장음표시 사용
291쪽
Ardebant oculi, toto ex ore crudelita eminebat. Expectabant omnes, quo tandem progreSSuru Saul quidnam acturu e S Set, cum repente hominem proripi atque in foro medio nudari ac deligari et uirgas expediri iubet. Iam hae me-10 dius fidius s0la uerba nudari ac deligari et uirgas expediri iubet tanti motu horroriSque Sunt, ut non
narrari, quae geSta Sunt, Sed rem geri pro Su uideas. Gracchus autem non querenti neque implorantis, sed II nuntianti uicem palus, inquit, in soro destitutus e St, e Stimenta detracta Sunt, uirgi caeSu Sest. Sed enim M. Cicero praeclare, cum diutina reprae-12Sentatione, non caeSu e St', Sed caedebatur, inquit, uirgis in medio soro Messanae civi Romanu S, cum interea nullus gemitus, nulla uox illius miseri inter dolorem crepitumque plagarum audiebatur, nisi haec: ciuis Romanus sumi Hac commemoratione ciuitatis omnia uerbera deput Surum cruciatumque a corpore deiecturum arbitrabatur. Complorationem deinde tam acerbae 13
rei et odium in Verrem detestationemque aput civis Romano Sinpense atque acriter atque inflammanter acit, cum haec dicit O nomen dulce libertatis o ius eximium nostrae ciuitatis o lex Porcia lege Sque Sem pronia et O grauiter desiderata et aliquando reddita plebi Romanae tribunitia potestast Hucine tandem haec omnia recciderunt, ut ciuis Romanus in prouincia populi Romani, in oppido foederat 0rum, ab eo, qui benefici populi Romani asces ac Secures haberet, deligatus in foro uirgis caederetur Puid cum ignes
ardentesque lamminae ceterique cruciatu admouebantur, si te illius acerba impl0ratio et uox miserabilis non leniebat, ne civium quidem Romanorum, qui tum aderant, fletu gemitu que ma Xim commoue ibare δ
292쪽
1. Haec M. Tulliu atrociter, grauiter, apte copioseque1bmiseratus est. Sed Si quis est tam agresti aure ae tam hispida, quem lucista et am0enitas rationis uerborumque modificati parum delectat, amat autem priora idcirco, qu0dine0mpta et breuia et n0n perosa, Sed natiua quadam Suauitate sunt quodque in his umbra et color quasi opacae uetustatis est, is, si quid iudicii habet, consideret in causa pari M. Catonis , antiquioris h0 minis, orati0nem, ad cuiuS16 uim et copiam Gracchii nec aspirauit. Intelleget, opinor, Catonem contentum eloquentia aetatis non fuisse et id iam 17 tum sacere uoluiSSe, quod Cicero p0Stea persecit. In eo namque libro, qui de salsis pugnis inseriptus est, ita de P. Τhermo conquestus est Dixit a decemviris parum bene sibi cibaria curata esse. Iussit e Stimenta detrahi atque si agro caedi. Decem uiro SBruttiani uerberauere, uidere multi mortale S. luis hanc contumeliam, qui hoc imperium, qui hanc seruitutem ferre potest Nemo hoc re auSUS est facere ea ne fieri bonis, b0n pSenere gnatis, boni consulitis ubi societas 3 ubi fides maiorum Insignita iniuria S, P la
Ua S, Uerbera, vibice S, O dolore atque carnificinas per dedecus atque ma X imam Ontumeliam, inspectantibus popularibu sui S atque multis mortalibus, te sacere ausum S Se 3 Set quantum luctum, quantum gemitum, quid lacrimarum, quantum letum factum audiui 3 Serui iniurias nimis aegre ferunt: quid illo S, bono genere natos, magna uirtute praedit OS,
opinamini animi habuisse atque habituros, dum uiuent 3 18 9uod Cario dixit Bruttiani uerberauere , ne qui19 fortasse de Bruttianis requirat, id significat: Cum Hannibal Poenus cum exercitu in Italia esset et aliquot pugna popu- tu Romanu aduersas pugnauisset, primi totius Italiae Bruttii ad Hannibalem desciuerunt. Id Romani aegre paSSi, OSt- quam Hannibal Italia decessit superatique Poeni Sunt, Bruttio S ignominiae causa n0 milites seribebant nec pro Oeiis
293쪽
habebant, sed magiStratibus in pr0uincia euntibus parere et praenainistrare Seruorum uicem iuSSerunt. Itaque hi sequebantur magistratuS, tamquam in scaenicis sabulis qui dicebantur orarii , et quos erant iussi uinciebant aut uerberabant; quod autem ex Bruttiis erant, appellati sunt Bruttiani .
Puod P. Nigidius argutissime docuit, nomina non positiva esse, sed naturalia.
Nomina uerbaque non positu fortuito, Sed quadam ui et Iratione naturae saeta SSe, P. Nigidius in grammaticis commentariis docet, rem an in philos0phiae dis- certati0nibus celebrem. Puaeri enim S0litum aput philoso 2 ph0S, φυσει - ονοματα Sint θεσει'. In eam rem multa 3 argumenta dicit, cur uideri 90SSint uerba eSSe naturalia magi quam arbitraria. Ex quibus hoc uisum est lepidum et sestiuum: VOS , inquit, eum dicimuS, motu quodam oris conueniente cum pSius uerbi demonstratione utimur et labea Sen Simprimore emo uentu ac Spiritum atque animam porro uer Sum et ad eos, quibuscum Sermocinamur, intendimus. At contra cum dicimuS DOS , neque profuso intentoque flatu vocis neque proiecti labris pronuntiamus, sed et Spiritum et labeas quasi intra nosmetipSo coercemus. Hoc idem sit et in eo, quod dicimus tu', ego et tibi et mihi'. Nam sicuti, cum adnuimu et abnui muS, motus quidam ille uel capiti uel ocul0rum a natura rei, quam Significat, non abhorret, ita iam his uocibu quasi gestu quidam oris et Spiritu naturali est. Eadem ratio est in Graecis quoque uocibu S, quam e S Se in nostris animaduertim US.
294쪽
Avarus simplexne uocabulum Sit, an compositum et duplex, sicut P. Nigidio uidetur. 'Avarus' non implex uocabulum, Sed iunctum copulatumque esse P. Nigidius dicit in commentariorum unde trice Sim O. Auaru Senim, inquit, appellatur, qui auidus aeri est Sed in ea copula e litera, 2 inquit, detrita est. Item Mocupletem dictum ait exc0npositis uocibus, qui pleraque loca', hoc est qui multas possesSione teneret. Sed probabilius id firmiusque est, quod de Vocuplete dixit. Nam de auaro' ambigitur cur enim non uideri possit ab uno solum uerbo inclinatum, quod est auet eademque esse fictura, qua est amarus , de quo nihil diei p0test, quin duplex non sit 3 VI. Multam telam ess ab aedilibus plebei Appi Caeci filiae, mulieri
nobili, quod locuta esset petulantius.
Non in facta modo, sed in uoces etiam petulantiores publice uindicatum est ita enim debere esse uisa est Ronia-2nae disciplinae dignitas inuiolabilis Appi namque illius Caeci filia, a ludis quo Spectauerat Xien S, turba undique c0nfluentis fluctuantisque populi iactata est. Atque inde egressa, cum Se male habitam diceret: quid me nune metume S Set , inquit, quantoque artius preSSiuSque constietata S- Sem, Si P. Claudius, frater meus, nauali proelio claSSem nauium cum ingenti ciuium numero non perdidisset certe quidem maiore nunc copia populi oppreSS intereidissem. Sed Utinam' inquit, reuiuiscat rater aliamque classem in Siciliam ducat atque istam multitudinem perditum eat, quae me male 3 nunc miseram conuexauiti Ob haec mulieris uerba tam inproba ac tam in ciuilia, C. Fundanius et Tiberius SemproniuS, aediles plebei, multam dixerunt ei aeris grauis uiginti quin- que milia. Id actum esse dicit Capito Ateius in commentari de iudiciis publicis bello Poenico primo, Fabio Licino et Otacilio Crasso conSulibuS.
295쪽
Fluminum, quae ultra imperium Romanum fluunt, prima magni iudine esse itum, secunda Histrum, proxima Rhodanum, sicuti M. Varronem memini seribere.
Omnium fluminum, quae in maria, qua imperium Roma-1 num est, fluunt, quam Graeci την εἴσω θάλασσαν appellant, maximum esse Nilum consentitur. Proxima magnitudine esse Histrum Scripsit Sallustius. Varro autem cum deae parte orbis, quae Europa dicitur, diSSereret, in tribus primis eius terrae numinibus Rhodanum SSe ponit, per quod uidetur eum saceremistro aemulum. HiStr0 enim quoque in Eur0parauit. um.
Inter ignominias militares, quibus milites exercebantur, suisse sanguinis dimissionem; et quaenam esse uideatur causa huiuscemodi castigalionis.
Fuit haec quoque antiquitus militari animaduersio, tu 1bere ign0miniae causa militi uenam solui et Sanguinem dimitti Cuius rei ratio in literis ueteribus, qua equidem iii 2 uenire potui, non extat Sed opinor factum lio primitus in militibus stupentis animi et naturali habitu declinatis, ut non tam poena quam medicina uideretur. Postea tamen ob ple 3raque alia delicta idem lactitatum esse credo per On Suetudinem, quasi minus Sani uiderentur OmneS, qui delinquerent.
Quibus modis quoque habitu acies Romana instrui solita sit, quaeque earum instructionum sint uocabula.
Vocabula sunt militaria, quibus instructa certo mod0 1acie appellari solet: frons , Subsidia', cuneus , Orbis , globuS , forfices , serra , alae', 'turres Haec et quae 2 dam item alia inuenire est in libri eorum, qui de militari disciplina scribserunt. Iralata autem Sunt c, ut ipsis rebus, quae ita proprie n0minantur, earumque rerum in acie instruenda sui cuiusque uocabuli imagine Si Stenduntur.
296쪽
10 X. X. XI. Duae eius rei causa sit, quod et Graeci ueteres et Romani anulum hoc digito gestaverint, qui est in manu sinistra minimo
Veteres Graecos anulum habuisse in digito accepimus
SiniStrae manuS, qui minimo est proximuS Romano quo- 2 que homines aiunt sic plerumque anuli usitato S. CauSam
esse huius rei Apion in libris Aegyptia eis hanc dicit,
qu0 in Sectis apertisque humanis corporibus, ut 0S in Aegypto suit, qua Graeci ανατομας' appellant, repertum St, neruum quendam tenuissimum ab eo uno digito, de quo dixitnus, ad cor homini pergere ac peruenire propterea non inScitum utSum esse, eum potissimum digitum tali ho -n0re decorandum, qui continens et quasi conexu eSSe cum principatu cordi uideretur. XI.
Verbum mature quid Significet quaeque uocis eius alio sit; et qu0 eo uerbo uolgus hominum inproprie latur atque inibi, quod praecox declinatum praecocis faciat, non praecoquiS.
Mature nunc significat propere et cito contra ipsius uerbi Sententiam: aliud enim est mature , quam dicitur. 2 Propterea P. Nigidius, homo in omnium bonarum artium disciplinis egregius: mature , inquit, est, quod neque citiu e Si neque serius, Sed medium quiddam et
A Bene atque pr0prie P. Nigidius. Nam et in frugibus
et in pomis matura dicuntur, quae neque cruda et inmitia Sunt neque caduca et decocta, sed tempore Suo adulta ma- turataque Puoniam autem id, quod non segniter fiebat, mature sieri dicebatur, pro essa plurimum uerbi Significatione, non iam, quod non segniuS, Sed quod festinantius sit, id fieri mature dicitur, quando ea, quae praeter Sui temporis modum properata Sunt, inmatura uerius dicantur.
297쪽
Illud uer Ni gidianum rei atque uerbi temperamentum 5 diu0 Augustus du0bus Graecis uerbis elegantis Sime eXprimebat. Nam et distere in sermonibus et scribere in es t et u lis Solitum esse aiunt: σπευδε βραδεως, per qu0dm0nebat, ut ad rem agendam Simul adlliberetur et industriae celeritas et diligentiae tarditas, e quibus du0bu contrariis sit maturitas . Virgilius quoque, Si qui animum adten 6 dat, duo Sta uerba properare et maturare tamquam plane c0ntraria scitissime separauit in hisce uersibus: Frigidus agric0lam si quando continet imber, Multa forent quae mox caelo properanda Se
Maturare datur. Elegantissime du uerba ista diuisit: namque in praeparatu Trei ruSticae per tempestate pluuiaS, quoniam Otium eSt, maturari pote Si per Serenas, qu0niam tempuS in Stat, properari neceSSum eSt. Cum ignisieundum autem est, coaetius quid laetum et festinantius, tum rectius praemature factum id dieitur, quam mature , sicuti Asranius dixit in togata, cui Titulus
nomen e St: Adpetis d0 minutum demen praemature praeciae rem, in quo uersu animaduertendum est, qu0 praecocem in-9quit, non praecoquem , est enim casus eiu reetu non praecoquiS', Sed praee0X .
De orientis sabularum, quae Plinius Secundus indignissime in Democritum philosophum consert et ibidem de simulacro uolueri columbae.
Librum esse Democriti, nobilissimi philosophorum, lde ui et natura chamaeleonti eumque e legiSSe Plinius Secundus in naturalis historiae uicesimo octauo refert, multaque uana atque intoleranda auribus deinde quasi a Demi erit scribta tradit, ex quibuS pati ea haec inuiti meminimus, quia pertae Sum est accipitrem auium 2 rapidiSsimum a chamaeleonte humi reptante, Si eum sorte
298쪽
Supervolet, detrahi et cadere ui quadam in terram ceterisque 3 auibus laniandum Sponte Sua obiicere sese et dedere. Item aliud ultra humanam idem caput et collum chamaeleontiS si uratur ligno, quod appellatur robur', imbres et tonitrus fieri derepente, idque ipsum usu uenire, si iecur eiuSdem ani- . malis in summis tegulis uratur. Item aliud, quod hercle anponerem dubitaui, ita est deridiculae uanitatis, nisi idcirco plane 90Sui, qu0d oportuit nos dicere, quid de istiusmodi admirationum allaci inlecebra sentiremuS, qua plerumque capiuntur et ad perniciem elabuntur ingenia maximae Soller-5 tiae, eaque potiSSimum, quae discendi cupidiora sunt. Sed rede ad Plinium. Sinistrum pedem ait chamaeleontis ferro ex igni calefacto torreri cum herba, quae appellatur eodem nomine chamaeleontis, et utrumque macerari unguento
conligique in m0dum pastilli atque in uas mitti ligneum et eum, qui uas erat, etiamSi S in medio palam uersetur, a nullo uideri OSSe. His portentis atque praestigiis, a Plinio Seeundo Seri- ptis, non dignum esse eognomen Democriti puto uel illud quale est, quod idem Plinius in decim libro Demo critu in SeripSiSSe adseuerat, aue quasdam eSSe certi uocabulis et earum auium consus sanguine gigni Serpentem; uniqui ederit, linguas auium et conloquia interpretaturum.
Multa autem uidentur ab hominibus istis male sollertibus huiuscemodi commenta in Dem0 criti nomen data, nobili- tatis auctoritatisque eius perstigio utentibus. Sed id, quod
Archytam Pythagoricum commentum eSSe atqueseeiSSetraditur, neque minus admirabile neque tamen uanum aeque uideri debet. Nam et plerique nobilium Graecorum et Fau Orinu philosophus, memoriarum ueterum XequentiSSimuS, affirmatissime Scripserunt, Simulacrum columbae e ligno ab Archyta ratione quadam disciplinaque mechanica factum uolasSe ita erat Scilicet libramenti SuSpenSum et aura Spiri- 10 tus inclusa atque occulta concitum Libet hercle super re tam abh0rrenti a fide ipsius Favorini uerba ponere: ρχυτας
299쪽
Cum partim hominum qua ratione ueteres dixerini.
Partim h0minium uenerunt plerumque dieitur, AEu0d Isignificat pars i0minum uenit , id Si quidam homines. Nam partim hoc in loco adverbium est neque in casus inclinatur, sicuti cum partim h0minum diei potest, id est cum quibusdam hominibus et quasi cum quadam parte ho 2 minum Cato in oratione de re Floria ita Scribsit Ibi pro sc0rto fuit, in cubiculum subrectitauit e c0nuiuio, cum partim illorum iam saepe ad tundem modum irat. Imperitiores autem cum 3 parti legunt, tamquam declinatum Sit quasi uocabulum,n0n dictum quasi adverbium. Sed P. Claudius in uicesimo primo annali in Solenti is aut hac figura est ita usus Enim cum partim copiis h0minum adulescentium placentem Sibi. Itemque Claudi in uicesimo tertio annali uerba haec sunt Sed idcirco me se ei S Se quod utrum negle-
, entia partim magi Stratum an auaritia an calamitate p0puli Romani ueni S se distam, ne Scio.
Iniuria mihi saelum lur, quali uerborum ordine Cato dixerit.
Audi0: illi iniuriam factum iri , audio: contumeliam Idietum iri uulg0 qu0que ita dici, mulgo et Stam es Semer-b0rum figuram iam in medio loquendi usus, idcircoque exemplis supersedeo. Sed c0ntumelia illi uel niuria sa-2ctum itur paulo est remotius, exemplum igitur ponemuS. M. Cato pro Se contra C. Cassium, Atque euenit 3 ita, uirites, uti in hac contumelia, quae mihi per huiusce petulantiam factum itur, rei quoque publicae medius didius miserear uirites Sicut autem i0ntumeliam laetum iri significat iri ad contumeliam faciendam, id est operam dari, quo fiat contumelia, ita contumelia mihi factum itur , casu tantum inmutato, idem dicit.
300쪽
14 X. XI. XV. Do flaminis Dialis deque nanainicae caerimonis; eibaque exedi et praetoris apposita, quibus dicit, non eoacturum se adiurandum neque uirgines Vestae neque Dialem.
1 Caerim0niae impositae stamini Diali multae, item castus multiplices, quos in libris, qui de sacerdotibu publicis compositi sunt, item in Fabii Pictoris libr0rum
2 primo scriptos legimus, unde haec serme Sunt, quae Om-3. meminimus, Equo Dialem staminem uehi religio est etJ
classem procinetam extra pomerium, id SDeXercitum armatum, uidere; idcirco rarenter stamen Dialis creatus c0n-5 Sul est, cum bella consulibu mandabantur item iurare Dia-6 lem sus numquam est item anulo uti nisi perui cassoque fas n0n est Ignem e staminia , id est staminis Dialis dom0, 8 nisi sacrum efferri ius non est; minetum, Si aede eiu introierit, solui nece S Sum est et uincula per impluvium in te- gula subduci atque inde oras in uiam demitti Nodum in I0 apice neque in cinctu neque in alia parte ullum habet; si quis ad uerberandum ducatur, si ad pedes eiu SuppleXII procubuerit, eo die uerberari piaculum est. Capillum Dia-I2lis, nisi qui liber homo est, non detonset Capram et carnem incoctam et hederam et sabam neque tangere Diali mos 13 est neque nominare. Propagine e vitibus altius praeten-ritas non succedit Pedes lecti, in quo cubat, luto tenui circumlitos esse oportet et de eo lecto trinoctium continuum n0 decubat neque in e lecto cubare ne que alium sas est neque aput J. Aput eius lecti sulcrum capsulam lxeSSe cum Strue atque serto portet. Vnguium Dialis et ca-J6pilli segmina subter arborem elicem terra operiuntur. Dialisi cotidie seriatus est Sine apice sub diu es Se licitum n0n
Sub tecto uti liceret, n0n pridem a pontificibus constitim 18 tum, Masurius Sabinus Scribsit et alia quaedam remiSSagratiaque aliquot caerimoniarum acta dicitur. I Farinam fermento inbutam adtingere ei a non St 20 Tunica intima, nisi in locis tectis, non Xuit Se, ne Sub 2 eaelo, tamquam sub culis I0uis, nudus sit. Super flami-