, quo e contraria causa, propter mini diritatem relinquimus. Et Τerentius 11
170쪽
Tuni, qu0d dem ei est te est. Num nihil esse mihi religio est dicere. 12 uod si, ut ait Nigidius, omnia istiusm0di inclinamenta nimium ne praeter modum significant et idcire , iii
issiciosus et speei0sus , quae pariter ab ingenio et forma et ossicio inclinata sunt eu etiam disciplinosus consiliosus ict0rio SUS', quae M. Cato ita assigurauit, cur item ineundiosa , quod Sempronius sellio XIII rerum
gestarum ita scrip Sit saeta Sua Spectare 901 tere, non dicta, Si minu Ssacundio Sue S Sent, cur,
inquam, ista omnia numquam in culpam, sed in laudem dicuntur quamquam aecum ne rementum Sui nimium demonstrent an propterea, quia illi quidem, quae Supra pOSui, 13 adhibendus est m0dus quidam neceSSarius Nam et grΛ-tia, si nimia atque inmodica et mores, Si multi atque uarii et uerba, si perpetua atque infinita et optundentia, et fama, si magna et inquieta et inuidiosa Sit, neque laudabilia ne- 14que utilia sunt ingenium autem et officium et forma et disciplina et consilium et uictoria et saeundia sicut ipsae uirtutum amplitudia s nullis finibus cohibentur, sed quanto maiora auctioraque Sunt, multo etiam tanto laudatiora Sunt.
luid obseruatum de ordine rogandarum in senatu sententiarum iurgiaque in senatu C. Caesaris consulis se M. Catonis, diem
1 nte legem, quae nunc de Senatu habendo obseruatur,2 ordo rogandi sententias uarius fuit. Alia primus rogabatur, qui prineeps a cen Soribu in Senatum lectus fuerat,3 alias qui designati consules erant; quidam e consulibus, studio aut necessitudine aliqua adducti, quem is uisum erat honoris gratia extra ordinem Sententiam primum rogabant.. Obseruatum tamen est, eum eXtra ordinem fieret, ne quis quemquam X alio, quam e consulari loc0 Sententiam